Читать книгу Ekonomia systemu podatkowego - Friedrich Schneider - Страница 9

O zasadach podatkowych napisano wiele, w każdej szanującej się pozycji naukowej znaleźć można odniesienia do zasad Adama Smitha (XVIII w.), Dawida Ricardo (XVIII/XIX w.), Johna S. Milla (XIX w.), Adolfa Wagnera (XIX w.) i Fritza Neumarka (II poł. XX w.). Dlaczego tak często się do nich powraca? Funkcjonowanie systemu podatkowego w praktyce gospodarczej wymagało wypracowania określonych zasad podatkowych, postulatów skierowanych do ustawodawcy²⁴ w celu: zagwarantowania efektywnego poboru danin podatkowych, ograniczenia negatywnego wpływu fiskalizmu na procesy gospodarcze oraz minimalizowania uciążliwości poboru danin dla podatników. Zasady podatkowe są uznawane za jeden z podstawowych wzorców determinujących poprawność teorii systemu podatkowego oraz praktycznych modeli podatkowych. To pożądane cechy, jakimi powinien się charakteryzować system podatkowy. Znajomość dorobku poprzednich pokoleń pozwala docenić, jakie aktualne reguły zawdzięczamy historycznej myśli ekonomicznej, i zastanowić się, jakie postulaty powinniśmy przekazać przyszłym pokoleniom.

W tradycyjnej ekonomii klasycznej najczęściej przywoływane są cztery zasady opodatkowania²⁵: równości, pewności, dogodności i taniości, będące efektem analizy przyczyn XVIII-wiecznych uwarunkowań politycznych, gospodarczych i społecznych (tab. 1.1).

TABELA 1.1. Zasady podatkowe A. Smitha i przewidywane ich skutki

	Zasada podatkowa	Wymiar	Przyczyny sformułowania zasady	Przewidywany skutek działania zasady
	Równość opodatkowania	Ekonomiczny	Ta sama wielkość dochodu nie równała się takiej samej wielkości podatku.Faworyzowanie pewnych grup społeczeństwa ze względu na pochodzenie.	Osiągnięty taki sam dochód równa się taki sam podatek płacony przez wszystkich podatników. Brak faworyzowania grup; sprawiedliwe opodatkowanie proporcjonalne do osiąganego dochodu – zdolność płatnicza podatnika.Wprowadzenie preferencyjnej polityki podatkowej dla osób z minimalnym dochodem.
	Pewność opodatkowania(podatnik jest świadomy swoich obowiązków i praw)	Technika podatkowa	Niejasność przepisów prawa dla podatników może skutkować zarówno jego złą interpretacją przez podatnika, jak i możliwością nadużyć urzędników skarbowych.	Precyzyjne określenie: obowiązków (z góry), wysokości płaconego podatku, momentu, w którym powstaje obowiązek podatkowy, terminu uregulowania należności.
	Dogodność podatku(termin i sposób poboru podatku)	Technika podatkowa	Problem z wypłacalnością podatnika w momencie obowiązku zapłacenia daniny.	Podatnik dokonuje płatności, kiedy posiada środki finansowe na pokrycie zobowiązań. Preferowane rozwiązania stosowane w podatkach pośrednich.
	Taniość opodatkowania	Technika podatkowa	Znaczne koszty ściągania podatków, tym samym brak estymowanych wpływów staje się przyczyną do podwyższania podatków.	Minimalne nakłady na pobór podatków generują większy zysk z ich poboru (zasada ekonomiczności opodatkowania).

Źródło: A. Smith (2007). Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów, t. II, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.