Читать книгу Anna Atoom en die seerower se dolk - Elizabeth Wasserman - Страница 8

Die wrak van die seerowerskip Chivonne sou sekerlik vir ewig verlore gewees het as ’n honger hamerkophaai nie een laatmiddag op die rif rondom MonPetit-eiland gaan kos soek het nie.

Anna swem in die see.

Die Indiese Oseaan is warm, en dit wemel van lewe. Vanaf Indië tot Australië, tot by die kus van Afrika en die Kaap van Storms lê die oseaan wyd en uitgestrek: diepblou water oor misterieuse dieptes. Dis die tuiste van reuse-

skole vis, walvisse, waterskilpaaie en dolfyne.

Bykans reg in die middel van hierdie uitgestrekte oseaan, net suid van die ewenaar, vind jy ’n klein groepie eilande wat rustig lê en bak in die tropiese son.

Hier is die see vlak, die water stil, helder en skoon.

Reis jy na Indië en jy hang net so effentjies oor die reling van die skip en tuur af na die water, of reis jy in ’n vliegtuig wat laag oor die oseaan vlieg en jy kyk toevallig by die kajuitvenster uit, sal jy dalk iets van die wêreld onder die water kan gewaar. Verskuil onder die blinkblou oppervlak lê die donker skaduwees van koraalriwwe. Hier en daar weerkaats sandbanke die sonlig terug deur die water en vlek die oppervlak met ligter groen kolle.

Kyk nog fyner, en jy sien miskien seediere wat net onder die oppervlak rondswem. Dolfyne speel in die golwe en vlieënde visse breek nou en dan deur die silwer oppervlak van die see. Hulle sweef ’n entjie deur die lug voor hulle terugplons in die water.

Sou jy nie ook graag op een van hierdie eilande wou woon nie?

Dink net!

Elke dag is somer, jy hoef nie eens warm klere in jou kas te hê nie. Jy hoef nooit ’n besige straat in spitsverkeer oor te steek nie, want net op die groter eilande is daar karre en paaie. En nie veel daarvan nie!

Hier raak ’n mens nie sommer verveeld nie. Daar is net te veel dinge om te doen, en elke moontlikheid is opwindend en vol avontuur. Dis maklik om jouself besig te hou, selfs op lang luilekker middae.

Op net so ’n middag, ’n Donderdagmiddag om presies te wees, swem Anna op haar geliefkoosde plek.

Die vlak water van die baai vorm ’n natuurlike akwarium waarin sy haar seeslakke hou. Dis die perfekte blyplek vir hierdie vreemde diertjies. Anna het al ’n groot verskeidenheid van hulle bymekaargemaak. Sy versamel hulle van oral op die eilande om hier te kom bly, waar hulle veilig en gelukkig kan rondwei op die seesponse en anemone wat hulle so graag eet.

Seeslakke

Koraalriwwe wemel van kleurvolle lewe. Dis mooi om na te kyk, maar vir die bewoners van hierdie wêreld onder die water is dit ’n ewige stryd om nie opgevreet te word nie.

Seediere vind allerhande slim maniere om hulleself te versteek of om hul vyande die skrik op die lyf te jaag. Party visse kruip weg tussen rotse of op die sanderige seebodem, of kamoefleer hulleself deur dieselfde kleur as hul omgewing aan te neem. Sommige diere is nie skaam om hulleself ten toon te stel nie, maar dan benodig hulle afskrikmiddels om te keer dat hulle op ’n buurman se spyskaart beland.

Daar is baie seeslakke wat nie in skulpe bly nie. Party van hulle is die mees kleurvolle diere op aarde. Hul bont lywe pas mooi in by die skakerings van die koraal waartussen hulle leef, en waarsku terselfdertyd hul vyande dat hulle giftig en gevaarlik kan wees.

Daar is honderde soorte wat voorkom in al die oseane van die wêreld. Die heel mooistes bly in die koraaltuine van die tropiese see.

Seeslakke se geliefkoosde kos is seeanemone. Seeanemone verdedig hulleself deur honderde selle op hul vel wat piepklein giftige brandstekels uitskiet na enige aanvaller. Seeslakke steur hulle nie veel daaraan nie, en wanneer hulle ’n seeanemoon eet, steel sommige van hulle hierdie brandstekeltjies en bou dit in hulle eie vel in.

Wee die nuuskierige vis wat nou ’n hap seeslak wil vat!

Die son begin sak. Omdat Anna se skool op die grootste eiland in die groep is, kom sy gewoonlik eers laatmiddag tuis. Haar dag was lank en vervelig. Die dag se hitte talm nog en die see is aanloklik. Sy wil net gou kyk hoe dit met haar seeslakke gaan voor dit heeltemal donker is.

Die rif is oortrek met die sagte kleurskakerings van verskillende soorte koraal. Sonlig val deur die helder water en flits oor die rûe van die tropiese visse wat daar rondswem.

Anna skop luiweg met haar swemvinne en gly so glad soos ’n vis deur die water. Sy is tuis in die wêreld onder die see; sy ken die name van die meeste diere wat hier woon. Sy swem oor ’n skool vissies en tel hul strepe. Hulle word sersantmajoors genoem omdat hulle vyf swart strepies oor hul geel-en-wit lyfies het. ’n Lang geel trompetvis dryf oor ’n reuseanemoon, en ’n wolk bloupietvissies patrolleer die helder sponse en seesterre op die rotse.

Vanuit sy skuilplek onder ’n groot paddastoelkoraal loer ’n seeskilpad slaperig na Anna. Sy lyk nie vir hom honger nie, dus besluit hy dat sy nie gevaarlik is nie. Hy glip terug na sy droomland waar seeskilpaddames wag om saam met hom op lang reise deur die oseaan te gaan.

Anna het leer swem nog voor sy kon loop. Sy weet presies hoe om haar asemhaling te reguleer en hoe om soos ’n vis op die rustige seestrome te dryf. Sy lyk heeltemal tuis in die water. Maar as jy mooi kyk, sal jy iets vreemds opmerk omtrent haar: sy gebruik geen snorkel of ander duiktoerusting nie!

Dis te danke aan Anna se ouers. Hulle is albei wetenskaplikes en hulle en hul kollegas kan allerhande slim toerusting uitdink en bou.

Anna dra ’n pers waterbril met ’n rubberraam wat netjies om haar oogkasse pas. Die waterbril is kleiner en ligter as ’n gewone duikmasker, maar daarmee sien sy die seelandskap reg rondom haar net soos wat dit vir ’n vis sou lyk. In haar mond byt sy ’n klein toestel vas. Dis ’n Waterlong, ’n vernuftige stuk toerusting wat haar pa jare gelede ontwerp het toe hy nog op die aarde gebly het. Dit werk op dieselfde manier as die kieue van ’n vis, en daarmee kan sy suurstof direk uit die seewater suig.

Hoe haal ’n vis asem?

Net soos die lug wat ons inasem, bevat water ook suurstof.

Ons weet dat water, oftewel H2O, uit waterstof en suurstof bestaan. Maar ons praat nie nou van daardie suurstof wat ’n boustof van water is nie – daar is ook vry suurstof wat opgelos is in die water. Met hul kieue filtreer visse dié opgeloste suurstof uit die water as hulle asemhaal.

Ons longe filtreer ook suurstof uit die lug as ons asemhaal, maar daar is ongeveer twintig keer meer suurstof in lug as in water. Gelukkig is visse koudbloedig, en daarom het hulle min suurstof nodig.

Warmbloedige soogdiere wat in die see bly, soos walvisse en dolfyne, het longe net soos ons, maar hulle kan hul asem geweldig lank onder water ophou. Volgens kenners kan dolfyne tot tien minute onder die water bly sonder om op te kom vir asem. Walvisse hou egter die rekord: sommige soorte kan tot ’n uur lank duik. Uiteindelik moet hulle wel na die oppervlak styg vir asem, en dis dan wanneer ons hulle sien blaas en spoeg.

Om alles darem ’n bietjie makliker te maak, sit hierdie dier-familie se neusgate reg in die middel bo-op hul kop, om gemaklik asem te haal as hulle net onder die oppervlak dryf.

Dit beteken Anna kan onder die water bly so lank as wat sy wil. Dis amper so goed soos om ’n meermin te wees!

MonPetit-eiland is net agt grade suid van die ewenaar, en in die tropiese dele van die wêreld word dit baie skielik donker. Een oomblik is die son nog reg bo jou kop, maar as jy jou weer kom kry, verf die laaste daglig die oostelike horison met uitspattige oranje en pienk strale.

Dis presies wat nou gebeur. Soos die son sak, smelt die helder kleure van die koraalrif vinnig weg onder die water. Net blou skaduwees bly oor.

Almal weet dat mens liewer uit die see moet bly ná sononder. Dis die jagtyd van honger haaie wat dikwels vanaf die oop see oor die rif kom vir aandete in die vlakker water.

Anna weet dit ook. Maar wanneer anders kry sy kans om te swem? Weeksdae sit sy heeldag in die skool. Wat ’n mors van tyd! Daarom hardloop sy omtrent elke middag eers af strand toe vir ’n vinnige swem, net sodra Ton haar huis toe gebring het met die motorboot.

Ton weet al van beter as om haar te probeer keer. Hy weet sy luister deesdae vir niemand nie. Ter wille van haar veiligheid het hy vir haar ’n ArmAlarm gebou. Dit dra sy soos ’n horlosie om haar linkerpols. Die ArmAlarm werk soos ’n miniatuursonar wat ultrasoniese klankgolwe, onhoorbaar vir die menslike oor, onder die water uitstuur. As die klankgolwe terugbons van ’n groot rondswemmende voorwerp, raas die alarm en ’n beeld van die voorwerp flits op die skerm. Gewoonlik is dit net ’n uitgegroeide pylstert, of ’n seeskilpad.

Ton

Ton is die nuttigste mens op aarde. Hy werk al so lank vir die Atoom-familie dat Anna haar nie meer die lewe sonder hom kan voorstel nie.

Ton is handig met enige masjien. Nie net kon hy die ou stofsuier red van die ashoop nie, maar toe hý daarmee klaar was, kon die stofsuier ook koffie maak en deeg meng vir plaatkoekies. Dis nou meer soos ’n algemene huisrobot, nogal heel intelligent ook, wat Anna “Karel” gedoop het.

Ton is groot. Baie groot! Hy toring bo almal uit. Sy kop is blink en kaal en hy dra een silwer oorring, wat vreemd genoeg nogal pas by sy pak.

Want ten spyte van die tropiese hitte is Ton altyd netjies geklee in ’n swart pak. ’n Mens kon sê sy klere sal beter pas by iemand wat viool speel in ’n orkes, as dit nie was vir die paar plakkies aan sy voete nie. Ton se voete pas by die res van sy lyf, en daardie plakkies is so groot soos klein roeibootjies.

Want selfs Ton kan nie skoene en kouse in die trope verdra nie.

Anna loer in die donker holte onder ’n takbokkoraal in. Dis die huis van ’n knorrige ou paling by wie sy gereeld kom kuier. Die paling hou niks van haar besoeke nie. Hy wil eerder met rus gelaat word.

Anna is maar versigtig vir hom, want sy weet sy bek is vol vlymskerp tandjies en hy hap graag na enigiets wat verbyswem.

Skielik begin haar ArmAlarm skree.

Net toe vang haar oog iets blinks op die bodem van die see. Haar nuuskierigheid kry die oorhand en sy vergeet skoon van die alarm.

Dis seker maar net daardie pylsterte wat ek gister ook hier rond gekry het, dink sy en duik af na die blink voorwerp toe.

Dis ’n ou stuk metaal wat uitsteek onder dooie koraal. Dit lyk asof die gety onlangs die sand rondom die ding losgespoel het. Sy probeer dit loswoel.

Dis snaaks dat ek dit nooit voorheen raakgesien het nie, dink sy. Ek het al honderde kere hieroor geswem!

Opgewonde ruk en pluk sy aan die stuk metaal. Dit lyk baie oud; korale en skulpvissies groei daarop. Ewe skielik kom dit los, en ’n wolk sand styg van die bodem op soos die see sy buit prysgee.

Die deel wat onder die sand gelê het, is skoner, en sonder alge en roes. ’n Lang, plat lem kom te voorskyn. Die roeserige stuk metaal waaraan sy getrek het, is sowaar die hef van ’n dolk!

Een van die laaste strale van die ondergaande son glim dof op die silwer lem. En dis dié weerkaatsing van lig wat waarskynlik Anna se lewe red.

Soos ’n donker duikboot pyl ’n reusagtige hamerkophaai op haar af. Maar toe hy amper by haar is, trek die blink ligflits sy aandag af en hy verander sy rigting net so effentjies. Hy swem bo Anna verby, só naby dat die spoed van sy yslike lyf ’n seestroom veroorsaak wat haar hare regop van haar kopvel lig.

Wat ’n aaklige gedierte! Koue oë bult uit aan die punte van sy T-vormige kop, en rye wrede tande versier sy grynsende bek.

Anna se bloed raak yswater.

Bly kalm, bly kalm! maan sy haarself. Dis immers reël nommer een van oorlewing onder die water.

Gelukkig vir haar is die haai se honger veel groter as sy brein, en sy instink mislei hom. Die blink voorwerp lyk vir hom na die lekkerste deel van hierdie aandete.

Die haai sirkel terug en hap na die dolk.

Van pure skrik verloor Anna haar greep op die hef, en die haai ruk dit uit haar hand.

Dit was ’n dom fout, selfs vir ’n haai. Die skerp lem sny sy bek en hy laat dit dadelik los.

Die dolk sink na die bodem van die see.

Die haai is nou verward. Hy skud sy lelike kop en swem in groot kringe om Anna. Sy voel swak van verligting dat haar lewe vir nog ’n paar oomblikke gespaar is, maar dan begin haar ArmAlarm opnuut skree.

Haaie se tafelmaniere

Haaie eet net wanneer hulle honger is. Maar hulle aptyt is groot!

Omdat haaie gewoond is om vis te eet, sal blink voorwerpe hulle aantrek. Hulle word ook aangelok deur vibrasies in die water. So, enigiets wat skop of spartel, sal Meneer Haai se belangstelling prikkel. Maar die beste aptytwekker is natuurlik die reuk van bloed!

Het haaie neusgate?

Ja! ’n Haai se neusgate sit onder sy neus se punt. Haaie gebruik dit net om mee te ruik, en nie om mee asem te haal nie. Hulle reuksin is besonder skerp. Wetenskaplikes reken ’n haai kan ’n enkele druppel bloed ruik selfs al is dit opgelos in ’n swembad vol water – van Olimpiese grootte!

’n Haai sal sy prooi goed beskou voor hy ’n hap vat. Gewoonlik swem hy eers versigtig om ’n moontlike maaltyd en stamp dit ’n paar keer met die neus om te besluit hoe dit gaan smaak.

Bon appétit!

Sy kyk op die skermpie. Die bloed in die water trek nog meer haaie aan!

Daar is geen tyd om te mors nie. Die bloeiende hamerkop sal die ander haaie se eerste teiken wees en behoort hulle ’n rukkie besig te hou. Hopelik lank genoeg vir haar om weg te kom!

Ten spyte van die vrees wat haar hart soos ’n koue vuis omklem, bly Anna kalm. Sy verspil ’n breukdeel van ’n sekonde deur af te duik en die dolk van die seebodem op te tel. Sy kan tog nie so ’n interessante vonds net daar laat nie.

Dan swem sy strand toe, so vinnig as wat sy kan en sonder om een keer om te kyk.

Haar hart klop soos ’n tamboer toe sy op die sand uitstrompel.

Sy trek haar swemvinne met bewerige vingers uit. Agter haar lê die see glad en donker, maar daar by haar seeslak-akwarium sien sy iets vaagweg beweeg.

Dis ’n driehoekige vin. Nee, twee!

Iets kouds druk teen haar been.

Dis Brak se snoet.

Soos gewoonlik het die getroue Brak op die strand vir haar gewag terwyl sy na haar seeslakke gaan kyk het. Hy swem uitstekend onder die water, maar hy is lomp en oorentoesiasties. Soms stamp hy teen die koraal, en koraal breek maklik.

“Volgende keer vat ek jou sowaar saam!” sê Anna.

Brak spring op en af van opgewondenheid. Hy blaf en waai sy stert.

Hy sal waarskynlik maklik met ’n haai kan afreken, dink Anna.

Want sien, Brak is geen gewone hond nie.

Brak

Brak is ’n robothond wat Anna eenkeer by haar ouers present gekry het vir Kersfees.

Hy is gemaak van ’n ligte soort metaal, en sy rekenaar is geprogrammeer met gevorderde sagteware. Hy het elektroniese sensors in sy neus, daarom ruik hy selfs beter as ’n gewone hond. Hy kan ook uitstekend sien en hoor.

Anna is nie presies seker wat Brak nog alles kan doen nie. Hy het ’n baie dik boek vol instruksies, maar sy is te lui om dit te lees.

Anna hou die dolk na Brak toe uit. Hy snuif daaraan. Sy elektroniese sensors registreer seewater, die reuk van Anna se hande en ’n titseltjie haai.

Brak grom.

Anna se knieë voel nog pure jellievis as sy aan daardie hamerkophaai dink. Sulke tande!

Sy gaan sit op ’n rots en vryf haar hare droog met haar hemp. Die dolk lê langs haar op die sand. Dis die beste ding wat sy nog ooit in die see gevind het.

Gou genoeg vergeet sy van die haai. Waar kom die dolk vandaan? Dit lyk baie oud. Hoe het dit hier by MonPetit beland?

Die laaste stukkie sonlig smelt weg. Die oppervlak van die see gloei nou dof in die lig van biljoene sterre wat een-een in die naglug begin flonker.

Dis warm en stil.

Die gety trek terug. Die donker see is vol geheime en gevaar.