Читать книгу Ukuvuka Kwam Ekufeni - Thembelani Ngenelwa - Страница 5

Оглавление

2. Ndishiya iKapa ndisinge eJozi

Ndishiya iKapa ndisinge eJozi

Ndonwaba ngomzuzwana ndifikile eyunivesithi. Ndaye ndadibana nabahlobo abaninzi abatsha, futhi ndazibona ndiqala ubomi obutsha bamaphupha am. Ndaqala ndawabona amaphupha am efezekiswa, ndayibona impumelelo indincumele. Kubahlobo bam bonke endandinabo, owayebalasele ngumfana wakwaBolosha, uKhaya. Besifana kakhulu ngezimbo nale ndoda yasebaThenjini, sihlala sihleka isiqhazolo apho sikhoyo. Nditsho neengxaki ezi zethu zazithande ukufana, ngakumbi imvelaphi yethu. Sobabini sasisuka emizini ezihluphekelayo, ezilalini. Sasihleka silila kunye, sincedana xa kudingeka njalo, wena wakhe weva xa kuthiwa izandla ziyahlambana. Ndikhumbula nyaka uthile xa ndandingakwazi ukuhlawula imali yasehostele. UKhaya wandingxungxisa kwigumbi lakhe awayehlala kulo, wancama ilungelo lakhe lokuzonwaya. Sahlala kweli gumbi wada waphela unyaka. Kuthe kolandelayo unyaka, uKhaya wafumana esam, ibhasari yakhe yanqunyanyiswa watsho akakwazi ukuhlala ehostele. Ngethamsanqa ke mna kuloo nyaka ndandinalo elam igumbi ngoko ke saphinda sahlala kunye nale ndoda. Ndiye ndaba nayo ke indawana endivuyisayo yile ngxaki yalo mfana kuba kaloku ngoku yayindinika ithuba lokumbuyekeza ngobubele nenceba yakhe awayendenzele yona kunyaka odlulileyo.

Ngexesha esasiqukumbela ngalo izifundo zethu zezenzululwazi sasesithathana njengabantwana bomntu omnye, kude kwathi xa yena ukhakhakha lo esiya eRhawutini ukuya kufuna umsebenzi, savumelana kwelokuba ndingamtyelela kweliya cala nanini na xa ndifuna ukubona iJozi.

Ndaqhuba kakuhle kakhulu ke ezifundweni nakubeni iingxaki zemali zazininzi. Ngethamsanqa, ndathi ndakuthweswa isidanga e-uwc ndanikwa umsebenzi kwaphaya eyunivesithi njenge-it technical assistant. Ndandingusochwepheshe ke kwezekhompyutha ngelo xesha. Lo msebenzi ke ndiwunikwe ngenxa yezinga lokuzimisela kwam ngexa ndandisebenza kumathala eekhompyutha ase-uwc njengomfundi. Kaloku phaya eyunivesithi uyakwazi ukuzifunela umsebenzi wokuncedisana nentlawulo yezifundo zakho kwangeli xesha usafundayo. Kodwa ke noko lo msebenzi yayingowethutyana, kwaye wawuza kuphela ekupheleni konyaka ka-2003. Kwakufuneka ke ndikhangele omnye kwangethuba ukuze ndiqale kuwo xa kuphele isivumelwano sam neyunivesithi. Kwakunzima, kaloku ndandisazi ukuba uKhaya wahlala iminyaka emibini eKapa engafumani msebenzi emva kokuba ethweswe isidanga, kodwa uthe emveni kokuba efudukele eRhawutini wawufumana umsebenzi osisigxina. Yiloo nto kanye eyandenza ukuba nam ndicinge ukuya kweleendunduma ukuya kuzama khona, ndilandele uMthembu.

Kaloku ndikhe ndatsiba eRhawutini ngonyaka ka-2000 ndiye kubona nje iRhawuti ukuze ndizibonele ngawam amehlo bonke ubumbeje-mbeje bayo endandixelelwe ngabo ngabahlobo bam, uSiviwe noKhaya.

Ukuqala kwam ukuya eJozi ndakhwankqiswa kakhulu bubunewunewu nokuphithizela kwesixeko esikhulu sodumo – iJo’burg ngabula makhumsha. Ndandifikele ke kwilokishanyana yemikhukhu, iGoodHope Extension 5 – abayaziyo bathi kuseFive – kude kufuphi nedolophu enyakazelayo yaseGermiston, eMpuma Randi. Ndandisakumana ndityelelela ezinye iidolophu neziphaluka ngeempela-veki ukuya kubona abahlobo bam bakudala kwakunye nabanye endandisakufunda nabo kuManzana.

Mandiyithethe ke inyani, ngeliya xesha lika-2000 umsebenzi ndandingenaxhala kakhulu ngawo, kaloku ndandisenethemba lokufumana isithuba esisigxina kwaphaya eKapa, indawo ebesele ndiyithatha njengekhaya lam lesibini. Hayi ke ngoku, ngo-2003, izinto beziguquke mpela, umsebenzi ndiwufuna ngamehlo abomvu. Iingxaki zazisele zindambethe ngoku. Umzi-mveliso we-asbestos wakwa-Everite apho utata wayesebenza khona kangangeminyaka engamashumi amathathu waye wavalwa. Oko ndazalwa yayingutata kuphela osebenzayo ekhaya osebenzayo. Ngoku naloo vimba wemalana wayeyifumene ngexesha lokuvalwa wawuthande ukubhokoxeka, ikati ichwechwela ngaseziko. Umama waqala ishishinana lokuthengisa amaqebengwana kwisikolo esasikufutshane nalapho ekhaya, ukuzama ukugxotha kwale kati, kodwa kwakunzima. Ndafunga ukuba ndiza kuzama kangangoko ndinako ndifumane umsebenzi ndonyule usapho lwakuthi kule ndlala. Ndandikwazi okulindelweyo kum njengenkulu, futhi ndizimisele ukuqubisana nazo zonke iimfuno zekhaya lam. Kaloku ngoku besendiyindoda.

Ndagqiba kwelokuba ndithathe ikhefu kangangeeveki ezintathu ekupheleni kweyoMsintsi – uSeptemba ka-2003 ndilungiselela ukuba khe ndithi gxada eRhawutini ukuya kubona abahlobo, ndikhangele nomsebenzi. Okuyinene kukuba mna ndingumntu apha ozinzileyo nothanda ukuthobela indawo asebenza kuyo, ngoko ke i-uwc ndandiyihloniphe kakhulu kuba le yindawo eyandinika umsebenzi wam wokuqala ngqa. Kodwa ke noko kwakusele kucaca ngoku ukuba nokwana iKapa eli lalingandiphathele nto ncam, kwakufuneka ndixoze mphini wumbi. Ndandilulungele olu hambo luya eJozi ngaphaya kokuqonda. Ngentseni ndaya kwisikhululo sikaloliwe saseBellville ndihamba noCynthia, iqabanekazi lam elalindithengele itikiti ngezolo. Sithe xa sisangana emva kokufika kukaloliwe endandiza kuhamba ngaye, wasebeza ngelizwi elincinane esithi “Ndikunqwenelela okuhle, uziphathe kakuhle”.

Emva koko ujikile ngaphandle kokunyeka wasishiya isitishi; ndibona gca ukuba akafuni ndimbone ukuba ucela kule nto yabantwana.

Ukungena kwam kuloliwe ndafumana igunjana apha elalinabantu abahlanu, ndasele ndisiba ngowesithandathu nowokugqibela ke kulo. Yayindim ndedwa ke owayengaziwa leli qela, kodwa ke noko bazama ukundenza ndizive ndamkelekile phakathi kwabo. Yayiliqina lendoda nowakwayo, ityendyana elikule ntanga yam, idyongwana kwakunye nentokazi endicinga ukuba yayilapha kwiminyaka engamashumi amathathu. Ndakhetha ukuhlala ngasefestileni ukuze ndibone iindawo, ndifumane nempepho epholileyo.

Ndandizithengele iincwadi ezimbini kwaseBellville ndilungiselela olu hambo lude kangakanana. Kaloku uloliwe uthatha iiyure ezimashumi amabini anesixhenxe ukuya kufika eGoli. Ubukho beli qela apha kwikhompathimenti bandenza ndaphelelwa ngamaxhala esithukuthezi. Aba bantu yayingabantu abonwabisayo. Ndathi ndakubona ukuba banobubele kwaye bazimisele ukuncokola nam, ndavala incwadi nam, ndangenelela encokweni. Babesuka kutyelela izihlobo zabo eKapa ngoko ke ngoku babejongise imibombo ePitoli, apho babehlala khona.

Indlela le yona yayinde kwaye iwuduba umzimba, kodwa saqala ukuzonwabisa ngokucula iingoma zecawa. Nangona ndandonwabile apho kodwa kwakungathi andisafiki eRhawutini kangangokuba ndandihlala ndisemnxebeni ndixelela amajita ngezasendleleni, ndiwakhumbuza ukuba ndiyeza. Lwalusiya lunyuka uchulumanco kwisitishi ngasinye esasifika kuso kuba ndandisazi ukuba ndiyasondela eGoli. Kuthe ngengakusa xa kurhwaqela iqabaka ndabona ukuba noko ngoku izitishi ziya zisondelelana, nto leyo yayibonakalisa ukuba sasisele sisondele kwaNdongaziyaduma. Kwathi xa kusondela imin’emaqanda ndakroba ngefestile ndabubona ubuhle besikhululo saseRandfontein. Ndaqala apho ke ukugcoba kuba kaloku ndandisazi ukuba kungekudala ndiya kube sendiseRhawutini, ePakstishi!

Hayi ke emva koko ndiye ndabona iindawo eziqhelekileyo, ndandingayiqali ncam kaloku le ndlela, njengoko sendikhe ndatsho ngaphambili. Ndaqala ndabona izakhiwo ezingookrec’izulu phambili phaya. “Jo’burg, sendifikile”, ndaziva ndisitsho ngaphakathi, nditsho ngolukaBhlankethi lona uncumo ngoku.

Kuthe xa kubetha eyesibini intsimbi emva kwemini, wangena uloliwe obizwa njengeShosholoza Meyl kwisikhululo esikhulu, iPakstishi. Yayisisiphithiphithi, abantu bebaninzi njengakuqala, futhi bonke babekhangeleka bonwabile, wonk’ubani exhel’eXhukwane. Ilanga lalishushu kamnandi; ubuhle bentwasahlobo. Ndathi ndakukhupha intloko ngefestile ndayiva impepho yakusasa ephunga limnandi indibetha kuhle ebusweni ngathi ithi iyandamkela. Sesifikile.

Emva kokuma nokothula iimpahla zabantu, uloliwe wanduluka kwakhona wasingisa ngaseGermiston ekwiMpuma Randi.

Ukufika kukaloliwe eGermiston, ndakroba ngefestile, ndifuna ukubona abantu ababeze kundindikhawulela. Ukhumbule ke mfundi ukuba ukugqibela kwam ukuza kula macala ndandihlala emkhukhwini eFive. Ukumka kwabo apho ke abafana baye bafudukela eziflethini edolophini eGermiston, ngoko ke kwakufuneka kubekho umntu ondikhawulelayo andibonise le ndawo intsha. Ndisakrobile njalo, ndeva ilizwi endiliqhelileyo lindikhwaza. YayinguZolisa, omnye wabahlobo bam baseGermiston. Ndahle ndaphawula ukuba noko urheme lo wayesele exandile ngokwasesiqwini, kodwa ngaphandle koko wayesengulaa Zolisa ndimaziyo onempandla – wena wakha walibona ibala legalufa. Wayesele eqabele kumashumi amathathu kodwa ubungafunga ukuba uselapha kumashumi amabini ngangendlela le wayedlamke ngayo. Wayephahlwe ngabafana ababini endandingabazi, kodwa mva ndaye ndafumanisa ukuba ngabahlobo bakaKhaya awayendixelele ngabo. Owokuqala wayeyingqungqumbana emfutshane, endlebe zitsolo namehlo amakhulu. Le ndoda noxa nje yayingenasiqu, yayikhangeleka yomelele kakhulu. Igama layo kwathi kanti nguBongani; ekule ntanga yam. Wayebukhanya ngebala. Omnye umfana lo ebemkhulwana kunoBongani lo, kodwa ecaca ukuba noko useyidyongwana. Ndiyabona ukuba ebekule ntanga isandul’ukubuy’esuthwini. Igama leli krwala ke yayinguDumisa.

Njengokuba sihamba sonke ukusuka esitishini sasele siman’ukuqhulana njengabahlobo abadala, ndibakhuza ukutyeba. Ubungafunga ukuba kudala sisazana. Kwahle kwacaca ukuba kuhlangene izinto ezizimbo zifanayo. Kaloku kuyabonakala ukuba uKhaya wabaxelela konke ngam, de wababonisa nemifanekiso yam ngeentsuku sasiseseKapa kunye. Ezi nqeberhu zazizazi zonke izimbo zam. Babendibuza ngobom basesantini, kuba kaloku bonke babengazanga balibona iKapa ngaphandle kokulibona kumabonakude. Hayi ke, ndabaqhayisela kanobom ngentaba, ulwandle kwakunye nobuhle bentlalo yaseKapa. Owu! Ndandimana ndisithi chatha netyuwana ke, mfundi!

Ndaboniswa isakhiwo esikhulu esimbala upinki, apho ooKhaya babesele behlala khona. Le ndawo kuthiwa yiPirrowville. Yayisisakhiwo esihle kakhulu yaye indlu kaKhaya yayikumgangatho osezantsi. Kulapho ndiqale khona ukuthelekisa umahluko phakathi kwasemkhukhwini waseFive naseflethini. Ndandithabatheke kakhulu yile ndawo intsha, ndisazi kananjalo ukuba nobomi balapha soze bufane nobo ndandisele ndibuthanda basemkhukhwini waseFive.

Kwathi ke ukufika kukaKhaya emalanga, ndaphawula ukuba hayi le ndedeba yayisengulaa Khaya ndimaziyo. Wayelingana nam ngesithomo, entsundwana ngebala, kwaye engumntu othanda ukuhleka. Wayenelizwana elincinci, ethanda ukuhleka kakhulu qho xa ndizama ukujuxuza – wayehlala esithi ndilelona qhitala apha ekujuxuzeni kwaye ke mfundi wayengekudanga ncam nenyaniso. Kodwa ke, mfundi, njengoko ubonile apha ngaphandle noko ndandijongeka ngcono kunaye.

UKhaya wayehlala noZolisa kwakunye noBongani apha eflethini yakhe, ukanti umninawa wakhe uKhanyisa wayekhona naye ezokuchithela iiholide zentwasahlobo kuye. Emva kokuba abanye beye kulala mna noKhaya sahlala kwade kwaqhekeka intsasa sincokola ngazo zonke ezaseKapa, kwanaye endincokolela ngezintsha zeleendunduma.

Usuku olulandelayo kwakungoMgqibelo yaye kwakungekho namnye ophangelayo ngoko ke saya edolophini sindwendwela iivenkile ezinkulu. Saya nasemidudweni, kwaba mnandi kangangokuba ndakhe ndalibala ngeKapa okomzuzwana.

Kwakumnandi yonke iveki yam yokuqala eRhawutini sihleka sonwabile nabahlobo bam, kodwa naxa kwakumnandi andizange nangemini enye ndisilibale isizathu esasindibeke kweli phondo. Ndandisakuthenga itikiti likaloliwe imihla ngemihla ndisihla ndinyuka ndikhangela umsebenzi kumaziko engqesho, ndishiya iinkcukacha zam, icv, kwiinkampani ngeenkampani. Ndandiyazi ukuba kufuneka ndifumane umsebenzi nokuba sekumnyam’entla. Usuku nosuku lwalusiza nolwawo umceli-mngeni kweli cala lengqesho, kodwa ke ndandizixelele ukuba ndandiza kunyamezela de ndivuzwe, kaloku elamanyange lithi umzingisi akanashwa. Ndandizimisele ukuzama ngako konke okusemandleni ukuba ndiwufumane umsebenzi, ndibuyele eKapa ndiphethe iindaba ezimnandi ezaziya kulonwabisa usapho lwasekhaya. Ndandonwabile ke eGermiston, ndingenaxhala lakuvuka ngonyezi ndisiya empangelweni, ndiziva ke noko ndisekhefini.

Ukuvuka Kwam Ekufeni

Подняться наверх