Читать книгу Saartjie Omnibus 3 - Bettie Naudé - Страница 10

Saartjie die dief (1)

Saartjie leun lank so teen die muur met toegeknypte oë. Sy hoor elke slag net ’n growwe manstem wat sê: “Treurige werk!” en dan word ’n boek hard neergegooi.

Naderhand maak sy haar oë oop. Sy voel nou effens meer gerus. Daar is ’n onderwyser wat merk en as hy net nie hier in die afskortinkie tussen die jasse kom kyk nie behoort sy – vir ’n tydjie altans – veilig te wees.

Sy trek die gordyne versigtig op ’n skrefie oop en loer met haar een oog deur die opening. Die man wat by die tafel sit en boeke merk, is meneer Burger, die wiskunde-onderwyser. Sy bynaam is Ou Grompot omdat hy altyd so grom en knorrig is. Hy het ’n bokbaardjie waaroor hy aanhoudend streel terwyl hy sit en nasien.

Elke keer wat hy klaar met ’n boek is, gooi hy dit op die tafel neer en sê: “Treurige werk!” Hy is beslis nie baie ingenome met die klas wie se werk hy merk nie.

Saartjie sou die toneeltjie geniet het as sy nie in so ’n penarie was nie. Een keer wil-wil sy net nies. Sy druk haar neus vinnig met haar duim en wysvinger toe – net betyds. Die nies is verby, maar haar oë traan. Met ’n waterige oog loer sy weer deur die opening tussen die twee gordyne. Sy wonder hoe lank Ou Grompot nog so grommend hier gaan sit en werk. Hoe gaan sy hier uitkom sonder dat iemand haar sien?

Saartjie is al moeg om so te staan en loer toe sy skielik weer voetstappe hoor. Nóg iemand kom personeelkamer toe. Die deur gaan oop. Sy loer versigtig. Haar hart gaan staan amper: die skoolhoof staan in die deur!

“Meneer Burger,” hoor Saartjie hom sê, “kan jy asseblief ’n paar minute na my kantoor toe kom? Ek wil graag volgende kwartaal se rugbyreëlings met jou bespreek.”

“Seker, meneer,” sê Ou Grompot. Hy staan op en stap by die deur uit.

Die onderwyser maak die deur agter hom en die hoof toe. Saartjie staan roerloos stil. Sy besluit om hulle ’n minuut of so kans te gee om weg te kom – dan gaan sy hier uitglip. Sy wil nie ’n sekonde langer in die personeelkamer bly nie.

Toe Saartjie reken die mans is nou seker al in die hoof se kantoor vlieg sy agter die gordyne uit. Sy nael na die deur, maak dit saggies oop en loer versigtig uit. Sy sien niemand nie.

Vir ’n sekonde dink sy daaraan dat dit nou haar kans is om verder na Anna se boek te soek, maar dan besluit sy nee, sy is nou te verskrik. Dit sal te gevaarlik wees. Sy het mos gehoor die hoof sê hy wil Ou Grompot net vir ’n paar minute spreek. Sy sal maar van die brief moet vergeet. Sy is nou te bang om weer daarna te probeer soek.

Saartjie glip by die personeelkamer uit en trek die deur agter haar toe. Sy beweeg vinnig met die gang af, terug na haar klas toe. Sy wil hardloop, maar hou haar in en drafstap net so effens. Sy kyk aanhoudend oor haar skouer om te sien of niemand haar gewaar nie.

Saartjie hoop maar die onderwyser gaan haar nie vra waar sy so lank was nie. Voor die deur vee sy met die agterkant van haar hand ’n weerbarstige krul van haar voorkop af weg. Dan glimlag sy soet en maak die deur oop.

Die onderwyser is besig om op die bord te skryf. Hy sien haar skaars inkom. Sy haal haar boek uit haar tas en begin afskryf.

“Wat het gebeur?” fluister Lina wat net agter Saartjie sit. “Hoekom het jy so lank gevat?”

“Het jy die brief gekry?” wil Anna weet.

“Dit was so amper of ek is in die personeelkamer betrap,” sê Saartjie hees.

“Deur wie?” vra Anna.

“Ou Grompot en die hoof!” Saartjie se oë is groot. “En nee, ek het nie die brief gekry nie.”

Anna en Lina skuif nader om meer te hoor, maar voor hul maat kan begin vertel, sê die onderwyser kwaai: “Stil, julle meisies! Gaan aan met julle werk.”

Saartjie, Anna en Lina is tjoepstil. Hulle skryf die Duitse sinne op die bord in hul boeke af. Saartjie sug net een keer swaar. Die lewe is darem maar moeilik!

Dié middag vertel Saartjie vir haar twee maats wat presies in die personeelkamer gebeur het.

“Ek belowe vir julle,” sê sy laggend, “Ou Grompot is doof – anders sou hy my hart daar tussen die jasse hoor klop het!”

“Dit moes aaklig gewees het,” sê Anna.

“Dit was, maar jy weet mos ek skrik nie vir koue pampoen nie,” antwoord Saartjie grootpraterig.

“Miskien nie,” sê Lina, “maar jy was baie bleek toe jy terug in die klaskamer kom.”

“Ek is mos maar altyd half blekerig. My hart het bietjie vinniger as gewoonlik geklop, maar ek was niks bang nie.”

“Maar jy’t dan nou net gesê Ou Grompot moet doof wees dat hy nie kon hoor hoe wild klop jou hart nie,” terg Anna vir Saartjie.

“Ek het amper hardop uitgebars van die lag toe Ou Grompot sy baardjie so streel en elke keer ‘treurige werk’ sê,” verander Saartjie vinnig die onderwerp.

“Om te dink jy was só dapper,” sê Lina spottend, “maar jy’t nog steeds nie gekry waarna jy soek nie.”

“Wat nou van die brief?” wil Anna weet. “Wat gaan jy daaraan doen?”

“Ek het besluit,” sê Saartjie ingedagte, “om maar daarvan te vergeet – en te maak of dit nooit bestaan het nie …”

“Hoe bedoel jy?” vra Anna. “Jou pa sal mos eendag uitvind jy het dit nie gepos nie.”

Saartjie verduidelik nou dat sy maar hoop dié eendag sal nooit aanbreek nie – of dat dit eers doer in die verre toekoms sal wees.

“Dan het my pa miskien al vergeet hy’t mý gestuur om die brief te pos,” voeg sy hoopvol by en neem haar voor sy sal van nou af ekstra “mooi lewe”.

Laat daardie middag word Saartjie se hoop dat die brief vergete sal bly, in die wiele gery. Sy sit by haar ouers in die sitkamer en hoor haar pa vir haar ma sê: “Ons kan nie Saterdagmiddag na die Luttigs toe gaan nie. Ek doen ’n belangrike operasie.”

“Dis goed,” sê Saartjie se ma, “ek sal hulle bel en sê.”

“Ek’s jammer, vroutjie, maar dit kan nie anders nie. Dokter Brummer van Roodepoort het ’n paar dae gelede met my in verbinding getree oor ’n pasiënt van hom. Ek sal moet opereer, en gou ook. Ek het gister ’n hele paar keer gebel om vir hom te sê ek het die teater vir Saterdagmiddag bespreek, maar ek kon nie deurkom nie. Toe het ek maar ’n brief geskryf …”

Saartjie het met ’n halwe oor gesit en luister, maar die woord “brief” laat haar regop sit.

“Dis die brief wat Saartjie gistermiddag vir my gepos het,” gaan dokter Baumann verder. “Die pasiënt is ’n ou oom en ek het gevra dokter Brummer moet die nodige reëlings tref om hom Saterdag te bring.”

“Ek verstaan heeltemal, Jan,” sê Martha Baumann. “Ons kan maar later eendag vir die Luttigs gaan kuier. Is dit ’n baie ernstige geval?”

“Baie ernstig. Volgens dokter Brummer sal die ou oom nie die paal haal as ek nie opereer nie …”

Saartjie hoor niks meer nie. Daar is ’n gedruis in haar ore. Sy sit versteen. Sê nou die ou oom gaan dood oor haar nalatigheid? Nee, sy wil liewer nie eers aan so iets dink nie!

Saartjie is lus om sommer met alles vorendag te kom en te vertel sy het die brief nie gepos nie en wat gebeur het toe sy dit probeer terugkry het – maar dan kan sy maar van Durban vergeet. As hy hoor hoe nalatig sy was, sal haar pa haar nooit toelaat om soontoe te gaan nie.

Sy dink daaraan dat daar genoeg tyd is om nog een keer te probeer om die brief in die hande te kry. Dis vandag Woensdag en as sy die brief vanmiddag nog pos, behoort dit mos lank voor Saterdag in Roodepoort by dokter Brummer te wees – en dan sal haar pa die ou oom se lewe red!

Saartjie besluit sy gaan nog een poging aanwend om die brief te kry. As dit misluk, sal sy haar pa van alles vertel. Dan moet hy maar vir dokter Brummer bel.

En wat dan van haar? Sy frons en byt op haar onderlip. Dan sal sy nie in die blou see onder die blou hemel kan gaan swem en op die wit seesand baljaar nie.

Saartjie spring vinnig op. Sy moet nou dadelik werk maak hiervan. Ou Nukke woon mos alleen in ’n woonstel in Lynnekom se hoofstraat.

“Ek’s nou-nou terug!” sê sy en nael by die huis uit.

By die tuinhekkie gaan staan sy stil. Sy haal net een keer diep asem en dan begin sy vinnig van die een betonblok na die ander hop. Sy spring vinnig, maar tog ook versigtig. Sy wil nie hê een van haar voete moet aan ’n gleuf tussen die betonblokke raak nie. Sy kan nie nou weer van voor af begin nie. Sy is haastig. Dit word al donker.

Sonder om aan een gleuf te raak, kom Saartjie aan die einde van die plaveisel op die sypaadjie. Nou vlieg haar bruingebrande bene oor die aarde, reguit na die bure se huis toe. Saartjie het besluit Anna moet kywie hou terwyl sy by Ou Nukke se woonstel insluip.

Sy gaan reguit na haar maat se kamer toe en slaak ’n sug van verligting wanneer sy haar alleen daar aantref. Muggie die laspos – en Trienkie haar pop – is nie daar nie.

“Luister, Anna,” sê Saartjie opgewonde, “jy moet my help.”

“Waarmee?” vra haar vriendin besorg en sit die speurroman wat sy lees op die bed neer.

Saartjie vertel vir Anna hoe belangrik die brief is – die brief wat sy vergeet het om te pos, die brief wat in Anna se opstelboek in Ou Nukke se woonstel lê. Die brief kan ’n ou oom se lewe red!

Anna luister met groot oë. Saartjie vertel wat haar plan is.

“Dis nou halfsewe,” sê sy vinnig, “en jy weet mos Ou Nukke gaan dan altyd by die gastehuis eet. So ons gaan nou gou soontoe!”

“Ons?!” Anna se wenkbroue is albei vraagtekens.

“Ja, ek en jy. Jy hou buite kywie en ek glip by die woonstel in. Dan haal ek die brief uit jou boek en ons gaan pos dit gou en alles is weer reg. Dan gaan ons volgende week Durban toe.”

Anna dink ernstig hieroor na.

“Sê nou maar net,” sê sy sag, “Ou Nukke of iemand anders betrap jou daar in die woonstel?”

“Moenie nonsens praat nie. As Ou Nukke miskien terugkom, fluit jy net hard, dan spring ek by die woonstel se agterste venster uit en ontmoet jou weer hier. Maar moenie eers aan so iets dink nie. Ons ken mos Ou Nukke se gewoontes. Sy gaan saans halfsewe eet en sy kom altyd eers so halfagt terug. Alles sal reg uitwerk.”

Maar Anna voel glad nie gerus nie. Sy wil weet hoekom Saartjie nie liewer reguit vir Ou Nukke die brief kan vra nie.

“Jy weet mos hoe ’n moeilike ou skepsel sy is. Sy sal ’n uur lank vir my preek en vertel hoe agterlosig ek is – en dan sal sy die brief seker ook nog na my pa toe vat. Nee, ek gaan die ding self haal. Kom jy saam, of nie?”

Anna sug swaar en staan op. Sy sal seker maar moet gaan kywie hou.

“Jy weet, Saartjie,” sê sy en kyk weer na die speurroman wat sy gelees het, “dit sal veiliger wees as ons jou vermom!”

“Hoekom?”

“Dan sal niemand jou herken as ’n meisie van Hoërskool Saamwerk nie. In hierdie boek vermom die diewe hulle altyd sodat niemand ooit kan sê hoe hulle gelyk het en hulle weer sal herken nie.”

“Maar ek gaan nie juwele of iets steel nie,” gooi Saartjie wal. “Ek gaan mos net om my eie brief terug te kry.”

“Nogtans,” sê Anna, “as daar miskien iets gebeur, moet die polisie nie na ’n skoolmeisie soek nie.”

“Hou nou op hiermee,” sê Saartjie ongemaklik. “Ek sien nie wat die polisie met die affêre te doen het nie.”

“Jy gaan by Ou Nukke se woonstel inbreek. Jy gaan sonder haar toestemming daar wees – so as iemand jou daar betrap, sit jy!”

“Wat bedoel jy ek ‘sit’?” Saartjie klink glad nie meer so seker van haarself nie.

“Sit in die tronk,” sê Anna saaklik.

Saartjie is nou baie bang. Dis waar wat Anna sê – as sy sonder toestemming by Ou Nukke se woonstel ingaan, is dit inbraak.

“Hoe kan ons my vermom?” vra Saartjie vir haar vriendin. Dit klink nou skielik vir haar na ’n goeie plan.

Anna vertel dat daar in hul buitekamer ou klere is wat haar pa altyd aantrek wanneer hy in die tuin werk.

“Dis nou donker, en jy sal nie so onaardig lyk dat mense sal dink daar’s iets verkeerd met jou nie. As iemand jou daar by die woonstelgebou sien in- of uitgaan, sal hulle net dink dis ’n kort mannetjie – hulle sal nooit raai dis ’n skoolmeisie nie.”

“Nou kom dan,” sê Saartjie, “laat ons my gaan vermom.”

Sy sien nou uit hierna. Dit klink na pret. Anna se ouers en Muggie is op die agterstoep. Die twee meisies draf uit na die buitekamer toe.

Anna wys vir Saartjie haar pa se ou klere en help haar aantrek.

Saartjie se blou oë vonkel van plesier. Sy geniet hierdie avontuur en vergeet vir ’n oomblik skielik waaroor dit alles gaan – om haar pa se brief in die hande te kry.

Alles word sommer bo-oor Saartjie se klere aangetrek. Sy dra nou ’n langbroek wat Anna by die enkels opgerol het en ’n groot baadjie van oom Louis wat soos ’n sak om haar hang. Dan plak Anna ’n groot pet op Saartjie se kop.

Daar hang ’n verwaarloosde spieël teen die een muur en Saartjie bars uit van die lag wanneer sy haarself sien. Sy lyk tog te potsierlik. Al wat van haar uitsteek, is die klein gesiggie onder die groot pet – en ook net gedeeltelik. Die pet glip kort-kort oor haar ore en oë af.

Anna bekyk haar vriendin laggend.

“Wat van die pet?” wil Saartjie weet en sy trek die ding weer van haar oë af. Sy kan dit net met haar een hand doen, want met die ander een moet sy die langbroek wat so wyd om haar maag sit, vashou.

“Ek wou net die effek gesien het,” sê Anna en druk die pet terug sodat dit op Saartjie se ore rus.

“So ja,” sê sy tevrede. “Jou ore sal die ding nou op sy plek hou.”

Saartjie rol haar oë om te sien waar die pet sit.

“Hm,” sê sy net.

“Ons laat jou nie net soos ’n koddige mannetjie lyk nie,” sê Anna, “maar soos ’n vét koddige mannetjie.”

Anna gryp ’n ou kussing en prop dit voor by die wye broek in. Dan vat sy ’n breë das en maak die broek oor die kussing om Saartjie se maag vas.

“Dis beter,” sê Saartjie toe sy die broek nie meer met haar hand hoef op te hou nie. Sy lyk nou soos ’n kort mannetjie met ’n vet maag. Die twee maats skater soos hulle lag.

“Niemand sal weet jy’s Saartjie Baumann nie,” lag Anna.

Saartjie lag só hard dat die pet weer oor haar ore afgly. Anna moet haar weer help om dit op te trek.

“Al wat jy nou doen,” sê Anna, “is om die baadjie se kraag tot by jou oë op te slaan.”

Saartjie doen dit en kyk weer na haarself in die spieël. Niemand sal haar ooit herken nie.

“Kom, laat ons weg wees,” sê sy tevrede.

Die twee meisies stap na die woonstelgebou waar Ou Nukke woon. Hulle loop aan die donker kant van die sypaadjie. Saartjie sukkel om oor die weg te kom. Sy trek so baie aan die broek dat die kussing en broek nou op haar bors net onder haar keel sit.

“Sê nou Ou Nukke het die boeke al gemerk en die brief gekry en dit op ’n ander plek gesit?” vra Anna.

“Ek gaan soek tot ek dit kry,” sê Saartjie vasbeslote en dan brom sy vies: “Dekselse ding!”

Anna lag toe sy sien hoe Saartjie weer besig is om die pet uit haar gesig te trek en dit op haar ore laat rus.

Anna en Saartjie kom uiteindelik by juffrou Necker se woonstelgebou aan.

Die twee staan in die donker onder ’n boom en bekyk die ingang.

“Dit is nou tien voor sewe,” sê Saartjie, “so Ou Nukke is besig om te eet. Bly net hier staan, Anna, en as jy haar sien aankom, fluit hard en dan spring ek deur die agterste venster.”

“Jy kan bly wees haar woonstel is op die grondverdieping,” sê Anna. “Anders sou jy nie by die venster kon uitkom nie.”

“Ek sien vir enigiets kans,” sê Saartjie vol selfvertroue. Sy hou die pet se harde voorpunt vas sodat die ding nie oor haar oë moet afsak nie. Haar kop beweeg heen en weer soos sy rondkyk.

“Wat doen jy nou?” vra Anna geamuseerd.

“Ek bespied die terrein, wat anders?” sê Saartjie ewe belangrik. “Verstaan jy nou wat jy moet doen?”

Anna knik, maar dan dink sy weer aan iets en sê: “Maar Saartjie, sê nou net …”

“Vergeet van ‘sê nou net’!” maak Saartjie haar maat vinnig stil. “Al gebeur wát ook al, niemand sal my mos herken nie.”

“Oukei,” sê Anna, “vergeet dan maar wat ek wou gesê het.”

Saartjie loer onder die groot pet deur na haar maat. Sy is skielik effens bekommerd. Sy wonder wat Anna wou gesê het.

“Nou goed, laat ek hoor,” sê sy. “Wat pla jou?”

Anna het haar half vir Saartjie vervies, maar daar is nie nou tyd vir stry nie, so sy sê effens stywelip: “Sê nou jy maak die deur oop en daar sit Ou Nukke en loer vir jou oor haar knypbrilletjie? Sê nou sy het nie gaan eet nie?”

“Moet liewer nie so iets sê nie.” Saartjie skud haar kop om hierdie aaklige gedagte af te skud en die pet sak weer af oor haar gesig.

Sy stoot dit tot op haar voorkop terug.

“Ou Nukke is ’n mens en ’n mens raak honger,” sê Saartjie uit die hoogte vir Anna. “So hoekom sou sy nie gaan eet het nie?”

Nee, Anna weet nie hoekom die juffrou nie sou gaan eet het nie. Maar sy sê mos maar net – ’n mens weet nooit nie.

“Sy is nie siek nie,” sê Saartjie ekstra hard om haarself te oortuig. “Ou Nukke is gesond – kwaai gesond. En ’n gesonde mens eet mos.”

Sy besluit om nie weer aan hierdie moontlikheid – dat sy die deur oopmaak en daar sit Ou Nukke vir haar en kyk – te dink nie.

“Ek gaan nou,” sê Saartjie en groet dramaties: “Vaarwel!”

“Vaarwel,” sê Anna met gevoel – asof sy vir ’n baie lang tyd van haar vriendin afskeid neem.

Saartjie sluk en stap dan na die gebou se ingang toe.

Sy strompel moedig voort. So af en toe struikel sy wanneer die pet oor haar oë afgly. Saartjie lyk glad nie soos ’n dief nie. Sy lyk meer soos ’n hanswors wat in ’n sirkus hoort.

In haar woonstel sit die onderwyseres in ’n leunstoel en brei. Sy is vanaand moeg. Sy kyk op haar horlosie. Dit is al ná sewe. Sy sal eers gou gaan kyk of haar vriendin op die tweede verdieping al weg is vir ete. Sy begin dink sy moet miskien nie vanaand gaan nie. Sy is nie eintlik honger nie.

Toe Saartjie versigtig by die gebou se hoofingang insluip, stap Ou Nukke net by haar woonstel uit op pad na haar vriendin toe.

Sy loer om die hoek. Daar is niemand in die gang nie. Sy stap vinnig na Ou Nukke se woonsteldeur toe.

“Deksels!” sê sy vies toe die pet vir die soveelste keer oor haar oë afgly.

Saartjie hou die pet vas sodat sy ordentlik kan sien. Sy loer versigtig by die onderwyseres se deur rond. Dan luister sy aandagtig met haar oor teen die deur. Sy sien of hoor niks nie.

Sy mompel vir haarself: “Kophou, Saartjie” en dan maak sy die deur oop.