Читать книгу Fizjoterapia w dysfunkcjach stopy i stawu skokowo-goleniowego u dorosłych - Aneta Bac - Страница 11

Trzydzieści trzy stawy utworzone przez kości stopy współpracują, aby możliwy był efektywny ruch. Większość z tych stawów ma niewielką ruchomość, wszystkie są jednak niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania stopy, kończyny dolnej i całego aparatu ruchu (tab. 1.1).

Tabela 1.1. Stawy stopy
Staw	Powierzchnia wypukła	Powierzchnia wklęsła	Rodzaj stawu	Więzadła
Staw skokowo-goleniowy (skokowy górny)	bloczek kości skokowej	koniec dalszy piszczeli i strzałki	bloczkowy, złożony	trójgraniaste (przyśrodkowe), skokowo-strzałkowe przednie i tylne, piętowo-strzałkowe
Staw skokowo-piętowy (skokowy tylny)	powierzchnia stawowa skokowa tylna kości piętowej	powierzchnia stawowa piętowa tylna kości skokowej	płaski, prosty	skokowo-piętowe tylne, przyśrodkowe, boczne i międzykostne
Staw skokowo-piętowo-łódkowy (skokowy przedni)	głowa kości skokowej, powierzchnia stawowa skokowa przednia i środkowa kości piętowej	kość łódkowata, powierzchnia stawowa piętowa przednia i środkowa kości skokowej	w części skokowo-łódkowej kulisty, złożony	skokowo-łódkowe, piętowo-łódkowe podeszwowe i grzbietowe
Staw piętowo-sześcienny	powierzchnia stawowa na kości piętowej	kość sześcienna	płaski, półścisły	piętowo-sześcienne podeszwowe i grzbietowe
Staw klinowo-łódkowy	kość łódkowata	kości klinowate	płaski, złożony	klinowo-łódkowe podeszwowe i grzbietowe
Staw klinowo-sześcienny	kość klinowata boczna	kość sześcienna	płaski, prosty	klinowo-sześcienne grzbietowe, podeszwowe i międzykostne, sześcienno-łódkowe grzbietowe i podeszwowe
Stawy międzyklinowe	powierzchnie pomiędzy kośćmi klinowatymi	płaskie, proste	międzyklinowe grzbietowe, podeszwowe i międzykostne
Staw stępowo-śródstopny	podstawy kości śródstopia I–III	powierzchnie dalsze kości klinowatych	płaski, prosty	stępowo-śródstopne grzbietowe i podeszwowe
Stawy międzyśródstopne	podstawy kości śródstopia I–V	płaskie	śródstopne grzbietowe, podeszwowe i międzykostne
Stawy śródstopno-paliczkowe	głowy kości śródstopia	podstawy paliczków bliższych	eliptyczne, proste	podeszwowe i poboczne, poprzeczne głębokie śródstopia
Stawy międzypaliczkowe	głowy paliczków bliższych i środkowych	podstawy paliczków środkowych i dalszych	zawiasowe, proste	podeszwowe i poboczne
Staw Choparta	staw skokowo-łódkowy i piętowo-sześcienny	czynnościowy	piętowo-łódkowe, piętowo-sześcienne
Staw Lisfranca	stawy stępowo-śródstopne i międzyśródstopne	czynnościowy	więzadła przynależne do wymienionych stawów
Źródło: opracowanie własne na podstawie Moore i wsp. 2017; Drake i wsp. 2012.

Największy zakres ruchu stopy dotyczy stawu skokowo-goleniowego. W literaturze można znaleźć dwa podejścia dotyczące nomenklatury stawu skokowego. W pierwszym (Kapandji 2013, Hochschild 2016) pojęcie staw skokowy stosowane jest do wspólnego opisania stawu skokowo-goleniowego (nazywanego stawem skokowym górnym) i stawu skokowo-piętowo-łódkowego (czyli inaczej skokowego dolnego lub podskokowego). W drugim podejściu (Moore i wsp. 2014) określenie staw skokowy stosowane jest zamiennie z pojęciem staw skokowo-goleniowy, natomiast staw skokowo-piętowo-łódkowy zaliczany jest do innych stawów stopy. To właśnie drugie podejście zastosowano w niniejszym opracowaniu.

Staw skokowo-goleniowy (tu jako skokowy górny) składa się z trzech elementów kostnych: kości skokowej oraz nasad dalszych kości piszczelowej i strzałkowej. Staw ten ma jeden stopień swobody ruchu. Jego budowa umożliwia wykonywanie ruchów zgięcia grzbietowego i podeszwowego w płaszczyźnie strzałkowej.

Staw skokowo-piętowo-łódkowy (lub skokowy dolny) tworzą dwie powierzchnie stawowe kości piętowej, dwie powierzchnie stawowe kości skokowej i powierzchnia stawowa kości łódkowatej. Staw ten można dodatkowo podzielić na skokowy przedni (skokowo-piętowo-łódkowy) i skokowy tylny (skokowo-piętowy).

W stawie skokowo-piętowo-łódkowym zachodzą ruchy wokół osi, która biegnie od tyłu do przodu, od zewnątrz do wewnątrz i od dołu ku górze. Konsekwencją jest sprzężenie ruchów odwodzenia/przywodzenia i pronacji/supinacji stopy, które pociągają za sobą również zmianę ustawienia stopy w płaszczyźnie strzałkowej. Kombinację trójwymiarowych ruchów stopy nazywa się ewersją i inwersją. Ruch ewersji jest ograniczony przede wszystkim budową kostną stopy, natomiast ruch inwersji napięciem więzadeł (międzykostne, rozdwojone, piętowo-sześcienne grzbietowe i podeszwowe).

Oś ewersji (odwodzenie, pronacja, zgięcie grzbietowe) i inwersji (przywodzenie, supinacja, zgięcie podeszwowe) odbiega nieco od osi długiej stopy. Ułożenie przyczepów końcowych mięśni goleni po bocznej lub przyśrodkowej stronie tej osi decyduje o ich funkcji. W ten sposób mięsień trójgłowy łydki wspomaga inwersję, podobnie jak piszczelowy tylny, który podczas oderwania pięty od podłoża w czasie chodu blokuje staw Choparta i stabilizuje wysklepienie stopy. Dzięki temu dochodzi do efektywnego przeniesienia obciążenia na głowy kości śródstopia.