Читать книгу Йолдыз яктысы - Габдулхай Сабитов - Страница 9

Тора-бара эшнең җае табыла төште. Авыр ташлар, карышмый-нитмичә, җайланып ята башладылар. Эш арасында шаян сүзләргә, уен-көлкегә дә вакыт табылгалап торды. Кичләрен безгә урып-җыюда эшләүче химиклар килгәләп йөри торган булдылар. Дөрес, бу якынлык кинәт кенә башланып китмәде. Баштарак алар, бераз масаеп, бездән көлеп, җырлап та йөрделәр. Безнекеләр, силикат факультетында укучыларга атап, бер егетнең пыяла чүлмәккә гашыйк булуы турында шактый борычлы шигырь яздылар. Аннан соң кирәксә-кирәкмәсә дә тыз-быз йөгергәләп йөрергә яратучы Буся исемле кызга «Автобуся» дигән исем тагылды. Химиклар да җавапсыз калмадылар. Безнең Әзизгә, шулай ук машина маркасына охшатып, «АЗИС» дип исем бирделәр. Ләкин бу төрткәләшүләр тора-бара дусларча шаяруга гына әйләнеп калды. Безнең берничә егет силикатчы кызлар белән ныклап ук дуслаштылар. Бу дуслык ике яктан да «әдәбиятның химиягә якынлыгы» дип йөртелә башлады. Бер шимбә көнне, бу якынлыкка багышлап, күңелле генә кичә дә уздырып алдык. Ул көнне Тергеш кибете ишегенә «Советская Хакасия» газетасына кара белән язылган белдерү эленде. Анда түбәндәге сүзләр язылган иде:

Эштән туктау белән, безнең лагерьда ыгы-зыгы башланды. Егетләр кичә үк юып элгән күлмәкләрен тукмакларга, кызыл балчыкка каткан итекләрен юарга, майларга тотындылар. Көзгеләргә чират тезелде. Һәркем концертка кадәр төзәтенә алмыйча калудан курка иде. Курку урынлы булып чыкты. Химиклар билгеләнгән вакыттан иртәрәк җыела башладылар…

Менә сопкаларны караңгылык пәрдәсе каплады. Йолдызлар белән бизәлгән күк гөмбәзен урталай бүлеп, тонык кына Киек Каз Юлы сызылды… Шунда кемдер алдан әзерләп куелган коры утын өемен яндырып җибәрде. Җылы мамык сырмалар кигән кызлар-егетләр учак тирәсенә җыелдылар. Түгәрәк эченә Виктор чыгып басты. Тамашачылар, программа игълан итүне көтеп, тын калдылар. Ләкин бернинди дә программа-фәлән юк иде.

Шуңа күрә Виктор, бераз кызара төшеп:

– Мин сезгә үземнең яңа шигыремне укыйм, – диде.

Аңа гөрләтеп кул чаптылар…

Хакасия даласында рус, татар, украин, Дагстан егетләренең дуслык кичәсе шулай башланып китте. Кирза итекләр кигән, кояшта янып каралган «актёрлар», берәм-берәм чыгып, шигырь укыдылар. Тамашачылар һәр чыгышны көчле алкышлар белән озаттылар. Бер иптәшнең:

дигән юллары аеруча зур уңыш казанды. Тора-бара номерлар үзләреннән-үзләре төрлеләнә башлады. Химиклар арасында гармунчы, безнекеләрдән гитара уйнаучы табылды. Чем-кара бөдрә чәчле бер егет шунда ук хор оештырып алды. «Сәхнә»гә унбишләп кеше чыгып басты. Бөдрә чәчле егетнең дирижёрга охшатып кул селтәве белән, бердәм җыр башланып китте:

Ләкин тамашачылар тыныч кына тыңлап утыра алмадылар. Менә алдагы рәттән кемдер ягымлы тенор белән:

дип хорга кушылды. Бөдрә чәчле егет учакка йөзе белән борылып басты да барыбызга берьюлы дирижёрлык итә башлады. Сопкалар арасындагы төзелеш мәйданында ике йөз күңелдән бер булып чыккан шатлыклы җыр гөрләп күтәрелде:

Хор белән җырлап туйгач, ялгыз җырлар башланды. «Яңгырасын татар җыры Енисей буенда», – дип, мин дә чыгып җырладым. Ләкин «Урман кызы» н артык югары тон белән башлаганмын, бик авырга килде.

Шулвакыт ниндидер ягымлы хатын-кыз тавышы минем җырга кушылды:

Студентлар арасында миннән башка татарлар юк дип йөргән идем. Шуңа күрә, җыр бетү белән үк, тавыш килгән якка борылдым. Миннән бер-ике адым гына читтә мамык сырмасын иңенә салган, кап-кара кашлы бер кыз басып тора иде. Ул елмаеп кул сузды:

– Рауза.

Без танышып киттек.

Рауза Мәскәүдә туып үскән, ләкин туган теленнән баш тартмаган, әнисеннән бик күп татар җырлары да өйрәнгән. Кичәдән соң мин Раузаны озата барганда, ул җырлар безгә тагын кирәк булдылар…

Без дала юлы буйлап акрын гына бардык. Тергешка килеп җитәрәк, Рауза кинәт туктап калды.

– Күрегезче, – диде ул, куркынган кебек пышылдап, – күрегезче! Нәрсә бу?!

Ул күрсәткән якка борылып карагач, мин әйтеп-сөйләп бетергесез гүзәл күренеш алдында сүзсез калдым… Өч катлы салават күперенә охшаган тылсымлы көянтә үзенең бер башы белән сопка иңендәге каен урманы өстенә, икенче очы белән сопканың нәкъ түбәсенә таянган. Күкнең бу дуга белән кисеп алынган өлеше офык алсулыгына охшашлы якты алсулыкка манылган. Сопка артыннан меңнәрчә прожекторлар яктырткан кебек, күк йөзенә нур баганалары сирпелгән.

Кинәт аллы-гөлле нурлар хәрәкәткә килделәр. Сопка артындагы гигант прожекторлар күк йөзен салмак кына айкый башладылар. Менә кып-кызыл нур хәтфә яшел төскә буялды, яшел прожектор алсу нур сирпеде.

Шулвакыт баш очына, күк гөмбәзенең иң югары урынына, утлы түрләмәләр, авыр ефәк чуклар эленде…

Чү! Нәрсә булды?!

Кинәт кенә шаян җил исеп куйдымы?.. Миллион төсләргә буялган түрләмәләр, авыр ефәк шәлнең тылсымлы чуклары әкрен генә тирбәлә башладылар…

Раузаның минем беләгемдәге кулы сизелер-сизелмәс кенә кысылып куйды. Мин борылып карадым. Аның кара күзләре зур булып ачылганнар; болай да дугаланыбрак торган кашлары тагын да өскәрәк күтәрелгәннәр; бераз калынрак матур иреннәре, тылсымлы әкият тыңлаган баланыкы кебек, ярым ачык калганнар. Төньяк балкышының кызыл шәүләсе аның йөзенә төшкән, күз төпләрендә озын керфекләрдән күләгәләр ясалган.

Без озак басып тордык. Серле прожекторлар сүнеп, сопка өсте тоташтан куе кызыл төскә буялып калгач кына кузгалып киттек.

Мин Раузаны озатып кайтканда, төньяк балкышының соңгы алсулыгын таң яктысы юып алган иде инде.

Икенче көнне генә белдем, безне таң калдырган әлеге табигать могҗизасы Хакасия далаларында да бик сирәк күренеш икән.