Читать книгу Шаҳар муҳитида инновацион биноларни шакллантириш асослари. Ўқув қўлланма - Ибадулла Самандарович Байджанов - Страница 4

Инсоният ижтимоий-иқтисодий тараққиётнинг, илмий-техникавий тараққиётнинг янги даврига қадам қўймоқда. Саноат жамияти давридан бошлаб у фаол равишда ахборотга ўтмоқда. Шу билан бирга, атроф-муҳитнинг урбанизацияси ўзининг янги босқичига – шаҳар атрофини шакллантиришнинг янада илғор усулларини излаш орқали бошқа турмуш тарзини, ўзгача мазмунни шакллантиришга олиб келиши муқаррар бўлган субурбанизация босқичига ўтмоқда.

Тез, юқори тезликда урбанизация глобал муаммо сифатида бир неча ўн йиллар олдин пайдо бўлган ва йирик шаҳарларнинг метрополияга айланиши янги трансформациялар ва ифлосланиш манбаларининг пайдо бўлишига олиб келди атроф-муҳит, шунингдек, шаҳар маконини ўзгартириш. Шаҳар аҳолисининг ўсиши ва шаҳар ривожланишининг сиқилиши яшаш муҳитини кўкаламзорлаштириш муаммосига алоҳида аҳамият беради. Шаҳарнинг ривожланиши тоза ҳаво, сув, яшил майдонлар миқдорининг қисқаришига, шовқин кўрсаткичларининг ёмонлашишига, инсоляция ва ҳудудларнинг аэрация режимига олиб келади.

Урбанизациянинг дунёга таъсирининг кўп қиррали ва глобал муаммоси яшаш муҳити ҳам инсонга психологик таъсир кўрсатади. Aхборот оқимлари, экологик кўрсаткичларнинг ёмонлашуви, ҳаётнинг тезлашган суръати ва бошқа бир қатор омиллар аҳоли, айниқса, йирик шаҳарларда қулай яшаш шароитларини деярли йўқ қилди.

«Кечаги» ва «бугунги» муҳит инсон мавжудлигининг сифат жиҳатидан фарқ қиладиган (экологик) шароитлари: илгари табиат устунлик қилган, одамлар учун ташқи ва ички қулайликни таъминлаган, анъанавий йўл, ва ҳозирда шаҳарларнинг ташқи «табиий» майдони кўп ҳолларда турли даражадаги тажовузкорлик билан салбий муҳит ҳисобланади.

Шароитларнинг экологик табиатида сезиларли ўзгаришлар юз берди -архитектуранинг «асослари». Илгари бинолар табиатда шаклланган ва бу уларнинг ички (сунъий) маконларининг қулайлигини зарур экологик компонентлар билан таъминлаган бўлса, энди бошқа ва (деярли қарама-қарши) пайдо бўла бошлади. Қарама-қарши вазифаси биноларнинг ички маконини ташқи шаҳар-антропоген муҳитнинг салбий таъсиридан ҳимоя қилишдир.

Замонавий антропоген муҳит (ташқи шаҳар) ўзининг жисмоний моҳиятида ҳозирги вақтда биноларнинг ички муҳитини санитаризация қила олмайди, яъни. тарих давомида бажарган вазифаларни бажаради инсоният тараққиёти. Бинобарин, биноларнинг ўзида (шу жумладан зарур табиий компонент) унинг зарур хусусиятларини таъминлаш муаммоси пайдо бўлади.

Йигирма биринчи асрда. ушбу салбий тенденция билан боғлиқ ҳолда улар табиат билан ҳамоҳанг бино ва иншоотларни яратишга киришдилар. Улар табиий компонентлар (ўсимликлар, сув қурилмалари, геопластик элементлар ва бошқалар) ёрдамида вертикал ва горизонтал ва ёқимли сиртларда ривожланадиган ички ва ташқи маконлар тизимини ифодалайди.

Шуни таъкидлаш керакки, замонавий инсон ҳаёти маконида ҳукмронлик қилаётган антропоген муҳит фазони ташкил этишнинг янги шаклларини ва унинг структуравий қурилишини талаб қилади. Салбийларни қоплаш учун бизга янги архитектура ва шаҳарсозлик воситалари керак. Бу шаҳар атроф-муҳитини кўкаламзорлаштириш муаммоси ва кам углеродли шаҳарларни яратиш орқали аҳоли пунктларининг янги шаклларини излашнинг сабабидир.

Кам углеродли шаҳарларни шакллантириш концепцияси юқори экологик ва естетик хусусиятларга эга яшаш муҳитини яратишга асосланган. Уларнинг шаклланиши CО2 эмиссиясини камайтиришга ва антропоген иқлим ўзгаришига йўл қўймасликка қаратилган. Aввало, бу шаҳарлар энергия жиҳатидан ўзини-ўзи таъминлайди. Уларнинг яшаш муҳити қуёш, шамол, сув энергиясидан фойдаланишга асосланган. Бундай шаҳарларнинг архитектура ва шаҳарсозлик тузилмаси жуда хилма-хил бўлиб, табиий-иқлим омилларига, аҳолининг қабул қилинган сонига, банд бўлган майдонга, табиий муҳит элементлари билан боғлиқлик хусусиятига ва бошқаларга боғлиқ.

Кам углеродли шаҳар – бу юқори экологик ва эстетик кўрсаткичларга ва муайян шаҳарсозлик хусусиятларига эга бўлган шаҳар инфратузилмасининг фазовий жиҳатдан ташкил этилган ва ўзаро боғлиқ бўлган табиий ва антропоген элементлари тўпламидир. Кам углеродли шаҳарларни лойиҳалаш ва қуриш инновациондир ва бу дизайннинг якуний мақсади углерод эмиссиясини нол қилишдир.

Кам углеродли шаҳарларни яратишнинг асосий мақсади – қайта тикланадиган табиий манбалардан энергиядан фойдаланиш бўйича жамият ривожланишининг ўзгарувчан талабларига мувофиқ инновацион технологиялардан фойдаланган ҳолда шаҳарнинг оқилона архитектура ва шаҳар инфратузилмасини шакллантириш аҳоли учун ҳаётнинг юқори сифати.

Қайта тикланадиган табиий манбалар

Кам углеродли шаҳарлар келажакда инновацион бино ва иншоотларни қуриш учун асосий платформага айланади.

Ушбу қўлланмада ининновацион бинолар ва иншоотлар янада мукаммал яшаш муҳитини яратишга ҳисса қўшадиган объектлар сифатида. Aрхитектура ва шаҳарсозлик фаолиятидаги «инновация» атамасининг асосий концептуал аппарати унинг турли адабий манбаларда таҳлили асосида ёритилган. Шаҳар шароитида инновацион бино ва иншоотларни яратишнинг аниқ хусусиятлари шакллантирилмоқда.

Қайта тикланадиган табиий манбалар

Қайта тикланадиган табиий манбалар

Қайта тикланадиган табиий манбалар

Шуни таъкидлаш керакки, замонавий жамият ахборот режасининг янги технологияларини фаол ривожлантириш даврига кирмоқда, яъни у муқаррар равишда материал ва мавзунинг янги шаклларини ишлаб чиқаради. Сунъий маконни ташкил этувчи архитектура «четда» қолиши мумкин эмас. Бундан ташқари, у ўз ривожланиш йўлларини фаол равишда шакллантиради, келажакнинг функционал ва композицион-фазовий истиқболларини башорат қилади, турар-жой тизимларида атроф-муҳит компонентларини фазовий шакллантириш ва шакллантириш усулларини фаол излайди, табиат билан анъанавий муносабатларни қайта кўриб чиқади, йўлларни излайди. антропоген ва техноген таъсирларнинг тажовузкорлигини камайтириш.

Шу муносабат билан шаҳар шароитида инновацион бино ва иншоотларнинг шаклланишини цивилизация тараққиёти жараёнини ўзида мужассамлаштирган энг самарали объектлар сифатида ўрганиш мақсадга мувофиқ кўринади.

Ушбу қўлланмада муаллифлар шаҳар муҳитида инновацион бино ва иншоотларни яратишни, таъсир этувчи омилларни ҳисобга олган ҳолда кўриб чиқадилар ва шаклланиш хусусиятларини таҳлил қилган ҳолда уларнинг ривожланиш даврийлигини аниқлайдилар.

Ўтказилган таҳлиллар яратилиш учун хронологик ўлчовни яратишга имкон берди шаҳар муҳитида инновацион бинолар.

Ўқув қўлланма тарихий ва замонавий инновацион бинолар ривожланишининг хронологик кетма-кетлигини тақдим этади. Уларнинг композицион шаклланиш хусусиятларини очиб берувчи йўналишлар ишлаб чиқилган. Биринчи марта шаҳар шароитида инновацион бино ва иншоотларнинг кенг кўламли характеристикалари ривожланиш динамикаси йўналиши тақдим этилган. Шаҳар шароитида инновацион бино ва иншоотларни ривожлантириш тенденцияларини аниқроқ аниқлаш имконини берувчи «миқёс омили» тушунчаси жорий этилди.

Ушбу ишнинг мақсади инновацион биноларни келиб чиқишини аниқлаш ва уларни шаҳар шароитида шакллантиришнинг услубий асосларини ишлаб чиқишдир.

Ўқув қўлланма учта бўлим ва хулосани ўз ичига олади.

Биринчи бўлим «Шаҳар муҳитида инновацион бино ва иншоотларнинг шаклланишининг тарихий хусусиятлари» тушунчасини белгилайди архитектура ва шаҳарсозлик фаолиятида «инновация» атамасининг ривожланиши инновацион архитектура ва шаҳарсозлик объектларининг шаклланиш даражалари кўрсатилган ва уларнинг фарқланиши аниқланади. Шаҳар шароитида инновацион биноларнинг шаклланишини таҳлил қилиш мезонлари ишлаб чиқилган. Тарихий ва замонавий инновацион биноларнинг шаклланиш хусусиятлари уларнинг композицион тузилишини таҳлил қилиш билан очиб берилган. Шаҳар шароитида инновацион биноларни шакллантириш воситаси сифатида архитектура услубларини ривожлантириш хусусиятлари кўриб чиқилади. Тадқиқотлар натижасида шаҳар шароитида инновацион биноларни шакллантиришнинг асосий босқичлари аниқланди. «Шаҳар муҳитида инновацион замонавий табиат билан ҳамоҳанг бино ва иншоотлар»

Иккинчи бўлимида табиат билан ҳамоҳанг архитектуранинг структурасини ташкил этувчи элементлари кўриб чиқилади. Шаҳар муҳитида табиат билан ҳамоҳанг бино ва иншоотларни шакллантиришнинг аналитик йўналиши ишлаб чиқилган. Табиат билан ҳамоҳанг биноларнинг шаҳар ландшафт структурасининг фитоемуҳитини шакллантириш қонуниятлари аниқланди. Шаҳар муҳитида ландшафт биноларини шакллантиришнинг ўзига хос хусусиятлари кўриб чиқилади, уларнинг дифференциацияси ва шаҳар ландшафт тузилишининг типологияси аниқланади. Рельефни ҳисобга олган ҳолда инновацион рельефли биноларни шакллантириш техникаси ишлаб чиқилди ва уларни лойиҳалаш методологияси белгилаб берилди. Сув муҳити билан интеграциялашувнинг турли усуллари билан инновацион табиат билан ҳамоҳанг биноларни шакллантириш хусусиятлари очиб берилган.

«Шаҳар муҳитида инновацион бино ва иншоотларни шакллантиришнинг истиқболли тенденциялари» учинчи бўлимида кам углеродли шаҳарларни уларнинг таркибига кирувчи объектлар сифатида шакллантириш хусусиятлари меъморий муҳит инновацион бинолар. Инновацион бинолардан фойдаланган ҳолда уларни ривожлантиришнинг учта тоифаси аниқланди. Инновацион биноларни шакллантириш воситаси сифатида кам углеродли шаҳарларнинг назарий модели ишлаб чиқилган. Инновацион биноларнинг иккита тоифаси аниқланди – яшаш муҳитининг истиқболли ривожланиши сифатида кам углеродли эко-маъмуриятлар ва эко-гипертузилмалар. Уларнинг шаклланиши концепцияси ишлаб чиқилган. Назария инновацион биноларни ривожлантириш учун прогноз сифатида ишлатилган ўз-ўзини ташкил этиш ёки синергетика рияси. Шаҳар шароитида инновацион биноларни шакллантиришнинг синергик асослари кўрсатилган.

Инновацион биноларни истиқболли ривожлантиришнинг синергетик когнитив йўналиши ишлаб чиқилган ва уларни шаҳар шароитида шакллантириш самарадорлиги тавсифланган.