Читать книгу Tajemnice walizki generała Sierowa - Iwan Sierow - Страница 67

Po Wajnachach, czyli Czeczenach i Inguszach, nadeszła kolej innych narodów kaukaskich oskarżonych przez Stalina o kolaborację z okupantem niemieckim.

Już w lutym 1944 roku Beria wraz z Sierowem i Kobułowem przyjeżdżają do Nalczyku, gdzie szykują deportację Bałkarców. W zapiskach Sierowa wzmianki o tym nie znajdziemy, ale w dniach 8–9 marca wywieziono ponad 37 tysięcy osób.

O „czystce” Krymu natomiast pisze bardzo szczegółowo. Nie ukrywa, że to z jego inicjatywy w ślad za Tatarami usunięto z półwyspu Bułgarów, Ormian i Greków.

Pierwszy etap operacji przeprowadzono od 18 do 20 maja 1944 roku – do Azji Środkowej wywieziono całą ludność tatarskokrymską, ponad 191 tys. osób.

Miejscowi cierpieli pod niemiecką okupacją dwa i pół roku. Nic dziwnego więc, że niektórzy poszli służyć zaborcy.

Z Tatarów krymskich uformowano dziewięć batalionów, jak również uzbrojone oddziały samoobrony, które aktywnie uczestniczyły w operacjach karnych przeciwko sowieckim partyzantom.

Tragedia polegała na tym, że ruch partyzancki wśród Tatarów krymskich był niezwykle silny, w wyniku czego dosłownie brat walczył z bratem.

Dawnych zasług jednak nikt teraz nie brał pod uwagę – o zdradę oskarżono cały naród.

Nadszedł rok 1944, a ja ciągle jeszcze walczyłem ze zbrojnymi oddziałami czeczeno-inguskimi ukrywającymi się w wysokich górach.

Kiedy wróciłem do Moskwy, koledzy z Giensztabu opowiedzieli, że dowódca 4. Frontu Ukraińskiego generał armii Tołbuchin w telegramie do Kwatery Naczelnego Dowództwa informował, że po wyzwoleniu Symferopola na początku kwietnia miejscowi mieszkańcy żalili się na bestialstwa Niemców i w szczególności Tatarów krymskich, którzy im się wysługiwali. Niedobitki tych hitlerowskich sługusów uciekły w góry i tam się ukrywają, napadając na wioski, grabiąc i mordując ludność cywilną. Na końcu szyfrówki Tołbuchin prosił GKO o podjęcie koniecznych środków zaradczych.

Następnego dnia ukazało się postanowienie GKO z zaleceniem: „powierzyć zastępcy szefa NKWD Sierowowi wysiedlenie w trybie pilnym Tatarów krymskich w głąb kraju”195.

Następnego dnia wylecieliśmy na Krym. Beria wcisnął mi „do pomocy” Kobułowa196.

Przylecieliśmy do sztabu frontu ulokowanego w bułgarskiej wiosce pod Symferopolem. Zastaliśmy tam specjalnego pełnomocnika Stawki, marszałka A.M. Wasilewskiego, dowódcę, generała Tołbuchina, sztefa sztabu frontu, mojego kolegę z Akademii generała lejtnanta Biriuzowa*.

Spotkaliśmy się po przyjacielsku. Opowiedzieli o bezeceństwach miejscowych Tatarów, którzy nie uciekli z wycofującymi się Niemcami i być może nadal korzystają ze wsparcia agresorów, ponieważ południowe wybrzeże Krymu od Teodozji do Eupatorii zajmowały wojska niemieckie i rumuńskie197. Symferopol wyzwolono zaledwie przed dwoma dniami, ale Niemcy nadal każdej nocy nadlatują z Sewastopola i bombardują miasto z lotu koszącego198.

Na marginesie, zeszłego wieczoru po godzinie 21, kiedy siedzieliśmy przy kolacji, nadleciały niemieckie samoloty i zrzuciły 50-kilogramowe bomby. Sufit się zatrząsł, ze ścian posypał się tynk. Kobułow zbladł i dał nura pod stół!

Roześmiałem się, patrząc na niego. Następny wybuch. Zgasło światło. Kobułow rzucił się do drzwi, krzycząc do mnie: „Do okopu!”. Jakiego okopu? Wiedziałem, że na podwórzu nie było żadnego okopu.

Wybiegliśmy na zewnątrz. Kobułow popędził do jakiegoś wzgórka przy płocie. „Właź!” – krzyknął. Zszedłem na trzeci schodek i myślę, czy warto się pakować do zbiorowej mogiły. W tym momencie na ulicy przy naszym budynku wybuchła bomba.

Kobułow rzucił się do okopu, zwalił mnie z nóg swym 130-kilogramowym cielskiem i mało nie zgniótł. Zacząłem go sztorcować, ale uwolnić się od jego ciężaru nie byłem w stanie. Po tym wypadku nawet blisko nie podchodziłem do okopu, który wyryto na rozkaz Kobułowa w czasie mojej nieobecności.

Domówiliśmy się z Wasilewskim i Tołbuchinem, że ustalimy liczebność Tatarów krymskich i wystosujemy wspólny wniosek do GKO ze stosownymi propozycjami. Miałem na uwadze przeprowadzenie obławy w górach i aresztowanie zbrojnych band.

Wojskowi od razu zaprotestowali – Tatarów należy wysiedlić i basta. Zapewnią transport i ochronę operacji deportowania. GKO nakazał im w ciągu miesiąca wyzwolić Krym od Niemców.

Skoro tak, powiedziałem, sprawę należy dokładnie rozważyć i musimy się ponownie spotkać celem dopracowania szczegółów.

Po powrocie do Symferopola od razu zameldowałem do centrali o wynikach spotkania i dodałem, że po 3–4 dniach przedstawimy gotowe propozycje.

Zacząłem z grupą swoich oficerów objeżdżać poszczególne obwody, ustalać liczbę Tatarów oraz wypytywać o ich zachowanie i czyny. We wszystkich miejscowościach kobiety i starcy, bo tylko tacy pozostali, ze łzami w oczach opowiadali, że stacjonowały tu wojska niemieckie i rumuńskie. Jeżeli mają porównywać Rumunów do Tatarów krymskich, to Tatarzy – potwory i bestie, a Rumuni – porządni ludzie.

Zauważyłem ciekawy szczegół – Tatarzy niezwykle przyjaźnili się z Ormianami. Jeżeli główny herszt był Tatarem, to jego zastępcą obowiązkowo był Ormianin, i na odwrót199.

Kiedy po kilku dniach wróciłem do Symferopola, opowiedziałem to Kobułowowi, który był Ormianinem z pochodzenia. Poczuł się nieswojo. „Jak to może być? Ormianie nikogo nigdy nie krzywdzili, to przecież ich zawsze prześladowano”.

Opowiedziałem mu o przypadkach bandytyzmu, kiedy Ormianie palili wioski i wrzucali niemowlęta w płomienie, pokazałem zeznania ormiańskiego zdrajcy-gestapowca o popełnionych przez niego zbrodniach i dodałem, że Ormian również należy deportować. Kobułow się ze mną nie zgodził.

Po upływie dwóch dni dysponowaliśmy kompletem danych o liczbie Tatarów, Ormian, Greków i Bułgarów, których na rozkaz Moskwy też wciągnięto na listę deportacyjną. Przekazaliśmy je do GKO, dodając, że można ich wszystkich w sposób zorganizowany wysiedlić na dalekie zaplecze ZSRR. Na osoby obciążone zbrodniami prześlemy odpowiednie materiały dokumentacyjne w terminach późniejszych, gdyż obecnie nie mamy do tego ani ludzi, ani czasu.

Następnego dnia W.W. Czernyszow zadzwonił z informacją o decyzji GKO dotyczącej deportowania Tatarów, Greków i Bułgarów200. Powiedziałem wtedy Czernyszowowi, że Bułgarzy i Grecy zachowywali się poprawnie, Ormianie natomiast dopuszczali się bestialstwa, i że sporządzę dla niego na ten temat stosowną notatkę. Po dwóch dniach nadeszło z Moskwy uzupełnienie – Ormian również należy wysiedlić.

Operację zalecano przeprowadzić w krótkim czasie, a przecież na południowym wybrzeżu Krymu i w Sewastopolu ciągle panoszyli się Niemcy.

Poinformowałem Tołbuchina i Wasilewskiego i zażartowałem, że termin wysiedlenia zależy teraz od dowódców wojskowych. Oni z kolei zapewnili, że rozprawią się z okupantem w ciągu 10 dni i wtedy można będzie przystąpić do wprowadzenia w życie naszych planów deportacyjnych. Słowa dotrzymali.

Po 3–4 dniach Niemcy opuścili Sewastopol. Okupowany pozostał tylko kawałek wybrzeża o rozmiarach 2–3 kilometrów kwadratowych, z którego ewakuowali statkami swoją technikę wojskową.

Tego samego dnia namówiłem Kobułowa, zabrałem ze sobą dwunastoletniego Wowkę i pojechaliśmy. Na podejściach do Sewastopola zobaczyliśmy niemieckie trupy, zabite konie, pokiereszowane czołgi i samochody. Miejscami miasto płonęło.

W jednym miejscu przejeżdżaliśmy obok jaskini, z której unosił się gęsty dym. Czerwonoarmiści uprzedzili, że niemiecki skład amunicji może wybuchnąć w każdej chwili.

„Superodważny” Kobułow zaczął mnie namawiać na zmianę trasy przejazdu, argumentując, że lepiej nadrobić pięć kilometrów, niż ryzykować życie. Zgodził się dopiero, gdy powiedziałem, że w takim razie pojadę sam, a on niech sobie radzi, jak chce. Szybko przeskoczyliśmy niebezpieczne miejsce i tyle.

Przy wjeździe do Sewastopola przed nami szła kolumna czołgów. W jednym miejscu przejechała trup Niemca. Po przejściu kolumny patrzę – leży w poprzek drogi kombinezon w szarym kolorze. Zwolniłem i przyjrzałem się. Kolumna czołgowa tak sprasowała ciało, że wyglądało jak gruby kawał dykty zachowujący ludzki kształt, bez rozgniecionej głowy, która odpadła i odleciała na bok.

Z trudem dotarliśmy w końcu do centrum miasta, które dopiero co opuścili Niemcy. Mieszkańców nie widać, tylko czerwonoarmiści i trochę naszych marynarzy. Gdzieniegdzie słychać strzelaninę – widocznie nasi żołnierze dobijali pojedynczych fryców.

Spokojnie wyjechaliśmy za miasto, by przyjrzeć się przez lornetkę niemieckim pozycjom. Hitlerowcy w liczbie około 25 tysięcy zgromadzili się na cyplu Chersonez i częściowo na wybrzeżu Morza Czarnego pod dowództwem generała pułkownika Joeneckego*. Ładują na statki swoją piechotę i technikę wojskową, lecz zbliżyć się nie pozwalają – obstawili się moździerzami, armatami i bronią się zaciekle. Nasze samoloty ich bombardują, ale bez większego powodzenia – załadunek trwa. Niemiecka obrona przeciwlotnicza zaktywizowała się niezmiernie – na moich oczach dwa sowieckie myśliwce zadymiły i poczęły się zniżać.

Wieczorem wracaliśmy do Sewastopola. Przydarzyła się sytuacja iście komediowa. Kiedy podjeżdżaliśmy do miasta, należało przejechać kawałek drogi po wzgórzu, gdzie z jednej strony stały domy, a z drugiej ciągnął się długi gliniany murek. Czerwonoarmista przy pierwszych zabudowaniach uprzedził, że Niemcy ostrzeliwują ten odcinek i należy szczególnie uważać.

Mówię Kobułowowi: „Przebiegniemy ten kawałek, by Niemcy nie zwrócili uwagi na samochód i nie ostrzelali”. Kobułow zbladł, ale innego wyjścia nie ma, żadnego objazdu nie było. Dodałem: „Nie biegnij przy domach, tylko wzdłuż muru, tam Niemcy cię nie zobaczą”.

Pobiegli z adiutantem Charitonowem. Kobułow był urodzonym tchórzem – przebiegł koło 15 metrów z tą swoją tuszą i skręcił z drogi ku domom. Niemcy go dojrzeli i otworzyli ogień z moździerzy. „Do muru!” – wrzeszczę do niego, a on się przyciska do chaty. Pociski zaczęły wybuchać coraz bliżej nas. Wyskoczyłem z willysa i zanurkowałem pod murek. Potem pobiegnę – pomyślałem.

Kobułow wreszcie mnie posłuchał, też przebiegł pod murek i zaległ. Pociski padały coraz bliżej. Wskoczyłem do samochodu, dałem pełny gaz, by jak najszybciej przeskoczyć fatalne miejsce, i wrzasnąłem w pełnym pędzie do Kobułowa: „Wiej stąd!”.

Wyjechałem na bezpieczny teren i zatrzymałem się. Po chwili dowlókł się do mnie Kobułow, cały zziajany, w kurzu i mokry od potu, chwyta się za serce. „Umieram” – powiada. Wtaszczyliśmy go do willysa i pojechaliśmy.

Przez całą noc potem się skarżył i narzekał, zażywał lekarstwa i koniak. To ci wojownik! Wyobrażam sobie, jak barwnie opisze to zdarzenie w Moskwie.

Na Krymie spędziliśmy cały kwiecień i maj. Operacja wysiedlenia Tatarów przebiegła normalnie we wszystkich regionach, również w niedawno wyzwolonych spod panowania niemieckich okupantów. Często rozmawiałem z mieszkańcami, przeważnie kobietami i starszymi mężczyznami, i dowiedziałem się od nich wielu ciekawych rzeczy…

Na Krymie przy górze Sapun, którą szturmowała nasza piechota, spotkałem 7 maja Piotra Koszewoja*, który potem dowodził korpusem pancernym. Pogadaliśmy około 10 minut i ruszył do ataku z czołgistami, ja na willysie – za nimi. Więcej go w Sewastopolu nie spotkałem.

Widziałem się tam także z dowódcą armii Mielnikiem, Korotiejewem oraz innymi, znanymi mi jeszcze z Kaukazu z roku 1942.

Generalnie muszę powiedzieć, że z Krymem Niemcy mocno się przeliczyli…