Читать книгу Kelder - Gerda Taljaard - Страница 6

Sus

Die eerste keer was sy skaars veertien. Sy het nie verstaan hoe die kind in haar lyf gekom het nie. Haar lyf het skielik net anders gevoel. Voor die bloed nog opgehou het, het daar fyn blou aartjies onder haar vel gewys. Haar tieties het vreemd seer gevoel. Die rif­rug het anders aan haar geruik, hy het sy snoet in haar skoot gedruk en sy groot kop teen haar maag en teer borste geskuur.

Sy het vinniger moeg geraak en gesukkel om haar werk gedoen te kry. Teen die middag moes sy ’n bietjie gaan lê. Saans het sy voor die naaimasjien aan die slaap geraak, haar kop skuins oor ’n stuk flennie. Die paraffienlamp swart gebrand. Gare gekoek onder die Singer se voetjie.

Die sinkbad kon sy nie meer alleen omkeer nie. Wanneer sy wasgoed ophang, het die son bokant haar kop getol en haar ore gesuis. Sy kon haar bloed teen haar slape voel klop. En sy het agtelosig geword, die wasgoed aan die draad vergeet, dan is dit stokstyf gevries die volgende môre.

Haar hande het dom en traag geraak, sy het melk aan tafel gestort. “Wat is jy so lomp, Sus,” het haar pa gebulder, “het jy pap in jou hanne, of wat?”

“Jy raak lekker dik,” het haar ouboet Floors opgemerk. “Van al die soetpap en uitgebraaide vetjies wat jy vir jouself hou, nè, ou Sus?”

Sy het hom met die nat vadoek teen die oor bygekom, maar sy kon nie stry nie, sy het onverklaarbaar vet geword. Waar haar lyf eers seningrig was, het dit sag geword. Sy het maklik gekneus en sy was honger. Terwyl sy knie of insuur, het sy sulke hompe deeg in haar mond gedruk.

Een oggend toe sy voor die koolstoof buk, het Bettie haar só gekyk en haar aan die arm kom vat. “Maar my jirre, Sus, wat lyk dit my jy’s by die lyf?” Sus het nie geweet waarvan sy praat nie, sy het haar vir Bettie vervies en haar arm afgeskud. Bettie het hand oor die mond gestaan en haar kop geskud. Sy het Sus se voorskoot gelig en teen haar maag gevoel. “Ek moet dit geweet het … helsem!”

Sus het geskrik. Dit was een van die min kere dat sy Bettie regtig kwaad gesien het. Dit het gelyk asof sy haar ’n klap wou gee. Maar Bettie het agteruit getree en gestrek na ’n Mazawatteeblik op die rak. Daaruit het sy vier pond gehaal. Baie geld. Sy het dit in Sus se hand gestop. “Hoe lank bly jou bloed al weg?” het Bettie gevra.

Sus wou huil.

“Hoe lank?” het Bettie gesis en haar aan die skouers geruk.

Sus het probeer uitreken, op haar vingers getel en ’n paar keer oor haar lippe gelek. “Vanaf Desember. Ses … sewe maande.”

“Dan’s dit te laat om dit weg te maak,” het Bettie gesug, haar gelerige oë bloedbelope. “Vat hierdie geld en kry ’n trein Pretoria toe en sorg dat jy by jou ant Hildegard kom, sy sal weet wat om te doen, hoor jy my, Sus?”

Sus het haar kop geskud, haar wange nat. Sy wou nie na kwaai ant Hildegard toe gaan nie.

Bettie het aan ’n vuurhoutjiesplinter gekou en dit toe uitge­spoeg. “Here tog, kind, verstaan jy dan nie, jy gaan ’n kleintjie kry!”

Sus het op die taai linoleum gaan sit, haar kop teen haar knieë. Alles het skielik sin gemaak. Die nagte by Kareltjie in die bed, die seerkry met haar pa in die skuur. Boerbokke wat op mekaar klim. Die ooie wat opswel en die lammers wat maande later slymerig uit hulle glip.

Bettie het die fluitende ketel van die stoofplaat geskuif. “Gaan na mies Hildegard in die stad toe tot jou tyd kom. Sy sal jou hospitaal toe vat en dan kan julle besluit wat van die kind word.”

’n Week later, dit was ’n Woensdagoggend, het Sus gemaak soos Bettie gesê het. Sy het vir haar pa gejok, gesê antie Hilde het haar genooi om daar te gaan kuier. Sy het nie gedink haar pa sou ja sê nie, maar hy het. Miskien het hy geweet, want hy het haar die afgelope maand of twee minder skuur toe laat kom. Of dalk het Bettie hom gesê, al het sy belowe om nie te vertel nie.

Sy het een van haar ma se rokke aangetrek, dit het styf oor haar maag gespan en ’n punt getrek. Gelukkig was dit winter en kon sy haar maag onder ’n trui wegsteek. Sus het ’n strooihoedjie met ’n geel lint opgesit en haar voete in ’n paar van haar ma se skoene probeer kry, maar haar voete was te geswel. Sy het toe maar haar skoolskoene by die sykouse aangetrek.

Haar pa het haar in sy Austin Veekraalstasie toe gevat. Sy wou nie voor langs hom sit nie, sy het agterop saam met die hond en ’n paar appelkratte gesit.

Dit was koud op die trein, dit het gevoel asof mense haar aangaap. Sy het ’n seun herken wat saam met haar op skool was, maar gemaak of sy hom nie sien nie. Hy was ’n boelie. Een van daai wat haar altyd “wurgpatat” genoem en haar hare getrek het.

Sy het by die venster uitgekyk na lusernlande en sementdamme en huise wat verbyflits. En haar koue mielie en stuk brood geëet wat Bettie vir padkos ingepak het. By haar voete het twee gepekelde beestonge in ’n lapsak gelê wat Bettie vir ant Hildegard saamgestuur het, sorgvuldig in koerantpapier toegedraai.

Esmeralda

Wees versigtig waarvoor jy wens. Wees nog versigtiger waarvoor jy bid, want die Here het ’n vreemde sin vir humor. Kyk nou maar na mans se geslagsdele, om van vroue s’n nie eens te praat nie. Alhoewel ou Koot destyds nogal ’n ophef van my koejaweltjie gemaak het. Asof dit die oulikste ding op aarde was. Self kon ek nooit daarna kyk nie, nou nog nie. Wat nog te sê daaraan vat.

Ieder geval, die hele skepping getuig van die Here se absurde humorsin. Kangaroe, vlermuis, duisendpoot, ’n bleddie ietermagog. Maar Benjamin sê die totstandkoming van die heelal is blote toeval. ’n Onvoorsiene konkoksie van chemiese stowwe ná ’n moerse ontploffing. Maar toeval het nie ’n sin vir humor nie. Hoewel ek die hele idee van evolusie nogal snaaks vind. Lagwekkend om te dink die verwaande mensdom het eens op ’n tyd, soos Benjamin sê, uit die primordiale slymsop geklim en in die stof rondgekruip. Onwaardig.

Wanneer iemand my die dag afpis, sien ek hom of haar so hande-viervoet in die drek, dan voel ek beter. My stuck-up buur­vrou met die Dolce & Gabbana-sonbril en plastiektiete. Die selfvoldane dominee wat destyds nie vir Benjamin wou doop nie omdat ek ongetroud was. Daardie sepie-“aktrieze” met die Jimmy Choo-spykerhakke wat my nou die ander dag nie in Checkers wou groet nie. Hulle almal sien ek so met hulle pense in die sand, of boude in die lug.

Maar evolusie kan maklik deel wees van die skeppingsproses. Vir God is duisend jaar mos soos een dag en een dag soos duisend jaar. So iets. En goeters evolueer steeds. Kyk nou maar na my wat Esmeralda is. Al liggaamsdeel wat nog oefening kry, is my regtervoorarm – om nog ’n baklava of custard slice of bourekia in my kies te druk. Miskien raak ek so dik dat ek eendag nie meer kan loop nie. Dan evolueer ek tot hierdie vormlose massa met ’n ge­spierde tentakeltjie wat heeltyd uitskiet om nog ’n skemerkelkie of hors d’oeuvre in my wagtende keelgat af te gooi.

Bleddie siek sin vir humor wat ek het. En waar kom ek daaraan? By die meester van galgehumor gekry, natuurlik. Die Een wat my uit modder saamgeflans het, wat my na sy beeld geskape het. Ek kan my goed voorstel hoe God hom slap lag vir die mens se manewales hier op aarde. Homo sapiens se skelmstreke en doellose geneuk en koddige geploeter. Sy waansinnige gejaag na wind. Sinnelose geklets. Vindingryke tricks om gespyker te word. Sy onversadigbare drang na mag en geld. Of is dit eerder iets om oor te huil? Lag met ’n traan dalk.

Al wat ek weet, is dat God nie wil hê die mens moet homself te ernstig opneem nie. Want ek is seker Hy het hom al baie keer saam met my verkneukel oor my stommiteite. Soos die keer toe ek sonder ’n panty poskantoor toe is. Ek was al by die toonbank toe ek besef ek staan kaalstert onder my romp. Of die oggend toe ek ná ’n nag van ryk kos en wyn wakker word met ’n Rennie in my kuif. En daai keer met die bankroof toe ek op die vloer lê en die bankrower trip oor my. Slapstick op sy beste. Wat egter daarna gebeur het, was nie snaaks nie. Of was dit juis? Want hy het hom gewip en die vuurwapen op my gerig en die sneller getrek. Maar toe gebeur niks. Net ’n geklik. Twee keer. Eers ’n jaar of wat daarna kon ek daaroor lag, want ek kan my voorstel hoe ek op daardie oomblik moes lyk. My oë toegeknyp, mond vertrek, hande teen die ore. Wange drillend en rooi. Spoeg op die dubbelken, rok wat wie weet waar optrek. Regte spektakel.

Dis dié dat ek toe verlede jaar met die inbraakpoging soos ’n hondsdol ding aan die lag gaan toe ek nogmaals in die loop van ’n skietding moes vaskyk. Ek het die agterdeur oopgemaak vir Dingaan om te gaan pie, toe staan poephol-met-die-pistool op my stoep en sê vir my ek beter my bek hou. Daar begin ek lag, heeltemal histeries. Ek het my letterlik nat gepiepie. Warm straaltjie wat teen my binnebeen afloop. Toe vlug die ou oor Plastiektiet se betonmuur. Seker gedink dis ’n ou mal vrou wat hier bly, Gadaravark wat hom al skaterend gaan stormloop.

Maar die snaaksste was toe ou Koot een aand bo-op my aan die slaap geraak het. Die een oomblik het hy nog gretig aan my gevroetel en my in die nek gesoen. Die volgende oomblik het hy teen my bors gesnork, salig aan die slaap met ’n kwylsel op my boesem. Ek kon sommer voel hoe smile God saam met my.

Foeitog, ou Koot. Hy het die wêreld van my gedink, maar sy kinders het my verafsku. Hulle was oortuig ek het met hom oor sy geld getrou. En hulle was reg. Hy was twintig jaar ouer as ek en nou nie juis ’n oil painting nie. Kortgat en bles. Harige neusgate. Maar toe gebeur die ondenkbare, die onverklaarbare. Ek raak vir hom lief, regtig lief. Ek het nie eens geweet mens kan iemand so liefkry nie. Dat jy kan verknog raak aan elke moesie, sproet, iedere haartjie op sy lyf. Elke sêdingetjie en gewoontetjie. Die manier waarop hy na my gekyk het. Sy stemtoon wanneer hy my “goggatjie” genoem het. Sy reuk, hoesie, selfs sy gesnork. Snags het ek wakker gelê om te hoor of hy nog asemhaal en sy hart nog klop. Bedags gekyk of hy eet en darem opelyf het.

Vir sewe van die nege jaar wat ons saam was, het ek werklik liefde geken. Maar sy kinders kon dit nie raaksien nie. Tot en met sy dood het hulle my verag, selfs ná sy dood. Hulle het met slen­ters en later met ’n hofsaak sy testament onklaar probeer maak. Die regter deur hulle ou jakkals van ’n advokaat probeer oortuig dat Koot nie al sy varkies op hok gehad het toe hy dit laat opstel het nie. Dat hy die afgelope nege jaar al seniel was. Dat ek hom gemanipuleer het. Uiteindelik dat ek die ding vervals het. Maar ek het een van die beste prokureurs in die stad gekry om my te verdedig. Aggressiewe Jood met ’n bokbaardjie wat ’n kleinhuisie vol geld gekos het. Want al het ek lankal besef geld kan nie geluk koop nie, het ek geweet dis beter om agter in ’n limousine te sit en tjank as agter op ’n scooter. Nou nog tjank ek oor Koot. Hy was die eerste man wat my geleer het om ook vir myself lief te wees.

Eers jare daarna het sy jongste seun my een oggend uit Kanada gebel. “You really did love him, didn’t you?” het hy ná ’n ongemaklike stilte gevra. “Ja, ek het,” het ek geantwoord. Toe het die foon doodgeklik. Seker in trane, die arme man.

Ou Koot Hamman het ek deur ’n pasmaatsrubriek in ’n tydskrif ontmoet. Eers was ek skrikkerig vir die hele affêre. Sê nou maar net Pot Soek ’n Deksel van Kroonstad of Captain Sunshine van Germiston of Hartebreker van Port Elizabeth is almal gesertifiseerde psigopate? Of seksmaniakke? Maar mens kan mos psigopate en seksmaniakke in die kroeg ook optel, het ek gedink. Of in die kerk, dalk juis in die kerk. Daarom het ek deurgedruk. Boonop was ek moeg gesukkel. Moeg vir sente omdraai. Dik vir konfyt kook en lappies naai. Keelvol om soetlike stories uit te dink vir vroue­tydskrifte. Sat vir die beknopte huisie in Hercules met sy lekkende dak, deurgeroeste geiser en pienk muurpapier. Ek moes ’n man met geld kry en gou.

Ek het my aansoek ingestuur: Maagd (darem net my sterre­teken!) van Pretoria is ’n 56-jarige Christenvrou met rooibruin hare en groen oë. Sy is 1,68 m lank, mollig en hou van kook, naaldwerk, lees, tuinmaak, musiek en kampeer. Sy is lid van die NGK en rook nie, maar geniet ’n glasie wyn by geleentheid. Haar ideale maat is eerlik, selfonderhoudend en het ’n goeie sin vir humor. Mans van 55–75 wat die oog op ’n vaste verhouding het, is welkom om te skryf. Hy mag ’n bles, baard of snor hê.

Koot kon kies tussen Aspoestertjie van Kemptonpark, Woestynblom van Namibië en Blonde Bom van Brakpan, maar hy het mý gekies. Selfs toe hy sien ek is nie net mollig nie, maar spekvet, het hy van my gehou. En toe hy agterkom die “glasie wyn by geleentheid” is eintlik twee liter dooswyn per dag, het hy my aanvaar. Die res is geskiedenis.

Ja, die Here het maar ’n sinistere sin vir humor. Daarom kan ek ook wraggies nie help om te wonder of Hy nie dalk in sy mou lag vir party gospelsangers se geteem nie. Want party goed wat ek oor die radio hoor, laat my hare behoorlik rys. Laat my cringe, soos Benjamin sal sê. Dan wonder ek, vind Hy dit komies of bekotsens­waardig? Verkies Hy Arvo Pärt bo Jan de Wet? Of is alle pogings tot lofprysing, hoe power dit ook al in sekere mensore mag klink, vir Hom aanneemlik?

Ek onthou nog hoe Benjamin as klein seuntjie met oorgawe in die kerk gesing het, ontsettend vals. Maar daar was lig in sy lewe­rikogies wanneer hy “Stille nag” of “Kom herwaarts, getroues” ge­sing het. Nou glo hy in niks. Op ’n dag sommer ophou kerk toe gaan en geweier om die seën aan tafel te vra. Uit die bloute een oggend aangekondig hy is nou ’n ateïs en ek moet hom fokkenwil uitlos.

Maar ek dink die ding het gekom omdat hy as kind elke aand vir ’n pa gebid het. Jare lank. Ek het hom dikwels gehoor. Wanneer ek saans sy bedliggie afsit, die laken onder sy ken indruk en hom soen, het ek nog ’n rukkie in die donker gang bly staan. Dan het ek gehoor hoe hy vra en vra. Tevergeefs, want die talle mans wat ek oor die jare huis toe gebring het, het hy nooit as pa aanvaar nie. Nie eens vir ou Koot wou hy “pa” noem nie. En Koot was goed vir Benjamin, het hom soos sy eie kind behandel.

My dierbare, sensitiewe Benjamin. Wat ook maar ’n bliksem kan wees as hy die dag wil. Toe ek hom een en dertig jaar gelede vir die eerste keer in my arms vasgehou het, kon ek nie glo hy is myne nie. Iets so heel, so perfek. En stewig, asof sy handjies en voetjies aangeskroef was. So klein as wat hy was, het hy daardie lenteoggend opgekyk na my. Met soveel vertroue en onskuld dat die wêreld skielik sin gemaak het. Ek het hom dadelik liefgehad. Al was my omstandighede allesbehalwe ideaal, het ek my voorgeneem om hom die beste te gee. Maak nie saak wat ek moes prysgee of hoe hard ek moes werk of watse slenter ek moes gebruik om my doel te bereik nie. Ek sou hom met my lewe beskerm. En ek het hom goed versorg, dit kan ek onomwonde sê.

Ek het hom oral in sy drastoeltjie saam met my geneem, selfs na die haarkappersalon en restaurant waar ek in daardie stadium gewerk het. Ek het met hom gesels, hom vir uitstappies gevat, met hom gedans, musiek gespeel, vir hom gesing, hom na simfoniekonserte geneem, Bybelstories voorgelees. Saam met hom saadjies geplant, geteken, insekte versamel, voëltjies gedokter en koek gebak. Hy het die verskriklike leegheid in my vol gemaak.

Aanvanklik was hy ’n knieserige baba, huilerig en ontevrede. Hy het verseg om te slaap, sy ruggie styf gemaak en soos ’n ruspe gewriemel wanneer ek hom in sy wiegie wou neerlê. Hy het my gedaan gemaak, my lyf uitgemergel en my leeg gedrink. Maar later was hy die skattigste ou ding, lief vir drukkies en soentjies. Sagaardig en skrander op skool. Ook so verskriklik lief vir diere. Hy kon nog nie eens behoorlik praat nie, dan kerm hy as die munisipaal se trekker die veldjie oorkant die straat kom sny. Want wat van die kiewietneste? wou hy weet. Die kiewieteiertjies. Die krimpvarkies en skilpaaie. Ook gedurig by die huis aangekom met ’n weggooikatjie of rondloperhond of kuikentjie, dan kry hy omlope en haakwurm.

En daardie keer, hoe kan ek vergeet, toe ek hom vol bloed in die badkamer gekry het. Selfs die mure en vloer was die ene bloedspatsels. Ek het my stom geskrik, maar nêrens was daar ’n snytjie, nie eens ’n skrapie aan hom nie. Hy was so verskriklik ontsteld, hy kon skaars praat. Net die rou snikke wat uit hom kom.

Die bloed het uit die dak gedrup, het hy eindelik met ’n bewende lyfie gesê, uit die mure gekom. “Dis die diere se bloed,” het hy gehuil, “die diere wat seerkry.” Watter diere? wou ek weet. Toe kom dit uit dat hy DBV-foto’s van mishandelde diere by ’n maatjie gesien en huis toe gehardloop het. Toe kom die vreemde ding oor hom in die badkamer toe hy naar word. Nou nog weet ek nie wat regtig daardie dag gebeur het nie, maar ek het besef dat daar ’n spe­siale ding tussen Benjamin en diere is. Later wou ek met alle mag hê hy moet veearts word.

Ek het my agterent af gewerk en gespaar dat hy kon universiteit toe gaan. Boonop was sy wiskunde en wetenskap goed genoeg. Maar toe vat hy wraggies sy studiegeld en gaan koop die Portugees se blommewinkel. Sal die plastiektietbuurvrou toe wragtag een middag smalend vir my sê: “O, ek sien Benjie werk in die bloemistewinkel, dis nou oulik.” Hy ís die bloeming bloemis, jou ou tert, wou ek sê. En dis sý verdomde winkel wat hy met mý bloedsweetgeld gekoop het. Terwyl jy op jou gat by die swembad gesit en naels verf het. En jou man met die tuinier verneuk het. Maar nou ja, dis nou weer ’n ander storie.

Toe Benjamin so ’n laitietjie van sewe, agt jaar oud was, was daar ’n buitengewone band tussen my en hom. Hy het my vertroos wanneer my hart seer was en ek het sy buie verstaan. Ek het hom vasgedruk as hy liefde wou hê, hom uitgelos as hy die dag alleen wou wees. Ons kon sonder woorde met mekaar praat. Soos die keer toe hy op ’n Voortrekkerkamp ’n winkelhaak in sy maag teen ’n doringdraad geval het. Nog voor hulle my gebel het, het ek geweet. Want toe ek daardie middag ’n bietjie teen die hitte gaan lê, het ek Benjamin se stukkende lyfie voor my gesien. ’n Paar uur later het hulle gebel dat ek hom by die hospitaal moet kom haal. Ek het hom daardie aand by my in die bed laat slaap. Hy het na my gedraai en met sy swart ogies in myne gekyk. “Ek sal nooit, ooit weer van Mammie af weggaan nie,” het hy gesê.

Arme Benjamin moes al dikwels die rol van ’n vaderfiguur in ons huis speel, selfs as klein seuntjie. Hy het my probeer beskerm teen die uitvaagsels met wie ek soms uit eensaamheid en despe­raatheid by die huis aangekom het. As tiener het hy letterlik een van die mans wat my sleggesê het, uit die huis geboender. Dit was ’n blokman by die slaghuis waar ek vir die restaurant vleis aangekoop het. Boet Craucamp. Soos vele mans voor hom, was hy aanvanklik die dierbaarheid vanself. ’n Gentle giant, het ek gedink. Maar later het ek die gevaartekens herken en dit gerieflikheidshalwe geïgnoreer. Die vinnige humeur, jaloesie en besitlikheid. Letta se onderklere wat van die draad af verdwyn het. Selfs die beenmeel in sy sideburns het ek misgekyk.

Toe kom ek eendag laat by die huis aan en daar wag Boet my by die agterdeur in. Rooi van woede en polisiekoffie. Hy het my van ontrouheid beskuldig en goed in die kombuis begin rondgooi. My ’n slet genoem – soos mans nou maar maak as hulle te onnosel is om ander beledigings uit te dink. Benjamin het daar aangekom en hom van agter om die nek gegryp, op sy rug gespring, sy wang gebyt en aan sy bakkebaard gepluk.

Toe Boet omdraai, het Benjamin hom tussen die bene geskop. Hy het na Benjamin geklap, maar Benjamin het weggespring en daar slaan Boet soos ’n os neer. Toe het ék Boet met ’n swaarboomkastrol oor die kop gemoker en die polisie gebel. Benjamin het Boet aan sy klere by die agterdeur uitgesleep en hom met die trap laat afrol. Dit was die laaste sien van die blokman met die mince in sy sidies.

Maar Benjamin moes my ook al dikwels teen myself beskerm. Oor my drinkery. Hoeveel keer het hy nie al mooigepraat en gedreig en baklei nie. My duur whiskybottels stukkend gegooi, maak nie saak waar ek dit wegsteek nie. Of dit nou onder die vloerplanke of agter die stoof of onder my lykswa se enjinkap of tussen die kannas is, hy ruik dit uit. Hy is my altyd een voor. Selfs nou dat ek my drinkgewoontes min of meer onder beheer het, is hy op sy hoede. Altyd agterdogtig.

Ek kry die idee dat hy sy respek vir my verloor het, dat hy my minag. Eintlik vir my gril. Dat hy my net verdra omdat dit gerieflik onder my dak is. Hy dink ek is kommin, dit weet ek tog. Uit die oude doos. ’n Ou doos. Ek kan mos sien. Die manier waarop hy na my klere en haarstyl en Crocs kyk. Hoe hy hom opruk oor my sêgoedjies, hoe my grappies hom irriteer en my onkunde hom laat gru. Maar bly sal hy bly. Oor sy klere gewas en gestryk kom en sy etes voorsien word. En ek fasiliteer dit natuurlik gelate, want eensaamheid is ’n vreeslike ding.

Ek sal sorg dat hy bly. Met die toebroodjies wat ek elke weeksdag inpak en sy skoene wat ek saans poets. Die pakkie vars fudge wat ek op sy kussing sit. Al word hy volgende jaar twee en dertig en al het sy weird girlfriendjie met die neusring en poliostewels ’n woonstel in die stad waar hy in elk geval oor naweke bly.

Die girlfriendjie, Martine, hou darem van my. Hoekom anders sal sy skilderye van my maak? Een waar ek soos Venus uit die see stap met net ’n strandbal onder my arm en seewier in die hare. ’n Ander waar ek kamtig soos in Ingres se Grande Odalisque op my sy lê en verleidelik met ’n waaier in die hand oor my skouer loer. Martine het waardering vir my dik lyf, dit moet ek erken. Martine sê dit verf lekker omdat dit “presence” het. Dis solied en vlesig. Gewigtig en imposant soos Rubens se vrouefigure.

My geliefkoosde skildery is egter een waar ek ten volle geklee, regop met Dingaan op my skoot, langs ’n reuse-delicious monster sit. Die geraamteplant rank die hele vertrek vol en een van die enorme blinkgroen blare hang oor my kop. Daar is ’n hele paar mielievrugte aan die plant wat almal na my wys. En as jy fyn kyk, sal jy sien die stam is oortrek met oë wat my wellustig dophou. Die skildery se naam is Monstera deliciosa. Ek is nie aldag seker of die titel na my of die geraamteplant verwys nie. Nietemin hang dié painting nou bonkig geraam bokant my sebravelsitkamerbank.

Dikwels wonder ek ook wat die Here dink van al die familia­riteite wat deesdae gebruik word om oor Hom te praat. Asof Hy almal se buddy en drinkebroer is. ’n Superhero. ’n Universal daddy. Jesus rocks! Jesus our hero. Jesus is die beste! Supercool Jesus. Happy birthday, Jesus. Wat het van ontsag geword? Van eerbied? Daardie vrees wat maak dat ’n mens jou skoene uittrek of jou gesig bedek. Of het God ook geëvolueer? Gatvol geraak vir al die formaliteite en airs en graces. Nes ek wat dit pes om “tannie” genoem te word. Ek sal nie weet nie.

Wat ek wel weet, is dat die Here ’n makabere sin vir humor het. Daarom moet jy versigtig wees waarvoor jy vra en hoe jy dit vra. En wees maar spesifiek, vir wat dit werd is. Want God laat Hom nie voorskryf nie, Hy doen dinge op sy manier. Jy kan maar jou plannetjies agtermekaar hê, Hy bepaal die uitkoms daarvan. The Lord works in mysterious ways. Sy weë is duister.

Ek het gevra dat my writer’s block die wyk moet neem, toe kom die storie van Sus Niemand na my. Sus met haar skurwe voete en uitgewaste rokke. Sus met haar krom skouertjies en bultruggie. Haar sagte manier van praat en die kop wat altyd hang. Wat jou nie in die oë kan kyk nie. Wat jou as “antie” aanspreek. ’n Karakter uit ’n Sannie Briel-liedjie, êrens onderweg op ’n trein van die platteland na Pretoria.

Sus

By Pretoriastasie het sy afgeklim met haar tas en ant Hildegard se adres in die hand. Iemand het haar ’n lift gegee, ’n man in ’n pienk Vauxhall. Behalwe sy roomwit linnepak kan sy nie onthou hoe hy lyk nie. Sy het nie na hom gekyk nie, nie met hom gepraat nie, net die adres aan hom gewys.

Oom Jasper, haar ma se broer, het op die rooi stoepie van sy spoorweghuisie gesit. Hy het haar sien afklim. Sy het by die hek gaan staan, maar dit het nie gelyk asof hy haar herken nie.

“Kan ek help, meisie?” het hy gevra en aan sy pyp gesuig.

“Dis ek, dis Sus,” het sy hees geantwoord.

“My wêreld, wat bring jou hier?” Hy het opgestaan en nader gekom.

“My ma het my gestuur, oom Jasper,” het sy gejok. Sus het haar ken op haar bors laat sak; hy het sy hand op haar skouer gelê. “Ek verwag,” sê sy toe. “Oor minder as drie maande …”

Oom Jasper het na haar gekyk. Hy had ook sulke brakkie-oë soos haar ma. Sy gesig was bruin en leeragtig en stoppelrig, sy ore bak onder sy yl hare. “Kom in,” het hy uiteindelik gesê en haar hand gevat.

Met sy stomp hande het hy ’n melkbeker uit ’n paraffienyskas gehaal, een van haar ouma se kraletjiedoilies daaroor. Toe eers het sy van die gepekelde beestong op die trein onthou, wat seker teen dié tyd al in Johannesburg was.

Oom Jasper het die melk warm gemaak op ’n primusstofie. Dit vir haar saam met winkelbrood gegee. Gelukkig was ant Hildegard en haar twee niggies nog êrens by ’n kruidenier in die stad.

Hy het vir haar slaapplek gemaak op die toegeboude agterstoepie, met ’n hol klapperhaarmatras en grys kombers. ’n Ekstra kussing het hy nie gehad nie. Hy het ’n meelsakkie met oorskiet­flennie gestop en toegeryg. Sy het bibberend op die kaal matras gaan lê en haar knieë teen haar maag opgetrek. Die matras en kombers het geruik na ou piepie en hond.

Treine het verby die huis geratel en die vloer onder haar laat bewe. Die geklop op die spore het haar getroos. Vir die eerste keer het sy lewe gevoel, het sy haar kind voel roer. Liggies soos ’n mot het dit in haar beweeg.

Toe onthou sy van jare gelede, toe haar ma eendag baie siek was. Sus was nog klein, nie ouer as sewe nie. Sy en haar boeties het teruggekom van die skool en haar ma in die bed gekry waar sy kriewel en kerm. Dit was toe vreemd om haar ma bedags in die bed te sien lê. Gewoonlik was sy onder haar blommetjieshoed in die appelboord of tussen die hoenders. Die bediende wat hulle toe gehad het, ou Dina, het hulle daar verjaag en gesê haar ma moet rus kry.

Sus het toe maar in die voorkamer haar somme op haar lei geoefen. Twee plus twee is vier, vier plus vier is ag. Toe het sy haar ma hoor skree. Sy het by haar ma-hulle se kamerdeur gaan staan, die deur was op ’n skrefie oop.

Oral was bloed. Op die lakens, haar ma se nagrok, op Dina se hande, en in die skotteltjie op die vloer. Haar ma het bedaar, net effens gekreun. Dina het “ploems” iets in die skotteltjie gegooi en met haastige voetstappe deur toe beweeg. Sus het blitsvinnig om die hoek geduik. Toe het sy oor die plankvloer na die skottel toe gesluip. Sy het geweet daar is iets in wat sy nie mag sien nie. In die skottel het ’n grysblou dingetjie van mensvleis gelê, soos ’n pasgebore varkie waarvan die ledemate nog nie gegroei het nie. Sy het versigtig daaraan geraak, dit was warm en slymerig. Haar ma was verskriklik bleek, maar het rustiger asemgehaal, haar oë toe met ooglede waaroor blougroen are loop.

Dina het teruggekom met ’n emmer kookwater; Sus het onder die bed ingespring.

Sy kon hoor hoe Dina haar ma met ’n lappie afvee, die lakens het sy in ’n bondel op die vloer gegooi. Die kamer het na karbolseep geruik.

“Daai enetjie was nie lekker nie, Nooi, dis dié lat hy jou so siek gemaak het, maar nou’s hy uit, uit … nou gaan Mies beter voel.” Dina het die vloer “sloep-sloep” gemop. “’n Vrou se lyf weet as iets nie reg is nie, dan kom dit af, dis beter so. Die Here het dit so gemaak.”

Dina het die skottel met die mensvarkentjie opgetel. Haar ma het gekreun. “Dis beter lat Nooi nie sien nie, maar dit was ’n meisiekind gewees.”

“Sjwiep-sjwiep” het Dina oor die nat vloer geloop en by die deur omgedraai. Sus kon haar bruin tone en harde geel toonnaels en enkelringe sien.

“Darem was dit nie ’n seunskind nie.”

Benjamin

My ma skrop soos ’n mal ding in ons agtertuin. Ek kan deur my kamervenster sien hoe sy ’n paar uitgeblomde rankkappertjies uit die kruietuin ruk en die saad losskud. Dan spit sy weer om ’n roosboom en gooi kompos uit ’n sak; kry ’n slak tussen die viooltjies en slinger dit oor die muur tot in Plastiektiet se erf. “Bleddie parasiet!” skel sy.

“Hoekom dóén julle nie iets nie?” kak sy twee hadidas op die tuinpaadjie uit. “Verdomde beenbekke, vir wat staan julle net daar?”

Haar kop het haar nou behoorlik gelos. Eers was dit mos die skewe sign wat sy onder die posbus opgesit het. Toe ek een middag ná werk by ons hek inry, sien ek die bordjie met die bloederige letters daarop. Aanvanklik kon ek nie kop of gat daarvan uitmaak nie, maar toe figure ek dit uit: Malvrou woon hier. Betree perseel op eie risiko. Ek het dit net daar gelos, want eintlik is dit heel gepas.

Maak ek mos die fout om nou die dag saam met haar te gaan inkopies doen. Toe ons by ’n kruising stop, gee sy sommer twee honderd rand aan ’n bedelaar.

“Twee honderd rand? Is Ma laf?” het ek uitgefreak. “Al wat die ou sad sack gaan doen, is nog booze en drugs koop.”

“So what?” het sy bebliksemd gevra. “Wat wil jy hê moet die arme drommel daarmee doen? ’n Fokken wall unit by Bears koop?” Sy het haar venster weer opgedraai. “Of ’n La-Z-Boy by Lubners?” Sy het gesnuif. “As die drank en dwelms hom vir ’n paar uur in die vergetelheid laat wegsak, as dit hom deur die lang nag kan kry, dan het ek hom mos ’n moerse guns bewys, nie waar nie?”

Ek het amper my kar gerol. “Jeez, Ma, van wanneer af is Ma so ’n vuilbek?” het ek gevra. “Ma word een van die dae een en sewentig.”

Sy het my begluur. “Fok, fok en nogmaals fok,” het sy uitda­gend gesê.

Toe raak ek die verkeerde ding kwyt: “Mens kan Ma uit Hercules haal, maar mens kan wragtie nie Hercules uit Ma haal nie.”

“Wat probeer jy sê, Benjamin?” het sy gesis, haar oë waansinnig.

Ek het geweet ek is klaar kniediep in die kak, maar ek kon myself nie keer nie. “Ma kan so … so kommin wees as Ma die dag wil.” Die woorde was skaars uit, toe ruk sy haar sitplekgordel los, maak die deur oop en klim uit.

“Jissis, Ma!” het ek probeer keer.

Maar haar handsak was al oor haar skouer en daar steek sy die pad oor, loop amper voor ’n motorfiets in. Met haar boude wat links, regs, links, regs onder haar rok skommel.