Читать книгу Таатта оҕото Дьаралыктыйа Былатыан - Группа авторов - Страница 1

Платон Алексеевич Ойуунускай (1893–1939) – саха норуотун чулуу киһитэ, төлөннөөх революционер, бөдөҥ государственнай деятель, улуу суруйааччы уонна улахан учуонай. Ама ханнык саха тыллаах кинини билбэт буолуой?! Саха оҕото бэрт кыра сааһыттан кини аатын истэн, айымньыларын үөрэтэн, ааҕан улааттаҕа.

Улуу дьон, ордук суруйааччылар олохторун киһи эрэ барыта олус интэриэһиргиир, билиэн-көрүөн баҕарар: кини дьүһүнэ, таҥаһа-саба, майгыта-сигилитэ, дьиэ кэргэнигэр, доҕотторугар, дьоҥҥо сыһыана хайдах этэй диэн. Билиҥҥи көлүөнэ дьонугар сурукка тиһиллибит тыллаах-өстөөх П.А. Ойуунускай мэтириэттэн күлэ олорор, эбэтэр боруонсаҕа кутуллубут пааматынньык буолан, киһи санаан да көрбөт, тиийбэт да чымаан чыпчаалыгар, далай ырааҕар баар курдук. Оннооҕор Ойуунускай бэйэтин көлүөнэтин дьоно кинини чугастан көрүөхтэрин-билиэхтэрин сүрдээҕин баҕараллар уонна билсэн-көрсөн баран, бу улуу киһи бэрт боростуойун, судургутун, кэрэтин билэн соһуйаллар, үөрэллэр эбит. Кимнээҕэр да сытыы өйдөөх, үгүс үтүөҕэ, кэрэҕэ дьулуһуулаах киһи сырдык хараҕын чаҕылхай уотун бары бэлиэтии көрөллөр эбит. Ол курдук А. Мординов маннык ахтыбыт: «…биирдэ Платон Алексеевичка: «Дьиибэ да харахтаах киһигин», – диэбитим. «Ол хараҕым хайдаҕый?» – диэтэ. Онуоха мин: «Киһи эрэ хараҕыттан ураты, туспа харахтааххын», – диэтим. Киһим: «Киһи хараҕын курдук буоллар ордук буолуо эбит дии, дыҕаар», – диэбитэ…

Эдэркээн сааһыттан П.А. Ойуунускай ыра санаа оҥостубут баҕатын толорон, саха норуота хараҥаттан, батталтан тахсан, саҥа олоҕу тутарын туһугар охсуспута, үлэлээбитэ. Кини табаарыстарын кытта дойдуларыгар өрөспүүбүлүкэ статуһун ылыыга үлэлээн 1922 с. САССР тэрийбиттэрэ. Ол иһин кинилэргэ саха норуотун махтала уҕараабат.

Ойуунускай оҕо эрдэҕиттэн олоҥхону сөбүлүүрэ. Доҕоругар Максим Аммосовка 1917 с. суругар олоҥхо ис хоһоонун быһаарбыт уонна эппит: «Якут был исключительно поэт… Наша будущность в совершенном развитии этой поэзии… и сделать общечеловеческим достоянием. Кто откажет в своеобразной прелести слога содержания нашей сказки (олонхо)?» Кини эмиэ этэр-тыынар баҕалаах буолан кэлбитин туһунан хоһоонугар этэн туран бэйэтин олоҥхолуу ааттанар – Таатта оҕото Дьаралыктыйа Былатыан. «Урукку кэм эбитэ буоллар олоҥхоһут буолуохтаах этим» диэн күлэр эбит. Ол да буоллар «Дьулуруйар Ньургун Боотур» курдук улахан олоҥхону суруйбут киһи улуу олоҥхоһут буолара саарбахтаммат. Аҥаардас бу айыытынан да кини өлбөт-сүппэт аатын билиннэрдэҕэ, өтө көрүүтэ туолан, саха норуота аан дойдуга олоҥхотунан аатырарын ситистэҕэ.

П.А. Ойуунускай кылгас буолан баран баай ис хоһоонноох чаҕылхай олоҕу олорбута. Кини олоҕор өрө тахсыы, дьоллоох буолуу түгэннэрэ үгүс этилэр, ол эрээри кини олоҕо олус ыарахан этэ уонна трагическай түмүктээх буолбута. «Норуот өстөөҕө» диэн олоҕо суох буруйданан аата сүүрбэччэ сыл устата ааттаммат буолбута. Ол да буоллар, П.А. Ойуунускай бэйэтин дьылҕатын уонна төрөөбүт норуотугар суолтатын өтө көрбүтүн курдук, кини тиллибитэ:

Варвара Борисовна Окорокова,

филологическай наука дуоктара, профессор