Читать книгу С. Сатарова: Ноокат билимканасы биринчи бойдон кала берет. Келерки миллениумга саякат - Замирбек Өсөров - Страница 2

Ажайып нерсе жөнүндө жазылган ажайып чыгарма

Силердин колуңарга таланттуу жазуучуларынын бири – Замирбек Өсөровдун жаңы китеби тийип турат. Буга чейин бул автордун уч китеби жарык көргөн. «Элинор Ригби» аттуу фантастикалык повесть кыргыз жана орус тилдеринде 1992-жылы Ош мамлекеттик басмаканасында басылган жана быйыл ошол эле жерден «Аргасыз бизнес» аттуу сатирико-фантастикалык пьеса тираждалды. Бул жаңы китебинде да Замир-иним журналист жана фантаст катары өзүнүн буга чейин ачылбаган сырларын бизге тартуулап жатат. Китеп эки бири бирине тыгыз байланышкан бөлүктөн турат. Биринчисин ЭЖИАД соопчулук фондунун демилгеси менен алыскы тоолуу аймакта алгачкы уюштурулган Ноокат мектеп-лицей билимканасы жөнүндө журналисттик изилдөө, очерк түзсө, экинчи жарымы фантастикалык новеллага берилген. Эки чыгарма тең азыр биздин көзүбүздө болуп жаткан педогикалык реформанын, анын келечек үчүн өтө зарылдыгынан от алып, жалындап пайда болууда.– Ноокат билимканасы бул сонку кылымдын кыргыз мектеби, —дейт бул китептин автору. – Эгерде өлкөбүздө, алыскы тоолуу аймактарда, ушул сыяктуу 40 мектеп-лицейлер пайда болсо, анда тарыхый кыска мөөнөттө эле, 10—15 жылдан кийин, өлкөбүз аябай зор жетишкендиктерге ээ болушу мүмкүн. Ал эми 100—200 жыл өткен соң Кыргызстандагы эң алыскы тоолу айыл-кыштагы жазуучунун экинчи бөлүгүндө кеңири чагылдырылган келечектин зор, ажайып шаарына айлануусу ыктымал. Кыскасы, биринчи бөлүгүндө мектеп-лицей жөнүндө кеңири сөз болсо, экинчисинде анын келерки кылым үчүн зор мааниси жана таасири көркөм, фантастика түрүндө чагылдырылып, уникалдуу китеп жаралды десе болот. Ажайып нерсе жөнүндө ажайып жазылган чыгарма менен жазучууну да, жаңы типтеги кыргыз мектептерди уюштурган ЭЖИАД Фондунун кызматкерлерин да – китептин негизги каармандарын куттуктап, аларга келечекте албан ийгиликтерди каалаймын чын жүрөктөн,

Даир Асанов,

Улуу Ата-Мекендик согуштун Баатыры, генерал-майор.

(бул комментарий китептин биринчи басылып чыгышына, 1995-ж. Бишкек ш., жазылган)

«Адамзат канткенде оңолот?» —

деген суроого жооп берген китеп

Автор азыркы күндө ар бирибиз үчүн өзгөчө маанилүү болгон билим жаатындагы көйгөйлөрдү чечүү жана адам баласын дайыма түйшөлтүп келген, «адамзаты канткенде оңолот?» – деген маселенин канчалык деңгээлде маанилүү экенин белгилейт.

Китептин биринчи бөлүгүндө Ноокат районунун Кара-Таш айылындагы «Ноокат билимканасы» мектеп-лицейи тууралуу, билим алган окуучуларга коюлган талаптар ошондой эле окуучулар үчүн түзүлгөн эң сонун шарттар жөнүндө маалыматтар жазылган. Бул мектеп-лицейинин окуучуларынын жетишкендиктери, олимпиадаларда дайыма жеңиштерге ээ болуп, каалаган жогорку окуу жайларга өтүү мүмкүнчүлүктөрүнө ээ болгондорун окуган адам сүйүнөт. Окуучулардын ушундай жакшы жетишкендиктерге ээ болуусуна албетте, мыкты мугалимдердин салымынын зор экендиги талашсыз. Мындай оор түйшүктү мойнуна алып, жыйынтыгына көзү жеткен жаш илимпоздор менен педагогдор бул ийгиликке жетишүү үчүн эчендеген кыйынчылыктардан өтүштү.

Улуттук Илимдер Академиясынын мүчө-корреспонденти Азрет-Алий Боташев шакирттеринен «Ноокат билимканасы» тибиндеги 40 мектеп-лицейлерди Кыргызстандын алыскы тоолуу аймактарында уюштуруп берүүлөрүн талап кылууда. «Ар-бир райондо жок дегенде бирден лицей сөссүз болушу керек, антпесек таланттарыбыз өсүп-өрчүбөй жок боло берет» —дейт илимпоз. Азрет-Алий Боташевдин келечекти көрө билген стратегиясын жакынкы Өзбекстан жана Казахстандын кээ бир райондору дагы колдоп, өздөрү дагы иш жүзүнө ашырып башташкан.

Албетте, ЭЖИАДдын алдыга койгон максаттары мактоого татырлык. Лицейдеги тоолуу аймактардан келген окуучуларга англис тилин мыкты үйрөтүп, кыргыз элинин маданиятын, үрп-адаттарын да биргеликте окутуусу жакшы көрүнүш.

Лицейдин алгачкы директору Саадат Сатарованы мыкты педагог, уюштуруучу катары гана билбестен, окуучуларга жасаган жылуу-жумшак мамилеси, таланттуу окуучуларды колдоп, туура жолго багыттаган өзгөчө сапатка ээ, окуучулардын талантын ача билген көрөгөч даанышман катары да билсе болот. Саадат Сатарова лицейге келгенден сегиз ай өтпөй лицейде окуган окуучулардын 70% (8 класстан тартып 11 класска чейин) англис тилинде эркин сүйлөп калышы жогорку көрсөткүчтөрдүн бири. Бул лицейде иштеген ар бир мугалимдин таланттуу, өз ишин мыкты билген адис экендигинде шек жок. Замандын талабына ылайык, окуучулардын логикалык көз караштарын өөрчүтүү максатында, кээ бир предметтердин айкалыштырып окутулушу мактоого татырлык.

Материалдык базанын төмөндүгү, жатакана, имарат, окуу корпустарынын талапка ылайык келбегени сыяктуу көйгөйлөр келечекте чечиле турган маселелердин бири болуш керек.

Келечекте Кыргызстандын тоолуу аймактарына 40 мектеп-лицейи ачылса, республикабыз жылына 600дөй дүйнөлүк деңгээлдеги мыкты адистерге ээ болот экен.

Лицейдин дагы бир өзгөчөлүгү, окуучулардын кандайдыр бир өнөрүнө, шыгына, жөндөмүнө жараша окутуу. Таланттарды издеп табуу. Келечекте сапаттуу адистерди жаратуу.

Өмүрзак Мамаюсуповдун айтуусунда, бул лицейлердин Кыргызстан боюнча системасын уюштуруп, төрт негизги максатын белгилейт. Алар: балдарды тарбиялоо, дүйнөлүк деңгээлдеги кадрларды даярдоо, элдин биримдиги жана башка өлкөлөрдө жашаган улутташтар менен байланыштарды түзүү.

Кыргызстандын билим берүү системасын өнүктүрүүгө, тоолуу аймактардагы окуучулардын талантын ачып, туура багытка жол көрсөтүп, өз билгендерин аянбай жанын үрөп, талыкпай эмгек кылган инсандарыбыздын жасаган эмгектеринин үзүрү кайтат деп ишенсе болот. Жан дили менен эмгектенген педагогдордон билим алган лицейдин бүтүрүүчүлөрү келечекте Кыргызстанга зор салымдарын кошкон, кыргыз эли сыймыктанган мыкты инсандардан болорунда шек жок.

Китептин экинчи бөлүгү: Галлей кометасы. Жылдыздар канышаасы.

Бул бөлүмдө 76 жылда жер планетасына бир көрүнүүчү Галлей кометасына Акыл деген баланын саякаты тууралуу. Акылдын Галлей кометасынан жердеги өзүнүн кичинекей Кызыл-Суу айылынын 2138-жылдагы абалын көрүп суктанганы. Азыркыдай баткак, чаң баскан, эски ураган үйлөрдүн ордуна заңгыраган бийик имараттардын, кооз салынган мектеп, китепканалардын салынышы Акылды тамшандырат. Кызыл-Суунун ажайып таза абасы, Диснейлендге окшогон балдар паркы, автоматташтырылган тратуарлар, бассейн, стадиондор баланын оюн бурат. Демек ушундай жашоо мүмкүн экенине ынанды. Шумдуктуу 22-кылымдын электроникасы, пионерлер үйүнүн экинчи кабатында жайгашкан «келечектин кең залы» баланын жан дүйнөсүнө абдан чоң таасир калтырат. Жылдыздар канышаасы Акылга зор компьютерлерди көрсөтүп, мугалим окуучуга үйрөткөндөй, ар бир кызыккан нерселерин түшүндүрүп берет.

Баланын көз карашы өзгөрүп, жакшы жашоо дагы, жаман жашоо дагы адамдардын өз колунда экендигине көзү жетет. Баткакка малынган Кызыл-Сууну оңдоонун жолу – жакшы окуу, тартиптүү болуу, ийгиликтерге жетишүү экендигин түшүнөт. Ар бир инсан билим деңгээлин көтөрүп, көп окуп, өз мекени үчүн пайдалуу иштерди жасаса болорун билет. Ар бир предметтин канчалык деңгээлде маанилүү экенине баа берет. Ал эми акылга акыл кошкон, билимди тереңдетип үйрөткөн, туура жолду тандоого багыт берген мугалимдин орду канчалык маанилүү экендигине ынанат. Жакшы билим алган окуучулардан мыкты адистер чыгып, келечекти жакшы жакка өзгөртүүгө болорун өз көзү менен көрөт. Баткакка белчесинен баткан айылды да, адамдарды да билимдин күчү менен эң бир сонун жаркыраган жашоого алып келүү мүмкүн экенин түшүнөт.

Камилла Шаршекеева,

Кыргызстан агартуу системасынын экс-министири, АУЦАнун негиздөөчүсү.

Алысты көрө билген адамдар тууралуу баяндама

Бул китеп эки бөлүмдөн турат. Биринчисинде кыргыз мектебинин жаңы модели тууралуу автор баян кылып, анын маанисин талдап, экинчи бөлүктө дүйнөлүк деңгээлдеги агартуу система биздин жашообузду кантип өзгөртө ала турганын «Галлей кометасы» атындагы илимий-фанттастикалык эмгекте оюн чагылдырат. Негизи бул китептин жарымы Кыргызстандын агартуу системасынын жылдыздарына арналып, аягы асмандан түшкөн жылдыздын аныктамасы, алыскы келечектин батасы менен бүтөт. Бул китептин өзгөчө баалуугу мына ушунда. Автор алысты көрө билген адамдардан болуп, Кыргызстандын мыкты мектебин жараткандар менен биргеликте, Жер жүзүндө кылымда бир жолу келип кеткен Галлей кометасы, Жылдыздардын канышасы коштоосу менен бул жашоонун эң татаал маселелерине жоопту берүүгө аракет кылды.

Бегалы Тагаев,

философиялык илимдердин доктору, КМУУнун профессору.

Аалам менен сырдашууга,

кыргыздын мыкты мектебине арналган китеп

Планеталар аралык байланыш… Аалам менен Аламдын байланышы… Улуу Жараткан менен Адамдын байланышы…

Глобалдык теманын үстүнөн иштөөгө аракет жасаган белгилүү жазуучу Замирбек Өсөрөвдун чыгармачылыгы мектеп окуучуларынын комета менен бирдиктүү иш-аракеттерин 1995-жылдары сүрөттөөсү бүгүнкү күнү фантазия эмес экендигин белгилегим келет. Конкреттүү айтканда: өзүмдүн – Бегалиева Өмүрбүбүнүн Улуу Жараткан, Эр Манас жана планеталар менен байланышуусунун далилдүү фактылары.

Алар: 1) тилдин кыя кесилиши аркылуу Улуу Жараткан жана Манас Дүйнөсүнөн редакцияланып, дайын түрдө жиберилип жаткан жазуулары, ырлары; 2) Планеталар жана жылдыздар менен кыймыл-аракеттер аркылуу, тил аркылуу көрүнөө ачык түрдө баарлашуу.

Чындыгында көз көрүнөө Планеталар жана жылдыздар менен байланышуу жүрүп жаткан доордо жашап жаткан мезгилдебиз. Андыктан, жазуучу Замир Өсөров менен Ноокат райондук планетардык мектептин окутуучулар жамаатына, келечектүү мектеп окуучуларына планетардык масштабдагы ийгиликтерди багынта беришине тилектешпиз.

Өмүрбүбү Бегалиева,

философ, акын, манасчы, дизайнер, саламаттык сактоонун ардактуу кызматкери, Кыргызстан Жазуучулар Союзунун мүчөсү.

Замирбектин китебине болгон ой толгоолор

Жазуучу, акын, журналист Замирбек Өсөров чыгармачылык жолунда уламдан улам күчтөнгөн кеңири кыялдагы позитивдүү көз караш изин таап келет.

Жаратмандын жараткан чыгармалары окулуш ыраатына келгенде атайын даярдык менен барууга туурадай (?) … Бир караганда табышмактуудай сезилген көрүнүштөр көрөңгөсү бар адамдарга даана көрүнө баштайт. Жаратманда алга жетелеген алдыга умтултуучу процесс жашап турат.

Көп жылдык журналисттик жолунда Замирбек Өсөров чындыктын өзөгүн издейт. «Ноокат билимканасы» тууралуу документалдуу эмгеги билим берүүдөгү өзөктүү проблемаларды ачууда ийне жибине чейин ачууга барган. Ийгиликти жаратуучулардын келечектүү аракеттерин дыкаттык менен анализдеп, салмак баасын берип жазып чыкканы байкалат.

Ал эми, ак ыр (акростих) коштолуп туруусу алган теманы ого бетер байытып, кошумча палитрадагы жандуу боектор менен коштолгондугу аркылуу кызык. Автор жылдыздарга саякаты өзүнчө чоң көңүл бурууга арзыйт. Дайыма изденгич чыгармачыл инсан, адамзатын космостук билим деңгээлине көтөрүлүүгө үндөйт. Жылдыздарды аралап саякат куруу миссиясы, ой жүгүртүүнүн апогейине көтөрүлтөт. Билими жогору эл, дайыма бийиктикте жашаарын таасын белгилеп, улут үчүн болгон толгон интеллектуапдык жогорку сапатын жазуучулук потенциалында ачып берген. Аталган китебинде Замирбек Өсөров поэзиядагы илимий техникалык өнүгүү-прогрессти чагылдырууну баштаган новатор жаңычыл автор экендигин далилдеди.

Замирбек Өсөровдун чыгармасына жогорку баа берүү менен келечектүү ойлору ишке ашып, жарык көрө турган китеп эли журтубузга алымдуу, окумалдуу болсун! Алдыда дагы дагы зор зор ийгиликтерди жарата беришине тилектешбиз.

Муратбек Рысбеков,

акын, Кыргызстан Жазуучулар Союзунун мүчөсү.

Бул жашоодо көп нерселерди ылдам эле оңдосо болот

Автор эки тилде – кыргыз жана орус тилинде жазган жазуучу жана акын, саясый журналист катары коомчулукка кеңири таанылган чыгармачыл инсан. Кыргыз тилине, кыргыз мектебине жана Кыргызстандын келечегине арналган бул китептеги байкоолор, ой-толгоолор, жыйнтыктоолор кыргыз окурманга пайдалуу болот, себеби автор чындыкты жашырбай, жымсалдабай ачык жана так айтып көнгөн адам, ошол эле убакта кетирилген катаалардын оңдоо жолдоорун даана көрсөтүүгө аракеттенет. Бул жашоодо көп нерселерди ылдам эле оңдосо, баткакка батпай эле суурулуп чыгууга болот деген идеяны сунуштайт.

Дуйшөн Керимов,

«Кыргыз тил» гетизинин редактору, Кыргызстан Жазуучулар Союзунун мүчөсү.

Кыргызская школа – залог свободы страны

Надо создавать современную кыргызскую школу на уровне мировых стандартов.

Без этого не будет возможным никакое развитие. Книга актуальна именно этим обстоятельством – опытом и достижением одной кыргызской школы в горном аиле. Когда все 2000 школ страны поднимутся на такой же уровень, тогда можно будет сказать, что будущее Кыргызстана и ее свобода надежно защищены.

Валерий Яковлев,

президент общественного фонда «Борьба за мир»

Звездная ночь Сагитариуса

Я хотел бы обратить на такую особенность этой книги, которая в целом посвящена звездам на Земле и на Небе. Такое ошущение, что автор пригласил нас сесть за невероятно щедро накрытый дасторкон, который ощеломляет предлагаемыми явствами. Чего только тут нет!? Особенно поражает финальная часть повествования, в которой идет обращение к космосу. Небо и Вселенная являются неотъемлемой частью нашего бытия, вдохновляющие и озарящие нас своей звездной красотой, своими безграничными секретами и огромными энергиями, и возможностями. В целом, я потрясен данной книгой, как если и в самом деле вслед за автором совершил путешствие в далекое будущее Кыргызстана и нашей планеты, и космоса. И спасибо особое писателю, что открыл для меня Сагитариуса.

Женаалы Камбаралиев,

журналист, директор телекомпании «Азия-ТВ»

Улуу ийгиликтер али алдыда

Убагында Кыргызстандагы алыскы тоолуу аймактарда талантуу кыргыз балдарлары үчүн 40 заманбап билимканаларды уюштуруу – бул чын эле улуу демилге болгон. Бул максат толук бойдон ишке ашырылбаган болсо да, өлкөбүздө бирин-серин «Ноокат билимканасындай» мектеп-лицелердин пайда болушу жана алардын алгылыктуу иш алып барганы, көптөгөн ийгиликтерге жете алганы мактоого арзыйт. Ар бир инсан, чыныгы адис же залкар жаран орустар айткандай штучный товар эмеспи, ошондуктан «Ноокат билимканасынан» 30 жылдан бери чыгып жаткан атуулдарбыбыз акыры Кыргызстанды көптөгөн албан ийгиликтерге алып келишет деген үмүттөбүз.

Назаркул Жоошбаев, журналист.

Китептин алгачкы басылып чыгышынын биринчи бети. 1995-жыл.