Читать книгу Белая муха, забойца мужчын - Альгерд Бахаревич, Ольгерд Бахаревич - Страница 5

Здалёк Замак быў падобны да агромністай галавы індзейца, якая прымружыла вочы і ашчэрыла зубы.

«Вам, пэўне, гэта ўсё нецікава, – пераконваў свайго суседа чалавек у цёмных акулярах. – Уяўляю, як вам сьмешна, хаха. Вось у вас у Аўстрыі – гэта замкі. Сапраўдныя бургі, аўтэнтыка, з фэадальных часоў! А ў нас? Усё фальшыўка, імітацыя!»

Аўстрыяк жаласьліва ўсьміхаўся і выстаўляў наперад далонь. Ён не разумеў ані слова. Ён хацеў занурыцца ў сваю брашуру, якая тлумачыла яму на мясцовым, досыць сярдзітым дыялекце ангельскай мовы, што Беларусь стала членам ЮНЭСКА ў 1954 годзе і што нацыянальнай жывёлай гэтай краіны ёсьць бізон. Апрача таго, брашура паведамляла, што захаваньне гістарычнай спадчыны – гэта абавязак кожнага грамадзяніна і найважнейшы дзяржаўны клопат.

Аўстрыяк ня ведаў, што такое ЮНЭСКА. Ён прыехаў сюды, каб знайсьці якую-небудзь недарагую рускую жанчыну і прывезьці яе дамоў да наступленьня зімовых халадоў. Зімовыя халады яго пужалі. Расказвалі, што некалі тут замярзалі жыўцом цэлыя арміі. Аўстрыяк быў уражлівым чалавекам – вось і цяпер, у самы разгар лета, седзячы ў гэтым аўтобусе, дзе ўвесь час грала аглушальнае радыё, а чалавек побач зь ім траскатаў, як бразыльскі футбольны камэнтатар, аўстрыяк уяўляў сабе бясконцую чараду ледзяных салдатаў, замерлых уздоўж дарогі. Салдатаў, якіх зацярушвае дзікая славянская завея. А недарагія жанчыны, якіх хацелі ўратаваць тыя ваяры, бегаюць паўголыя па сьнезе, рагочуць і ганяюць бізонаў. І кожная ведае, што ў 1954 годзе іхная краіна ўступіла ў гэтае загадкавае ЮНЭСКА.

Жанчыну ён, здаецца, знайшоў – толькі наконт кошту пакуль не дамовіўся. І яна, не сказаўшы пакуль ні «так», ні «не», выправіла яго сюды. Абвясьціла, што яму трэба абавязкова зьезьдзіць у іхны беларускі замак, інакш яна пакрыўдзіцца. ЮНЭСКА – сказала яна, падняўшы палец угару. Што ўсё ж значаць гэтыя шэсьць вялікіх, як праваслаўныя купалы, літар? – раздражнёна падумаў аўстрыяк. І як іх маглі туды ўзяць, у тое ЮНЭСКА, зь іхнымі бізонамі, зь іхнымі халадамі, іхным страшным альфабэтам? І што, дзеля ўсяго сьвятога, хоча ад мяне гэты надакучлівы сусед, у якога так непрыемна пахне з рота?

А чалавек у акулярах не пакідаў яго ў спакоі: «Яны кажуць: Краіна Замкаў! Ня бачылі? Так і пішуць: Беларусь – Краіна Замкаў! Хаха».

«Хаха», – паўтарыў умольна аўстрыяк, зноў выставіўшы наперад далонь – але марна.

«Краіна Замкаў! – пагардліва крэкнуў неадчэпны сусед. – А іх тут раз-два і… Ну Мір, ну Нясьвіж, яшчэ парачка, ну і гэты, куды мы едзем, не хачу называць… Усё. Кажу вам: рэальна ўсё! Дый тое, зараз пабачыце – пасьля рэстаўратараў там жывога месца не засталося. Ня замак, а, выбачайце, ахвяра аборту!»

Ён пераможна азірнуўся і абвёў вачыма іншых пасажыраў, якія старанна рабілі выгляд, што ня слухаюць.

«Дык а чаго ты на экскурсію едзеш, калі ахвяра? – нарэшце ляніва запытаўся нехта ззаду. – Сядзеў бы дома».

«Вот народ, всё б своё обсирать, не могу», – адразу ж сказала нейкая Жанчына ў Зялёным, не адрываючы позірку ад акна.

Над замкам вісела хмара, праколатая тонкім сонечным променем. І прамень апускаўся да самай замкавай вежы, і там, дзе ён дакранаўся да яе, лунала дзіўная сьвецень.

«А я ганаруся нашай краінай», – тонкім голасам сказаў чалавек са значком і падняўся зь месца. Нехта запляскаў, іранічна, павольна, з адцяжкай.

«Вы ў аўстрыяка спытайце!» – чалавек у акулярах паказаў пальцам на свайго суседа, які цяпер вымушаны быў жаласьліва ўсьміхацца ўсяму аўтобусу. Аўстрыяка ўважліва разглядзелі, нехта нават азірнуўся, каб паціснуць яму руку.

«А что этот австрияка? Его дедуля здесь, видать, в свое время наделал делов, – сказаў мужчына з вусамі, пра якога з дакладнасьцю можна сказаць, што ў яго ёсьць дача ў пасёлку для адстаўных вайскоўцаў. – Австрийцы тоже в вермахте служили, забыли, а? Ещё и добровольцами записывались. Семьдесят лет родину после них отреставрировать не можем. А что, не так? Пусть расскажет».

«Господа! – з дакорам прамовіла жанчына з турбюро, якая сядзела ля дзьвярэй. – Господа, вы же взрослые люди! Мы уже почти приехали!»

Цёмна-чырвоныя муры, забытыя на жоўтым узгорку, цені на іх, хуткія, бясшумныя, як манахі – падбіраюць крысьсе, апускаюць капюшоны, таропка прашмыгваюць ля самай зямлі. Кажуць, яны пражылі разам ужо шэсьцьсот гадоў: гэты замак, гэтая хмара, гэтае сонца.

Недзе мы такое ўжо бачылі. У нейкім навукова-папулярным сьне.

«Девушка, а вы одна едете? – нахіліўся да маўклівай дзяўчыны ў белым вясёлы, страката апрануты барадаты бляндын, які глядзеў на яе ўсю дарогу. – Давайте я ваш рюкзак…»

Яна зірнула яму ў вочы і ўсьміхнулася, але прамаўчала. Усьмешка яго падбадзёрыла.

«Я говорю, давайте я ваш рюкзачок того, – навісаў ён. – Того, на полочку».

«Зачем?» – спытала яна, зноў ўсьміхнуўшыся. Тонкая, застылая, пазычаная ўсьмешка, але бляндынчык падняўся зь месца, расправіў плечы, ухапіўся за паліцу дзьвюма рукамі, быццам хочучы на ёй падцягнуцца.

«Ну, а чего вы сидите, это самое, как мужик, ноги расставили, – сказаў ён, аблізнуўшы вусны. – Вам же мешает, я ж вижу. Я за вами, это самое, всю дорогу слежу, глаз отвести не могу».

«Зачем?» – зноў запыталася яна, абыякава акінуўшы позіркам ягоны мясісты, ружовы, са сьветлай шчэцьцю твар, які падсоўваўся ўсё бліжэй. Цяпер яна адчувала ягоны подых – зацікаўлены, грубы, жывы, сьвежы.

«Потому что вы на бабочку похожи, – засьмяяўся ён, агаліўшы зубы, кожны зь якіх запрашаў да агульнага сьмеху, а далей ужо как пайдзёт. – Не обижайтесь, девушка. Вас как зовут?»

«На бабочку? Почему?» – спытала яна, адвярнуўшыся, гэтым разам без усьмешкі. Яе суседка ела бляндына вачыма.

«Что вы всё зачем да почему? – пакрыўджана прамовіў ён. – Вы держитесь ко мне поближе, говорят, в Замке привидения водятся. И подземные ходы есть. Тёмные такие… Не верите, спросите у нашей главной. Эй, госпожа как вас там! Госпожа Оцецкая!»

Галава індзейца набліжалася. Вось ужо і птушак на мурах відаць, і шырока разяўлены рот – туды яны пойдуць паслухмянай чарадою, дастаючы з кішэняў і торбаў свае тэлефоны, разгортваючы далоні, як бутэрброды. Чаму індзеец, якія індзейцы? Мо таму, што прозьвішча жанчыны з турбюро і праўда – Ацецкая, амаль што Ацтэцкая, у яе на бэджы напісана, а мо таму, што назва найбліжэйшай да Замку вёскі, якую яны нядаўна праехалі, Мэскаліны – так мне прачыталіся гэтыя няшчасныя Міхаліны, белыя літары, якія мільганулі на сінім указальніку, як аблокі на кавалку абваленага неба. І навокал нейкая Ацтэччына, ацалелая ў вірах рэканструкцый і аграрных мадэрнізацый. Белыя камяні, неба колеру мачанкі, праз трыста мэтраў ужо сіняе, звонкае, бы напятае, і ўзьбітыя на яго ўзорчатыя ўзгоркі, і ўзгадкі, быццам ты тут ужо бываў некалі, у мінулым жыцьці.

«Привидения? Не забегайте вперед, вам все расскажут и покажут», – нэрвова сказала жанчына з турбюро, узіраючыся ў неспакойнае неба над замкам.

«Не хотите говорить, как зовут, буду вас Почемучкой называть», – махнуў рукой бляндын і сеў на сваё месца, драпежна выставіўшы падабродзьдзе. «Что за девушки пошли, бабочки им не нравятся, – зьвярнуўся ён да мяне. – А кто нравится? Мухи? Ничо. Все равно поймаем и определим, куда надо, в замке темных закоулков на всех хватит, скажи, Почемучка?» – і ён падміргнуў мне: як мужчына мужчыну. І я чамусьці падміргнуў яму ў адказ. Як мужчына му.

«Прывідзенія… – зноў накінуўся на аўстрыяка чалавек у акулярах, які ўважліва сачыў за размовай. – Усе вушы прагудзелі гэтай Ганнай. Вось у Баварыі я разумею – прывіды. Я быў, я бачыў. Вось, скажам, Нойшвайнштайн. А тут панавыдумляюць… Прывідзенія. Усіх прывідаў даўно бальшавікі да сьценкі паставілі. І Ганну гэтую вашую… Вось у Аўстрыі – вось там прывіды. А ў нас? Мазгі тлумяць беларусам. Каб толькі грошы плацілі ні за што. Турбюро… Не, ну скажыце ім, як еўрапеец? Вам, пэўне, гэта ўсё сьмешна, хаха».

І ён фальшыва засьмяяўся, тыцнуўшы аўстрыяка ў бок.

«Он же вас не понимает, – ня вытрымала Жанчына ў Зялёным. – Вы ему по-английски хотя бы скажите, а то совсем утомили человека».

Чалавек у акулярах пагрозьліва абярнуўся ў яе бок: «А вы мне рот не затыкайце! Я на сваёй зямлі і заўжды і з усімі размаўляю на роднай мове! А не падабаецца – едзьце ў сваю Маскву! Няма чаго швэндацца па нашых старажытных замках!»

Аўстрыяк закаціў вочы. Яму хацелася, каб гэты дзень як мага хутчэй скончыўся. Навошта яна замовіла яму гэтую экскурсію? Яны яшчэ не даехалі да Замку, а ён ужо стомлены, як пасьля месяца працы ў офісе. Мо яна працуе ў турыстычным агенцтве, яго нявеста? І проста зарабіла на ім? Дый ці можа ён назваць яе нявестай? Тут нікому нельга верыць. А сусед працягваў: незнаёмыя, хуткія, няўлоўныя, крыўдлівыя словы.

«У чалавека мова, як і маці, адна! – павучальна і строга сказаў чалавек у акулярах. – Вось так, спадарыня. Шкада, што ня ўсе гэта разумеюць! Іншых моваў нам ня трэба! Вас ніхто па-беларуску размаўляць не застаўляе! І вабшчэ: можа, ён так нашу мову вывучыць. А што?»

Тут ужо бляндын ня вытрымаў і зарагатаў, дакрануўшыся да пляча дзяўчыны ў белай сукенцы: «Представляю себе: белорусскомовный австриец! Бульба, драник, данкешон!»

Усьміхнуўся нават адстаўны вайсковец, патузаў вусы. І зірнуў употай у водсьвет на тэлефоне, заклапочана, нецярпліва.

Ніхто, апрача мяне, тады гэтага не заўважыў. А я добра запомніў ягоныя вочы: у кожным па пляне, вялікім пляне, якія трэба абавязкова зьдзейсьніць.

Ня толькі ў аўтобусе, але і ва ўсёй краіне ніхто ня ведаў, што адстаўнік працаваў на адну вельмі важную фірму ў суседняй дзяржаве. Можна сказаць, што і на саму суседнюю дзяржаву – але можна і не казаць, здаравейшы будзеш. Праца была непрыкметная, але дужа сур’ёзная. Роўна а другой у Замак прыйдзе чалавек зь Міхалінаў. Таксама дачнік – да якога ў нашага адстаўніка была важная справа. Яны мусяць спаткацца недзе ў ценю замкавых муроў, загаварыць, нібы выпадкова, пра кошты на дачы, пра надвор’е, пра рыбалку. І застацца ў прахалодным закуточку сам-насам, калі экскурсія рушыць у сутарэньні. Такі ў іх быў плян. Ім шмат трэба было абмеркаваць. І калі ўсё ўдасца і сыдзецца, заўтра а чацьвертай раніцы на няіснай, але праведзенай на мапах усходняй мяжы пачнецца рух. Ранішняя смуга запахне выхлапнымі газамі, з памежнага лесу вызірнуць вострыя насы браніраваных істотаў, самалёты перасякуць нябачны паветраны бар’ер за адну сэкунду. На шашы і тых незьлічоных дарогах, якія ўпадаюць у яе паўнаводную, бэтонную плынь, зьявяцца грузавікі з надпісам «Люди». Калі ўсё ўдасца і сыдзецца, калі Там «далі дабро», а Тут гатовыя яго прыняць – тады заўтра пачнецца вялікі, ранішні, імклівы і незваротны рух. Рух жалеза і здаровай, маладой чалавечыны. Рух на Захад.

А можа, нічога і не пачнецца. Можа, выступленьне перанясуць на восень. Ці зусім адменяць. Усё залежыць ад таго, якой будзе сёньняшняя сустрэча. Сустрэча двух непрыкметных адстаўных дачнікаў, пажылых, але маладжавых мужчын, якія пасадзілі, вырасьцілі і пабудавалі, але не парушылі прысягу.

«Што ж вы не фатаграфуеце? – зласьліва ўсклікнуў чалавек у акулярах, тыцкаючы пальцам у акно аўтобуса. – Га, спадарства? Што яны не фатаграфуюць? – ён зноў павярнуўся да аўстрыйца. – Бо ім сорамна! Стыдоба! Хіба гэта замак? Гэта ж павільён Беларусьфільму нейкі! Дзе аўтэнтыка? Зірніце на муры! Эх!»

Чалавек у акулярах пашукаў, куды плюнуць, не знайшоў і зьняў акуляры, уклаўшы ў гэты жэст столькі пагарды, што ўсе і праўда абурана адвярнуліся да вокнаў.

«Вы на іх не крыўдуйце, – дабрадушна сказаў хтосьці па-нямецку, і аўстрыяк узрадавана пацягнуўся на гэты ратавальны голас. – Яны, па сутнасьці, вельмі добрыя людзі. Проста гавораць часьцей, чым трэба. Вы і праўда аўстрыец?»

Аўстрыяк павярнуўся. Добразычліва ўсьміхаючыся, на яго глядзеў тоўсты чалавек у кепцы. Яны бачыліся на вакзале, калі пакідалі сталіцу – таўстун спачатку піў піва, а потым заснуў, і вось цяпер сьвежы, румяны, заспаны, як кавалак сьвініны, ён глядзеў на аўстрыяка і прамяніста ўсьміхаўся.

«Хольгер, – працягнуў ён пульхную руку. – Хольгер Кунцэ, з Гановэру».

«Рудзі Шпэцль, – з палёгкай паціснуў руку аўстрыяк. – З Грацу. Не, усё добра. Ужо добра. Я ведаў, куды еду. Але трохі не разьлічыў сваіх сілаў».

«Прыехалі па жонку? – усьміхнуўся з разуменьнем Кунцэ. – Я так і падумаў. Першы раз я таксама прыехаў з гэтай мэтай. На жаль, ня склалася. Мяне падманулі. Так проста, быццам гэта быў такі мытны збор. Але я не расчараваны. Урэшце, мне заўжды падабаліся прыгоды, а дзе іх яшчэ шукаць? На Балканах небясьпечна, там заўжды было небясьпечна, калі едзеш адзін. У Альбаніі? Не, дзякуй! Тут бліжэй і прасьцей дамовіцца. А тое, што тут можна знайсьці харошую бабу… Магчыма, раней так і было. Але ўсё даўно ўжо зьмянілася».

«А мне казалі, што тут толькі сьвісьні», – расчаравана прамовіў Шпэцль.

«Хто казаў? Трэба сур’ёзьней ставіцца да крыніцаў, – засьмяяўся Кунцэ. – Гэта быў твой сусед? Давай на ты, ок?»

«Згода, – зьдзіўлена сказаў Шпэцль. – Так, сусед. Як ты здагадаўся?»

Дома, па той бок мяжы, ён ніколі б не дазволіў сабе вось так хутка, з паўабароту, завесьці гэткую шчырую гутарку. Нават каб пагаварыць з суседам – а той быў неблагі чалавек, з мазгамі. Шчырасьць – гэта глупства. Але тут, у аўтобусе, які запаўзаў на ўзгорак, яму раптам зрабілася лёгка і прыемна ад сваёй шчырасьці. Хацелася, каб гэты Кунцэ гаварыў, няважна што. Але ён казаў сапраўды разумныя і цікавыя рэчы.

«Я ж кажу, я тут чацьверты раз, – задаволена прымружыўся Кунцэ. – Наслухаўся гісторый».

«І праўда, гэта быў мой сусед… У яго руская жонка… Але ён прывёз яе сем гадоў таму… І ўжо разьвёўся. Цяпер яна ў Вене», – прамармытаў Шпэцль.

«Сем гадоў! – прагудзеў насьмешліва Кунцэ. – У Вене! Дураць нашага брата… А сем гадоў таму, скажу я табе, тут шмат што можна было браць голымі рукамі, калі ведаеш патрэбных людзей. А калі яшчэ гаворыш крыху па-расейску…»

«Ты ўмееш па-расейску?»

«Не ідэальна, але… – Кунцэ ўздыхнуў і паклаў руку на сьпінку крэсла Шпэцля. – Шмат што разумею і яшчэ больш магу сказаць. Натуральна, калі яны не балбочуць, як ашалелыя. Пра што тут была спрэчка, я так і не дапяў. Яны крычалі, як малпы. Калі шчыра, Шпэцль, я не прывёз адсюль бабу, але знайшоў нешта значна больш цікавае…»

«Што?»

«Ты чуў пра бізонаў?»

«Так», – няўпэўнена сказаў Шпэцль. Бізонаў ён сабе яшчэ сяк-так уяўляў, хоць і быў зьдзіўлены, што яны тут водзяцца. Пакуль ён яшчэ ня бачыў ніводнага. Яму чамусьці хацелася даведацца іншае: што азначаюць гэтыя ідыёцкія літары? ЮНЭСКА? Хольгер мусіць ведаць, калі ён тут чацьверты раз і ўсё яшчэ жывы. Але Шпэцль вырашыў пачакаць абеду. Можа, ён нават пачастуе немца півам. Прыемна ўсё ж яго тут сустрэць. Хоць адна блізкая душа. Ледзяныя салдаты на ўзбочыне пачалі раставаць.

«Тады спытаю наўпрост, – насупіўся Кунцэ. – Ты любіш паляваньне?»

«Ня ведаю, – адказаў зьбянтэжана Шпэцль. – Паляваньне? Ты маеш на ўвазе хадзіць па лесе і страляць? Трубіць у рог? Ніколі не спрабаваў. Не, я ня ведаю, што сказаць».

«Трубіць у рог! Хадзіць і страляць! Піф-паф! – зарагатаў Кунцэ, абвёўшы вачыма суседзяў, быццам яны маглі разьдзяліць зь ім ягоную весялосьць. Дзіўным чынам яму гэта ўдалося: чуючы ягоны сьмех, тоўсты, гартанны рогат, зь пералівамі, з пражылкамі, з пырскамі, уратавацца ад якіх быў ня здольны ніхто ў радыюсе трох мэтраў, немагчыма было не ўсьміхнуцца. – Хадзіць і страляць… Важна, у каго страляць, Рудзі. Асабіста я страляю толькі ў буйных зьвяроў. Я страляю па бізонах, гер Шпэцль. І яшчэ ніколі не прамахваўся. Вось так, даражэнькі. Гэта вам ня рускую бабу раскласьці на матрасе».

Ён падсунуўся да Шпэцля бліжэй, і, зьбіраючы сурвэткай пот, але не выціраючы з твару прыязнай і лёкадумнай усьмешкі, загаварыў напаўголасу: «Задавальненьне дарагое. Але яно таго варта, Рудзі. Ты можаш забраць тушу, ты можаш забраць шкуру. Я плачу наўпрост дзяржаве. Ніякіх пасярэднікаў. У кожны свой прыезд, ня лічачы першага, я прывожу адсюль мяса, рогі і па вось такой шкуры бізона. Тут яго называюць зубр. Скажы: зубр».

«Не, – пачырванеў Шпэцль. – Я не змагу. Не, прашу цябе, гэта сьмешна».

«Скажы: зубр, – настойваў Кунцэ. – Зубр. Скажы зараз жа, іначай я зраблю табе піф-паф. Проста ў тваю задніцу. Хочаш памацаць маю стрэльбу?»

Кунцэ раскінуў свае ногі ў яркіх шортах яшчэ шырэй.

«На, памацай! Што маўчыш?» Шпэцль апусьціў вочы.

«Жартую! – зароў Кунцэ. – Жартую! Але не пра бізонаў. Пра бізонаў – праўда! Я сапраўды паляўнічы на бізонаў, на зу-броў. Зубр! Зубр – гэта жывёла. Гэта вельмі вялікая і дужая жывёла. Я раскажу табе пра іх, раскажу за абедам, нам абяцалі абед, вось тая фраў з адвіслымі цыцкамі, О-цэц-кая. Па-руску гэта азначае: дачка бацькі. Бацькава. А ты трахаеш сваю дачку, Шпэцль? Ды што ты ўсё чырванееш, як баба? Жартую! У вас там што, жартаў не разумеюць? Ведаеш, Шпэцль, магчыма, я – адзіны, першы і апошні паляўнічы на зуброў у тваім жыцьці. І калі б ня гэтая краіна – ты ніколі ня змог бы расказаць свайму суседу ў Грацы, што размаўляў з сапраўдным паляўнічым на зуброў. Таму любі яе, Шпэцль, любі, магчыма, гэта апошняя краіна, у якой яшчэ можна быць мужыком…»

Шпэцль ужо сам ня ведаў, ці радавацца яму гэтаму знаёмству. А ягоны сусед у акулярах, які ўважліва слухаў іхную размову, ніяк ня мог дачакацца, калі яна скончыцца. І цяпер ён зноў загаварыў – Шпэцль паморшчыўся і пасьпешліва палез у торбу, нібыта шукаў там пігулкі ад галавы.

«Чулі, як яны рагаталі? – пераможна спытаў чалавек у акулярах. – Ясна, чаму. Я ж казаў – у культурных людзей такія, з дазволу сказаць, замкі, як нашыя, выклікаюць толькі сьмех. Вось у немцаў – гэта замкі. Нойшвайнштайн! Я быў, я бачыў! А ў нас што? Убоства!» Пачуўшы слова «Нойшвайнштайн», Кунцэ ўхвальна ўзьняў угару палец. «Я, я, ной унд швайн!» – сказаў ён, відавочна рады выканаць сваю ролю тоўстага дурнаватага немца. Я паглядзеў на яго з агідай, але ён не заўважыў. Яшчэ хвіліна – і, здавалася, аўтобус выверне, як страўнік, ад гэтай усеагульнай млосьці, але ён нарэшце спыніўся ля брамы, і чалавек са значком першы кінуўся да выхаду.

«Приехали, – крыкнула Жанчына з Турбюро, засланяючы перад ім дзьверы. – Не отходите далеко, сейчас я найду экскурсовода!»

Чалавек у акулярах, чалавек са значком, адстаўнік, Дзяўчына ў Белым, Жанчына ў Зялёным, Жанчына з Турбюро… Немцы, аўстрыякі… А як яшчэ мне іх называць? Як яшчэ мы называем незнаёмых людзей, зь якімі вымушаныя ехаць дзьве гадзіны ў аўтобусе і ведаць пры гэтым, што разам зь імі нам давядзецца ехаць назад? Цікава, хто быў для іх я цягам гэтай паездкі? Як яны ўпотай называлі мяне? «Чалавек з празрыстым шарам на галаве»? Або проста – «мужчына»? Мужчына му. Маладой. Чалавек. Калі мы кажам чалавек, мы ніколі ня маем на ўвазе жанчыну. Ніколі. Так нам загадвае мова. Любая мова з тых, якія мы ведаем. А мы крышку ведаем нямецкую. Дастаткова, каб разумець аўтобусныя размовы і жарты. А яшчэ мы ўмеем слухаць. Бляндынчык, жанчына, якая жэрла яго вачыма, гаспажа Ацецкая… Чалавек з, чалавек на, чалавек у.

Так мы і ехалі да замку, праз усе гэтыя Мэскаліны, Мачу-пікчы, Ацтэччыны, Маі, Інкі, Кетцалькаатлі і проста Кацапавічы. Гаваркія істоты і тыя бязмоўныя стварэньні жаночага полу, для якіх у мяне нават азначэньняў не знайшлося і якія ўсю дарогу хавалі насы ў тэлефоны. Я стараўся не глядзець на жанчыну ў белай сукенцы, а галава сама паварочвалася ў яе бок. Каб ня выдаць сябе, я пачаў прыглядаўся да ціхай пары, якая сядзела на самым заднім сядзеньні. Муж і жонка. Цікава, што іх прымусіла паехаць сюды? Жаданьне прыабшчыцца к культурэ? Адкрыць для сябе сваю краіну – якая так хоча падавацца сапраўднай Краінай Замкаў? Жонка сядзела, як на іголках, прагна ўслухоўвалася ў размовы, зь цікаўнасьцю пазірала на замежных гасьцей. Яна нават адкрывала рот, каб нешта сказаць, але – «Молчи!» – бубніў яе муж, «Молчи!» – раздражнёна кідаў ён праз плячо, «Тебя спрашивали?» – і яна пакорліва апускалася, асядала, як пыл, сьціскала вусны.

І мне гэта падабалася. Падабалася гэтая ўлада чалавека над ёй. Думаю, мы ўсе былі ўдзячныя яе мужу. Бо калі б тут пачуўся хаця б яшчэ адзін голас – гэта было б ужо занадта. Нас усіх бы званітавала – ад траскай дарогі, ад неабходнасьці быць спакойнымі і ветлівымі, ад нецярплівага чаканьня. І толькі кіроўцу, здавалася, было напляваць, што адбываецца, чым пахне сыр-чабор – напэўна, калі б мы захацелі ў аўтобусе зладзіць суд Лінча, яго паклікалі б у старэйшыны, як самага справядлівага.

І вось мы выходзім з аўтобуса і ідзем да адкрытага рота індзейскай галавы. Ужо высьветлілася, што нямецкамоўная экскурсаводка, якую замаўляла турбюро, памерла. Або захварэла, або звольнілася – або ператварылася ў саляны слуп, якая розьніца, яе не было ў замку, і бедны Шпэцль застаўся безь перакладчыка. Ужо прагучала над галовамі пытаньне гаспажы Ацецкай, ці ня ведае хто з экскурсантаў нямецкай, і ўсе адмоўна і дружна закруцілі галовамі, і з найбольшай ахвотаю круціў тоўстай галавой Кунцэ. Ужо высьветлілася, што з намі ад самай сталіцы ехаў кітаец, якога ніхто не заўважыў. Усе рагаталі, паглядваючы на гэтага разгубленага чалавека ў пакамечаным пінжаку. Мы махалі рукамі і ляпалі яго па плячы, мы, група абмежаваных, эгаістычных, прагавітых расістаў, распусьнікаў, рассаднік дробнай хлусьні і зайздрасьці, прывезены са сталіцы статак паўдуркаў, якія ня здольныя нікога палюбіць па-сапраўднаму.

Мы ўваходзім у адкрыты рот галавы, дзевяць чалавек і дзесяць жанчын. Безыменная непрыгожая маладзіца з торбаю і Жанчына з Турбюро, экскурсаводка Люба, чалавек са значком, чалавек на значку, чалавек у акулярах, у кожным шкельцы па адным такім чалавеку, і ў кожным шкельцы кожнага – яшчэ па двое. Шпэцль і Кунцэ, і жанчына ў зялёным, я, адстаўнік, дзяўчына ў белай, занадта белай сукенцы, а за ёй бляндынчык, і кітаец, і сямейная пара, і яшчэ адна безыменная, худая, як манэкеншчыца, дзяўчына, і жанчына, якая працягвала пажыраць вачыма бляндынчыка, і яшчэ адна дзеўка, малая, тоўстая, з вачыма, як у старога «Масквіча».

Запомніце іх усіх. На першы-другі… Іх ня так ужо шмат. Сярод іх ёсьць лішнія, але так ужо ўладкаваны сьвет. Іх сотні, тысячы, мільёны, і ўсе яны едуць у свае Замкі, думаючы, што ўсё будзе добра. Ацтэччына прымае гасьцей.

Мы дастаем фотакамэры і тэлефоны, мы разгортваем і жуем прастору. Мы ня ўмеем фатаграфаваць. Мы бяздарныя людзі, якія прыехалі да вас з пасьлязаўтра. Экскурсаводка Люба пачынае гаварыць, і ўсе глядзяць на яе пакорліва і тупа, як авечкі.

Я гляджу на неба, я бачу прамень, я стаю проста пад хмарай, я палонны Замку. Я думаю пра белыя калготкі.