Читать книгу Die kralebruid - Sarah du Pisanie - Страница 3

Die meisie op die rooibruin duin lê doodstil en staar droomverlore na die see wat blougrys in die horison versmelt. Sy vorm ’n eenheid met die omgewing, want haar arms en bene, wat by die kort velrokkie uitsteek, is feitlik dieselfde kleur as die sand waarop sy lê. Dit is egter die spierwit hare wat feitlik vlaswit deur die son gebrand is, wat ’n mens van die stil figuurtjie bewus maak.

’n Glimlaggie trek skeef om haar mond toe sy sien hoe Hareb die omgewing fynkam op soek na haar. Isa skuif versigtig ’n bietjie laer af teen die duin. Sy wil nog ’n rukkie alleen hier lê. Hareb babbel soos ’n fontein en sy het vandag stilte nodig. Sy moet die een of ander tyd hierdie onstuimigheid en vreemde verlangens in haar uithaal en bekyk.

Dit het nou werklik tyd geword dat sy moet seker maak wat dit is wat haar so hartseer en vol verlange maak elke jaar wanneer hulle hier by die see kom.

Die wind ruk aan haar lang hare en Isa druk dit teen haar kop vas. Met geoefende hande draai sy ’n riempie daarom sodat dit agter haar rug kan hang. Nina hou niks daarvan dat sy die lang hare moet vasmaak nie, maar dit is te ongemaklik wanneer dit so teen haar gesig vaswaai.

Sy wikkel haar skraal lyfie dieper in die sagte sand in, en haar blik dwaal lui oor die bedrywigheid daar onder by die water. Sy sal nou-nou gaan help mossels soek. Nina sal haar in elk geval nie lank tyd gee om so leeg te lê nie.

Die mense van hierdie Ounistam is kinders van die veld. Hulle leef van die veld. Dit is net tye soos nou, wanneer die kos in die veld skaars word en die narras nog nie ryp is nie, dat hulle hierdie twee dae lange stap see toe onderneem om te kom visvang en om mossels te soek.

Dit was juis op een van sulke togte wat hulle haar hier op die strand gekry het – amper dood en feitlik nakend.

Die sonnetjie brand warm op Isa se kaal arms en bene en ’n genoeglike luiheid kruip in haar ledemate in terwyl haar gedagtes weer daardie tyd helder voor die gees roep. Die klikgeluide van die ander wat daar onder na mekaar roep, verhelder haar gedagtes en word ’n deel van hul gang, en sy sweef terug – ses jaar terug . . .

Die klik-klak-geluide dring baie stadig tot die halfverdrinkte meisie deur. Moeisaam probeer sy haar swaar ooglede oopmaak. Hulle voel egter taai en te swaar, en sy gee die saak tydelik gewonne. ’n Genadige en vriendelike, swart diepte sluk haar weer in en die vreemde geluide word stil.

Dan, ver, hoor sy weer die vreemde geluid soos klippies wat met onreëlmatige tussenposes op ’n harde oppervlak val. Iets rem aan die rafels van haar verstand, maar sy het nie genoeg krag om dit te ontleed nie.

Sy wens sy hoef nooit weer haar oë oop te maak nie. Die lewe het haar tot dusver nie baie vriendelik behandel nie. Sy wil haar oë toehou en dieper en dieper in hierdie vriendelike donkerte insak.

’n Milddadige knus en warm gevoel laat haar haar greep op die werklikheid verloor.

Die klik-klak-geluide kom weer nader. Hierdie keer is daar ’n bietjie meer helderheid in haar verstand. Sy is dadelik bewus van iets sags en warms wat styf om haar vou, en stadig maak sy een groot, blou oog oop. Onmiddellik verdwyn die vreemde geluide en is daar slegs ’n suisgeluid soos wind of branders hoorbaar.

Die storm! onthou sy skielik. Daar was ’n vreeslike storm op see! Sy moet na Martha en Hannie gaan soek. Hulle is seker al vreeslik bang.

Isa probeer regop kom, maar haar liggaam pyn en voel swaar en doods. Sy en Martha en Hannie was van Holland af op pad na die Kaap de Goede Hoop. Hulle drie weeskinders is aan ’n herbergier in die Kaap de Goede Hoop verkoop.

Haar verstand sê vir haar sy moet opstaan en die ander gaan soek, maar haar ledemate wil die bevel nie gehoorsaam nie. Sy wat Anna den Hoon is, is die oudste van hulle drie. Sy wás al twaalf jaar en die ander twee word eers in die somer twaalf. Hulle was die hele tyd in die kajuit toegesluit, want die kaptein kon eers sy geld kry wanneer hy hulle veilig afgelewer het.

Arme Hannie! Sy het tog so naar geword. Sy moet opstaan en hulle gaan soek. Martha is reeds so bang vir sulke weer en dit was so ’n vreeslike storm!

Van vroegoggend af het die storm al gedreig en die seeman wat hul kos gebring het, het gesê hulle was toe omtrent regoor die Seekus van die Dood. Arme Martha was tog so bang.

Saggies dring die klik-klak-geluide weer tot haar deur, en dan verskyn ’n maer, plooierige, bruin hand stadig voor haar en vee sag die hare van haar gesig af weg. Geskok staar sy na die bruin handjie, en met bomenslike inspanning kom sy regop om dan net weer haar oë geskok toe te knyp en agteroor te val.

’n Rooibruin gesiggie met baie kort, wollerige haartjies wat lyk asof dit op die klein koppie vasgeplak is, staar stil en heeltemal uit die veld geslaan na haar.

Vrees laat haar botstil lê. Dit is een gevoel wat sy baie goed ken. Haar lewe was tot dusver een deurmekaargevlegte begrip van vrees en hongerte en eensaamheid. Gelate en passief wag sy vir die einde. As dit net vinnig en sonder veel lyding wil kom!

Sy is klein en skraal vir haar ouderdom; ondervoed en ver bo haar kragte ooreis. Volgens die weeshuisowerheid was sy in hul sorg vandat sy drie jaar oud was. Haar ouers kan sy glad nie onthou nie. Die lewe in die weeshuis is al lewe wat sy tot nou toe geken het. Daar het hulle van donker tot donker gewerk en met die minimum kos en klere klaargekom. Iets soos versorging en vertroeteling ken sy glad nie.

Sy raak bewus daarvan dat sy liggies heen en weer gewieg word. Die warm, knus gevoel is nog steeds om haar en dit verdring die doodsheid en koue wat nog die hele tyd in haar skraal liggaam was.

Sy sug diep en dit sit dadelik weer die vreemde klik-klak-geluid aan die gang.

Sy moet hier uitkom en na Martha en Hannie gaan soek. Van hulle drie was sy nog altyd die sterkste – geestelik sowel as liggaamlik. Male sonder tal het sy maar hul werk ook gedoen. Nou is hulle weer vol vrees. Die weeshuislewe was darem bekend, maar wat wag vir hulle in die nuwe werk en omgewing? Sal dit nie dalk veeleisender wees as die werk by die weeshuis nie?

Die gewieg is anders as toe hulle nog op die skip was. Dié besef dring baie stadig tot haar suwwe verstand deur.

’n Sekonde lank skuif die donkerte om haar verstand weg. Daar was in ’n stadium ’n Babelse lawaai, en die gekraak van hout was duidelik hoorbaar. Daarna kon sy niks onthou nie. Dit is asof haar verstand iets wil vrylaat van koue water en hoë gille, maar dit is ver en dof.

Donker newels skuif weer oor haar verstand, en dit is eers toe iets koels teen haar lippe druk dat sy uit die diep, donker put boontoe kom.

Toe sy haar oë oopkry, kyk sy vas teen ’n bondel rooibruin plooie wat stadig ooptrek en ’n ry geel tandjies te voorskyn bring. Die gesiggie beweeg op en af en dan word ’n sak met water weer teen haar lippe gedruk. Haar keel voel rou en seer, maar die koel lafenis laat tog die ergste gevoeligheid bedaar.

Saam met die lafenis wat die water bring, dring dit tot haar deur dat die mens met die rooibruin plooie voor haar dit goed bedoel en haar nie wil seermaak nie.

Die vreemde klik-klak-geluide bars weer los en dan loer nog twee gesigte oor die rand van die warm ding na haar. Hulle is minder vol plooie as die eerste een, maar nie minder vreemd en skrikwekkend as enigiets wat sy nog in haar lewe gesien het nie.

Dit voel vir haar asof sy oor en oor dieselfde droom droom. Dit is onsamehangende dele en flitse wat periodiek tot haar deurdring.

Die warm ding om haar laat haar egter veilig voel. In ’n stadium was dit donker toe sy haar oë oopgemaak het, maar nou voel dit vir haar asof sy deurentyd liggies gewieg word. Soms hou die gevoel klein rukkies op en dan verskyn dieselfde plooigesiggie hier by haar, en drup van die koel water in haar mond.

Skielik is daar meer helderheid in haar verstand. Daar is ook nou ’n intensiteit in die klik-klak-klanke asof daar meer klippe op die harde oppervlak gegooi word.

Hierdie beelde het gekom en gegaan – hoeveel dae en nagte sal sy nooit weet nie. Hierdie kinders van die veld het geen benul van tyd nie.

Die oggendson skyn warm en helder in haar gesig toe sy wakker skrik. Skielik is alles om haar helder, asof ’n reusehand die missluiers weggetrek het.

Sy is in ’n vreemde, klein kamertjie. Die mure is van stokke en gras gemaak. Die warm, sagte ding om haar is amper soos ’n kombers, maar daar is sagte haartjies aan die binnekant.

Sy kruip hande-viervoet na die opening en moet dan haar oë vinnig teen die skerp sonlig knip. Die vrolike klik-klak-geluid wat so deel van haar drome was, hou skielik op.

“Isa, Isa!” sê ’n paar van hulle en staar dan ongelowig na haar. Die vrou met die nou al bekende plooigesiggie van haar drome kom vinnig nader en kom kniel langs haar.

Dankbaar kyk sy af in die vreemde, amper bekende gesig en vat dan die een plooihandjie en druk dit teen haar wang.

Die ou vroutjie hier langs haar draai na die ander wat eerbiedig nader kom, en selfs sy kan die duidelike trots van ’n eienaar op die plooigesig herken . . .

“Isa, Isa!”

Isa druk haar skraler teen die duin toe sy Nina se stem herken. Sy sal nou-nou gaan help. Sy wil nog eers hierdie gedagtes in haar uitstryk. Hierdie knaende verlange en hartseer in haar wil nie laat skiet nie, en dit word elke jaar net erger en meer beklemmend.

Isa draai op haar rug en sluit haar oë, en die son skyn warm en vriendelik op haar gesig. Haar gedagtes kuier nog ’n bietjie in die verlede en sy is onwillig om dit sommerso prys te gee.

Die ou vroutjie met die plooigesiggie se naam was toe Nina. Sy was die vorige hoofman se vrou en het nooit kinders gehad nie. Isa glimlag stil. Dierbare Nina wat vas glo dat die gode vir haar ’n kind uit die see gestuur het om haar te troos ná haar man se dood, twee winters gelede. Sommer om haar smaad van kinderloosheid ook weg te neem.

Die eerste ruk was dit ’n stryd net om te verstaan wat hulle wou hê. Sy kon geen kop of stert van die vreemde geklik-klak uitmaak nie.

Die Ouni’s woon in familiegroepe bymekaar sodat kos nie ’n probleem moet word nie. Húl groep se hutte staan in die loop van ’n droë rivier wat deur hierdie onherberg­same woestyn loop. In die bedding van hierdie rivier groei ’n paar geharde bome met lang, diep wortels en nog ander plante wat hierdie klimaat en dorheid kan oorleef. Hulle grawe dus ook wortels en bessies uit om te kan oorleef. Die mans gaan jag darem ook so af en toe en bring dan ’n bokkie huis toe. Verder het hulle ’n paar bokke wat hulle melk. Van al die kos is die melk vir Isa die lekkerste – en ook die bittersoet narras wat plek-plek op die duine groei.

Hareb, ’n meisie van omtrent haar eie ouderdom, het haar geleidelik die vreemde klik-klak-taal geleer en vandag praat sy dit net so vlot soos hulle. Sy probeer om haar eie taal lewend te hou deur dit te praat wanneer sy alleen is. Soms sing sy sommer net in haar moedertaal. Hier diep in haar hart was daar nog altyd hoop dat sy tog weer eendag een van haar eie mense sou sien; dat sy weer sou kon teruggaan na waar sy hoort.

Hierdie hoop het die eerste twee jaar hoog gevlam, veral dié kere wanneer hulle die tog see toe onderneem het. Dit het egter al meer getaan, en nou het sy dit maar heeltemal uit haar gedagtes gewis.

Nina het gisteraand met haar gepraat. Die mans van die ander groepe gaan eersdaags by hulle opdaag om vir hulle vroue te kom soek. Dit is ’n reël by die Ounistam dat hulle nie met vroue van hul eie groep trou nie. Die mans kom hierdie tyd van die jaar om vroue te soek en betaal dan met bokke.

Nina het reeds vir haar ’n man uitgesoek: jong Gao, die seun van ’n hoofman. Hy is jonk en sterk en sal eendag sy pa se titel erf. Hy was die vorige jaar al daar, maar toe het Nina gesê sy is te jonk, Gao moet nog ’n jaar wag.

Isa sug en sit haar hand voor haar oë. Sy wens sy kan vir Nina sê dat sy nie nou al wil trou nie. Daar is so ’n vreemde onwilligheid in haar om met een van hierdie natuurkinders te trou. Hareb wil graag vir Gao hê, maar Nina sal nie verstaan nie. Buitendien het sy vir Gao belowe.

Isa draai weer op haar maag en druk haar gesig teen haar arm om te kyk of dit nie die onstuimigheid in haar wil laat bedaar nie. Wat gaan met haar aan? In haar hele bestaan het sy nog nie soveel liefde en sorgsaamheid geken soos hier by Nina nie. Nina bederf en vertroetel haar soos geen eie moeder beter sou kon doen nie. Sy lei ’n luilekker lewe. Hier is so min werk. Hulle soek ’n bietjie kos, en verder het sy maar die gewoonte behou om die hut met ’n tak uit te vee en rondom die hutte skoon te maak – tot groot vermaak van die ander.

Die Ounistam het haar vreemde maniere maar aanvaar as deel van haar vreemde herkoms. Aan die begin kon sy die vreemde taal nie praat nie, en later het dit nie meer sin gemaak om hulle haar hele lewensgeskiedenis te vertel nie. Sy twyfel in elk geval of hulle dit sou glo. Sy is Nina se kind wat die gode vir haar gegee het! Niks gaan hulle oortuig dat dit nie so is nie.

Isa skryf met haar vinger in die sagte sand. Sy kon reeds lees en skryf toe sy hier gekom het. Sy het dit ook maar lewend probeer hou deur dit oor en oor te oefen, tot groot vermaak van Hareb wat dink dat sy heeltemal van lotjie getik is.

Ses jaar! Isa skryf ’n ses in die sand en sug diep. Sy is al ses jaar hier. Sy moet dus al omtrent agtien jaar oud wees. Elke jaar wanneer hulle hierdie tog see toe aanpak, merk sy dit teen die groot boomstam by hul hut. Sy wonder wat die datum is. As sy dit weet, kan sy haar ouderdom bepaal, want sy onthou nog haar geboortedatum. Dit is 30 April 1792. Dit moet dus nou iewers in 1810 rond wees.

Isa lig haar effens op en kyk oor die see. In hierdie jare het sy nog nie weer ’n seil op die horison gesien nie.

“Isa! Kom, kind! Waar is jy?” Isa hoor die angstigheid in Nina se stem toe sy na haar roep.

Arme Nina! Sy is gewoonlik heeltyd onrustig wanneer hulle hier by die see is – seker maar bang dat die gode haar kind sal kom terugvat.

Isa staan op en skud die sand van haar velrokkie af. Sy trek die een skouertjie op en glimlag. Dit was ook een van die dinge wat die ander nie kon verstaan nie. Isa het botweg geweier om net die klein velletjie wat soos ’n voorskootjie voor hulle hang, te dra. Sy het beduie en gekeer en later gehuil en vir Nina beduie dat sy die velletjie wil hê wat haar hele lyfie kon bedek.

Nina was eers koppig, maar die trane in die groot, blou oë het haar laat toegee en sy het die velrokkie met ’n ophaal van haar skouers vir die kind gegee.

Sy het die vel met een van die mans se klipmesse gesny, en met ’n doring en senings het sy vir haar ’n rok gemaak. Een wat bolangs ook toemaak. Van die linneklere wat sy aangehad het, het sy vir haar onderklere gemaak wat sy onder die kort rokkie kon dra.

Isa draf teen die duin af en waai vir Nina wat verlig glimlag. “Waar kruip jy weer weg, kind?” raas sy. “Die mans vang maar swak vandag. Ons sal vanaand hier slaap. Julle moet vir ons van die hout wat hier op die strand uitgespoel het, gaan optel sodat ons vanaand ’n vuurtjie kan maak.”

Hareb is dadelik by en al laggend en geselsend hardloop sy en Isa met die strand langs. Kort-kort tel een ’n mossel op en gooi dit in die velsak oor haar skouer.

Die dag snel verby en soos uitgelate kinders hardloop hulle rond. Die aand maak hulle ’n vuurtjie en hulle braai sommer van die vis wat die mans gevang het. Die ander visse word oopgesny en met sout, wat hulle ’n entjie daarvandaan in ’n pan optel, ingevryf om droog te word.

Dit word taamlik koud hier op die strand en hulle bondel saam en lê styf teen mekaar op die sagte sand en slaap, Nina se maer, plooierige arm styf om Isa se lyf.

Die mis hang laag toe hulle die volgende oggend opstaan. Hulle kan nie ver oor die see uit sien nie. Die mans is egter luidrugtig besig om alles reg te maak om die koue water aan te durf met hul gevlegte mandjies om nog ’n paar visse te vang.

Isa se hare hang los en die taai seewindjie waai dit deurmekaar en koek dit, maar sy steur haar nie veel daaraan nie. By hul hutte het sy vir haar ’n visgraat drooggemaak waarmee sy soms haar hare kam. Wanneer Nina ’n bietjie water kan spaar, was sy Isa se hare sodat dit weer spierwit kan wees – dit is vir haar die mooiste ding op aarde.

So af en toe, wanneer die water volop is, vat sy haar water na die hut toe en was haar daarin. Aan die begin het sy dit gereeld gedoen, maar die Ounistam se leefwyse is ook maar besig om sy stempel op haar af te druk.

Isa strek haar behaaglik uit. Nina staan steunend op en druk swaar op haar kruis. Isa glimlag liefdevol.

“Waar is dit seer, Ma-Nina? Hoe lyk dit vir my Ma word oud?”

“Natuurlik word ek oud. Ek sal daaraan moet begin dink dat die voorvaders my een van die dae sal kom haal.”

“Ag, nee wat, Ma-Nina, hulle sal jou nie nou al wil hê nie. Daar is nog te veel lewe in jou oor,” sê Isa laggend.

“Ai, Isa, moenie so oneerbiedig van die voorvaders praat nie. Hulle was dan so goed vir my. Hulle het jóú dan vir my gegee. “Sy beduie met ’n maer hand na ’n klompie rotse. “Net daar het ek jou gekry. Dit was ook so ’n mistige môre soos vandag. Die son het ook so weggekruip. Toe ek daar om die rotse kom, lê die mooiste ding wat ek nog gesien het daar.”

Isa het die storie al honderde kere gehoor, maar elke keer gee dit haar ’n warm gevoel in haar binneste. Nina het haar die naam Isa gegee, want Isa beteken “mooi”!

Die manne vang goed en voordat die misgordyn behoorlik gelig het, kom hulle glimlaggend terug. “Nina! Isa! Julle kan begin oppak. Ons sout net die vis, dan kan ons teruggaan.” Jora, die hoofman van hul groep, skree sommer van ver af opdragte.

Isa en Hareb draf al langs die strand af en tel nog vir oulaas mossels op.

Die son beur moeisaam vir hom ’n pad deur die miswolke oop, maar toe hy eers ’n deurkomplek gekry het, druk hy die misvliese met ’n reusehand weg. Die grysblou see is kalm en stil en al beweging is die voëls op die gladde oppervlak.

Die twee jong meisies hardloop laggend en spelend terug en die ander het al klaar opgepak toe hulle daar kom. Hulle kry hul deel om te dra, maar vir hierdie kinders van die woestyn is dit geen moeite nie. Daar is geen haas nie. Hulle loop rustig en daar is deurentyd ’n gelag en geskerts wat die pad kort maak.

’n Entjie van die strand af swenk hulle links en dan is hulle in die loop van die droë rivier. Twee dae lank stap hulle, en dan glip hulle tussen twee rotsagtige koppies deur en word die plek met takke toegemaak. Die wind sal binnekort hul spore doodvee en hulle is hier goed beskut teen al wat ’n nuuskierige oog is.

Isa is bly toe hulle weer terug is by die hutte. Hier staan omtrent twaalf hutte. Die gesinne is maar klein – selde met meer as drie kinders. Die ou gemeenskappie is dus klein – eintlik net ’n groot familie!

Isa is stil toe hulle die vis en mossels versorg. Die see is nie goed vir haar gemoedsrus nie. Elke jaar wanneer hulle daar was, is hierdie vreemde, knaende verlange in haar binneste en dit duur gewoonlik dae en weke voordat sy dit behoorlik afgeskud kry.