Читать книгу Көһөрүллүү - - Страница 3

Убаастабыллаах ааҕааччым, тоҕо бу ыарахан ис хоһоонноох тиэмэни талан суруйарга холоннуҥ диир буоллаххына… Урут чурапчылары хоту балыкка көһөрбүттэрин туһунан дьон кэпсээниттэн истэр этим. 2000 сыллаахха доҕорум Николай Никитинниин устубут «Суор тиһэх кыланыыта» диэн, сахаттан бастакы видеодетективым презентациятын кэнниттэн, көһөрүү алдьархайдарын туһунан кэпсэтии буолбутугар, Вячеслав Попов диэн билэр киһим «биир оҕо хоргуйан өлөр тиһэх мүнүүтэтигэр Сталиҥҥа сурук суруйа олорон сырдык тыына быстаахтаабыт» диэн кэпсээбитэ. Ол мин, айар киһи, уйаҕас дууһабын сүрдээҕин долгуппута.

Онтон көһөрүллүүнү Агафья Птицына үчүгэйдик билэр диэбиттэригэр, ыйыталаһан, көрсүбүтүм. Кини миэхэ көһөрүүгэ сыһыаннаах кинигэлэри, сүбэ-ама биэрбитэ. Тыа хаһаайыстыбатын оччотооҕу миниистирэ Егор Афанасьевич Борисов эмиэ сэргээбитэ. «Чурапчы алдьархайа» диэн кинигэни ааҕан баран, киинэ сценарийын суруйарга холоммутум. Прокопий Петрович Флегонтов ахтыыларын олус долгуйа аахпытым уонна онно олоҕуран суруйбутум. Сүрүн геройум Ньукуус кини прототиба буолуон сөп.

Көһөрүллүү 60 сылын көрсө сценарий бэлэм буолбута. Учууталлыыр буоламмын, киинэнэн дьарыктанар кыаллыбат этэ. Онон тохтообутум. Кэлин Намнааҕы педучилищеҕа бииргэ үөрэммит, Чурапчыттан сылдьар доҕорум Дмитрий Новгородов «суруйар дьоҕурдаах эбиккин, аны онтуккун сайыннар» диэн сүбэлиирэ, көҕүлүүрэ. Онон сценарийбын уус-уран сэһэн гынарга санаммытым. Аны Чурапчы улууһун Хайахсыт нэһилиэгиттэн төрүттээх дьону сураһан, «Саха» НКИК араадьыйатын дириэктэрэ Тарас Лукич Тарасовы көрсөн, бу кэнники сылларга үлэм син иннин диэки хамсаабыта. Кини убайын Иван Лукич Тарасовы, көһөрүллүү тыыннаах кыттыылааҕын көрсөн, кэпсэтэн, кини ахтыыларын, кэпсээннэрин бэлиэтэммитим. Уонна дьэ бу холонон көрдүм. Араас ахтыыларга олоҕуран биир саха ыалын дьылҕатын суруйдум. Бэйэм ити кэпсиир сирбэр бииригэр да сылдьыбатаҕым, көрбөтөҕүм. Онон туох эмэ сыыһа баар буоллаҕына, өйдөөн, баалаабаккытыгар көрдөһөбүн.

Мин бу үлэҕэ саха норуотун сэрии сылларынааҕы алдьархайын ыарахаттарыттан булгуруйбакка, кырдьыктара кыайбыт Чурапчы чулуу дьонугар сүгүрүйэн туран ылыстым. Араас докумуоннары, ахтыылары, суруналыыс Т. Кардашевскай «Ыар сүтүктээх суолларынан», суруйааччы И.Е. Федосеев-Доосо хомуйан оҥорбут «Чурапчы алдьархайа» кинигэлэрин, ону тэҥэ «Литовцы у Ледовитого океана» диэн хомуурунньугу туһанным.

Дьон-сэргэ, ыччаттарбыт история ис дьиҥин билиэхтээхтэр, ааспыты сыаналыахтаахтар, харыстыахтаахтар диэн ыра санаалаах айымньым аан тылын түмүктүүбүн.

Ааптар