Читать книгу Йолдыз яктысы - Габдулхай Сабитов - Страница 10

Без Енисей буена килеп төшкәнгә ай ярым вакыт узды. Һавада көз сулышы аңкыды. Сопка иңендәге каеннар бөдрә чуклы сары шәл бөркәнделәр. Бу якларда июль айларында да шактый салкын була торган төннәр хәзер бөтенләй усалландылар. Палаткада мамык сырмалар, бүрекләр киеп йокларга туры килә башлады. Алай да сентябрьнең салкын сулышы, якалардан, җиңнәрдән тәнгә үтеп, тәмле йокыны еш-еш кына бүлгәләде. Сентябрь урталарында үзәк өзгеч әче җилләр исә башлады. Беренче кар күренде. Төзелештә эшләр көннән-көн кыенлашты. Бәхеткә каршы, бу – рәхимсез Себер кышының беренче хәбәрчесе генә иде әле. Хакасиянең әче җилләре атна чамасы гына дуладылар да яңадан тындылар. Төннәр элеккечә үк салкын калса да, көндезләрен кояш җылытып торды.

Таш стеналар күзгә күренеп үсте. Без башта гаять зур сарайның бер өлешен генә төзергә алынган идек. Әле аны да төзеп бетерә алмабыз дип куркып йөрдек. Дөрес, совхоз җитәкчеләре дә Мәскәү студентларыннан шуннан артыкны көтмиләр иде. Ләкин без шактый зуррак эш башкардык. Беренче кар күренгәндә, сарайның соңгы өлеше яртылаш булып килә иде инде.

«Советская Хакасия» һәм «Московский комсомолец» газеталарында безнең коллективны мактап мәкаләләр басылды. Совхоз директоры иптәш Попов радиодан ясаган чыгышында безгә рәхмәт белдерде. Институттан котлау телеграммасы килде.

Күңелләр тагын да күтәрелә төште. Без инде сарайны төзеп бетерүне максат итеп куйдык. Ләкин кайтыр юлга чыгарга санаулы көннәр генә калган иде. Барыбызның да нык йончыган булуына карамастан, эш көнен озынайтырга туры килде. Төш вакытындагы сәгать ярымлык ял ярты сәгатькә калдырылды.

Үч иткәндәй, эшнең иң киеренке вакытында көтелмәгән кыенлыклар килеп чыкты. Студентлар арасында грипп авыруы таралды. Ул ике-өч көн эчендә бер-бер артлы унбер кешене аяктан екты. Аның өстенә яңадан һава бозылды. Көннең көн буе көзге салкын яңгыр астында эшләдек. Менә-менә соңгы рәтне салабыз дип торганда, таш бетеп китте. Беленков белән әрләшүләр дә, Михаил Александровичның совхоз конторасына шылтыратулары да файда бирмәде. Бу көннәрдә лагерьга бер генә машина да килеп җитә алмады.

Эш бөтенләй тукталды. Без өч көн буе, көзге җилнең шомлы сызгыруын, салкын яңгырның түбә шыбырдатуын тыңлап, палаткада утырырга мәҗбүр булдык. Дүртенче көнне төш вакытына таба кинәт мотор тавышы ишетелде. Киенеп тә тормастан, ишеккә ташландык. Без чыкканда, таш төягән йөк машинасы палатка алдына килеп туктаган иде инде.

Өс-баш киеме буялып беткән шофёр егет кабинадан чыкты да тимер ишекне шап иттереп ябып куйды. Аны күрүгә, мин үзем дә сизмәстән кычкырып җибәрдем:

– Коля! Николай!..

Без озак вакытлар аерылышып торган туганнар кебек кочаклашып күрештек. Ул арада безнекеләр машинаны сырып алдылар. Әзиз чын-чыннан үз күзләренә ышанмагандай сорап куйды:

– Юлдаш! Это машина или самолёт?

Үз күзләре белән күрмәгән кеше Себер юлларының гадәтен белми. Бу юллар никадәр генә пычрак булмасын, кояш карады исә, бик тиз кибеп өлгерә. Ләкин әз генә яңгыр төшкәләсә, шул ук тиз вакыт эчендә ләшпердек сазга әйләнә. Ә көзге яңгырлар вакытында тау битләреннән машиналар түгел, җәяүле дә уза алмый.

Егетләр моны яхшы беләләр иде. Шуңа күрә Әзизнең «Самолётмы бу, машинамы?» дигән мәзәк соравыннан беркем дә көлмәде. Николай безгә ничек килүе турында сөйләп бирде. Ул безнең лагерьга, каен урманы белән сопка арасын үтеп, юлсыз даладан килгән икән. Текә сопка итәген үткәндә машина ничек капланмый калгандыр – анысын без аңлый алмадык…

Соңгы стенаның соңгы ташын салган көнне безнең лагерьда зур бәйрәм булды. Шуны гына көтеп торгандай, болытлар арасыннан кояш көлеп карады. Безнең егетләр көн буе төзелеш яныннан китә алмадылар. Шатлык шулкадәр тирән – әйтерсең алтын сарай салганбыз…

Виктор үзен бу сарайның иң зур хуҗасы итеп сизә. Ул бер урында туктап тора алмый, кулларын кесәсенә тыгып, бик горур кыяфәт белән таш стена буйлап йөренә.

Башкалар, нарат бүрәнә өстенә утырып, кызу бәхәс ачалар.

– Минемчә, бу сарай егерме елга түзәчәк, – диде Ха- рабаров.

Панкратов, гадәтенчә, шунда ук аңа каршы төште:

– Ха-ха! Егерме ел! – дип кычкырып көлә ул. – Ә мин әйтәм, кимендә илле ел!

Күпчелек Панкратов ягында. Ә Юра тулы бер гасырга исәп тота. Мин дә аңа кушылам. Яшәсен гасыр буена! Ник безгә елларны кызганып торырга!..

Кичен совхоз җитәкчеләре килделәр. Кыска гына митинг булып алды. Күпләребезгә мактау грамоталары тапшырылды.

Китәр көн дә килеп җитте. Алабуга егете Николай безне станциягә илтергә тиеш иде. Юл капчыкларыбызны машинага төягәч, без тагын бер тапкыр сараебыз янына җыелдык. Кемгә ничек булгандыр, ләкин миңа сопкалар арасындагы бу яланны, үз кулларым белән төзешкән шушы таш стеналарны калдырып китү кыен булды. Мин биредә чын хезмәткә катнаштым, хезмәттә кешеләрнең яңадан тууын күрдем. Гасырлар буе буш яткан даланы үзгәртүче, юлсыз җирдән юл салучы киң күңелле якташларымны очраттым. Мин биредә тормышның бик авыр, ләкин бик матур ягын күрдем…

1958