Читать книгу Хараҥа сискэ - - Страница 3

Таатта сиригэр эмис соботунан, ааллаан ааһар андытынан, булдунан-алдынан, сирин аһынан, өлгөм отунан, кэрэ айылҕатынан аатырбыт Киэҥ Күөл барахсан кындыа кырдалларыгар күөх от саҥа бытыгыраан эрдэҕинэ, сүрдээх ыраас сааскы күн Костя урут көрбөтөх халыҥ үөрдээх дьоҕустуҥу көтөрдөрө чугас хонууга түстүлэр. Түһээт, догдоҥолоһо сылдьаннар, тугу эрэ булан тоҥсуйбахтыыллар, тоҕо эрэ саҥарсыбаттар. Костя дьиктиргээн хаптас гынна, аһыы сылдьар көтөрдөргө чугаһыы сыылынна. Хата уһуулара суох буолан, балачча чугаһаттылар. Томтор сиртэн көрөн сыппахтаата.

Кини хапкаанынан бултаһар чөкчөҥөлөрүгэр холоотоххо, быдан обургулар, элбэхтэрэ да сүрдээх.

«Бээрэ, итиччэтигэр уһун мас булунан, итиччэ чугаһаталларын туһанан, бултастахха сатаныыһы», – дии санаата Костя, булчут төрдө тардан. Кини эһэтин, Манастыыр оҕонньору, улахан байанайдаах булчутунан ааҕаллара. Аргыый кэннинэн сыылаҥхайдаата. Тэйбэхтээн иһэн, эргиллэн көрбүтэ: көтөрдөрө тэһииргээбэтэхтэр, ымсыытыгар эбии бөлүөхсүбүт курдуктар.

Костя ат буолан барбахтаата, онтон бөкчөйөн туран кэллэ. Чөкчөҥөлүүр аппатын аттыгар үүммүт, дьылыгыраспыт талахтартан биир уһуннарын төрдүн диэкинэн өҕүлүннэрэн, бэркэ мадьыктаһан тоһутта. Онто сүгүн арахсыбакка сордоото. Төттөрү-таары халкыҥнатан, эрийтэлээн, арыычча туура тарта. Салааларын илиитинэн ылҕаата, күөгү маһын курдук ураҕаһын соспутунан булдугар төнүннэ.

Көтөрдөрүгэр чугаһаан кэлээт, ураҕаһын үөһэттэн куһуурдан түһэрдэ да, олоро үрэл гынан холкутук аһаран биэрдилэр. Биир да таптарбата. Талаҕа хонууга кураанаҕынан бүтэҥитик саалынна. Көтөрдөрө дайан тахсаннар, соччо ырааппакка сирилэһэн хат түстүлэр. Костя ураҕаһын кистии соспутунан ол диэки сыҕарыйда.

Эмиэ талаҕын күөрэтэн баран, түһэрбэккэ, көтөрдөрүн, дьэ, сыныйан кыҥастаста. Дьэ, доҕоор! Арай өйдөөн көрбүтэ: бу көтөрдөрө бары тус-туспа, олус чаҕылхай өҥнөөх-дьүһүннээх буолан биэрдилэр. Ол курдук төбөлөрө, моойдоро мороду кус курдук сиэдэрэй ойуулардаахтар. Аны онтулара бэйэ-бэйэлэригэр адьас маарыннаспат эбиттэр. Бу дьэрэлиһэн эчи кэрэлэрин!

Эмиэ эгэлгэ дьүһүннээх, сахсархай түүлээх моонньулаах эһэ бараахтарын көрөрө да, балар оннооҕор быдан үчүгэйдэр.

Итини көрөөт, Костя бу кэрэ көтөрдөрү бултаһар санаата эмискэ уоһунна. Туруорбут ураҕаһын бэркэ сэрэнэн, куттаабатарбын ханнык диэн, кэннин диэки аргыый аҕайдык сыыйа түһэрдэ. Бэйэтэ сөхпүтүттэн сүрэҕэ тэбэн, харахтара дьиримнээн, онто сыыйа ааһан, аны харах иччитэ буолан, хас биирдиилэрин хамсаныытын кэрэхсии одуулаһа өр сытта. Көтөрдөрө да, аны кини биһиэхэ суудайбат диэбиттии, холкуларыгар түһэн, кэтэммэккэ, аһаан-сиэн кэтэхтэрэ чоноҕолуу сырыттылар.

«Маннык элбэх үөрдээх, олус чычаас, киһи эрэ таптыы көрүөх дьүһүннээх туох көтөрдөрө эбиттэрэй?!» – диэн Костя улахан дьоннуу дьоһуннана санаата уонна, быһа охсон ылыах, бултуох-алтыах буолан, айаҕаланан, талах быстан кэлбититтэн, биирдэ, дьолго, хата, сыыһа кулаан кэбиспититтэн иэдэһэ итий-итий гыныар диэри кыбыһынна. Маннык барахсаттары, ама, хайа тоҥ сүрэхтээх киһи бу чаҕыл сааскы күөх кырдалга өлөрө-өһөрө турдаҕай?!

Итинник санаат, Костя ойон турбутун бэйэтэ да өйдөөмүнэ хаалла. Онуоха көтөрдөрө соһуйаннар көтөн таҕыстылар. Ыраата түһээт, күөл сыһыытын диэки, арааһа, түһээри быһыылаах, элиэтээтилэр.

Костя салгыы эккирэтиһэ барбакка, ураҕаһын киэр элитэн, буор-сыыс буолбут таҥаһын тэбэнээт, балаҕанын диэки аргыый хаама турда.

Кус-хаас кэлэн бүтүүтэ айылҕа анаабыт кэрэ сирдэригэр ити көтөрдөр дэҥ кэриэтэ түһэн ааһар түгэннэрин көрбүт икки атахтаахха бэрт аҕыйах үһү.

Итинник, оҕо сылдьан, Костя төрөөбүт дойдутугар, Киэҥ Күөл кырдалыгар, сэдэх көтөрдөрү – хонуу бараахтарын – олоҕор биирдэ көрөн турардаах.