Читать книгу Die paradysman - Ettie Bierman - Страница 4

Daar is ’n oopplan sit-eetkamer met uitgekerfde Bali- meubels en ’n mistige persblou uitsig oor die Magaliesberge, ’n hoofslaapkamer met ’n dubbelbed en ’n kleiner kamer met ’n divan. ’n Gooikamer, dink Tinka. Vir leë bokse, tasse, stapels ou tydskrifte, prente en alles wat ’n mens nie die hart het om weg te gooi nie. As hier mense kom, gooi jy alles wat rondlê in die gooikamer en trek die deur toe.

Die badkamer is ’n ryk olyfgroen en die kombuis lyk soos Nigella s’n op die BBC Food-kanaal. Wat meer kan sy vra?

’n Ander huisbaas, antwoord sy haarself. Al is dit perfek, is daar geen manier waarop sy hier kan bly nie – nie met Rheeder net anderkant die bome nie. Hy sal gedurig skoorsoek, haar aan daardie simpel bierblikring herinner en haar soos ’n wurm laat voel.

Wat was daardie manewales van haar hart netnou, die fladdering in haar maag? wonder sy onrustig. Dis mos nie ’n nuwe, potensiële kêrel tot wie sy aangetrokke voel nie. Dis Rheeder, wat sy al jare lank ken, aan wie sy gewoond is soos aan ’n broer of die buurseun wat van graad een af saam met haar op skool was. Watse onbroederlike en onplatoniese emosies het onverwags in haar opgestu? As sy by die see was, het sy gedink Neptunus se magiese springgety het oor haar gespoel. Of dalk is dit vanaand volmaan? Sy moet onthou om te kyk.

Sy loer deur die kombuisvenster na die agterstoep: breed genoeg vir potte rooi malvas en kruie, met ’n muurtjie waarop sy haar voete kan laat rus as sy smiddae buite sit om die sonsondergang agter die berg te geniet. Sy sou heerlik hier kon woon. Maar dis buite die kwessie. Sy moet teruggaan na haar onbekostigbare, onpersoonlike hotelkamer en môre weer van voor af blyplek soek.

Sy is opnuut kwaad vir Rheeder. Op varsity was daar hordes meisies wat oor hul voete geval het om agter die sexy rugbykaptein aan te hardloop. Hoekom het hy nie met een van hulle getrou nie? Dan het hy nou vir haar foto’s van sy kinders gewys, pleks van om oor Eugene uit te vis. Dan kon sy nou hierdie pragtige woonstel huur en ophou stres oor haar finansies.

Tinka weet sy het ’n ding oor ’n suurlemoenboom: die bloeisels vir jou kaslaaie, die blare vir bobotie, die gerasperde skil by patats, die sap vir marinering en die songeel vrugte vir kyk, ruik en skilder. Sy staan en kyk na ’n manjifieke eksemplaar van die Eureka-variëteit langs die stoep toe Rheeder by die kombuis instap.

“Jammer … ’n Pasiënt in ’n diabetiese koma. Darem nie nodig gewees dat ek hospitaal toe jaag nie. Het jy na die woonstel gekyk?”

“Ja.”

“En …?”

“Dis goed ingerig.”

Haar stem is niksseggend en hy kyk ondersoekend na haar. Hy vra nie uit nie en plaas nie druk op haar nie.

“Hier was twee ouerige mense in – oom Hannes en tant Trynie – wat ek saam met die huis geërf het, maar hulle is na ’n aftree-oord toe. Dit laat my met ’n probleem wat betref Griet. Ek is dikwels weg, met niemand om na die hond om te sien nie. Dis maklik om ander huurders te kry, maar ek verkies iemand wat ek vertrou.”

Haar vertrou? Nie veel van ’n kompliment nie, tog darem ’n pluspunt in haar guns. Grootmoedig van hom, dink Tinka teen haar sin. Sy onthou Rheeder was altyd ’n gawe ou, met ’n positiewe gesindheid. Daarom behoort sy seker meer verdraagsaam te wees, aangesien sý die skuldige party was.

Dikwels weg … mymer sy. Seker mediese kongresse en simposiums wat hy moet bywoon. En bedags is hy natuurlik by sy spreekkamer. Dalk naweke ook; algemene praktisyns werk lang ure. Sy sal hom waarskynlik net aan die einde van die maand sien as sy haar huur gaan betaal. En daarvoor kan sy ’n aftrekorder teken.

“Jy is mos nie bang vir honde nie, of hoe?” vra hy.

“Jy weet ek is nie; ek is lief vir diere.”

Sy beduie na die hond wat hulle gevolg het en in die kombuis rondsnuffel op soek na ’n vergete stukkie kos. “Hierdie knewel het my netnou net onverwags gevang. Ek het gedink hy storm.”

“Sy,” korrigeer Rheeder. “Hy is sy.”

Vir Tinka klink dit deurmekaar. “Wát?”

“Sy is ’n teef, nie ’n reun nie. Eintlik jammer, anders het dit die koerant se agterblad gehaal, want dit sou ’n mediese wonderwerk gewees het as ’n reun swanger geword het.”

“Swanger?” eggo Tinka.

“ ’n Algemene toestand by die vroulike spesie wat plaasvind wanneer sy deur –”

“Ek weet wat swangerskap is, Rheeder. Al is ek nie ’n geniale mediese dokter soos jy nie, het ek darem biologie op skool gehad. Ek het nie opgelet nie en aanvaar die hond is sommer net vet, dis al.”

“Vetsug is ’n simptoom van swangerskap.” Sy gesig is sedig, maar ’n vonkel dans in sy grysgroen oë. “Het jy seergekry netnou toe sy jou onderstebo gespring het?”

Tinka probeer haar waardigheid behou. “Ek het net my balans effens verloor, ek was nie onderstebo nie.”

Hy lyk verbaas. “My aarde, ek kort seker ’n bril. Ek kon sweer jy was bokant onder – of onderkant bo – en dit was nie jou gesig wat ek aanskou het toe ek die deur oopgemaak het nie.”

Tinka weet sy is besig om dié ronde te verloor. In die verlede het sy ’n kragmeting met Rheeder geniet, want dit het gewoonlik uitgeloop op ’n gelag en geëindig in ’n lekker warm omhelsing wat die belofte van nog veel meer gedra het … Maar nou weet sy nie hoe om die situasie te hanteer nie. Sy is in ’n hoek en die enigste manier om daaruit te kom is om aan te val.

“Hoekom het jy nie die deur gouer oopgemaak nie? Ek moes ’n eeu buite staan en wag, uitgelewer aan die attensies van jou ongeskikte brak.”

Asof Griet weet dis op haar gemik, flap sy haar ore en kyk verwytend na Tinka.

Askies, ou Griet, vra sy in haar gedagtes verskoning. Ek weet jy wou net groet. Ek is nie vir jou kwaad nie, net vir jou baas … “En toe jy uiteindelik sover kom om oop te maak, lag jy vir my! Pleks dat jy verskoning vra, die dame ophelp en na haar welstand verneem.”

“Ek wou, maar sy het gemaak of ’n slang haar gepik het en ‘Los my!’ geskree.”

“Omdat jy sarkasties gekug en keel skoongemaak het.”

“Ek het dit nie so bedoel nie. Hoe klink ’n sarkastiese kug?”

“Soos joune!”

“Jammer as ek verkeerd gereageer het, maar ek was net so stomgeslaan soos jy.”

“Stomheid is nie ’n verskoning nie!”

“Dus sal jy my ’n groot guns doen as jy hier kom bly en die hond kan kos gee wanneer ek nie tuis is nie,” paai hy.

Hy beduie na buite. “Hierdie is ’n dubbele erf, soos jy seker opgelet het. Die digte struike en bome dien as ’n skans en jy is ver van die hoofhuis af, met jou eie straatingang. Ek respekteer die privaatheid van my huurders en sal nie aan jou deur kom klop nie, behalwe in ’n krisis. As dit gebeur dat jou geiser lek of die geute verstop is of wat ook al, kan jy net ’n nota onder my voordeur sit, dan sal ek werk maak daarvan. Ek ry vroeg soggens en kom gewoonlik eers laataand terug. Dikwels, met ’n noodgeval by die hospitaal, slaap ek sommer die nag daar. Ons sal mekaar selde sien – ’n reëling wat my sal pas.”

Hy hoef dit nie uit te spel nie, dink sy gegrief. Asof sy die pes het!

“Ja, dit sal my natuurlik ook pas,” stem sy saam. “Alles goed en wel, maar ek kan steeds nie hier bly nie.”

“Hoekom nie?”

“Dis nie betaamlik nie.”

Rheeder toets by die opwasbak of die druppende kraan lek en of dit net nie behoorlik toegedraai is nie. Hy kyk skuins oor sy skouer. “Onbetaamlik? Hoe bedoel jy?”

Sy klik ergerlik haar tong. “Jy weet wat ek bedoel.”

Hy hou hom dom. “Nee, ek weet nie. Vertel my.”

Sy is skielik ongemaklik. “Jy en ek … albei ongetroud. Dis onbehoorlik dat ek in die agterplaas van ’n alleenloperman bly.”

“Dis nie my agterplaas nie, dis die tuin.”

“Dis een en dieselfde ding. Dit sal lyk of ons weer ’n verhouding het en so te sê saambly.”

Hy trek groot oë. “Hoe skokkend! In die een en twintigste eeu? Hulle sal ons teer en veer en onder sensuur plaas.”

“Dis nie snaaks nie,” sê sy styf. “Ek hou nie daarvan as mense skinder nie.”

Sy een wenkbrou lig spottend. “Van wanneer af steur jy jou aan skinderstories en wat die mense sê? Dit het jou nie voorheen gepla nie. Of het jy skielik preuts geword daar in Parys?”

Sy weet hy verwys na haar verhouding met Eugene. Sy word rooi en kyk anderpad. “Dit was anders.”

“Hoe anders?”

“Ons het nie saamgewoon nie. Daar was ander mense by. Ons was nie mekaar se ekse nie en het op troue gestaan. En die Franse is in elk geval meer permissief as die Suid-Afrikaners.”

“O … Het julle nie saamgebly nie?”

Sy herhaal nie die inligting nie, gee hom net ’n dwars kyk.

Rheeder los die kraan, leun teen die wasbak en vou sy arms. “Jy aanvaar dit sommer as vanselfsprekend dat ek ’n alleenloper is. Hoe weet jy ek is nie ’n respektabele getroude man nie?”

Hy lyk doodluiters, doodkalm. Tinka is onthuts en op die verkeerde voet gevang. Hy dra nie ’n trouring nie, dit het sy dadelik opgemerk. Maar dit beteken niks; nie alle mans dra ’n ring nie. Dokters was gedurig hande, werk in water of met delikate instrumente en dan is ’n ring lastig.

In haar e-posse aan tant Olga het sy gereeld verneem hoe dit met hom gaan. Sy ma het altyd geantwoord: Goed, hy werk hard, sy praktyk hou hom besig en daar’s nie klagtes nie. Gewoonhede. Maar tant Olga was dalk taktvol om ’n turksvy-onderwerp te vermy. Rheeder is ’n aantreklike, viriele man. Selfs nou nog, al is hulle vervreem, kry sy lus om aan daardie gespierde manslyf van hom te vat. Met haar hande oor sy sterk skouers te streel, oor sy ribbes te vryf en oor sy plat maagspiere … Dis amper onmoontlik dat een of ander vroumens nog nie daarin geslaag het om so ’n vangs nader te haak nie.

“Wie sê ek het nie ’n vrou daar anderkant in die kombuis nie, besig om aartappels en pampoen te skil om vir haar man aandete te kook?” vra hy terwyl ’n vreemde glimlag om sy mond speel.

Tinka probeer hom peil, maar sy kan nie die uitdrukking in sy oë lees nie. Sy antwoord met ’n teenvraag: “Hét jy?”

“ ’n Wat?”

“ ’n Vrou.”

“Hoekom nie? Is ek te oud en te lelik? Nie hubaar genoeg nie?”

Hy is moedswillig en vat ’n kans, raai sy. Om te wys hy’s nie verleë nie, of om haar terug te betaal omdat sy hom die trekpas gegee het. Hy weet dit het haar onkant betrap dat hy hier woon en hy geniet dit om haar aan die raai te hou. Sal sy bly wees as hy veilig getroud is? vra sy haarself af.

Ja, natuurlik, besluit sy dadelik. Wat tussen hulle was, is verby die dag toe Eugene op die toneel verskyn het. As Rheeder ’n vrou het wat vir hom aartappels en pampoen skil, sal sy wat Tinka is dankbaar wees, want dit sal haar gewete salf. Dit sal beteken dat sy die woonstel kan huur, wat die oplossing vir haar probleme sal wees.

Rheeder lees die onsekerheid in haar oë. Donker oë met digte, roetswart wimpers. Katinka van der Bijl is die mooiste meisie wat hy ken. Hierdie fyn swartkop met die blink oë en porseleinvel het van die eerste oomblik af ’n beskermingsdrang in hom wakker gemaak, sodat hy sy arms om haar wou sit. Haar wou liefkoos en vertroetel. Haar soen en syne maak …

Hy het haar die eerste keer by die biblioteek gesien en daarna weke lank soos ’n skaduwee daar rondgedwaal, gehoop om haar weer raak te loop. Hy het by die bib aangesluit, elke tweede dag sy boeke gaan omruil, nuwes uitgeneem en weer gaan terugruil. Soos ’n klimtol op en af. Net vir ’n kans om haar weer te sien en vas te stel wat dit aan die vroumens is wat sy eetlus laat verdwyn het en hom snags koorsig laat wakker lê het.

Dit het hom ’n week gekos om haar vir koffie by die kafeteria te skiet. Hy was dom en lomp en skaam. Te bang om aan haar te raak. Sy pel Joe het ’n plan bedink: Hy moes sê hy het ’n boek gelees oor fortuinvertellery, oor hoe om palms te lees. Dit sou hom ’n wettige verskoning gee om haar hand vas te hou. Dit het gewerk …

Om haar uiteindelik gesoen te kry, het hy self bedink en uitgevoer. Op skool het hy al so ’n bietjie geoefen, sodat hy nie meer heeltemal ’n groentjie was nie. Hy kon sy geluk nie glo toe Tinka ja gesê het om saam met hom na die fakulteitsdans te gaan nie. Hy het ’n nuwe hemp vir die okkasie gekoop, sy kar gewas en twintig gebedjies opgesê dat hulle twee sou kliek.

Hulle hét. Meer as net gekliek. Hy is nie te waffers met ’n wals nie, maar toe hy haar in sy arms neem, het atome gesplits en die aarde ophou draai. Katinka van der Bijl was die meisie vir wie hy sy hele lewe gewag het. Sy trouvrou …

Altans, so het hy gedink. Tot die nuwe lektor in skeppende skryfkuns die jaar daarop by die departement Lettere en Wysbegeerte aangestel is. Eugene Letoit was ’n langhaardigter in sy middel-dertigs. ’n Introvert en filosoof, kastig ’n kenner van ’n vrou se dieper psige en ’n vertroueling van die muse.

Tussen hom en sy uitblinkerstudent was daar ’n konneksie, ’n instinktiewe vonk. Hy het kort voor lank die weerlose Tinka gebreinspoel. Sy was soos ’n vis aan ’n hoek. Het met sterre in haar oë aan sy lippe gehang en elke woord van die baster-Fransman se lesings ingedrink.

Soos Rheeder van neurosjirurgie gedroom het, het sy van kleins af gedroom om eendag ’n boek te skryf. Die groot Afrikaanse roman, Hertzogpryswenner. Daarvoor was sy bereid om op te offer, prys te gee, haar hárt en siél te gee. Sy het Afrikaans, Engels en Frans as hoofvakke geneem, wyd gelees – al die werke van die groot skrywers – en self ’n klompie essays geproduseer.

Letoit het haar idealisme uitgebuit. Die krag van jou drome bevrug jou sukses, was glo sy motto. Sy sterstudent het dit as haar persoonlike leuse geneem. Sy het nagte deur gewerk en haar elke vakansie in die biblioteek afgesloof. Aanvanklik het sy net Saterdagoggende ekstra klas geloop by die vent, later was dit smiddae ook, toe saans … En nóg later ’n hele naweek.

Rheeder was magteloos om te keer. “Ek kan nie, ek is besig, ek het te veel werk,” het sy elke keer verskoning gemaak as hy wou kom kuier.

Dit was nie net hy nie, selfs haar pa kon nie tot haar deurdring nie. Dit was asof sy ’n obsessie gehad het, asof sy deur die skepsel gehipnotiseer was. Om sin in haar kop te probeer praat het nie gehelp nie. Hy het probeer en haar pa ook. Albei het hulle teen ’n klipmuur vasgeloop, terwyl sy al verder van hulle weggedryf het. Sy het in ’n kommune saam met Letoit en ’n groep vrydenkers gaan bly wat hulleself as postmodernistiese kunstenaars beskou het.

Tinka het haar kursus in skeppende literatuur cum laude geslaag. In haar honneursjaar het sy met ’n novelle gebaseer op die komplekse liefdesverhouding tussen die digters Sylvia Plath en Ted Hughes ’n beurs gewen van die Societé Française, om vir ’n jaar by die Sorbonne die werke van klassieke meesters te bestudeer. Letoit het familie in Frankryk gehad en sou haar vergesel. Saam sou hulle die Louvre verken, Montmartre en die Notre Dame, en aan die voete sit van meesters soos Jean-Jacques Rousseau, Victor Hugo, Voltaire en Emile Zola.

Dit was die kans van ’n leeftyd. Tinka het op die wolke gesweef en wou na geen raad, waarskuwings of ’n skewe woord oor haar held luister nie. Dis wat die breuk tussen haar en haar pa veroorsaak het: die feit dat hy Letoit as ’n gebruiker beskou het, ’n mísbruiker en ’n manipuleerder.

Rheeder het erger name gebruik: ’n Don Juan, roué en libertyn wat haar hart gaan breek. Name en woorde wat op dowe ore geval het. Sy het geglo hy is jaloers, daarom dat hy die arme, onskuldige Eugene voortdurend gekritiseer het. Sy en Eugene sou hulle almal verkeerd bewys. Hulle gaan idillies gelukkig wees, mekaar inspireer en tot groot hoogtes aanvuur.

Die verskyning van Tinka se droom was die beëindiging van Rheeder s’n. Hy wou met alle geweld agternagaan om haar teen seerkry te beskerm. Sy finale eksamen vir internskap was op hande en hy was platsak, maar hy was bereid om sy kar te verkoop en later ’n her te skryf.

Tinka wou hom egter nie hê nie. Blindederms en galblase was minder romanties as die Champs-Elysées en die Eiffeltoring. Dit het sy duidelik vir hom uitgespel: op ’n bankie langs die Apiesrivier, elke keer wat hy gebel het, en oplaas in ’n lang verduidelikende brief wat verklaar het dat haar gevoel vir hom dood is en dat hy nie vir haar moet wag nie.