Читать книгу Odwrócony świat - Christopher Priest - Страница 8

Osiągnąłem wiek sześciuset pięćdziesięciu mil. Za drzwiami członkowie cechu zbierali się na ceremonię, podczas której miałem zostać przyjęty na ucznia. To była chwila naznaczona podnieceniem i obawą, kilka minut, w których skupiało się całe moje dotychczasowe życie.

Mój ojciec należał do cechu, a ja zawsze patrzyłem na jego życie z pewnego dystansu. Postrzegałem je jako fascynującą egzystencję pełną celowości, etykiety oraz odpowiedzialności; nie opowiadał mi niczego o swoim życiu ani pracy, ale jego mundur, skrytość, a także częste nieobecności w mieście wskazywały na to, że zajmował się sprawami najwyższej wagi.

Za kilka minut otworzy się przede mną droga do takiego samego życia. To wielki zaszczyt i odpowiedzialność, zresztą żaden chłopiec, który dorastał za ograniczającymi murami ochronki, nie mógłby odmówić wykonania tego ważnego i emocjonującego kroku.

Ochronka mieściła się w małym budynku na południowym skraju miasta. Jego drzwi na co dzień pozostawały zamknięte, a zażywać ruchu można było jedynie w niewielkiej sali gimnastycznej oraz na malutkim podwórzu, które z czterech stron otaczały wysokie ściany budynków.

Podobnie jak inne dzieci zostałem oddany pod opiekę kierownictwa ochronki wkrótce po urodzeniu i nie znałem innego świata. Nie pamiętałem matki: opuściła miasto wkrótce po moim przyjściu na świat.

To był czas nudy, ale nie czułem się nieszczęśliwy. Zaprzyjaźniłem się z kilkoma osobami, a jedna z nich – niejaki Gelman Jase, chłopiec o kilka mil starszy ode mnie – została przyjęta na ucznia cechu niedługo przede mną. Nie mogłem się doczekać ponownego spotkania z Jase’em. Odkąd dorósł, widziałem go tylko raz, gdy na krótko wrócił do ochronki. Sprawiał wtedy wrażenie zamyślonego, co zazwyczaj charakteryzuje członków cechów, i niczego się od niego nie dowiedziałem. Teraz jednak, skoro również miałem zostać uczniem, czułem, że będzie mi miał wiele do opowiedzenia.

Kierownik wrócił do poczekalni, w której stałem.

– Są gotowi – oznajmił. – Pamiętasz, co masz zrobić?

– Tak.

– Powodzenia.

Zauważyłem, że drżę, i zwilgotniały mi dłonie. Kierownik, który tego ranka przyprowadził mnie z ochronki, uśmiechnął się do mnie ze współczuciem. Uważał, że wie, przez co przechodzę, ale znał, dosłownie, tylko połowę prawdy.

Ceremonia w cechu to nie wszystko, co mnie czekało. Ojciec powiedział, że zaplanował dla mnie małżeństwo. Przyjąłem tę wieść ze spokojem, ponieważ wiedziałem, że członkowie cechów powinni wcześnie się żenić, a poza tym znałem wybrankę. Była nią Victoria Lerouex, z którą dorastałem w ochronce. Dotychczas nie miałem z nią wiele wspólnego – w instytucji przebywało niewiele dziewcząt i zazwyczaj trzymały się razem – ale nie byliśmy sobie obcy. Mimo wszystko perspektywa małżeństwa stanowiła dla mnie nowość i nie miałem czasu przygotować się na nią psychicznie.

Kierownik podniósł wzrok na zegar.

– W porządku, Helwardzie. Już czas.

Pośpiesznie uścisnęliśmy sobie dłonie i kierownik otworzył drzwi, a następnie przeszedł przez nie. Po drugiej stronie zobaczyłem kilku członków cechu, którzy stali na środku sali. Na suficie paliły się światła.

Kierownik zatrzymał się tuż za drzwiami i odwrócił, żeby przemówić do forum.

– Lordzie Nawigatorze. Proszę o audiencję.

– Przedstaw się – odpowiedział ktoś z poczekalni, w której stałem; nie widziałem, do kogo należy ten głos.

– Kierownik do spraw wewnętrznych Bruch. Na rozkaz swojego przełożonego wezwałem niejakiego Helwarda Manna, który stara się o pozycję ucznia w cechu pierwszej kategorii.

– Rozpoznaję cię, Bruch. Możesz wprowadzić ucznia.

Bruch odwrócił się w moją stronę, a ja, zgodnie z jego wcześniejszymi instrukcjami, wkroczyłem do sali. Na jej środku umieszczono niewielkie podium, za którym się ustawiłem.

Odwróciłem się twarzą do platformy.

Tutaj, w oślepiającym blasku nakierowanych na niego reflektorów punktowych, starszy mężczyzna siedział na krześle z wysokim oparciem. Miał na sobie czarną pelerynę ozdobioną wyszytym na piersi białym okręgiem. Wokół niego stali trzej mężczyźni, wszyscy ubrani w peleryny, ale każdego z nich zdobiła szarfa innego koloru. Na podłodze przed platformą znajdowało się kilkoro innych mężczyzn i kobiet. Był pośród nich mój ojciec.

Wszyscy na mnie patrzyli, a ja czułem wzbierającą nerwowość. W głowie miałem pustkę i wszystkie szczegółowe próby, które przeprowadzałem z Bruchem, poszły w zapomnienie.

W ciszy, która zapadła po moim wejściu, wpatrywałem się w mężczyznę siedzącego przede mną na środku platformy. Po raz pierwszy w życiu widziałem – a tym bardziej spotkałem – Nawigatora. W moim środowisku w ochronce o takich ludziach czasami mówiło się z szacunkiem, a czasami drwiąco, zawsze jednak z czcią, jaką obdarza się niemal legendarne postaci. Fakt, że jeden z nich się tutaj pojawił, podkreślało wagę ceremonii. W pierwszej chwili pomyślałem, że chciałbym o tym opowiedzieć pozostałym... ale zaraz sobie przypomniałem, że od tego dnia nic już nie będzie takie samo.

Bruch wystąpił naprzód i stanął przede mną.

– Czy pan Helward Mann?

– Tak jest.

– Jaki wiek pan osiągnął?

– Sześćset pięćdziesiąt mil.

– Czy zdaje pan sobie sprawę ze znaczenia tego wieku?

– Przyjmuję na siebie obowiązki osoby dorosłej.

– W jaki sposób najskuteczniej może je pan wypełnić?

– Chcę zostać uczniem w wybranym przez siebie cechu pierwszej kategorii.

– Czy już pan dokonał wyboru?

– Owszem.

Bruch zwrócił się do ludzi zgromadzonych na platformie i powtórzył treść moich odpowiedzi, chociaż byłem przekonany, że sami je słyszeli.

– Czy ktoś chce o coś zapytać ucznia? – odezwał się Nawigator do pozostałych mężczyzn na platformie.

Nikt nie odpowiedział.

– A więc dobrze. – Nawigator wstał. – Podejdź, Howardzie Mannie, i stań w miejscu, w którym będę cię widział.

Bruch usunął się na bok. Opuściłem podium i podszedłem do niewielkiego białego plastikowego okręgu, który osadzono w wykładzinie. Zatrzymałem się na jego środku. Przez kilka sekund przyglądano mi się w milczeniu.

Nawigator odwrócił się do jednego z mężczyzn u swojego boku.

– Czy są z nami zgłaszający?

– Tak, proszę pana.

– Doskonale. Jako że sprawa dotyczy cechów, musimy wykluczyć z niej wszystkich pozostałych.

Nawigator usiadł, a mężczyzna, który stał po jego prawej stronie, wystąpił naprzód.

– Czy znajduje się tutaj ktokolwiek nienależący do cechu pierwszej kategorii? Jeśli tak, niech zaszczyci nas swoją nieobecnością.

Zauważyłem, że Bruch, który stał za mną i nieco z boku, delikatnie ukłonił się ludziom na platformie, a następnie opuścił salę. Nie był jedyny. Mniej więcej połowa ludzi zgromadzonych na środku sali skorzystała z któregoś z wyjść. Ci, którzy pozostali, zwrócili się w moją stronę.

– Czy pozostał ktoś nieznajomy? – spytał mężczyzna na platformie. Odpowiedziała mu cisza. – Uczniu Helwardzie Mannie, znajdujesz się teraz wyłącznie w towarzystwie członków cechów pierwszej kategorii. Takie zgromadzenie to rzadkość w naszym mieście, dlatego powinieneś je traktować z należytą powagą. Zwołano je ku twojej czci. Kiedy ukończysz naukę, ci ludzie staną się twoimi towarzyszami, a ciebie, podobnie jak ich, będą obowiązywały zasady cechu. Czy to zrozumiałe?

– Tak jest.

– Wybrałeś cech, do którego chcesz wstąpić. Proszę, poinformuj wszystkich o swoim wyborze.

– Pragnę zostać Badaczem Przyszłości – oznajmiłem.

– Dobrze, to odpowiedź do przyjęcia. Jestem Badacz Clausewitz, twój mistrz cechowy. Wokół ciebie stoją inni Badacze Przyszłości, a także przedstawiciele pozostałych cechów pierwszej kategorii. Miejsce na środku zajmuje Lord Nawigator Olsson, który zaszczycił nas swoją obecnością.

Zgodnie z tym, czego nauczył mnie Bruch, złożyłem niski ukłon Nawigatorowi. Ukłon był jedynym, co w tej chwili pamiętałem z jego instrukcji: Bruch przyznał, że nie wie nic o szczegółach tej części uroczystości, i jedynie pouczył mnie, że powinienem okazać Nawigatorowi należny szacunek, kiedy zostanę mu oficjalnie przedstawiony.

– Kto zgłasza kandydaturę ucznia?

– Ja ją zgłaszam – odezwał się mój ojciec.

– Badacz Przyszłości Mann zgłosił ucznia. Kto popiera wniosek?

– Ja go popieram.

– Budowniczy Mostów Lerouex poparł wniosek. Czy ktoś zgłasza sprzeciw?

Zapadła długa cisza. Clausewitz jeszcze dwukrotnie powtórzył pytanie, ale nikt nie zaprotestował.

– Wszystko zgodnie z procedurą – rzekł Clausewitz. – Helwardzie Mannie, daję ci teraz możliwość złożenia przysięgi cechu pierwszej kategorii. Nawet na tym etapie wciąż możesz ją odrzucić. Jeżeli jednak postanowisz ją złożyć, będzie cię ona wiązała do końca twojego życia w mieście. Karą za złamanie przysięgi jest egzekucja bez sądu. Czy to dla ciebie całkowicie jasne?

Jego słowa mnie oszołomiły. Nikt mi o tym nie wspominał, ani mój ojciec, ani Jase, ani nawet Bruch. Może Bruch nie wiedział... ale ojciec chyba powinien mnie ostrzec?

– A więc?

– Czy muszę zdecydować już teraz?

– Tak.

Byłem pewien, że nie pozwolą mi przeczytać przysięgi przed dokonaniem wyboru. Jej treść zapewne pomagała utrzymać tajemnicę. Czułem, że nie mam dużego wyboru. Zaszedłem tak daleko i już czułem na sobie presję systemu. Odrzucenie przysięgi po zgłoszeniu i przyjęciu kandydatury było niemożliwe, przynajmniej tak mi się wydawało.

– Złożę przysięgę.

Clausewitz zszedł z platformy, zbliżył się do mnie i wręczył mi białą kartę.

– Odczytaj ją, wyraźnie i głośno – polecił. – Jeżeli chcesz, możesz najpierw przeczytać ją w myślach, ale jeśli to zrobisz, przysięga natychmiast zacznie cię obowiązywać.

Pokiwałem głową, żeby pokazać, że rozumiem, a Clausewitz wrócił na podest. Nawigator wstał. Przeczytałem przysięgę po cichu, żeby zapoznać się z jej treścią.

Stanąłem naprzeciwko platformy, zdając sobie sprawę, że wszyscy skupiają na mnie uwagę, zwłaszcza mój ojciec.

– Ja, Helward Mann, jako odpowiedzialna osoba dorosła i obywatel Ziemi, uroczyście ślubuję:

Że jako uczeń cechu Badaczy Przyszłości będę dokładał wszelkich starań, aby wykonywać otrzymywane zadania;

Że będę przedkładał bezpieczeństwo miasta Ziemi nad wszelkie inne kwestie;

Że nie będę rozmawiał o sprawach swojego cechu ani innych cechów pierwszej kategorii z nikim, kto nie jest oficjalnie uznanym i zaprzysiężonym uczniem albo członkiem takiego cechu;

Że wszystko, czego doświadczę i co zobaczę poza granicami miasta, będę traktował jako kwestię bezpieczeństwa cechowego;

Że po uzyskaniu statusu pełnego członka cechu zapoznam się z treścią dokumentu zwanego Dyrektywą Destaine’a i będę stosował się do jego wskazań, a także przekazywał czerpaną z niego wiedzę przyszłym pokoleniom członków;

Że złożenie niniejszej przysięgi będzie traktowane jako kwestia bezpieczeństwa cechowego.

Niniejszą przysięgę składam z pełną świadomością, że niedotrzymanie któregokolwiek z jej warunków będzie skutkowało moją egzekucją bez sądu z rąk pozostałych członków cechu – zakończyłem.

* * *

Kiedy skończyłem mówić, podniosłem wzrok na Clausewitza. Sam fakt odczytania tych słów napełnił mnie emocjami, które z trudem powstrzymywałem.

„Poza granicami miasta...”. To oznaczało, że opuszczę miasto, zapuszczę się jako uczeń w rejony, do których dotychczas nie miałem dostępu, podobnie jak większość obywateli. W ochronce często plotkowano o tym, co znajduje się poza miastem, i ja również miałem na ten temat wiele szalonych wyobrażeń. Byłem na tyle rozsądny, by rozumieć, że rzeczywistość nie może się z nimi równać, lecz ta perspektywa i tak mnie oszałamiała i przerażała. Atmosfera tajemniczości, którą członkowie cechu otaczali tę kwestię, sugerowała, że za murami miasta kryje się coś straszliwego; tak straszliwego, że za wyjawienie prawdy płaci się śmiercią.

– Wejdź na platformę, uczniu Mannie – rzekł Clausewitz.

Ruszyłem naprzód, wspinając się po czterech stopniach, które prowadziły na podest. Clausewitz powitał mnie uściskiem dłoni i odebrał mi kartę z tekstem przysięgi. Najpierw przedstawiono mnie Nawigatorowi, który skierował do mnie kilka przyjaznych słów, a następnie innym przywódcom cechów. Clausewitz podał mi nie tylko ich nazwiska, ale również tytuły, z których część słyszałem po raz pierwszy. Zaczynałem się czuć przytłoczony nowymi informacjami, gdyż w ciągu kilku chwil nauczyłem się tyle, co przez całe dotychczasowe życie w ochronce.

Istniało sześć cechów pierwszej kategorii. Poza cechem Badaczy Przyszłości Clausewitza były także cechy odpowiedzialne za Trakcję, Układanie Torów oraz Budowanie Mostów. Powiedziano mi, że te cechy odpowiadają głównie za podtrzymywanie istnienia miasta. Wspierały je kolejne dwa cechy: Siły Zbrojne oraz Handlowcy. To wszystko było dla mnie nowością, ale pamiętałem, że mój ojciec czasami wspominał o ludziach, którzy jako tytuły nosili nazwy swoich cechów. Słyszałem na przykład o Budowniczych Mostów, ale dotychczas nie miałem pojęcia, że czynność budowania mostu otacza aura rytuału i tajemnicy. Dlaczego most jest kluczowy dla przetrwania miasta? Po co potrzebujemy sił zbrojnych?

No i jaka jest przyszłość?

* * *

Clausewitz zabrał mnie na spotkanie z członkami cechu Badaczy Przyszłości, wśród których oczywiście był mój ojciec. Obecni byli tylko trzej spośród nich; pozostali, jak mnie poinformowano, przebywali poza miastem. Następnie porozmawiałem z członkami innych cechów, gdyż na spotkaniu pojawił się co najmniej jeden przedstawiciel każdego z cechów pierwszej kategorii. Odniosłem wrażenie, że praca poza miastem wymaga mnóstwa czasu i wysiłku, gdyż członkowie poszczególnych cechów wielokrotnie przepraszali, że obowiązki nie pozwoliły im liczniej stawić się na uroczystości.

Podczas tych rozmów zwróciłem uwagę na coś dziwnego. Zauważyłem to już wcześniej, ale się nad tym nie zastanawiałem. Otóż mój ojciec i pozostali Badacze Przyszłości wyglądali na starszych od członków innych cechów. Clausewitz był silnie zbudowany i prezentował się imponująco w swojej pelerynie, jednak przerzedzone włosy i pomarszczona twarz zdradzały jego wiek; szacowałem, że ma co najmniej dwa i pół tysiąca mil. Mój ojciec, zwłaszcza w towarzystwie rówieśników, również sprawiał wrażenie niezwykle starego. Był w podobnym wieku co Clausewitz, mimo że przeczyła temu logika. To by oznaczało, że miał około tysiąca ośmiuset mil, kiedy przyszedłem na świat, a przecież wiedziałem, że zwyczaje panujące w mieście nakazywały, by zostawać rodzicami jak najszybciej po osiągnięciu dojrzałości.

Przedstawiciele pozostałych cechów byli młodsi. Niektórzy byli zaledwie o kilka mil starsi ode mnie, co dodawało mi otuchy, gdyż skoro już wkroczyłem do dorosłego świata, chciałem zakończyć terminowanie przy pierwszej nadarzającej się okazji. Wiedziałem, że nauka nie trwa przez ściśle określony czas, a jeśli, zgodnie ze słowami Brucha, status obywatela w mieście zależy od jego zdolności, to dzięki pilnej pracy mogłem względnie szybko zostać pełnoprawnym członkiem cechu.

Brakowało tylko jednej osoby, na której obecności mi zależało – Jase’a.

Spytałem o niego podczas rozmowy z jednym z członków cechu Trakcji.

– Gelman Jase? – odrzekł. – Chyba przebywa poza miastem.

– Nie mógł przybyć na uroczystość? – spytałem. – Mieszkaliśmy w jednym pokoju w ochronce.

– Jase nie wróci jeszcze przez wiele mil.

– Gdzie teraz jest?

Członek cechu tylko się uśmiechnął, co mnie zirytowało. Przecież teraz, gdy już złożyłem przysięgę, z pewnością mógł mi udzielić tej informacji.

Później zauważyłem, że nie pojawili się żadni inni uczniowie. Czyżby wszyscy przebywali poza miastem? Jeżeli tak, to ja zapewne również niedługo tam wyruszę.

Po kilku minutach naszą rozmowę przerwał Clausewitz, który poprosił wszystkich o uwagę.

– Proponuję ponownie wezwać kierowników – rzekł. – Czy ktoś zgłasza sprzeciw?

Ze strony członków cechów dobiegały odgłosy zadowolenia.

– W takim razie – kontynuował Clausewitz – przypominam uczniowi, że to pierwsza z wielu sytuacji, w których wiąże go złożona przysięga.

Clausewitz zszedł z platformy, a kilku członków cechów otworzyło drzwi sali. Pozostali goście powoli wrócili na uroczystość. Atmosfera stała się bardziej swobodna. Kiedy sala wypełniła się ludźmi, usłyszałem śmiechy i zauważyłem, że w głębi jest ustawiany długi stół. Kierownicy najwyraźniej nie mieli pretensji o to, że wykluczono ich z uroczystości, która właśnie się odbyła. Zakładałem, że to tak pospolita ceremonia, iż przeszli do porządku dziennego nad takim potraktowaniem, lecz z drugiej strony zastanawiałem się, jak wiele zdołali się domyślić. Otwarte obnoszenie się z tajnością swoich działań rodzi podejrzenia. Wyproszenie kierowników z sali na czas zaprzysiężenia nie gwarantowało, że nie będą mieli pojęcia, co się dzieje. Najwyraźniej przy drzwiach nie ustawiono straży, więc co mogło powstrzymać kogoś przed podsłuchiwaniem, gdy składałem przysięgę?

Nie miałem zbyt wiele czasu na takie rozważania, ponieważ w sali dużo się działo. Ludzie toczyli ożywione rozmowy i zapanował gwar, gdy długi stół zastawiano dużymi talerzami z jedzeniem oraz różnymi rodzajami napojów. Ojciec prowadził mnie między kolejnymi grupami gości i przedstawiał tak wielu osobom, że nie byłem w stanie spamiętać ich nazwisk ani tytułów.

– Nie powinieneś mnie przedstawić rodzicom Victorii? – spytałem, widząc Budowniczego Mostów Lerouex. Stał z boku sali z kierowniczką, która zapewne była jego żoną.

– Nie... na to przyjdzie pora później.

Poprowadził mnie dalej i wkrótce ściskałem dłonie następnej grupie ludzi.

Zastanawiałem się, gdzie jest Victoria, ponieważ teraz, gdy uroczystość cechowa dobiegła końca, przyszedł czas na ogłoszenie naszych zaręczyn. Nie mogłem się doczekać naszego spotkania. Częściowo z ciekawości, ale także dlatego, że była kimś znajomym. Czułem się przytłoczony przez osoby starsze i bardziej doświadczone ode mnie, a Victoria była moją rówieśniczką. Ona również wychowała się w ochronce, znała tych samych ludzi, była w podobnym wieku. W tej sali pełnej członków cechów stanowiłaby cenne przypomnienie tego, co zostawiłem za sobą. Wykonałem duży krok w dorosłość, i to mi wystarczyło jak na jeden dzień.

Czas płynął. Niczego nie jadłem od czasu, gdy Bruch mnie obudził, a widok potraw przypomniał mi, jaki jestem głodny. Traciłem zainteresowanie tym towarzyskim aspektem ceremonii. Czułem się przytłoczony. Przez kolejne pół godziny podążałem za ojcem, rozmawiając bez większego zainteresowania z ludźmi, którym mnie przedstawiano, ale tak naprawdę pragnąłem odrobiny czasu dla siebie, żeby przemyśleć wszystko, czego się dowiedziałem.

Ojciec w końcu zostawił mnie z grupką ludzi z zarządu do spraw syntetyków (poinformowano mnie, że zajmują się produkcją różnorakich syntetycznych pokarmów oraz materiałów organicznych wykorzystywanych w mieście) i podszedł do Lerouex. Rozmawiali przez krótką chwilę, a potem Lerouex pokiwał głową.

Po chwili ojciec wrócił i wziął mnie na bok.

– Zaczekaj tutaj, Helwardzie – powiedział. – Zamierzam ogłosić twoje zaręczyny. Podejdź do mnie, kiedy Victoria wejdzie do sali.

Pośpiesznie się oddalił, żeby porozmawiać z Clausewitzem. Nawigator powrócił na swoje miejsce na platformie.

– Członkowie cechów i kierownicy! – zawołał Clausewitz, przekrzykując gwar rozmów. – Chcemy zapowiedzieć kolejną uroczystość. Nasz nowy uczeń zaręcza się z córką Budowniczego Mostów Lerouex. Czy Badacz Przyszłości Mann chciałby zabrać głos?

Mój ojciec wystąpił naprzód i stanął przed platformą. Mówiąc zbyt szybko, wygłosił krótką przemowę na mój temat. Po wszystkim, co wydarzyło się tego ranka, było to dla mnie nowym źródłem upokorzenia. Ojciec i ja nie czuliśmy się komfortowo w swoim towarzystwie i nigdy nie byliśmy ze sobą tak blisko, jak wynikało z jego słów. Chciałem go powstrzymać, wyjść z sali, zanim skończy, ale wciąż znajdowałem się w centrum zainteresowania. Zastanawiałem się, czy członkowie cechów mają pojęcie, jak bardzo odpycha mnie ich zamiłowanie do ceremonii i podniosłych chwil.

Ojciec na szczęście wkrótce skończył, ale pozostał przed platformą. Z innej części sali dobiegł głos Lerouex, który zapowiedział, że przedstawi swoją córkę. Otworzyły się drzwi i weszła Victoria, prowadzona przez matkę.

Zgodnie z pouczeniem ojca czym prędzej do niego dołączyłem. Uścisnął moją dłoń. Lerouex ucałował Victorię. Mój ojciec również ją ucałował i wręczył jej pierścionek. Wygłoszono kolejną przemowę. W końcu zostałem przedstawiony narzeczonej. Nie mieliśmy okazji porozmawiać.

Uroczystości trwały.