Читать книгу Wanneer water wyn word - Jacqueline Leuvennink - Страница 6

Die see op Paternoster is nog net ’n werksee. Niemand kan raai dit gaan later ook ’n vakansiesee word nie. Waar ’n man hande agter die rug of hande in die broeksak met sy oë vasgenael op die see staan, weet jy hy kyk vir kos. In die winter kan die skuite soms glad nie in die see kommie. Maar die manne staan steeds in die sleg weer buite om die vis in die brandwater raak te sien. Teen die tyd dat hulle nette intrek, is almal druipend nat.

Winteraande wanneer die ysgrys branders met mag strand toe stoot en dit voel asof die wind alles platvee, hou almal deur en vensters dig. Op stiller aande gaan sit ons egter graag styf langs mekaar om die vuur, pure sardiens in ’n blikkie. As Ma nie kyk nie, waag ons dit om stokkies in die vuur te steek en versigtig ligkringetjies in die donker te maak.

Partykeer ril jy liggies van die koue. Soms ook van opgewondenheid. Daar is altyd ’n kans dat die ooms op so ’n aand ’n storie of twee vir ons kan uitryg. Seestories loop met gemak diepsee in en duine oor. Ons hoor van swerwers en skipbreukelinge wat hier aan wal gestap het.

Terwyl oom Kok ons nog een aand met groot gebaar sit en vermaak, ontplof ’n snoekkuit op die kole. Dit piets hom teen die maag. Hy los ’n paar knope en vlieg op asof iets hom gepik het. Dis ’n hele gedoente. Ons kinders loer onderlangs vir mekaar. Niemand waag dit om te lag nie – hy is mos ’n grootmens – maar ons het al ons dae om ons mooi in toom te hou.

Vistermanne is ’n ongeskraapte lot. Hul r’e brei en hul stemme is skor van jare se skreeu bo baie branders uit. Jy herken hulle aan hul hande, grof en eelterig van nettrek en snoekvlek, die naelvliesies geskeur. En ook aan daardie diep lyne op die gesig van heeldag in die son wees op die soutwaters.

Hulle weet van skuite wat ónder deur die branders loop. Eintlik praat ons mense nie van skuite nie, almal sê sommer skyte. Party weer skyre.

Sommige dae staan die noord asof uit die bloute skielik skerp op. Sulke oggende beur Pa omtrent op sy knieë teen die wind in visfabriek toe. Ons weet die swelle loop in sulke weer op ’n kwaai see maklik ’n skuit toe. Dis iets waarmee jy nie speel nie; ’n man kan gly en val as die skuit in ’n stormsee rol. As Pa weer so ’n bietjie skuinsloop, sê hy egter graag met ’n sleeptong: “My naam is Djannie Brutus; ek gly, maar ek vallie.” Ek is maar bly hy werk nie meer op die oop see nie.

Daar word gesê die see is ’n vrou: sy gee, maar sy vat ook baie mans se lewe. Dit leer jou bid, sê die ooms. “Néé, ’n mens gaan nie sonnerie Jirre see toe nie.” Maar ’n man is ’n snaakse ding. As hulle Sondae moet klim ná die naweek se gekuier is dit maar ’n gesukkel. Die een het ’n maag en die ander een ’n kop. Maar tog is daar nie so iets soos ’n Paternoster-visterman wat by die huis bly lê nie.

Die ooms vertel van die ou wat in ’n storm na die Here geroep het. Met die afstap aan wal het hy, die grond nou darem weer stiller onder sy voete, egter sy half-jack uitgepluk en gesê: “Die duiwel is darem self nie ’n sleg kêrel nie …”

Kyk, vis is kos. Al skeur die wind dae lank deur al wat ’n gat is. Daar is tye van droëbek omdraai en die mense in die kantore wetie regtig van sout of water nie. Jy kan nie nee sê vir skeptyd se volop nie. Soms vat die vistermanne kanse, selfs al sê die radio daar kom ’n gróót see. Jy word mos betaal vir wat jy inbring. As hulle besig is om te vang, druk hulle met daardie wil van ’n man deur om nog ’n gooi te maak. Die boot moet vol. Die radio kan maar waarsku. Hulle leef van die see. En hulle leef op hoop.

Dié wat ander weivelde gaan soek soos op die myne kom dikwels terug, kom sê die water was vir hulle darem heeltemal te laag daar op die droë grond. Tussen vlek en mootjiemaak deur word dit mos soes ’n léwe; jou pa het dit gedoen, jou oupa het dit gedoen. Die see kom saam met jou ma se melk in jou are in.

Maar die see laat ook nie met hom speel nie. Daardie einste groot blou dam kan in ’n verwoestende derduiwel ontaard. Dis wanneer die noord ’n skuit soos ’n boksie mêtjies kan omdop. Ons word groot met die ding van bote en manne wat nie daarin kon slaag om tussen die deinings en die trôe deur te oorleef nie. ’n Skuit se lig raak maklik net weg. Veral in sleepmis wanneer als spokerig word.

Gewoonlik hou ek van die sussende klank van die see wat saans, wanneer alles stil begin word, in elke kamer van die huis kom lê. Maar sommige nagte lê ek in my bed en luister hoe brul die vuurtoring digby ons huis by Cape Columbine. Sy waarskuwings kom diep en ver deur die digte wit niks aangerol. En dit maak my bang.

As die wind van vroegnag af om die huis se hoeke kla, word ek soms met ’n somberte en ’n gevoel van onheil in my wakker oor mense in die dik swaarweer op die oop see. Wie gaan vandag huis toe kom en wie dalk nie? As die snoek loop, is die meeste bote reeds van die vorige nag af uit.

Op pad skool toe sien ek nog hoe slaan die branders met mag teen die hoë klippe. Allerlei vreemde goed kom saam met die skuim uitgespoel. Die skedel van ’n rob. Stukke dryfhout. Bottels, plastiek, haaitande …

Eenkeer kom sê Pa van ’n groot tornyn wat op die wal uitgespoel het. Die ou manne drink tornynolie. Hulle glo dis goed vir die gesondheid.

En dan kom die nuus. Nog ’n mens wat ons ken, het verdrink. Sulke tye gaan staan Paternoster se inwoners met hul oë vasgenael op die see soos wanneer hulle harders kyk. Die grootmense probeer nie eens om die kinders weg te hou nie.

As die lyk later uitspoel, is almal, klein en groot, op die strand. Dis eers vreemd stil. Soms wieg die mens wat was nog in die water. Maar dan breek een en dit raak ’n gehuil en ’n geween. Boeta Sam en antie Helen se boeta Charles het dit nie gemaak nie. Ons gaan hulle nooit weer sien nie.