Читать книгу Walezjusze Królowie Francji 1328-1589 - Robert J. Knecht - Страница 6

Karol IV, trzeci i najmłodszy syn Filipa Pięknego, zmarł 1 lutego 1328 r. Jego trzecia żona, Joanna d’Évreux, urodziła mu same córki, ale w chwili jego śmierci była w ciąży. Jeśli wydałaby na świat syna, królestwo potrzebowałoby jedynie regenta do czasu rozwiązania; gdyby jednak urodziła córkę, w grę wchodziłaby inna procedura, która miała swój precedens w 1316 r. Wtedy to umarł pogrobowiec Ludwika X, a brat zmarłego króla Filip najpierw objął regencję, a następnie koronował się z pominięciem praw córki Ludwika. Być może powołano się w tym momencie na twierdzenie, że „żadna kobieta nie może objąć tronu francuskiego”, ale nie miało ono jeszcze podstawy prawnej. Również w 1322 r., po śmierci Filipa V, Karol IV bez czyjegokolwiek sprzeciwu przejął po nim władzę, nie zważając na córki dwóch ostatnich królów. W świetle tych precedensów wydawało się prawdopodobne, że w 1328 r. prawo kobiet do francuskiego tronu zostanie ponownie zignorowane. Choć jednak samej kobiecie nie wolno było przejąć władzy, to czy nie mogła ona przekazać swojego prawa męskim potomkom? Gdyby przyjąć taką możliwość, wówczas następcą Karola IV byłby król Anglii Edward III, wnuk Filipa Pięknego ze strony matki, Izabeli Francuskiej, i siostrzeniec trzech ostatnich królów Francji; jeśli jednak kobieta nie mogła przekazać prawa do tronu, w takim razie po Karolu IV władzę dziedziczył Filip de Valois, syn brata Filipa Pięknego, Karola de Valois. Był kuzynem pierwszego stopnia poprzednich królów, a także hrabią Valois, Andegawenii, Maine, Chartres i Alençon.

Wkrótce po śmierci Karola IV liczni parowie i baronowie zebrali się w Paryżu, aby wyznaczyć regenta. Wydaje się, że bezwarunkowo wykluczyli córki poprzednich królów. Na spotkaniu obecni byli przedstawiciele Edwarda III, a kilku doktorów prawa rzymskiego i kanonicznego poparło jego roszczenia do regencji, większość jednak odrzuciła tę kandydaturę, ponieważ zwyczaj nie pozwalał, by francuski tron objęła kobieta lub jej syn. W konsekwencji na regenta wyznaczono Filipa de Valois. Francuscy historycy uznali ten wybór za swego rodzaju zaczątek nacjonalizmu, jest to jednak dyskusyjne. Niemal na pewno wybrano go ze względów politycznych, ponieważ przypuszczano, że pozwoli łatwiej sobą kierować niż Edward III. Miał również tę przewagę, że był dorosły i mieszkał we Francji. Decyzja wielmożów nie opierała się na prawie salickim, jak się tradycyjnie twierdzi, gdyż było ono wówczas nieznane. Leżało zapomniane w bibliotece w Saint-Denis, dopóki pewien mnich nie odkrył go w latach pięćdziesiątych XIV w. Nie powołano się na nie w żadnym z królewskich zarządzeń regulujących sukcesję tronu w latach 1375–1407. Dopiero w 1464 r. anonimowy pisarz stwierdził, że prawo to przytoczono w dyskusji nad sukcesją w 1328 r.1 Gdy wdowa po Karolu IV urodziła 1 kwietnia córkę, baronowie uznali Filipa Walezjusza królem. Koronował się on w Reims 29 maja. Joanna d’Évreux dostała na pociechę królestwo Nawarry, a także hrabstwa Angoulême i Mortain oraz intratne renty zamiast Szampanii2.

Na początku 1329 r. nowy król Filip VI wysłał opata Fécamp do Anglii z wezwaniem do Edwarda III, by złożył mu hołd ze swoich francuskich ziem – Gujenny i Ponthieu. Gdy ten nie odpowiedział, Filip zwołał spotkanie baronów, którzy zdecydowali oddać mu dochody z Gujenny. W Langwedocji nałożono podatki i zwołano pospolite ruszenie do Bergerac. Czterech ambasadorów pojechało do Anglii, próbując po raz ostatni doprowadzić do hołdu króla. Tym razem Edward odpowiedział pozytywnie. Spotkał się z królem w Amiens w czerwcu 1329 r. i złożył hołd słownie ze swoich lenn Gujenny i Ponthieu. Dwa lata później w listach patentowych wystawionych z jego wielką pieczęcią stwierdzono, że hołd złożony w Amiens należy rozumieć jako „hołd wasalny”. Filip przesłał listy na przechowanie do swojej kancelarii, ale okazały się one bezwartościowe, jako że Edward ostatecznie odwołał swą przysięgę.