Читать книгу Көһөрүллүү - - Страница 8

Тойон Арыы, ааттыын да Тойон Арыы дэнэр, арыы талахтардаах, киэҥ нэлэһиспит хочолордоох, көмүстээх Алдан Элиэнэ эбэ хотуҥҥа түһэр Нам оройуонун Арбынын сирэ. Өрүс арыытын үүнүүлээх ходуһатыгар ыраах күөх буруо тунаарыйа сыыйыллар. Бу Хайахсыт Түмсүү холкуоһуттан Баһылай биригээдэтэ кэлэн, күүрээннээх үлэ үөһүгэр өлгөм үүнүүнү сомсон үлэлии сылдьар. Отууга Лөгөнтөй хотуур таптайан чапчыйар тыаһа ыраахтан иһиллэр. Отуу уота барахсан күлэн-үөрэн чачыгыраччы умайар, оллооҥҥо күнүскү омурҕан чэйэ оргуйаары сыыгыныыр. Отчуттар балайда киэҥ сири чэрчилээн, охсон тэлэкэлээбиттэр. Ыраах бугуллар бачыгыраабыттара көрүөххэ астык. Ньукуус көлөhүн буолбут сүүһүн соттоот, аҕата Баһылай кэнниттэн тэҥҥэ түсүhэн, дайбаан даллаахтаан истэ. Оо, бу курдук үүнүүлээх сиргэ киһи илиитэ-атаҕа тахсан, оттуурга үчүгэй да баҕайы. Оҥоһуулаах хотуур тыаһа биир кэм «куус»-«куус» гына тыаһаан, охсуллубут от бэйэтэ кыра субуу курдук буолан, Ньукуус хаҥас өттүгэр хаалан истэ. Оо, арай сэрии буолбатах буоллун, убайа Сүөдэрдиин төһө эрэ сири тэлэкэлээбит буолуохтара этэ. Ньукуус иннигэр үүммүт оту, ньиэмэс саллааттарын курдук саныы-саныы, эһэтэ Лөгөнтөй сатабыллаахтык таптайбыт буускап хотуурунан өлгөмнүк үүммүт хойуу оту төрдүттэн халбыйа дайбаан, биир кэмник хардыылаан, хотуулаахтык дьүккүйэн истэ. Арай эмискэ аттынааҕы көлүйэҕэ элиэ кынатын тыаһа сирилээн аллара түһэн эрэрин көрөн тохтуу биэрдэ. Элиэ дэгиэ тыҥырахтарын сарбатан, тугу эрэ ылаары көлүйэ үрдүгэр чугаһаан истэҕинэ, ийэ чыккымай мээтиргээбитинэн элиэҕэ кэтиллэрдии утары көтөн таҕыста. Элиэ соһуччу көрсүһүүттэн куйбах гынан аһаран биэрээт, төттөрү өрө ханарыйан, үөһэ көтөн таҕыста. Ийэ кус барахсан, кутталларыттан хомус быыһыгар үрэл гыммыт оҕолорун ыҥыртаан, мээтиргии-мээтиргии, көлүччэҕэ төттөрү түһүнэн кэбистэ. От ыйын ортото, кус оҕото балайда улааппыт кэмэ этэ. Бу уот кураан, сут көтөр аймаҕар эмиэ дьайан, ороһулаан, сутурук эрэ саҕа буолаахтаатахтара. Дэгиэ тыҥырах аһылыга буола сыспыт кус оҕолоро, үрүҥ тыыннарын өллөйдөөбүт ийэлэригэр махтаммыттыы, тула үмүөрүһэн, бары хомус быыһыгар киирэн сүтэн хааллылар. Куттаҕас киһини «кус сүрэх» дииллэр даҕаны, ийэ кус оҕотун көмүскэлигэр эрдээх быһыытын Ньукуус сөҕө санаата.

Оттон үөһэ туох да буолбатаҕын курдук тэлээрэ дайар элиэни өстөөх, ньиэмэс дьарапылааныгар холуу көрөн, убайа Сүөдэр улахан сэриилэһэр бууска диэн тэргэнинэн сууллары ытыан санаталаан, хотуурун дуускатын ыгыта туппахтаата.

Ити курдук Чурапчы холкуостара Нуотара, Куолума төрдүгэр Тойон арыыга, Хомустаах, Нөдүөттүнэ, Муҥур үрэхтэргэ сыл тахсар оттоноллоруттан санаалара бөҕөхсүйэн, сылайары аахсыбакка, ууларыгар-хаардарыгар киирэн, күүрээннээх үлэ үөһүгэр түбүгүрэ сылдыбыттара.