Читать книгу Die ballade van Robbie de Wee en ander verhale - Деон Мейер - Страница 10

“Skat, ek bring mense vir ete.”

“Vanaand?” vra ek in absolute ongeloof en probeer die gehoorstuk buite die bereik van Pierre se grypende handjies hou.

“Ja,” sê Gustav met finaliteit.

“Maar dit is amper twee-uur,” weeklaag ek en plaas weer die fopspeen in Gustav junior se mond.

“Skat, dit is die groot een dié. Jy móét my help.”

“Waarom neem jy hulle nie na ’n restaurant toe nie?”

Pierre rem aan die koord tussen die gehoorstuk en telefoon en ek moet die instrument vang net voor dit op die grond beland.

“Die Japanners doen nie só sake nie. Hulle wil ons huis sien, my gesin ontmoet. Ons tradisionele kos proe. Vir hulle is dit deel van die transaksie.”

Ek laat my oë vlugtig oor die huis en gesin dwaal wat die Japanners so graag wil ontmoet. Dit is nie ’n mooi toneel nie. Die wêreld lê besaai met speelgoed in verskillende stadia van ontbinding. Pierre is so vuil soos net ’n tweejarige kan wees nadat hy “tuinwerk” gedoen het. Gustav junior het vanoggend, ná elf maande waarin hy gevoer is, besluit hy wil sélf probeer eet. Daar is selfs droë papstrepe op sy voorkop. En sy doek ruik verdag. Ek sit nog in my kamerjas, my hare ongekam, my gesig grimeringloos. Twee-uur in die middag en vuisvoos.

“Is jy nog daar?” Gustav se stem het weer daardie moegheid wat die afgelope tyd al hoe meer deurslaan. Asof hy nou al weet die ete vir die Japanners gaan ’n klaaglike mislukking wees.

“Hoe laat bring jy hulle?”

“Sewe-uur.”

Dit is te vroeg. Nege-uur sou te vroeg gewees het. Elfuur ook. Maar wat kan ek sê?

“Hoeveel is daar?”

“Vier. Almal mans.” Hy bly ’n oomblik stil. Dan sug hy. “Helena, asseblief. Dit … ons toekoms is op die spel.”

“Ja, Gustav.” Ek sit die gehoorstuk neer. En ek huil. Oor die moegheid in my man se stem. Die moegheid wat sê hy weet hy kan nie op my vertrou nie. Wat sê ons huwelik het ’n permanente skietstilstand geword. Wat sê hy maak hom gereed vir die ergste. Soos gewoonlik.

En dit is my skuld. Dit het ’n jaar gelede begin, so ’n maand voor Gustav junior se geboorte. Ek het vir Gustav een aand gesê ek gaan nie ná die kraamverlof terug klaskamer toe nie. Hy was verbaas. “Ek dag jy is mal oor skoolhou?” Ek het vir hom gesê ek wil voltyds probeer skryf. Die sukses met my tydskrifverhale het my genoeg selfvertroue gegee om my eerste roman aan te pak. Gustav was opgewonde, geesdriftig. Hy het my skryfkamer self gaan uitverf, met Miriam, ons huishulp, gepraat, my ou Royal-tikmasjien laat versien.

Ek wou egter ’n rekenaar hê. Ek, wat nie eens ’n voedselverwerker wil gebruik nie, want ’n mens het ’n graad nodig vir die aanmekaarsit en uitmekaarhaal en skoonmaak daarvan. Ek, die tegnologiese ongeluksvoël, wou ’n rekenaar hê met ’n professionele woordverwerkingsprogram, want ek wou ernstig skryf.

Junior is skreeuend en verkreukel gebore, met Gustav se oë en my hande. Pierre was jaloers van die oomblik dat ek die nuwe baba huis toe gebring het. En ’n maand later, nadat alles effens gekalmeer het, het ek voor die rekenaar gaan sit.

Ek sit nou nog voor die rekenaar, laataand of vroegoggend of wanneer die seuns per ongeluk albei op dieselfde tyd slaap. Dan staar ek na die skerm en die toetsbord, maar daar is niks. Nie ’n storie nie, nie ’n karakter nie. Nie eens ’n titel nie.

“Begin eers weer met ’n kortverhaal,” het Gustav aangemoedig.

Maar ’n kortverhaal wou ook nie geskryf word nie. Dit was soos gif wat deur my wese versprei om alles te verlam. My selfvertroue, my energie, my huwelik.

Junior huil skielik vreeslik. Dit ruk my uit my selfbejammering. Ek kyk op. Pierre is besig om hom aan die enkel te byt. Ek wonder vlugtig waar die woord “broederliefde” vandaan kom, wanneer Pierre gaan ophou om sy broer aan die enkel te byt en hoe laat dit is. Kwart oor twee. Minder as vyf uur oor. Ek vee die trane af. Ek sal minstens moet probeer, al is dié ete klaar gedoem tot mislukking. Ek stap kombuis toe om vir Miriam te sê van die Oosterse inval. Sy moet maar solank begin messegoed poets.

Tradisionele kos? Braaivleis? Gustav kan vleis braai en ek sal ’n slaaitjie … Nee. Sal nie werk nie. Ek gaan haal die Kook en geniet.

Bobotie. Dit is vinnig en maklik. Met geelrys. En groenbone en gebakte aartappel. Daarna die vinnige mikrogolfbruinpoeding. Nie ’n tradisionele nagereg nie, maar wat, ons verhef dit vanaand tot dié status. Want dit is al wat ek in die mikrogolfoond kan maak sonder dat dit ontplof.

Ek glimlag. Die verligting van ’n gefinaliseerde spyskaart laat my beter voel. “Dink positief,” sê Gustav altyd. Nou goed. Ek stap vrieskas toe. Die maalvleis sal moet ontdooi. Gou by die groentewinkel oorkant Bellville se biblioteek vars boontjies, uie en aartappels kry. En wyn by die drankwinkel. Sommer rooi én wit.

Ek begin geesdrif opbou. Sewe-uur is meer as vier en ’n half uur weg. Dit kan gedoen word. Eers die kinders skoon kry, self vinnig aantrek, hare borsel, ’n bietjie grimering en dan winkels toe.

Negentien minute later is ons op pad voordeur toe, met ’n paar laaste versoeke aan Miriam. Stryk tog asseblief die wit tafeldoek, spoel die kristalglase uit, haal asseblief die deftige sout-en-peperpotjies uit.

Ek draf uit motor toe, gespe die seuns elkeen in ’n veiligheidstoeltjie vas en trek weg, gereed vir Operasie Inkopies.

Halfpad tussen die huis en die groentewinkel gaan die motor staan. Nie eensklaps nie. Met die eerste proes trek my maag op ’n knop, met die tweede weet ek daar is moeilikheid en teen die derde proes mik ek al sypaadjie toe, want dan sny die enjin uit.

Dink positief.

Junior begin huil, want hy hou net van ’n motor terwyl die wiele rol. Ek klim oor die sitplek en soek sy fopspeen, nog nie bereid om paniekerig te raak nie.

Die motor is verlede maand gediens. Daar was geen tekens van probleme nie. Waarom nou? Ek kry die fopspeen, druk dit in die gapende opening en stilte daal weer neer.

Ek trek die enjinkap se knip van binne oop, klim uit en lig die kap op. Alles lyk reg. Wat beteken daar is nêrens stoom, rook, olie, water of petrol wat uitborrel, -spuit of -lek nie. Ek pluk-pluk hier aan ’n draad en daar aan ’n pyp, maar wil nie my hande vuil maak nie. Dan stap ek om, draai die sleutel en stuur ’n skietgebed op. Die aansitter kerm soos ’n moeë insek, maar verder niks. Ek kyk onwillig na my horlosie. Sewe minute voor drie. Daar is vier uur oor.

Paniek is baie soos ’n kind wat masels kry. Die een oomblik is daar niks, die volgende is dit oral. Maar ek stoei daarteen. Dink positief, hoor ek weer Gustav se stem. Doen dit volgens die nommers, sê hy. Beplan. As jy jou dag beplan, kan die krisisse maar kom.

Ek haal diep asem. Ek moet iemand kry wat kan help. Soos ’n man. Daar is baie van hulle wat verbyry. Ek moet net een sover kry om stil te hou. Ek spring weer uit, gaan staan agter die motor en waai vir die eerste voertuig wat aankom.

Dit is ’n minibus-taxi. Ek skrik vreeslik, hou op met waai en kyk sommer anderpad.

Die taxi hou stil.

Iewers het iemand geskryf ’n mens moet versigtig wees vir wense; dit kan dalk net waar word. Ek het gewens vir ’n man. Elf van hulle peul by die taxi uit.

“Probleme?” vra die taxibestuurder, wat my eerste bereik.

“E …” sê ek en dink kliphard aan ’n verskoning waarom ’n vrou en twee kinders langs die pad sal staan met ’n oop enjinkap. Maar ek het mans se instink om ’n hulpelose vrou te red, heeltemal onderskat. Hulle stroom almal verby, enjin toe. Hulle praat in Xhosa, wys met vingers na verskillende enjindele, stry en argumenteer.

“Draai die sleutel asseblief,” sê die taxibestuurder.

Ek spring in en draai die sleutel. Joegoejoegoejoegoe maak die enjin.

Al elf mans luister aandagtig, hou die enjin met valkoë dop. Die bestuurder hou sy hand in die lug en ek los die sleutel. Al elf begin weer kennersmenings gee.

Die bestuurder loop om na die deur toe. “Is daar petrol?” vra hy.

Natuurlik is daar petrol. Dink die man ek is onnosel? “Ja,” sê ek en sukkel om die verontwaardiging uit my stem te hou.

“Laat ek sien,” sê hy.

Ek draai die sleutel om die instrumente aan die gang te kry. Die brandstofnaald bly lê.

Hy lag. “My vrou doen dit ook. Elke paar weke.”

Hy draai om en sê iets in Xhosa vir sy passasiers. Hulle lag hartlik, skud hul koppe en kyk na my soos alle mans doen as ’n vrou pas ’n gek van haarself gemaak het. Hulle stroom terug minibus toe.

“Daar is ’n motorhawe om die hoek. Ek gaan haal gou ’n liter of twee,” sê die bestuurder. Ek roep my dank agterna, en toe is hy weg met ’n geskree van bande. Dié lawaai laat Pierre en Gustav onmiddellik huil.

Tien oor drie staan ek met die trollie by die groentewinkel se betaalpunt. Twee engelgesigseuntjies sit tussen die groenbone, aartappels, uie, tamaties, blaarslaai en komkommer. Die kinders hou van trollies en inkopies, want die trolliewiele rol mos. Dit is my beurt by die kasregister. Ek haal die groente tussen die seuns uit en pak dit op die toonbank. Die vrou se vingers dans oor die knoppies. Ek maak my beursie oop om die sewe-en-twintig rand, vyf-en-sestig sent te vereffen. Daar is net ’n eensame groen noot wat terugstaar. Ek het vir die taxibestuurder ’n twintigrandnoot vir die petrol en uit dankbaarheid gegee. In my haas om daarna by die groentewinkel te kom, het ek nooit aan die implikasies gedink nie.

“Ek het nie genoeg geld nie,” blaker ek dit uit en begin huil, want skielik is sewe-uur heeltemal te naby en ek het nog niks reg gedoen vandag nie.

“Toemaar, mevrou, ons neem tjeks.”

“My man het die tjekboek,” snik ek en mense begin staar.

“Hier is ’n kitsbank in Voortrekkerstraat,” paai die vrou agter die kasregister.

“Ek is nou terug,” sê ek, gryp ’n kind onder elke arm, sluk my trane af en draf motor toe. Ek trek weg soos ’n minibus-taxi.

Dit neem sewe minute om in Voortrekkerweg te kom, nog vyf om parkering om die hoek te kry. Dan is dit weer ek en die seuns en my handsak op ’n drafstap, met die sweet wat my aftap en die kinders wat met elke tree swaarder word, tot my arms wil breek.

“Die ding is al weer stukkend,” sê die man voor my toe ek uitasem by die kitsbank aangestorm kom. Ek gee hom ’n vuil kyk en besluit om self vas te stel. Maar die venstertjie is afgeskuif en die skerm sê: Dié diens is nie tans beskikbaar nie. Ons vra om verskoning vir die ongerief.

Die paniek spring op my soos ’n honger leeu. My verstand staan stil. Dit help nie eens meer om te huil nie. Ek sit die kinders neer, Junior links, Pierre regs, laat my skouers hang en wag vir die noodlot om die finale nekslag toe te dien. Want dit is ’n sameswering, ’n komplot teen my, en dit help nie om daarteen te stry nie.

Tot ek uit die hoek van my oog sien hoe iemand nader staan om die bank se deur te begin toemaak.

Die bank! Ek het vergeet van die bank, waar menslike tellers regstaan om te help. Daar is nog hoop. Ek skud die paniek so in die hardloop af, sleep die kinders saam en glip by die deur in, net voor die man dit kan toemaak – ’n skraal kêreltjie met ’n bleskop, ’n snorretjie en ’n klein brilletjie. Hy gluur my aan. Op sy hemp is ’n metaalnaamplaatjie wat sê: Sarel Greeff. Assistentbestuurder. Geniet u dag.

“Ons maak eintlik toe, mevrou.” Sy stem is soos ’n bandsaag, sy snor bewe afkeurend.

Die horlosie teen die muur sê dit is op die kop halfvier. Ek ignoreer die assistentbestuurdertjie en val agter in die ry in. Ek probeer die situasie opsom. Die ry is lank. Ek sien die man reg voor my het ’n poniestert en ’n groot banksak. Een van daardie wat lank by die toonbank staan om in te betaal en kleingeld te kry. My moed sink.

Dink positief. Ek probeer bereken. Dalk twintig, dertig minute voor ek hier kan uitkom, nog tien terug groentewinkel toe, twintig om by die huis te kom. Dan is daar twee-en-’n-half uur vir kosmaak, bad, aantrek, die kinders versorg. Dit kan nog gedoen word. Met positiewe denke en ’n bietjie geluk. Buitendien, alles wat kon verkeerd loop, hét al.

“Meneer Greeff,” kom ’n stem van een van die kassiere agter die glas. “Meneer Greeff.”

Snorman snel by ons verby. Ek sug en sit die kinders neer.

Junior besluit hy wil liewer op die arm wees en sit ’n keel op. Pierre gee dadelik vokale steun. Ek tel hulle weer op.

“Kan u asseblief die bloedjies stilmaak, mevrou? Ek wil ’n aankondiging doen.” Dit is Greeff, nou hier langs my.

Ek vererg my so half vir sy stemtoon, maar probeer om aan sy versoek gehoor te gee. Die seuns bedaar.

“Dames en here,” sê Greeff met ’n luide, skril stem. “U aandag, asseblief.”

Dit word stil in die bank.

“Ek moet u ongelukkig inlig dat ons rekenaars nou buite werking is. Ons sal u nie verder kan bedien nie.” Die omstanders murmureer. “Ons moet u versoek om môre terug te kom, wanneer ons die probleem opgelos het.”

Dit is sy kyk in my rigting, so ’n snedige boontjie-kry-sy-loontjie-kyk, wat maak dat ek my humeur verloor. Dit, en al die frustrasie van die afgelope maande – van skryfwerk wat vasgehaak het, my huwelik se gesukkel om weer aan die gang te kom, my eie onsekerhede. En vier Japanners en ’n ete wat nou finaal gedoem is, en die wete dat Gustav sy laaste bietjie vertroue in my gaan verloor. Dit alles word soos ’n groot damwal wat ná die vloede breek.

“Nee,” sê ek baie hard en sit die kinders weer neer. Nou is hulle stil, in verwondering oor die volume van hul ma se stem. Almal kyk na my, maar ek sien net vir Greeff, die vergestalting van Die Tegnologie.

“Nee,” sê ek weer. “Daar is iets wat julle vergeet. Is hier enigiemand wat nog onthou hoe dit was in die dae voor rekenaars? En voedselverwerkers en mikrogolfoonde en kitsbanke? Ons is kliënte van hierdie bank. Ons betaal ons rente en ons bankkoste. Ons het die reg om bedien te word. Sonder rekenaars. As hier penne is, as hier papier is, kan hier diens wees. Ek bly net hier. Om my banksake te doen.”

Ek skep asem. Greeff se mond gaan oop en toe, met die snor wat deinings op en af ry. Voor hy iets kan sê, praat die man met die poniestert hier voor my. “Sy is reg,” sê hy en hou sy banksak in die lug. “Wat doen ek vanaand met dié kontant? Ek het nie ’n brandkluis nie. My bank is my kluis.”

Greeff se snor wip op en af van verontwaardiging, maar nou is al die kliënte aan ons kant.

“Diens!” roep ’n paar. “Dis ons reg,” sê ander. “Ons bly net hier.”

Greeff se skouers val. “Nou goed, nou goed, kalm bly,” kry sy lippe die woorde gevorm. “Kom ons kyk wat ons kan doen.”

Ek is baie haastig op pad uit, my beursie vol note, toe ek sien Meneer Poniestert wag vir my by die deur.

“Ekskuus tog, mevrou …”

“Haai,” sê ek, nog skaam oor my uitbarsting van vroeër.

“Ek wil net vir u baie dankie sê.”

“Ag, dis sommer niks.” Ek fladder my een hand in die lug asof ek elke dag bankrowers uitklophoue gee.

“Ek het ’n groot klomp geld in my banksak gehad. Ek het pas ’n nuwe onderneming begin en dit was my eerste werklike inkomste. As iets daarmee moes gebeur …”

Ek is haastig en weet nie wat om te sê nie. “E …”

“As daar ooit iets is wat ek kan doen om u vir u dapperheid te vergoed,” sê Meneer Poniestert en hou ’n visitekaartjie na my uit. Ek neem dit. Zatopek G. van Heerden, lui dit. Spysenier. Vir sake-etes, dinees, vingeretes, skemeronthale en private etes. Geen opdrag is te klein nie.

Ek kyk na Zatopek G. en dan terug na die kaartjie. Dan weer na Zatopek G.

“Ek het net twee vrae,” sê ek en ek glimlag die breedste glimlag in maande.

“Enigiets,” sê hy.

“Die eerste is: wat doen jy vanaand? En dan wil ek graag weet: waarvoor staan die ‘G’?”

* * *

Ek en Gustav stap saam met die Japanners uit en sien hulle by hul motor af. Hulle buig en sê dankie. Ons buig en sê plesier. Hulle buig en klap weer hul lippe en lig hul duime en sê die kos was heerlik. Ek buig en sê hulle vlei my. Hulle buig en glimlag, ons buig en glimlag. Uiteindelik is hulle in hul motor, sayonara hulle die laaste sayonara en dan ry hulle.

Gustav staan hier teen my, sy sterk arm om my skouers terwyl ons vir die Japanners waai tot hulle om die hoek verdwyn. Dan kyk my man af na my.

“Jy was wonderlik,” sê hy en daar is nie ’n milligram moegheid in sy stem nie. Net behae en bewondering. As hy maar van my dag se ervarings geweet het!

Ek soen hom hier onder sy ken. “Dit is omdat ek so ’n ongelooflike man het,” sê ek.

Ons stap voordeur toe, só, in mekaar se arms, en die wêreld voel weer reg, soos in die ou dae.

“Ek het ander goeie nuus ook,” fluister ek hier in sy nek.

“O?”

“Ek het ’n storie om te skryf. ’n Kortverhaal.”

Hy gaan staan, draai na my toe en sit sy arms om my. “Dis wonderlik, Helena. Vertel, vertel.”

“Ag, sommer van ’n huisvrou wat ’n bres slaan teen Die Tegnologie. En ’n spysenier se geld beveilig. Die spysenier se naam gaan Zatopek G. van Heerden wees.”

“Waarvoor staan die ‘G’?”

“Gerhardus,” sê ek en dink hoe lekker dit is om op my eie voorstoep in my man se arms te staan, met ’n ou Royal-tikmasjien wat binne vir woorde wag.

“Ek weet darem nie. Klink bietjie vergesog. Maar dink positief, my skat. Dit kan dalk net werk.”

En dan soen hy my.