Читать книгу Waar onthou begin - Connie Luyt - Страница 8

IN DIE TWEEDE KWARTAAL IN MATRIEK kom ek ná lang pouse in die kleedkamer af op Saskia Swart wat gebukkend oor die wasbak staan en opgooi.

Ek staan tot my verbasing nader. “Hierso, vat van die papierhanddoeke. Wag, ek help jou.”

Met maskarabesmeerde oë en ’n wit kring om haar mond kyk sy uiteindelik op.

“Dankie, Veda. Jy is mos Veda, nè? Jis, ek voel verskriklik.”

Sjoe. Het die wildste girl in die skool nou net vir my, koekerige Veda, op my naam genoem? Saskia spoel die wasbak uit, was haar gesig en hande en vee haar hare uit haar gesig. Wat sou haar oorspronklike haarkleur wees? Haar wynrooi hare het swart én blonde wortels. En sy het ’n tatoe op haar pols. ’n Tatoe! In swart ink staan daar LOVE and HATE – hoe weird is dit?

Sy gaan sit op ’n toiletdeksel, haar hande op haar knieë, blaas haar asem stadig uit en kyk my met groot oë aan.

“Ek kan nie teruggaan klas toe nie. Ek voel te sleg en siekeboeg toe gaan ek nie, ou juffrou Grobler gaan my weer aankyk asof ek iets is wat die kat ingesleep het. En huis toe kan ek nie gaan nie. Hy’s nog daar.”

Wie is hy? Ek wil vra, maar sy praat weer.

“Hoor hier, jy bly mos hier naby in Lindenhof? Het jy ’n sleutel? Kan ek asseblief vir ’n rukkie daar gaan chill? Asseblief man, Veda.”

Sy ken nie net my naam nie, sy weet waar ek bly, dink ek verstom.

“Jy bedoel jy wil die sleutel vat? Alleen soontoe gaan? Nee, jis, ek kan dit nie doen nie, sorry, Saskia.”

“Kom saam, toe? Daar’s nog net twee periodes oor. En dis Vrydag. Niemand worry oor Vrydag nie. Gaan haal jou tas, dan glip ons by die klein hekkie uit. Ek het dit al baie gedoen. Toe Veda, ek vra mooi.”

“Oukei,” plof my asem uit. Soet Veda verdwyn in ’n oogwink en ek loop terug klas toe, waar ek my tas optel en iets mompel oor kantoor toe gaan. Juffrou Roux knik, kyk nie eers op nie. Met my rug styfgetrek, oortuig ek gaan enige oomblik teruggeroep word, stap ek kleedkamer toe.

“Waar’s jou tas?”

“Dit bly net hier, ek gaan dit nie nodig kry nie. Jis, dankie ou Veda – jy’s great.” Daar is weer kleur in Saskia se gesig en sy lag vir my verskrikte oë. “Kom,” sê sy en vat my hand en sluip soos Peter Sellers wat Inspector Clouseau speel uit die kleedkamer, rug teen die muur, haar oë op skrefies getrek, ’n vinger voor haar mond.

Toe ’n onderwyser aankom, los sy my hand, trek haarself regop en draai met ’n frons na my toe. “So, hoe het jy vraag sewe in geskiedenis benader?” Sy kyk op. “Haai, middag, meneer.”

Die onnie groet en stap verby.

“Benader!” giggel ek. Dis aansteeklik en ons moet aan die muur vashou soos ons lag.

Ek hou van haar, dink ek verbaas.

Sy kies kortpad agter meneer Fleischauer se houtwerkklas verby en ons loop gebukkend verby die vensters tot by die paadjie. Toe ons deur die hekkie is, bars sy weer uit van die lag. “Ek wens jy kan jou gesig sien. Jy’t nog nooit gebunk nie, nè? En kyk hoe maklik was dit!”

Sy loop soos ’n dier in ’n hok deur die woonstel. Gaan van kamer tot kamer, uit op die balkon, weer terug na die kombuis, maak laaie en kaste oop, stoot gordyne opsy, tel die seep in die badkamer op, ruik daaraan, smeer van Ma se handeroom aan, haal melk uit die yskas en drink sommer uit die bottel. Met haar wilde hare, die tydsame manier waarop sy haar heupe swaai en haar behoedsame donker oë lyk sy soos ’n eksotiese luiperd wat losgelaat is.

“Ek laaik hierdie plek van julle, Veda. Kom ons gaan sit buite, ek moet nou eers ’n smoke vat.”

’n Rilling van opwinding én ontsteltenis gly teen my rug af. Wat sal Ma sê as sy rook ruik? Ek trek die skuifdeur toe, maar Saskia het skaars die sigaret doodgedruk toe sy opstaan en die deur weer oopstoot. “Het jy iets om te eet? Ek is hol van hongerte.” Sy kyk die boeke op die boekrak deur terwyl ek toebroodjies maak, sit die televisie aan en weer af, tel die telefoon op en draai die tou om haar vinger voor sy dit neersit. ’n Anderste, onrustige element het saam met haar ingekom. Die woonstel ruik nou na rook, na reukwater of dalk reukweerder, na sweet en ’n soet, poeieragtige geur en ek weet nie mooi hoe om te maak nie.

Toe sy die broodjie in het, gaan lê sy op my bed en slaap binne sekondes vas.

—

“Saskia, word wakker, dis vieruur. My ma gaan nou-nou hier wees. Hoe kom jy by jou huis?”

Sy sit regop, gaap met haar arms bo haar kop en skud haar hare reg. “Ek bel gou vir Bertus, my broer. Gaan maak vir ons bietjie tee, toe, Vedatjie?”

Haar broer, Bertus, se donker hare is lank in sy nek, sy kuif vorentoe gekam. Hy loer met lui oë en ’n skewe glimlag onder sy hare deur na my terwyl hy rook uit die hoek van sy mond blaas. Hy hou sy sigaret tussen sy middel- en ringvinger vas, leun teen die deurkosyn. Sy stem is diep en hees.

“Ha-loe, jou sexy dingetjie. Wat is jóú naam, h’m?”

“Los haar uit, Bertus, kan jy nie sien hoe bloos sy nie? Kom, ons moet gaan. Bye, Veda, dankie vir als.”

En toe is sy weg. Al wat oorbly is ’n sweempie van haar reukwater en ’n halwe beker koue tee. En ’n onvergenoegdheid wat ek nie begryp nie. Ek wil tog nie soos sy wees nie? Maar ek wil ook nie meer soos ék wees nie.

Ek sien haar nie die volgende week by die skool nie. Ek wonder oor die “hy” wat by haar huis was, oor Bertus se halfmas oë, oor waar hulle woon en of sy al van my vergeet het.

Toe ek Vrydag ná skool by die woonstel kom, sit sy langbeen teen ons voordeur, sigaret in die hand.

“Jis-jis! Hallo, Veda, hoe’s dinge?”

“Saskia! Hoe het jy hier gekom? Het Bertus jou gebring?”

“Nee, ek het saam met ’n klomp hier by Linden Hotel gekuier, toe word ek moeg vir hulle en kom kyk of jy hier is. Gaan jy vir my koffie maak? Of wag, is hier dalk iets sterkers in die huis?”

“Sterkers?”

“Brandy of iets, selfs ’n bier sal doen.”

Wat?

“Toemaar, Vedatjie, ek maak net ’n grap … relax. Jis, maar jy is uptight. Live a little!”

Haar asem ruik snaaks en haar oë is donker, die pupille groot en swart.

“Is jy oukei, Saskia?”

Sy glimlag. “Kom ons drink koffie.”

Ons sit op die draadstoele op die stoep. Dis bewolk. ’n Triestige windjie dwarrel die vroeë herfsblare oor die sementpaadjie. Saskia leun met haar kop teen die muur, haar ooglede halfmas, haar mond slap. Sy lyk vir my baie ouer as wat sy is.

Sy trap haar sigaret onder haar skoen dood asof dit ’n giftige insek is en vou haar arms oor haar bors. Sy kyk my stip aan.

“Is jy gelukkig, Veda?”

Sjoe.

Ek trek my skouers op. “Ek weet nie juis nie – hoekom vra jy?”

“Ek haat my ouers.” Sy sê dit doodluiters, asof sy oor die weer praat. “My ma het my en Bertus sommer net gedrop. Drie jaar gelede. Asof ons niks van haar is nie. Weggehardloop van haar job om my op te pas.”

“Jis, dis erg. Waar is sy nou?”

“Iewers by die see in die Oos-Kaap, sê Bertus. In ’n soort inrigting. Hy het haar een keer gaan sien, maar ek wil niks van haar weet nie.”

“Hoekom is sy dan weg?”

“Oor my pa. Sy’t gesê sy kry nie asem nie. Sy lieg, man, sy wou net nie weet wat aangaan nie. My pa … my pa is moeilik. Hy is óf nooit hier nie, alewig oorsee, óf hy drink te veel whisky en dan weet hy nie wat hy doen nie. Vandat my ma weg is, is hy gelukkig omtrent nooit hier nie. Minstens het ons altyd geld, hy’t genoeg daarvan.”

“Bertus?”

“Hy’s veronderstel om op varsity te wees, maar hy … ag, jy sal nie verstaan nie, soet ou Vedatjie.”

’n Witwarm woede broei onder my wit skoolhemp. Die hitte styg op in my nek en oor my gesig. My hande klem om die stoel se armleunings.

“Wat weet jy van my, Saskia? Niks! Jy weet nie eers ek het ook my pa drie jaar gelede verloor nie. En my ma kan my nie vergewe nie, want as dit nie vir my was nie, het my pa nog gelewe. Ek cope anders as jy. Ek het nie geld om te rook en te drink nie. So, ek is kamstig ‘soet’, want ek probeer so min as moontlik golwe maak, hier en in die skool.”

Ek blaas my asem met ’n plofgeluid uit. “So, moenie weer sê ek sal nie verstaan nie. Ek verstaan maar te goed hoe dit voel om als te verloor, hoe dit is om verwerp te word. Ek verstaan hoekom jy en Bertus kwaad is.”

“Sorry, man.” Sy skuif vorentoe op haar stoel en vat my hande in hare. “Ek gaan jou pêl word, Veda. You and me against the world. Ek skat ons het albei iemand nodig om ons deur die lewe te help.”

Ek voel weer daai rilling van opwinding én vrees teen my rug afloop. Wil ek deel word van Saskia se lewe? Van daardie dag toe ek so waaghalsig te ver voor op die rotse gestaan het, is die dag toe ek saam met Saskia gebunk het, die roekeloosste ding wat ek nog gedoen het. Dit was my styl om onder die radar te bly, so onopsigtelik as moontlik te wees.

Saskia se traak-my-nie-agtigheid maak haar onderwysers woedend en sy’s min of meer altyd in die moeilikheid. Sy rook en drink en vloek en steur haar aan niemand se opinie nie. Sy is opwindend, vreesaanjaend, en Ma sal vir seker nie ons vriendskap goedkeur nie.

Die woede teenoor Ma wat maar altyd onder die oppervlak broei, stoot op en ’n opwindende rebelsheid laat my antwoord, “Oukei, Saskia, kom ons word pêlle.”

Dit is die begin.

Sy kom nou dikwels saam met my huis toe ná skool. Terwyl ek kos maak, dwaal sy deur die woonstel, spuit van Ma se reukwater aan, draai my pienk serp om haar kop in ’n tulband, breek dooie blare van die viooltjies op die vensterbank af en neurie oor en oor “I will survive”. “My temaliedjie,” reken sy.

Sy besluit ek het ’n make-over nodig en maak al my rompe korter, leer my om grimering aan te sit, tease my dik rooi hare in ’n wolk om my kop.

Ma frons oor my voorkoms. “Jy beter daai hare uitkam – so kan jy nie skool toe gaan nie.” Sy snuif-snuif. “Het jy van my reukwater aangespuit? En ek ruik rook, wie het hier gerook?”

“Dis seker Bertus, Saskia se broer wat haar kom haal het,” lieg ek. Ma se oë rus net te lank op my en ek draai weg, trek my te kort rompie af.

“Waar bly hierdie Saskia?”

“Randburg, Ma.”

“Ek wil haar graag ontmoet, nooi haar Saterdagmiddag oor.”

That’ll be the day, Ma. “Hulle gaan weg vir die naweek,” lieg ek weer.

Voel ek sleg? Ek weet nie. Als is nou anders. Toe ek klein was, was dinge so duidelik – reg of verkeerd, gaaf of gemeen, goed of sleg, soet of stout – maar nou het die grense dof en my oortuigings wasig geword. Saskia is stout, gemeen by tye, soms sleg, maar sy is die eerlikste mens met die grootste hart wat ek ken.

En al rol ek my skouers en my oë vir Ma en besluit ek is nou ’n rebel, ’n tiener met attitude, is ek nie regtig soos Saskia nie. Wanneer ek saam met haar is, voel ek opgewonde en angstig, asof iets skrikwekkends op my lê en wag.

Sy sien dit nie so nie. “Jy is soos my goeie twin,Veda,” sê sy, “the voice of reason – my gewete wat maak dat ek nou huiswerk doen en amper elke dag skool toe gaan. Toe ek gisteraand nie wil uitgaan nie omdat daai Engelse opstel moet klaarkom, sê Bertus jy is ’n bad influence. Kan jy dit nou oorvertel?”

Bertus met die lui glimlag wat kuiltjies in sy wange laat kom en gaan, wat met die sigaret steeds in die hoek van sy mond vir my “Howzit, Ve-da?” sê, dra by tot die onrus in my. Selfs my stem klink anders as ek met hom praat, selfs al sê ek net “Oukei, dankie”.

En liedjies soos Lionel Richie se “Hello” maak my weemoedig en laat my wonder of daar ooit iemand sal wees wat vir my sal vra: “Hello! Is it me you’re looking for? ’Cause I wonder where you are and I wonder what you do? Are you feeling lonely or is someone loving you?”

Rob kan Saskia nie verdra nie en ek leer gou om te kompartementaliseer. By die skool is ek en Rob vriende en werk ons albei ewe hard om die beste punte in die klas te kry, sit ons pouses saam in die biblioteek, deel ons toebroodjies, maar – afgesien van my belofte om saam met hom matriekafskeid toe te gaan – is daar nie weer sprake van ’n besoek aan sy ouerhuis, of ’n soen nie.

Saskia is soos ’n dwelm. Ek dink dikwels ek wil haar nie weer sien nie, maar as sy by my is, is ek opgewonde en vrolik en lag ons baie, sodat ons soms dubbel vou oor simpel goed. Agterna besef ek verbaas hoe lanklaas ek regtig gelag het.

Saskia probeer my leer rook, maar ek verstik en voel so naar dat sy opgee. Sy dra alkohol aan, maar dit proe vir my te sleg, en daarmee gee sy ook op. Maar sy bring gedurig vir my geskenke. ’n Denimbaadjie wat sy nie meer dra nie, ’n neonoranje T-hemp en krale en armbande. Ma hou niks daarvan nie.

Saskia leer my ook om opstandig te wees – hoekom móét ek elke middag vieruur by die foon wees sodat Ma kan sê wat ek vir aandete moet maak? Hoekom mag ek nie na raves toe gaan nie? Ek is in matriek, ek’s agtien, for Pete’s sake, ek kan mos nie elke Saterdagaand by die huis sit nie!