Читать книгу Бөртектән – көшел (җыентык) - Ильдар Низамов - Страница 12

Илле минут изгелек

Яңа елга кергәч, Татарстан радиосында бер реклам дикъкатьне җәлеп итте: радиога илле минут вакыт өстәгәннәр икән, шуны шимбә көнне элеккеге әдәби-музыкаль тапшыруларны кабатлауга бирәчәкләр икән.

Моңа игътибар итүнең, хәтердә калдыруның сәбәбе реклам текстының башкалардан аермалырак укылуында булды бугай – ул ничектер хислерәк, шәхси үзеңә кагылганда чагыла торган бер төсмер белән әйтелде. «Илле минут» дигән гыйбарәгә бик кадерле, кыйммәтле нәрсә әйткәндәге кебек басым сизелде. Шуңа күрәдер инде шимбә көн хәтердә торды, көтеп алынды.

Радио вәгъдәле булды – ул мәшһүр әдибебез Әмирхан Еникинең радио фондына илленче елларда ук язып калдырылган «Курай» дигән хикәясен тапшыра башлады. Менә курай моңы белән аралашып, мәшһүр сүз остасы Айрат Арслановның таныш, ягымлы, аһәңле тавышы күңелне иркәли. Саф татарча – якын, кадерле, күңелгә ятыш сүз-сөйләм агышы. Рә-ә-ә-хә-ә-әт!

Илле минут бөтенләй дә сизелмичә, сузылмыйча-саналмыйча, бер тында, бик әлсерәгәндә эчеп җибәргән саф чишмә суы кебек, җанга, тәнгә сихәт биреп агылды гына. Милли җанлы татар кешесе курайга беркайчан да битараф булмады, курай хәле – аның үз хәле. Татар җанлы Әмирхан агабызның телне нечкә тоемлап, тәмен, көч-куәтен осталарча белеп, саллы гына хикәяләве әледән-әле курай моңы, аһәңе белән сугарыла барып, Айрат Арслановның тылсымлы тавышы белән үрелеп, үтемле бер хикәят хасил иткән иде.

Менә шушы була инде ул мәгънәле сүзнең мәгънәле моң, мәгънәле тавыш белән бергә үрелеп барлыкка килгән аһәң-гармониясе! Радио сөйләме генә бирә алган могҗиза менә шушы инде ул! Радионың һәр тапшыруы шушындый тәэсирле, кадерле булырга тиештер дә.

Моңа ирешү өчен радионың, аның һәр хезмәткәренең вакыт дигән бөек кыйммәтнең бәһасен, кадерен белүе мәслихәттер. Илле минутта адәм баласының рухи хәятындагы күпме күңел тибрәнешләрен уятып, чиртеп, кузгатып була икән! Ә бит моңа һәр мизгелнең, һәр минут, һәр сәгатьнең кадерен белеп кенә ирешеләдер. Рәхмәт, Татарстан радиосы! Илле минут изгелек безгә атна саен насыйп булыр дип өметләнәбез.

Тәүлек әйләнәсенә эшләргә насыйп булып та, минутларның кадерен белеп бетермәгән радиоларыбыз бу яңалыкка колак салса иде дигән теләктә калабыз.

Иҗат үрнәге

Казанның иң шыксыз урыннарыннан берсе – мех комбинаты тирәләре дисәләр, бәхәсләшеп торасы юктыр. Андагы искелек, караңгылык, пычраклык! Боларны күрмәс, җаныңны әрнетмәс өчен, күзеңне йомып, оеп барырга маташасың. Шулай да ара-тирә карашың ачылып китә: яңа бер төзелешме, йортмы барлыкка килгән икән. Берсендә бөтенләй айнып кителде: бер йорт урамга башкалар кебек рәттән тормый, ә почмагы белән чыгып тора, өр-яңа йорт. Өч катлы төп бинасы аксыл кирпечтән өелсә дә, урамга чыккан почмагы карашка ятышлы алсу-кызгылт кирпечтән өелгән. «Өелгән» дию дөрес булмас, өю ул, гадәттә, кирпечкә кирпечне тигез тезеп менү була, ә бу бер кирпеч эчкәрәк кергән, икенчесе яртылаш чыккан рәт. Шундый үзгәлеге белән дикъкатьне тартып ала, яңалык хисе канәгатьлек тудыра. Уйлап тапканнар бит, кемдер иҗат иткән бит! Рәхмәт төшкере. Бар әле, шөкер, бездә дә эзләнүчеләр, уйларга курыкмаучылар, иҗаттан тәм табучылар.

Тик шул ук урамда… гамьсезлеккә, туң җанлылыкка, калып-штампның чыкылдап торган мисалына янә дә юлыгасың: урам буйлап урысча «Ул. Меховщиков» диелгән. Теләсә кайсы татар «Мехчылар урамы» дими тагын ничек дисен инде. Юк бит урысча гына уйларга күнеккән татар, әнә «Меховщиклар ур.» дигән, шулай дип бөтен урам буйлап язып та килгән.

Чү, тукта, теге бик тә күңелгә ятышлы алсу-кызыл почмаклы йорт тирәсендә бугай кайбер йортларга «Мехчылар урамы» дип тә язылган бит.

Ходай Тәгалә адәмнәргә иҗат сәләтен төрлечә биргән шул: берәүгә азрак, икенчесенә күбрәк. Хәер, мондый нәтиҗә ясау да дөрес булмас, без инде үз гаебебезне – ялкаулык, хөрәсәнлегебезне – кемгәдер сылтамыйк, гаепне үзебездән эзләп табыйк.

Хата тоту остасы

Бер пенсионер бабай без чыгарган календарьда хата тоткан да шуңа гаеплене «җәзалату» өчен нишләргә белми йөри, гаделлек даулый.

– Тикшердек инде, җаваплы редакторны сүктек, оялттык, сабак алсын дип шелтә дә ясадык.

– Аз. Катырак җәза бирергә кирәк, башкаларга да сабак булсын.

– Ул кадәр инде! Кояш 6 да чыгасын ялгыш 5 тә чыга дигәннән нинди зыян килде? Эшкә бер сәгать алданрак бардыгызмы?

– Юк та соң. Нишләп китә ул хата?

– Нишләпме? Әйтик, өченче ел календаренда өтер урынына нокта китте ди. Шуны бер тынгысыз пенсионер карт, үзенең «галимлеген» күрсәтеп, редактор өстеннән хат язды ди. «Гаепле» редакторны җитәкчеләр җыелышларга куеп, аның вакытын алдылар, теңкәсен ашадылар, игътибарын төп эшеннән аердылар ди. Ә ул быелгы календарьны эшләп ята. Җитмәсә әле, аңардан игътибарын читкә алып, «Нигә китә ул хата?» дигән сорау да бирәләр.

Менә шушыннан китә инде яңа календарьда да хата.

Нәрсә ул шагыйрьлек?

Бер караганда мәгънәсез сорау кебек. Берәү әйтер, тумыштан бирелә торган сәләт, дияр. Хаклы да булыр, чыннан да, кулына каләм алган һәркем язу эшен шигырь сырлаудан башлый. Хәзер мин сиксәнгә җитеп киләм, бөтен гомер язу-сызу белән үткән, төп шөгылем дә язучылык, журналистлык, мөгаллимлек. Тик, дөресен әйтим, үземдә мин чын шагыйрьлекнең «ш» бөртеген дә тоймыйм. Юк, миндә аңа хирыслык.

Хәер, матбугат битенә басылган беренче язмаларым шигырь рәвешендә язылган икән. Асылы – рифмалы, строфалы публицистик юллар. Беренче блокнотымда хәтта «поэма» дип тамгаланган шактый озын язма да табып укыдым. Шунысы аптыратты: аларны укыганда Такташ шигырьләрен укыгандагы кебек булып китте, эчке бер шигъри көй димме, гади генә фикер, хисне дә сәер, аңлаешсыз сурәт итеп күрсәтергә омтылумы – аңламассың!

Чү, димәк ки, шигърият дигән үтә серле, катлаулы бер хасият адәми затка, башка катлаулы сәләти сыйфатлары белән бергә, тумыштан ук ана сөте белән бирелә бугай. Тора-бара ул сыйфат йә үсеп китә – чын шагыйрь пәйда була, йә аны бүтән сыйфатлар томалый, аның күзәнәкләрен сүнәргә мәҗбүр итә. Миндәге кебек, мәсәлән. Нишләмәк кирәк. Бөтен кешелек шагыйрь булып китсә дә, әллә ни кызык булмас иде.

Телдән көчлерәкләр

Петродворец. Соклангыч рәсемнәр, скульптура, архитектура әсәрләре. Сәнгатьнең бөеклегенә дан җырлаучы могҗизалар. Боларга бәя бик кыска гына – шедевр. Нәрсәне генә алсаң да шаккатасың. Аларның иң камил, иң бөек икәнлеген мин үземчә бәяләп барам: аларның хасиятен, үзенчә асылын тел белән әйтеп биреп булмас кебек, гәрчә телебезне иң көчле тасвирлау чарасы дип санасам да.

Шушы Ленинградта мин рәссам Фәйзрахман абый Әминевнең әнисе сурәтен укучыма сөйләп бирергә теләп, шуны тел чаралары белән тасвирлап бирә алмавыма әрнүдән гарьләнеп, булдыксызлыгыма, көчсезлегемә җаным кыелган иде.

Менә тагын уйлыйм: шедевр ул шуңа шедеврдыр да, аны сәнгатьнең бүтән төре белән кабат тасвирлап яисә ясап булмыйдыр. Менә шуңа күрә дә мин, әйтик, сүз тасвиры остасы Лев Толстой әсәре буенча куелган кинофильмга һич барасым килми. К. Паустовский тасвирларын тагын бүтәнчә сурәтләп буламы, ә Айвазовскийның диңгез дулкыннарын кабат тасвирлап бирергә тел чараларын кайдан табасың…

Кулчатырлы ханым

Трамвайда йоклап барган булсаң да, тротуардан атлаган ханымга һич игътибар итми кала алмас идең. Үзеннән дә элек аның зонтигына дикъкать ителде. Кызыл кулчатыр. Кызыл гына түгел, кып-кызыл. Хәтта кып-кызыл гына түгел, ә бәлки юл тамгаларында фара уты төшүгә үтә көчле кабынып китә торган җете кызыл.

Якынайган саен, зонтик, чыннан да, караш төшкәннән җете кызыллана бара, шулай итеп, күзнең явын ала кебек иде.

Әллә-лә, кулчатырның әле төсеннән башка да бер хикмәте бар икән. Монысы да күз карашын үзенә суырып алырлык сихерле икән.

Трамвай ханым белән тигезләнә бара, карашың ханымнан һич аерыла алмый, бөтен гәүдәң белән аңа таба каерыла барасың. Шунда инде караш ханымның сын-гәүдәсенә дә күчә. Әллә-лә, ханымның күлмәк итәге дә нәкъ кулчатырының чите кебек үк нәфис челтәрле икән, төсе генә күлмәкнеке шикелле чем-кара…

Менә бу яңалык, менә бу мода ичмасам! Моны күрсә, хатын-кызның күзе ничек янмас та, йөрәге ничек талпынып-талпынып куймас. Һай, аның кулчатыр белән күлмәгенең аерылмасыз булуы, һай, ханымның гәүдә-сынына, ыспай атлауларына бу яңалыкның ятышлы булуы, һай, аның нәкъ менә бүгенге әле кар, әле яңгыр явып торган, зонтик белән генә йөрерлек сәгатькә туры килүе!..

Трамвай алга чаба, ханым күренмәс булды. Безгә дә, борылып утырып, тел шартлата-шартлата уйланырга гына калган иде. Иҗат итә белә хатын-кыз! Чын мода корбаннары гына түгел, иҗатчыларны да таба. Күпләрне уйланырга мәҗбүр итә. Ә уйлана, тикшерә калсаң инде, теләсә нинди яңалыктан да, иң камил модадан да кимчелек табып була.

Табабыз да! Барыбер табабыз!

Миңа, әйтик, бу мода читтән кергән кебек тоелды. Бездә бит яңгыр бер сәгать яуса, икенчесендә туктый. Дөрес, кояш астында да мондый кулчатыр тотып йөреп була, әмма бездә бит көннәрнең күбесе аязлы-болытлы – яңгыр да юк, кояш та кыздырмый. Мондый көнне зонт күтәреп йөрү… Бер сабыйга әнисе галош сатып алган ди. Аның бик тә киясе килә икән. Тик әнисе, урамда бит коры, яңгыр яугач киеп чыгарсың, дип әйтә ди, малай исә, ә мин табам, дип үҗәтләнә ди. Шуның кебек, яңгыр барыбер явар дип, кулчатырыңны ачып барсаң гына инде. Кыскасы, Лондон, инде, һич югы, Петербург өчен уйлап табылган мода түгелме икән бу?

Шулай да, шулай да… Акыллы бит бу серле кулчатыр хуҗасы! Яңгыр явып торган көннәрнең берсендә шушы трамвай белән шушы урамнан тагын бер үтәм әле мин, билләһи…

Караклык иҗатмы?

Фәнни китапханә директоры, минем белән сөйләшеп утырган көенә, яшь кенә аспирантка керергә рөхсәт биреп, аны тыңлады да гаризасына күз ташлады. Аспирант үз темасына кагылган, элек язылган бер диссертацияне укырга рөхсәт сорый иде. Әйтүенчә, ул аның эчтәлеген белә, үз хезмәтендә аңа карата тәнкыйди фикер белдермәкче була. Бу хакта аның миңа илһамланып сөйләгәне дә бар иде.

Директорыбыз да – тәҗрибәле фән әһеле – аны хуплар кебек тоелган иде. Тик ул, аның йөзенә дә карап тормыйча:

– Әйдә, күчерегез инде, күчер, – диде.

Икебез дә телсез калдык. Шушындый изге урында утырган кеше шулай дигәч, ничек шаккатмыйсың.

Яшь аспирант, ни әйтергә дә белмичә, аптыраудан тынсыз калган иде.

– Рәхмәт, – дип кенә тынын чыгарды.

Шулай да мин, бераз айнып, хәтта төрттерергә дә көч таптым:

– Әйбәт киңәшегез өчен дә рәхмәт тиештер, диссертацияләрне шулай да файдаланырга була икәнен яшь галим монда ишетмәсә, кайда ишетер иде әле, – дидем.

Чыннан да, минем очраклы гына төрттерүемдә дә гаделлек бар түгелме? Бүген тормышыбызда моңа дәлилләр җитәрлек түгелме соң?

Иң бөек эш

Иң ләззәтле, камил, шул ук вакытта аңлашылып бетмәгән катлаулы эш-гамәл ул – физик хезмәт белән акыл-рухи-зиһени хезмәтнең кушылып киткән бербөтен рәвеше. Ул меңнәрчә ифрат үзенчәлекле хәрәкәт мизгелләренең үтә катлаулы тәртип белән укмашкан серле бер төененнән гыйбарәттер. Андый мизгелләр, һәркайсыбызның хәтерендә уелып-уелып калып, гомерлек «тәмле» хатирә булып, искә төшкән саен, шактый тонык яшәешеңдә якты бер нур булып сызылып китә, уйландыра.

Шундый мизгелләрнең берсе һәм иң могҗизалысы мәхәббәт минутларыдыр. Яратышу ул – адәм баласына табигать биргән, кешенең үзенең дә кеше буларак барлык сәләти мөмкинлекләрен – акылын, хисен, көч-гайрәтен, булдыклылыгын, хәйләкәрлеген… куллана-файдалана белгән, үзенә генә түгел, ләззәтне якыныңа да бирү мөмкинлеген күрсәткән, икеңнең дә җаны да, акылы да, тәне, хәрәкәтләре дә күренеп, ачылып китә алган могҗизалы бер күренештер.

Алдан әзерләнү, өркү-шикләрне үзеңдә ничек тә басу-җиңү, аңарга ярарга, ошарга, яраттырырга тырышып, әллә нәрсәләр уйлап чыгару – акыл хезмәтенең иң югары, иң көчле кылларыннан, хисси киеренкелек белән өметләнү, эзләнү, хыяллану – менә бит нинди киеренке иҗади эшчәнлек бит ул мәхәббәт гамәле.

Үзең генә булганда-яшәгәндә һич ачылмый торган, ә икәү булганда ачылып китә торган хасияти сыйфатлар – наз, иркәләү-иркәләнү, сүз белән, моң белән аңлашу-аралашу, бүтән кешене кайгырту, аңа рәхәт, тәмле, ләззәтле булсын дип тырышу.

Әгәр бу чын гамәлият икән, ул, һичшиксез, хәрәкәт белән бәйле. Шунсыз хезмәт була алмый. Чыннан да, мәхәббәт гамәлендә кешенең кайсы гына әгъзасы җансыз кала икән. Төнен әйтәсе дә юк, көнен дә әллә ни хәрәкәтләнмәгән әгъзалар хәрәкәткә килә, башка вакытта бер төрле булса, бу юлы ул бүтәнчә хәрәкәт ала. Гадәттә, үзеңә генә бәйле хәрәкәтләр аның белән бәйләнештә үзгәрә, икенчегә әйләнә, «аны кайгыртуга» көйләнә, җайлаша, икеләтә артыграк тырышыла.

Никадәр генә төрлелек кебек тоелса да, бу гамәл үзенә бер катлаулы тәртиптән торуны барыбер сизәсең. Төрле өлешләрдән торган система бит. Табигатьтә аның «өлешләре» н очратасың: торналар биюе, сандугачның өзелеп сайравы, атларның үбешүе, аннары якынаюы… Ә кеше мөнәсәбәте әнә шундый өлешләрнең камил берләшүендә. Акыл, хис, рухи, тән хәрәкәтләренең бөтен бер тәртипле төенләнеше. Йә, тагын нинди эш-гамәл менә шушылай бөтенлекле башкарыла?! Ни кызганыч, вакыт-вакыт без үзебез табигать биргән менә шушы камил тәртип-бөтенлекне өзгәлибез-бүлгәлибез, тәмен җибәрәбез. Урам чатында үбешеп торган парларны күреп, чыннан да, кызганудан башка ни уйларсың. Һәр гамәлнең икеңне дә канәгатьләндерерлек нәтиҗәсе булырга тиештер бит. Ә монда нинди нәтиҗә!

Бөтен хикмәт шунда ки, әлеге иң камил бөтенлекле гамәлнең нәтиҗәсе дә чын мәгънәсендә могҗиза, җирдә, дөньяда, галәмдә бары бер генә, үзе генә, бернәрсәгә дә, беркемгә дә охшамаган «җимеш» булырга тиеш. Без үзебез – син, мин – барыбыз да, чыннан да, менә шундый җимешбез. Ул нәтиҗә Кеше үзе инде!

Күпсенделәр

Бер җомгада өч газетта берьюлы зур-зур өч язмам чыкты. Өстәвенә әле шушы атнада университетта халыкара зур симпозиумда доклад сөйләдем. Туры килсә килер икән – «Татарстан» журналында фәнни мәкаләм дә басылган.

И-и-и, күңелле инде ул үз исемеңне күрү, ни көтелгән газиз «балалар» ыңны күрү, аларны кайта-кайта карый-карый, сыйпарга, үбеп алырга җитешеп дулкынлану-хисләнү, хата җибәреп адәм рисвае итмәделәр микән, балакаемның берәр төшен гарипләмәделәр-бозмадылар микән дип дер калтырап, шул ук вакытта син язган сүзләрне бүтәннәр дә укып мәгълүмат ала, хисләнә, ягъни мин үз ниятемә, теләгемә ирештем бит дип эчке бер горурлану белән укып чыгулар.

Күп булды бу, артыгы белән түгелме икән. Дөрес, берьюлы язылган түгел, төрле вакытта, төрле халәттә, төрле максаттан язылганнар; кайсы тиз чыкты, кайсы айлар буе ятты. Менә бит басылып чыгуларының бер көнгә туры килүен күр. Хөсетлерәк кешеләргә көнләшергә, гайбәт таратырга да җитә калыр…

Бу күбрәклекне үзем дә тоям. Бераз уңайсызрак та кебек: берәүләрнеке әнә бик озак чыкмый ятадыр да үз исемен айлар буе күрми интегәдер. Ә миңа менә… Моның арты хәерле булсын инде…

Күрәсең, мин үзем генә күпсенмәгәнмендер. Менә берничә көннән «Сөембикә» журналы баш мөхәрриренең урынбасары Марат Әмирханов дус шылтырата. Журналның дүртенче санында бер язмам чыгарга тиеш иде, көттем-көттем, чыкмады. Шуны аңлатырга шылтыратадыр инде дисәм, кая ул, сүзен «бик күңелсез эш бит әле» дип башлады бу. Нәрсә булган дисәм, язмамны бишенче санга керткән булганнар да иң соңгы мәлдә, техник сәбәп белән, авторы, ягъни минем исем төшеп калган. Менә сиңа мә! «Бу фамилияне күпме басарга мөмкин, җитте аңа», – дигәндер дә Ходай Тәгалә төшереп калдыру җаен тапкандыр. Һич үпкәләмим, чыннан да җиткән иде бу арада безнең исемне кабатлау.

Акча – рухи байлык түгел

Узган елгы (1997) дөньякүләм кино казанышлары турында сүз чыкканда, «Титаник» фильмы гел телгә алынды, бөтен рекорд-бүләкләргә ул лаек булды шикелле, «Оскар» ларны иң күп алган фильм да ул иде булса кирәк.

Ни кызганыч, бу сөенечле фактлардан җыелган уңай хисне бер кашык дегет пычратып куймасынмы: фильмга карата белдерелгән яхшы сыйфатларның барысының да дәрәҗәсе акча белән, доллар белән бәяләнә икән ич! Иң күп кеше караган – шулкадәр акча җыелган; иң яхшы роль уйнаган өчен премия бирелгән – шулкадәр долларлык бүләк; иң яхшы җыр конкурсында җиңгән – шуныңча сумлык бүләк бирелгән: акча, сумнар, доллар, евро…

Нәрсәне бәялиләр? Кино бит нефть тә, агач, металл, автомашина да түгел, ә бәлки сәнгать әсәре, ягъни рухи дөнья. Бу бит – җан, күңел төшенчәләрен акча белән үлчәү дигән сүз. Әстәгъфирулла. Европача әйтсәк, абсурд ич! Безгә бу бик тә сәер, моны аңлавы кыен.

Бу фильмга бәйле уйлану барышында аның, чын сәнгать җимеше буларак, безнең карашка, акчага үлчәнми торган, дөресрәге, акча белән генә һич тә үлчәнә алмый торган, тагын да төгәлрәк әйтсәк, акча хакында бөтенләй дә уйланырга тиеш булмаган яклары да ачылып китте. Әйтик, фильмның режиссёры (кызганыч ки, исемен хәтерләмим) билгеләнгән акчаны җиткерә алмагач, химаячеләре, өстәмә акча бирүдән баш тартып, әсәрне уйланганча төшереп бетермәү куркынычы тудырганнар. Ярый әле иҗат ялкынында янган режиссёр инде, акча богавыннан котылып, сәнгать илһамында йөзгән мәлдә булган – ул, шәхсән үзенә тиешле гонорардан баш тартып, кино төшерүне дәвам иттергән. Чын сәнгать, чыннан да, корбансыз булмый шул.

Ә күңел моны барыбер зур югалтуга санамый: акча юк, аның каруы сәнгати казаныштан миллионнар алдында, нинди хөрмәт, нинди дан-шөһрәт, үзеңә нинди рухи ләззәт.

Тәмле мизгел

Уянып киттем. Күз дә ачылды. Мондый хәл еш булмый – уянып киткәч тә, күзне ача алмыйча, озак ятасың, «ачыл, ачыл, торасы бар бит» дип, аларны әле күпме үгетлисең.

Бүген менә үзләре ачылган. Тәрәзәгә дә карап алдым. Иртә әле. Биш тә юктыр. Шулай да тәмам уянылган. Нәрсә уятты соң? Читтән тавыш-фәлән дә булмады, тәндә дә авырту-кысталу юк кебек, Аллага шөкер, бар да тәртиптә. Рәхәт, тәмле уяну бу. Иркәләнеп, җылынып ятасы килү теләге дә чыгып бетте. Торырга кирәк!

Ә-ә-ә, мине бит язылып бетмәгән эшем уяткан. Шул көтеп тора. Әйе-әйе, тәгаен шул уяткан. Башка эшләр дә бар. Алар да әлеге ашыгыч эшкә, уят, уят, дигәннәрдер.

Гомерем буена шулай уянган көннәрем аз булмады. Иң рәхәт, иң татлы уянулар бу. Калган көннәремдә дә берүк шулай уянырга язсын.

Сөбханалла

Җәй буе бөркү. Гарык булдык инде. Суда гына ятасы килә. Анда да беркемгә карамыйча.

Хатын-кыз тәмам шәрәләнеп бетте. Суда, комда гына түгел, урамда, транспортта, өйдә дә. Кай төшләрен генә ачып куймыйлар да итәкләрен, чалбар, оек балакларын ничек кенә телеп-кисеп бетермиләр.

Җитмәсә әле, ачык төшләренә, әлбәттә инде, кеше игътибарын, беренче чиратта ирләр игътибарын җәлеп итәр өчен нинди генә ялтыравыклар, хәситәләр тагып бетермиләр, нинди генә буяу, иннек-кершәннәргә буяп чекерәйтмиләр. Тик мондый көнне андый «иҗат җимешләре» нә кемнең генә күз төшерәсе килер икән. Бөркүлектән ми генә миңрәүләнеп калмаган, күңел күзе дә тәмам йомыла язган, бернәрсәгә дә исе китми.

Тукта, тукта, күңел күзе бераз уянып китеп, ачыла да башлады түгелме? Трамвайга килеп кергән менә бу туташ-ханым башкалардан бөтенләй үк аерыла инде әллә? Нишләп әле ул бүтәннәрдән аерылырга теләгән – шыксыз үрдәк баласы. Бөтенләй аерыла дип инде, нәрсәсе кешечә түгел соң? Бар да үз урынында бит, ачыктан-ачык шәрә төшләре генә күренми. Изүе ябык, аның каруы гади, нәфис, вак чәчәкле, зәвык белән тегелгән җиңел күлмәге аның үз тәненә дә, менә безгә дә салкынча рәхәтлек биреп тора кебек. Толымы артка урап куелган, әмма ул бөтенләй авылча, өлкәннәрчә үк тә түгел – колаклары турысына гынаберничә тотым чәч махсус бөтеркәләп төшерелгән, күңелгә ятышлы булып тирбәлеп-тирбәлеп тора. Заманча! Яшьләрчә!

Йөзенә дә карыйсы килеп тора: юк бит, бернинди кершән, иннек юк. Ирен алсу, кашлар табигый кыйгач, күз төпләре күгәртелмәгән яисә зәңгәрләтелмәгән. Бөтен җире табигый.

Әллә бераз гына кул да тигәнме – яңак чите әз генә алсуланып киткән түгелме? Әллә тумыштан шулай нәфис, күз явын алырлыкмы?

Аһ, белмәссең, аермассың, билләһи.

Карале менә, шушы билгесезлек, шуны ачыклыйсы килү хәлалгыч бөркүдә дә кыз-ханым белән кызыксындыра, аны яратып, сокланып, иренмичә, баш түбәсеннән алып бөтен гәүдәсе буйлап, аяк очларына кадәр карыйсын китерә бит…

Аяк очлары? Аның хәтта аякларына килешеп торган үрмә җиңел сандалие башыннан бармак очларының күренүе дә шәрәлек түгел, ә матурлык, табигыйлек булып кабул ителә, чөнки тырнакларына да педикюр ясалган иде. Тукта, чү, анысы да педикюр түгел бугай, әллә табигать биргән пөхтәлек, алсулыкмы?

Аһ, белмәссең!..

* * *

Редактор – төзәтүче генә түгел.

* * *

Телеграф баганасы ул – редакцияләгән чыршы агачы.

* * *

Акча – санаганны, оригинал укыганны ярата.

* * *

Язучыга «кыскарту» тере бармагыңны кисүгә тиң. Кайвакыт язганың ярамаганга түгел, газет битенә сыеп бетмәгәнгә кыскарталар бит. Монысы инде бармагыңны үзең теләп кисүгә тиң.

Тфү-тфү, минем кабер ташыма да фәлән көнне «үлде» дип түгел, «кыскарды» дип язып куярлар сыман.