Читать книгу Kus vir die Kluisenaars - Esta Steyn - Страница 3

Aan die agterkant van die stewige, vuilwit muur van die voorstedelike begraafplaas brul die verkeer onstigtelik. Aan hierdie kant draal die dominee se stem langsaam soos lui treinrook en bly oor die oop graf hang.

Dis skuins ná drie en die onverwagte November-hitte is ondraaglik. Fransie van Zyl voel hoedat die rooibruin kleigrond effens onder haar voete wegsak. Sy verskuif van posisie en bekyk die groepie mense: uiteenlopende karakters uit die kunskringe van Kaapstad, joernaliste, studente … en ou Jakes natuurlik. Hy was Melissa se regterhand wat haar raamwerk gedoen het, haar ateljee uitgeverf het. Hy was altyd daar vir elke los werkie en lekkende kraan. Ou Jakes van die Griek se kafee langs die ateljee. Goeie, geduldige mens wat hy is. Sy sien hoe hy nou ’n sakdoek uithaal en vinnig oor sy rooi voorkop en dan oor sy oë vee. Sy skouers ruk en sy groot, vlesige lippe vou verdrietig oor mekaar. Melissa se dood moes hom swaar getref het. Dit was hy wat haar lyk Saterdagoggend in die ateljee ontdek het.

En nou, deur newels van lighoofdigheid, onthou Fransie sy gebroke stem toe hy haar gebel het met die nuus. Dis so onwerklik. Is dit alles regtig waar? As sy maar net deur hierdie dag kan kom, sal sy later probeer aanvaar dat haar stiefma dood is. Nie vandag nie. Want vandag voel dit asof Melissa nog hier is. Sy kyk oor die koppe van die mense na die groen toppe van die sipresse met die wit muur op die agtergrond. Bo-op die muur is rye en rye bottelskerwe ingemessel wat hier en daar in die son flits. Onder die muur, bo-op ’n dor graf, het ’n bloedrooi malva jolig aan ’t ranke gegaan. ’n Entjie verder staan ’n skewe kraan met sy bek skuins gedraai en dit drup, drup, drup. Die nat kol onder die kraan kring wyer en wyer uit. Die spel van groen en wit en rooi herinner skerp aan Melissa se uitbundige kwashale kleur.

Só sal ek haar onthou, dink Fransie wrang: só, soos die kleure hier vandag. Van bottelgroen blare en vars rooibruin aarde, van rooi malvas teen die wit muur. Lewegewend, aards, vol passie en tog vol vrede. Melissa von Meelis, meesteres van kleur en kontras. Die bekende roulynolieen terpentynreukie wat deel van haar ateljee was, sal mettertyd vervaag en al wat uiteindelik sal oorbly, is haar beskeie M.v.M.-handtekening in die linkerhoekie van baie skilderye op baie uiteenlopende plekke.

Iemand hou ’n mandjie met roosblare na Fransie uit. Sy neem ’n grypie van die ligroos flentertjies. Die kneusgeur daarvan is deurdringend pynlik.

Voordat sy besef die seremonie is verby, sien sy ou Jakes met krom skouers wegstap. Toe loop sy ook. Sy loop deur die swaar ysterhekke en sien Jakes se geel kombi oorkant die straat wegtrek. Sy kyk die voertuig hartseer agterna. Dié geel kombi was ’n besondere deel van Melissa se lewe. Sy het dit somtyds geleen om iewers op die platteland te gaan skilder. Toegerus met ’n opvoubed, gasstofie en yskas, was dit die ideale voertuig. Soos ou Jakes altyd sê, ’n mens hoef net te sorg vir jou “breakfast” en jou “bedding”.

Die eerste keer dat Melissa so ’n uittog in die kombi gemaak het, was verlede jaar, Augustus 1979. Sy het nooit ooit ’n woord gerep oor waar presies sy was nie. Dit was asof die omswerwinge ’n fyn draad van herinneringe was, wat sy bang was om met woorde te versteur. En later toe Fransie begin verstaan dat dit ’n geslote deel van haar stiefma se lewe sal bly, het sy ook nie meer daaroor uitgevra nie. Twee maande gelede was dit die laaste maal dat Melissa met die kombi weg is. Toe sy ná ’n week terugkom, was sy stiller as gewoonlik. Daar was ’n vuur in haar donker oë en sy het begeesterd aan die uitstalling begin werk. Die foto’s, die sketse en die halfklaar doeke wat sy saamgebring het, het getuig van ’n plek by die see. ’n Baai vol bruin klippe, ’n wolkelose hemel. Dit was dan ook die oorsprong van die skildery wat uiteindelik die gunsteling op die uitstalling sou wees. Die klippe op die voorgrond was ronde spatsels verf, ’n fyn impressionistiese aanslag wat onmiddellik ontroer. Die wit hemel bokant die vuilgroen waters het die balans van diepte en kontras oorgedra.

Kluisenaarskus.

Fransie onthou nou daardie aand toe Melissa die skildery klaargemaak het. Dit was ’n paar dae voordat die uitstalling sou begin. Melissa het met haar lang swart hare op ’n bankie voor die groot esel gesit. Haar oorjas was bespat met verf en haar swart oë was rusteloos. Fransie het geweet om haar nie te steur nie. Sy het stilletjies op die groot rottangstoel gaan sit en later koffie gemaak. Maar Melissa se koffie het gestaan en koud word. Af en toe het sy nog ’n haal op die doek aangebring en dan weer peinsend teruggestaan.

“Francisca,” het sy oplaas gesê, “my probleem is dat ek nooit weet wanneer ek klaar is nie. Is ek nou klaar, Cisca?”

Fransie het opgestaan en vir die soveelste maal saam met haar stiefma voor die doek gaan staan. Sy het eers na die toneel voor haar gekyk en toe na Melissa se gesig. Op veertig was sy steeds ’n beeldskone vrou. Haar swart hare het deurmekaar oor haar smal skouers gehang en daar was ’n peinsende frons op haar voorkop. Sy het haar vingers rusteloos om die kwas in haar hand beweeg en toe haar hare agter haar oor ingedruk. Die kwaspunt het ’n wit veeg oor haar hare gelos. “Wat dink jy, Cisca?” Haar stem was hees, bekommerd.

“Hierdie skildery is vir jou baie belangrik, nè?”

“Al my werke is vir my belangrik en jy weet dit.” Amper oplaaiende driftigheid.

“Wel, as ek moet eerlik wees, hierdie is jou grootste, jou beste. Dit sal die hoogtepunt van jou uitstalling wees.”

“Dankie, liewe Cisca. Dis wat ek beplan. Dit hoort so. Sê nou net vir my dat ek klaar is.”

“Sit neer jou kwaste. Dis klaar … dis ’n treffer! Kom, ek maak vir ons vars koffie.”

Dit was toe dat die ronde trane in Melissa se oë gevorm het. Een vir een het hulle stadig haar wange klam gemaak. Sy het nie ’n geluid gemaak nie, nie die trane probeer keer nie. Eers ná ’n lang ruk het sy sag gesê: “Ek sal eendag weer soontoe gaan … eendag.”

Waar is Kluisenaarskus? het Fransie toe gewonder.

’n Oomblik lank het sy gehoop, verwag, dat Melissa iets meer sou sê. Sy het nie. Sy het haar vuil oorjas onverskillig van haar afgestroop en dit op die vloer neergegooi. Sy het niks weer van die skildery gerep nie. Nie toe die kunsrubriek van die koerant dit as ’n Von Meelis-meesterstuk beskryf en ’n foto van haar daarby plaas nie. Ook nie op die uitstalling toe dit vele belangstellendes se aandag vasgegryp het nie. Selfs nie op die laaste aand toe ’n onbekende man die skildery kom koop nie.

Die volgende môre het ou Jakes Melissa se lyk ontdek op die rottangmat van die ateljee.

Dit was Saterdag, vyf dae gelede.

Die Kaapstadse kunstenares Melissa von Meelis (40), is Vrydagnag noodlottig met ’n rewolwer gewond. Haar lyk is Saterdagoggend in haar ateljee in Tamboerskloof aangetref. Von Meelis se tweede uitstalling het Vrydagaand suksesvol in die C. F. Combrinck-saal ten einde geloop. Haar uitstalling het werke van hoë gehalte en besondere integriteit opgelewer en is deur talle bekende persoonlikhede bygewoon.

Geen misdaad word vermoed nie.

Iewers, gedurende die uitstalling, het Melissa begin verander. Dit was ’n vae, naamlose ding. Melissa het gesê sy kan nie slaap nie. En sy, Fransie, het aangeneem dat die harde werk wat die uitstalling voorafgegaan het, sy tol geëis het. In die tweede week van die uitstalling is Melissa dokter toe en sy het ’n voorskrif vir slaaptablette gekry. Dit was die eerste maal dat Melissa so iets moes gebruik. Maar daar was iets meer as net die slaaploosheid. Daar was die onrus in haar oë. ’n Wilde, donker onrus. Maar dit het Fransie eers later onthou. Te laat. Toe eers het sy besef dat daar iets was wat Melissa begin jaag het. Wat was dit? ’n Vernietigende monster? ’n Onbekende vrees? Wat was die ding wat haar in die middernagure van haar laaste triomfaand haar na die wanhoopsdaad laat jaag het.

Geen misdaad word vermoed nie beteken selfmoord.

Fransie besef dat sy stoksielalleen op die sypaadjie voor die begraafplaas staan. Sy stap na haar rooi Mini en draai dadelik die ruite af vir vars lug. Sy kyk lank na die muur met die bottelskerwe bo-op. Wat ’n vreeslike plek! dink sy magteloos. Mense wat gister nog onbesonne gelag het, stap ontnugterd hier uit. Niks is ooit weer dieselfde as jy eers aan die agterkant van die muur by die lekkende kraan en die tartende rooi malva was nie.

Vir my ook nie. Vir ou Jakes van die Griek se kafee ook nie.

Sy vleg haar motortjie tussen die verkeer deur om eers twee blokke verder te besef dat sy nie weet waarheen sy eintlik op pad is nie. Terug na haar woonstel in Parow? Nee, die gedagte om nou alleen daar te wees, is te erg. Tamboerskloof toe dan: Melissa se woonstel, Melissa se ateljee. Sy het vier dae by die werk afgekry om haar stiefma se persoonlike sake in orde te kry en die woonstel te ontruim. Die blote gedagte daaraan lê soos ’n berg voor haar. Selfs die feit dat Jakes beloof het om daarmee te help, maak die taak nie minder aangenaam nie. Henry! As Henry maar hier was! Maar aan Henry durf sy nie dink nie. Henry is van gister; hy is verby. Hy het Anne as ’n lewensmaat gekies. Hy was nie eens op die begrafnis nie.

En nou onthou sy Melissa se woorde toe sy haar van Henry se skielike verlowing gaan vertel het. Dit was ’n skrale tien dae gelede en Melissa was besig met die uitstalling.

“Cisca,” het Melissa gesê, “dis beter so. Dis beter dat hy tot ’n punt gekom het en ’n keuse gemaak het. Nou is jy vry om vorentoe te beweeg.”

Sy het doodstil na Melissa geluister en uiteindelik gesê: “Ek het al die tyd geweet dat dit op die ou end Anne sou wees.”

“En ek het dit gehoop, liewe Cisca. Ek het dit al die tye vir jou probeer sê, dat julle nie oor dieselfde dinge lag nie, nie eenders dink nie, miskien nie eers werklik van mekaar hou nie. Het ek nie?” En meer bedaard het Melissa voortgegaan met haar hande stil oor mekaar gevou, haar stem sag en versigtig: “Henry het wel ’n goeie toekoms. Maar is hy jou soort ou? Ek dink nie so nie, Cisca. Ek glo dat daar vir jou ’n warm, hartlike man iewers wag wat jou fynheid van gees sal snap. Iemand wat jou regtig gelukkig wil maak, sonder om jou te wil verander. Jy moet hom soek en as jy hom kry, sal jy my woorde onthou. Dan sal jy nie twyfel nie en jy sal nie hoef te sit en hoop nie. Jy sal weet.”

Toe sy aan hierdie woorde dink, stroom die trane oor haar wange. Dit bring ’n soort verlossing, want dis die eerste trane sedert Saterdag. En toe sy voor Melissa se woonstelblok hoog teen die hellings van Tamboerskloof stilhou, het sy meer moed om binne te gaan en die lewelose plek te konfronteer.

Sy klim met die bekende rooi sementtrap na die boonste verdieping. Wanneer sy die woonstel oopsluit, klop een refrein aanhoudend deur haar moeë brein: ek kan nie glo sy’s nie hier nie, ek kan nie glo sy’s nie hier nie. Sy loop dwalend deur die vertrek, staar na die handgeweefde matte, skilderye, plante, deurmekaar boekrakke, stapels sketse. Sy raak aan niks, bang om iets te versteur. Dit is die plek van soveel glase rooiwyn, koppies koffie, laatnaggesprekke oor Kruisendal, haar pa, die ongeluk. Hoe sal ek die plek kan opruim? wonder sy. Hoe pak mens iemand vir wie jy lief was se lewe op? Sy trek die deur saggies toe, hardloop die rooi sementtrappe vinnig af. Van onder in die straat kyk sy op na die balkon. Melissa sal nie weer op ’n Saterdagoggend daar sit met haar nat hare in ’n handdoek gerol nie.

Sy ry ’n paar blokke straataf tot by die ateljee. Dis ’n ou gebou tussen die Griek se kafee en ’n garage. Sy parkeer die Mini in die nou poort langs die gebou. Sy klim die houttrap na bo en wanneer sy die deur oopsluit, is die skok dieselfde as by die woonstel. Die tekens van Melissa is oral denkbaar sigbaar, hier nog veel meer as netnou.

Die een hoek van die groot vertrek is ingerig as ’n soort sithoekie met ’n divan, twee rottangstoele en plante. Daar is twee lang werktafels volgepak met houertjies verf en bottels terpentyn, kwaste, palette, kunsboeke. ’n Paar esels met werke van Melissa se kunsstudente staan orals rond. Hulle was besig met ’n stillewe: ’n ou stuk dryfhout en ’n verweerde skulp staan op ’n tafeltjie uitgestal. Alles het tot ’n einde gekom, dink Fransie. Sy tel die skulp versigtig op. Dis een van die skulpe wat Melissa in die geel kombi saamgebring het. Waarvandaan? Kluisenaarskus?

Sy stap tot by die venster langs die hoekie waar Melissa se klein lessenaar staan. Rekenings en briewe lê besaai daarop. Melissa se administrasie was altyd in chaos en Fransie het gewoonlik twee maal ’n maand haar rekenings op datum kom bring. Sy gaan sit ingedagte. As haar pa ooit hierdie lessenaar moes sien, sou hy seker dadelik orde wou skep. Hy was altyd pynlik presies.

Haar gedagtes gaan terug na sy kantoor in die skool op Kruisendal. Die lessenaar met die blink glasblad. ’n Houertjie met twee penne, die telefoon, presies in een lyn geskuif met die hoek van die glasblad. Wanneer daar boeke, registers of rapporte op die lessenaar gelê het, was dit in reguit hopies. Niks het ooit skeef gelê nie. Wanneer hy gepraat het, was sy hande op sy skoot gevou en sy skouers waterpas. Hy sou slegs sy hande onder die lessenaar uithaal om iets reg te skuif. Dit was senutergend, die manier waarop hy in die middel van ’n sin stilgebly het om die een legger eers gelyk met die ander te skuif. Dat hy vir Melissa, van alle mense, Melissa, gekies het om sy tweede vrou te word, was destyds ondenkbaar.

Hy het nie met Miss Meiring getrou soos die hele dorp verwag het nie.

Fransie staan besluiteloos op. Miskien moet sy nou ten minste net die inhoud van die lessenaar inpak. Dan kan sy later, wanneer daar meer tyd is, alles in haar eie woonstel gaan uitsorteer. Sy kry ’n groterige kartondoos en begin die lessenaar se laaie leegmaak. Daar is ou rekenings en foto’s, kwaste en lekkers, penne en nog penne. Onder in die derde laai kom sy af op ’n blou sjokoladeboks met ’n blou strik boop. Sy glimlag by die gedagte dat dit die soort houer is waarin ’n meisie liefdesbriewe behoort te bêre. Maar dié een sal seker maar net vol leë buisies verf en droë kwassies wees.

Dis eers laatmiddag wanneer sy terugry Parow toe. Sy dwaal onrustig in haar woonstel rond. Dit voel asof alles rondom haar vaal en vreugdeloos geword het. Die gedagte tref haar so skielik dat sy skrik: moet sy nie weggaan nie? Met Henry verloof en Melissa weg, wat bly eintlik in die Kaap vir haar oor? Haar werk by Henning en Human het tot dusver altyd uitdagings gebied en meneer Wentzel, onder wie sy werk, was nog altyd baie goed vir haar. Maar hy is Henry se pa en sedert Henry se verlowing is niks meer dieselfde op kantoor nie. Daar is ongemaklike stiltes. Dit voel asof almal haar bejammer en dis die laaste ding wat sy nodig het.

Sy maak toebroodjies en tee, maar is meteens ook nie meer honger nie. Sy gaan sit voor die ou klavier. Die klanke is swaar en somber soos haar gemoed. Sy onthou skielik van die doodsberiggies wat sy wil uitknip en gaan slaan die koerant oop. Daar is selfs beriggies van Melissa se studente. Sy knip dit sorgvuldig uit en haar oë dwaal verder oor die advertensiekolomme.

Betrekkings. Sy lees die vakante betrekkings met ’n ondefinieerbare gevoel van opwinding. Sê nou hier is ’n werk vir haar? Wat verhoed haar om weg te gaan en elders ’n nuwe begin te maak? Terug Kruisendal toe? Sy dink ’n oomblik aan die klein dorpie waar sy grootgeword het. Nee, nie daarheen terug nie. Nee, wat sy nodig het, is iets heeltemal nuuts. Sy maak die koerant weer toe en sug. Mens kan nie wegvlug van die werklikheid nie. Niks sal hierdie dag ongedaan kan maak nie: Melissa is weg om weg te bly. En buitendien soek hulle net passers en draaiers, ingenieurs en manlike klerke in die koerant.

Dis reeds tien dae later wanneer sy tyd kry om die kartondoos wat Melissa se lessenaar se inhoud bevat, deur te kyk. Intussen het sy en Jakes die woonstel ontruim en die nodige uit die ateljee weggeneem. ’n Paar kunsstudente het die ateljee gehuur met meubels en al en ou Jakes het die divan en die stoele oorgeneem.

Toe sy die blou sjokoladeboks oopmaak, staar sy lank en verdwaas na die inhoud. Dis briewe. Blou briewe in ’n groot skuins skrif. Sy draai die boonste koevert om en soek na die adres van die afsender. Elias van Egeren, Dorkasbaai, Posbus 10, Rusthalt. Sy lees dit verward oor en oor. Sy laat die koevert op haar skoot sak. Dorkasbaai. Waar op aarde het sy dié naam vantevore gehoor? Sy wil-wil onthou, maar dit glip weg saam met ander gedagtes. Dit was nie by Melissa nie, dit weet sy. Dit was ná die begrafnis toe sy moeg en moedeloos gevoel het. Sy het die naam gelees. Sy het nog gestruikel oor die naam, en dit was nie so lank gelede nie.

Sy haal een brief uit sy koevert en haar oë glip verwonderd oor die skrif. Haar hart klop met innerlike afwagting, want sy weet dat sy besig is om ’n blik in Melissa se lewe te kry, dié deel wat altyd geslote gebly het. Daardie deel wat sy oorsprong by haar omswerwinge in ou Jakes se geel kombi gehad het.

Die brief is die suiwer taal van ’n liefde wat groot was. So groot, dat dit selfs nou, in vreemde hande, diep ontroer.

Dorkasbaai Posbus 10 RUSTHALT 30.09.1979 Liefste Melissa Ek stap oor die grond van Dorkasbaai en ek weet dat ek al weer op pad is na die klein kliphuisie. Ek maak die deur oop en ek drink die laaste bietjie van jou verfreukies in sodat die reuk al opgeraak het. Jy, hare oor die skouers en gesig deurleef van liefde. Kom jy ooit weer? Ek is maar net Eli wat verlang. En wat is verlange anders as om te huil in ’n grafstil hart? Elias

*

Dorkasbaai Posbus 10 RUSTHALT 10.11.1979 Melissa, Melissa! Ek huiwer elke keer voordat ek aan jou skryf. Ek huiwer omdat ek bang is om jou in ’n bepaalde koers te dwing. Maar nogtans kan ek dit nie help nie. Ek móét aan jou skryf. My verlange is dan so groot. Vanoggend was ek by die baai van die Kluisenaarskus. Toe het ek gedink aan wat jy gesê het, dat die klippe sal praat oor ons liefde. Maar hulle het daar doodstil in die waters gelê, dood soos ek, bang soos ek, dat jy miskien nie weer sal kom nie.

Die aand voordat jy weg is, het ek vir jou gesê dat ek my lewe daaraan sal wy om jou lief te hê. Ek sê dit nou weer, want dit is so. Dit sal nie verander nie.

Liza se toestand het effens verbeter, maar volgens die psigiater sal sy moontlik nog lank onder behandeling moet bly. Die plan is nou dat sy by haar suster, Louisa, in Seepunt sal gaan bly tot tyd en wyl sy weer sonder die behandeling kan voortgaan. Party dae sien ek nie kans om weer ’n lewe saam met haar te begin nie. Daar was alreeds te veel pyn en verwarring. Ek wonder soms of daar ooit iets tussen my en haar was. Die Here weet, ek verwonder my dat ek nog met haar getroud is, want al wat ek kan onthou van die tyd saam met haar, is die frustrasie en die leegheid.

Melissa, jou koms het my met soveel hoop gevul. Dis so asof ek nou glo dat daar iets goeds vir my op pad is. Elias