Читать книгу Эльф - Леанід Яўгенавіч Воўчак - Страница 4

Арс пасля ахвярапрынашэньня аднаўляўся хутка. Праз чатыры дні, калі па яго прыйшлі, ён, нягледзячы на сінякі, якія яшчэ не сышлі да канца і ня цалкам загоеныя ранкі, адчуваў сябе гатовым годна сустрэць любое новае выпрабаваньне. Два рымскія салдаты на чале з афіцэрам, даставілі яго да дома Ціта Лябіена, якому ня толькі было цікава зірнуць на гала, што выжыў пасля такога жудаснага пакараньня, але яшчэ трэба было вынесьці рашэньне аб ягоным далейшым лёсе. Для сябе Ціт Лябіен ўжо вырашыў ўзнагародзіць гала свабодай, але, калі палоннага прывялі, легат неймаверна зьнерваваўся. У чалавеку, якому ён хацеў дараваць свабоднае існаваньне, Ціт імгненна прызнаў брата таго хлапчука, што пад выглядам сваяка жыў у доме Цэзара. Зараз аб тым, каб адпусьціць ўдачлівага юнака, не параіўшыся з Цэзарам, не магло быць і гаворкі, бо Ціт добра запомніў словы свайго сябра аб тым, што лепшым зыходам у сітуацыі з двума братамі-галамі стане сьмерць старэйшага брата.

Да зьдзіўленьня Ціта Лябіена, хлапчук, якога Цэзар і ўсё ягонае атачэньне цяпер клікалі Гаем, апынуўся вельмі здольным і нават адораным дзіцём. Ягоныя посьпехі ў вучобе неверагодна радавалі Цэзара, таму, ведаючы, што адбываецца, Ціт Лябіен неадкладна паслаў ганца да Гая Юлія з запрашэньнем наведаць ягоны дом у самы кароткі час. Гэтую тэрміновасьць ён патлумачыў неадкладнымі і вельмі важнымі для самога Цэзара абставінамі.

Цэзар зьявіўся неадкладна. Зірнуўшы на Арса, ён адразу зразумеў, чаму Ціт Лябіен выклікаў яго да сябе, а не прыйшоў сам. Было недапушчальна, каб ягоны Гай убачыў брата, якога лічыў загінуўшым, бо весьці пра пакараньне галаў даўно дасягнулі ягоных вушэй. У той жа час таемна пакараць сьмерцю выжылага палоннага Цэзару было не даспадобы. Бачачы эмоцыі, якія асільвалі Цэзара, Ціт Лябіен зьвярнуўся да яго з парадай:

– Паслухай, Гай, што я параю табе. Гэтага хлопца трэба аддаць у глядыятарскую школу Кезона з умовай, што той, не адкладаючы ўсё ў доўгую скрыню, пачне выстаўляць яго на самыя цяжкія баі, а твайму приёмышу забараніць прысутнічаць на баях з удзелам брата. Даручы гэта тым, хто апяку юнага Гая, а таксама строга накажы ім, што парушэньне дадзенага правіла будзе карацца самым жорсткім чынам. Я ж, у сваю чаргу, распараджуся, каб Кезон папярэджваў апекуноў Гая аб маючых адбыцца баях з удзелам гэтага барбара.

– Добра, – узважыўшы словы легата, адказаў Цэзар. – Хай будзе так, як ты сказаў. Толькі з адным невялікім удакладненьнем: апекуноў у гэтае пытаньне ня ўцягваць, а ўсе даклады павінны ісьці праз мяне. Утрасі ўсе пытаньні з Кезоном як мага хутчэй. Баі на арэне, як ні круці, таксама пакараньне, але ў гэтым выпадку мы ўсё ж даем яму нейкі шанец падоўжыць сабе жыцьцё. Да таго ж, мяркуючы па ўсім, хлопец проста шчасьліўчык. Я вельмі спадзяюся, што ягонае шчасьце абарвецца ў бліжэйшыя дні на арэне.

Калі Арса прывялі ў глядыятарскую школу Кезона, той выклікаў лекара. Ўдваіх яны старанна агледзелі пачаткоўца на наяўнасьць бачных сымптомаў захворваньняў і паразітаў. Аглядам Кезон застаўся задаволены, бо юнак апынуўся здаровы і моцны. Атрымаць у глядыятары яшчэ аднаго гала было зусім нядрэнна, бо Кезон з уласнага вопыту ведаў, што байцы зь іх часьцяком выходзілі хвацкія. У ягонай ў школе і зараз меліся два гала, моцныя, рослыя і вынослівыя. Праўда, не такога высокага росту, як гэта малады барбар.

Кезон загадаў памочніку паклікаць Кастула, ўлюбёнца публікі і лепшага глядыятара школы, чыё імя неаднаразова скандавалі гледачы, а таксама гала Казаіра ў якасьці перакладчыка. Кастул быў рымлянінам. У глядыятарскую школу ён трапіў за даўгі, але, тым ня менш, цалкам апраўдваў сэнс, укладзены ў ягонае імя – «разбуральны». Ягонае цела было пакрытае грудамі цягліц, аднак, ня гледзячы на некаторую масіўнасьць, Кастул быў спрытным і імклівым ваяром, здольным разбурыць любую абарону суперніка, а ня толькі ўласнае жыцьцё. Казаір ні ў чым не саступаў Кастулу вонкава і, хоць яны ніколі не змагаліся адзін з адным, у душы быў упэўнены, што, калі лёс зьвядзе яго ў паядынку з Кастулам, перамога будзе на ягоным баку. Але зараз яны былі сябрамі.

– Пагавары зь ім, Казаір, – Кезон паказаў Казаіру на Арса. – Гэта твой суайчыньнік. Ён адзіны, хто выжыў у нядаўнім ахвярапрынашэньні ў гонар трыумфу Цэзара.

Казаір ўжо некалькі гадоў жыў у Рыме і, нягледзячы на тое, што быў звычайным рабом-глядыятарам, у душы лічыў сябе рымлянінам. Ён спадзяваўся здабыць на арэне свабоду і канчаткова пасяліцца ў Рыме як свабодны чалавек, таму згадваньне аб суайчыньніках яго зусім не кранула.

– Як завуць цябе? – Казаіру спадабалася, што Арс трымаўся ўпэўнена, ня кідаўся поглядам па баках, глядзеў толькі перад сабой, быў абыякавым да абстаноўцы, што была вакол яго, а, пачуўшы пытаньне, імгненна пераключыўся на таго, хто спытаў.

– Арс, – коратка адказаў малады гал.

– Арс – гэта імя, якое табе дала маці?

– Так.

– Якое імя табе дало племя?

– Аілілл.

– Мяне клічуць Казаір. Упэўнены, ты ведаеш, што гэта азначае «воін». Нашага гаспадара завуць Кезон.

Казаір павярнуўся да Кезону:

– Яго клічуць Эльфо. Думаю, гэта ўсё, што вам трэба пра яго ведаць, – Казаір наўмысна перавёў імя юнака на мову рымлян, хоць яго самога называлі толькі па-гальскі.

– Ён сапраўды падобны на эльфа-пераростка, – Кезон засьмяяўся і ўслед за ім засьмяяліся ўсе прысутныя. – З гэтага моманту мы ўсе клічам яго Эльфо. Запомнілі? Гэтага хлопца зваць Эльфо! – ён павысіў голас, каб пачулі астатнія глядыятары школы, якія да гэтага часу сабраліся паглядзець на тое, што адбываецца.

– Так, гаспадар, – пачуўся ў адказ нестройный гул абыякавых галасоў. Падобна, што нікому з глядыятараў было не цiкава імя пачаткоўца. І сапраўды, які сэнс турбаваць сваю памяць захоўваньнем новай інфармацыі, бо цалкам магчыма, што ўжо заўтра пачатковец памрэ на арэне.

– Спытай у яго, ці валодае ён мячом, – Кезон зноў пераключыўся на Казаіра.

– Усе галы валодаюць мячом, – напышліва вымавіў Казаір.

– Я ж загадаў спытаць яго, – Кезон незадаволена нахмурыў бровы.

Ніхто з навакольных не зразумеў, што спытаў Казаір у пачаткоўца, але пытаньне разьвесяліла маладога гала. Ня стрымліваючы ўсьмешкі, Арс нешта адказаў Казаіру. Той засьмяяўся ў поўны голас. Ён відавочна быў задаволены адказам земляка.

– Юнак сказаў, што нават драўляным мячом парэжа любое жалезнае вядро, якое рымскія салдаты апранаюць на сябе ў якасьці дасьпехаў.

Адказ жудасна раззлаваў Кезона. Ён пачырванеў, але ад лаянцы ўтрымаўся.

– Я дам яму такую магчымасьць. Заўтра. Ты чуў, Кастул, як адазваўся аб рымлянах гэты смаркач? Заўтра галоўны бой на арэне ты правядзеш зь ім. У поўнай экіпіроўцы рымскага легіянера. І няхай цябе не бянтэжыць, што ў шчанюка ў руцэ будзе толькі драўляны меч. Эльфы несмяротныя. Вось хай і дакажа, што ён сапраўды эльф, – Кезон зларадна рагатнуў.

– Я зразумеў цябе, гаспадар, – Кастул ляніва павярнуўся і марудлівай хадой накіраваўся ў глядыятарскую казарму.

– Зладзь яго на ноч і падрыхтуй да заўтрашняга прадстаўленьня, – кінуў Кезон праз плячо свайму памочніку і сышоў з трэніровачнай пляцоўкі …

Уся сямья сядзела на кухні.

– Ты ў курсе, што твае дзеці ледзь не спалілі хлеў, у якім захоўваюцца дровы для каміна? – жонка вонкава была спакойнай, але я бачыў, якія буры гарэзуюць у ейнай душы. – Яны ж маглі самі згарэць!

Я толькі што прыехаў з працы, а жонка хвілінаў таму вярнулася з рынку. Гэта значыць, што дзеці дзьве гадзіны сваволілі без нагляду. Думаю, што жонка пасьпела выказаць ім усё, што было неабходна і неадкладную дапамогу аказаць таксама. Я паглядзеў на дзяцей. Арсень ніколькі не адчуваў сябе вінаватым, а вось Яўген сядзеў панурыўшы галаву, з перавязанай рукой і заплаканым тварам са сьлядамі сажы.

— Наогул, гэта ты вінаваты, — заявіла мне жонка. Ёй хацелася да канца выплюхнуць свае эмоцыі і лепшай мішэні для гэтага, чым я, быць не магло.

— Я?

— Ты, ты! Гэта з дапамогай рызьзя, што табе належыць, яны спрабавалі зрабіць падпал.

— Якім чынам? — ўва мне прачнулася цікаўнасьць.

— А ты іх спытай.

— Слухаю вас, маладыя людзі, — зьвярнуўся я да дзяцей.

– Я ўжо казаў і паўтараю яшчэ раз, што я ні ў чым не вінаваты. Я быў наверсе і маляваў, — абурана заявіў Арся.

– Ты старэйшы і ў наш адсутнасьць адказваеш за малодшага брата, а таксама за ягоныя ўчынкі. Мы накшталт гэтага ўжо размаўлялі! – пагасіла ягонае абурэньне жонка.

Я сеў за стол насупраць Жэнькі.

– Расказвай, прыяцель.

– Ануча вісела на цьвіку і сама загарэлася, – прабурчэў мой малодшы сын.

– А цьвік дзе быў? У сьцяне?

– Ага.

– А ануча першапачаткова ў гаражы?

– Ага?

– І як яна апынулася на цьвіку? Ды і адкуль там зьявіўся гэты цьвік?

– Я забіў і павесіў.

– Чаму ж яна загарэлася?

– Ня ведаю. Сама ўспыхнула.

Вось такі ў мяне негаваркі малодшы сын. Кожны раз даводзілася прыкладаць некаторы высілак, каб атрымаць ад яго неабходную інфармацыю. Калі ён лічыў, што адказ на пытаньне відавочны і ляжыць на паверхні, ягонае маўчаньне было непахісным.

У працэсе «допыту» я высьвятліў, што ад нуды Жэнька вырашыў выплавіць сабе новую цацку, выліўшы расплаўленую пластмасу ў гумовага зайца, у якога ён папярэдне абрэзаў ніжнюю частку са сьвістком. Для гэтага, недалёка ад хлява Жэнька разьвёў вогнішча і збудаваў імправізаваны ачаг з кавалкаў цэглы, якія знайшоў за гаражом. На цэглу паставіў вялікую бляшанку з-пад салідолу і набіў яе старымі паламанымі пластмасавымі цацкамі, якія папярэдне здрабніў малатком. Для таго, каб зьняць банку, калі енае зьмесьціва расплавіцца, і пры гэтым не апячыся, ён спачатку хацеў скарыстаць кухонны ручнік, але, зайшоўшы на кухню і зірнуўшы на яго, зразумеў, што перапэцкае ручнік у сажу і тады лупцоўкі яму сапраўды не пазбегнуць. Падумаўшы трохі, Жэнька не знайшоў нічога лепшага, як выцягнуць з скрыні для рызьзя, якая стаяла у гаражы, вялікую прамасленую анучу.

Вось тут і зьявіўся цьвік у сьцяне хлява – адзінага збудаваньня ў двары, складзенага з бярвеньня, а не з цэглы, бо трэба ж было на нешта павесіць анучу, каб яна была пад рукой,ды і малатком ён спраўляўся някепска. Да няшчасьця і цалкам заканамерна, працэс вырабу цацкі пайшоў ня так, як запланаваў Жэнька. У пэўны момант зьмесьціва банкі з-пад салідолу, дасягнуўшы неабходнай тэмпературы, ўспыхнула. Женька кінуўся да анучы, каб зь яе дапамогай зьняць гарачую банку і выратаваць матэрыял для будучага зайца ад зьнішчэньня, але зачапіў у спешцы цэглу нагой і перакуліў расплаўленую масу ў агонь. Полымя, атрымаўшы вялікую порцыю прасьвяднай ежы, разгарэлася з новай сілай, а ад павелічэлай тэмпературы, нагрэтая сонцам і вогнішчам прамасленая ануча ўспыхнула гіганцкай паходняй.

Ратуючы становішча, Жэнька сарваў анучу з цьвіка і пачаў трэсьці ёю, каб зьбіць полымя, але, замест таго, каб згаснуць, палаючая ануча, нібы жывая, абматала яму руку да локця. На ягонае шчасьце, Жэнька быў бяз майкі, у адных шортах і адкараскаўся толькі апёкамі рукі, а не успыхнуў сам. Своечасова падасьпела з рынку жонка. Яна схапіла сына ў бярэмя, кінулася да бочкі з дажджавой вадой, што стаяла на рагу адрыны, і цалкам запхнула ў яе сына, бо са спалоху ёй здалося, што полымя агарнула Жэньку з галавы да ног.

Да зьдзіўленьня ўсіх і ў першую чаргу самога вінаватага, Жэнька адкараскаўся лёгкімі апёкамі правага перадплечча. Апёкі былі настолькі нязначнымі, што перапалоханая жонка нават не выклікала хуткую дапамогу, а сама наклала на апёкі тампоны прасякнутыя аблепіхавым маслам і убінтавала руку, з-за чаго забінтаваная рука глядзелася нашмат жудасней, чым да накладаньня бінтоў. У гэты момант зьявіўся я.

Дайшла чарга да Арсена.

– Мама права, кажучы, што ты ў адказе за ўчынкі брата, калі вы дома адны. Мне здаецца, што я размаўляў з табой на гэтую тэму пасьля таго, як мы пераехалі ў гэты дом і адмовіліся ад паслуг няні. Ты ўжо амаль паўналетні па законах Рымскай Рэспублікі, — я ўсьміхнуўся сыну, але мая ўсьмешка не прыбрала хмурнага выразу зь ягонага твару.

– А ў галаў ў семнаццаць гадоў надыходзіла частковае паўналецьце, а поўнае, як у вікінгаў і спартанцаў, толькі ў дваццаць, – панура прамовіў Арся.

– Ты забываеш, сын, што Галія пры Цэзару стала часткай Рымскай Рэспублікі, таму, на яе распаўсюджваліся рымскія законы, – я быў задаволены, што Арсень самастойна шукаў дадатковыя зьвесткі па Рыме і Галіі, бо гэта азначала, што яго кранула мая гісторыя пра двух братоў. Аднак, у сілу сурьёзнасьці размовы, я, вядома, не падаў выгляду.

– Усё роўна я яшчэ дзіця! – Арсень яшчэ больш надзьмуў вусны.

— Ты, безумоўна, дзіця, але ты разам з тым старэйшы брат і старэйшы сын. Як старэйшы, ты зьяўляешся кіраўніком дома ў нашу адсутнасьць, таму частка нашых абавязкаў па нагляду за Жэнькай аўтаматычна перацякаюць на цябе. Спадзяюся, што ты нарэшце зразумееш гэта, тады мы зможам і далей пакідаць вас дома ўдваіх. У адваротным выпадку маме, калі яна зноў зьбярэцца на рынак ці ў краму, прыйдзецца браць вас з сабой. А гэта, як ты ведаеш, далёка ня весела.

— Добра, тат, але ты і Геньчыка адчытай, каб памятаў.

— Абавязкова, сын …

Школа Кезона была першай глядыятарскай школай, якая зьявілася ў Рыме. Яна была заснавана ягоным продкам і з тых часоў перадавалася па спадчыне старэйшаму з сыноў. Кезон, нягледзячы на сваю скнарлівасьць, быў клапатлівым і руплівым гаспадаром і ніколі не эканоміў на сваіх байцах. Глядыятары, адчуваючы ягоную ўвагу і клопат, ставіліся да Кезону з павагай. Ім нават не прыходзіла ў галаву, што яны для Кезона былі маёмасьцю, з дапамогай якой ён здабываў для сябе карысьць і прыбытак. Кезон клапаціўся аб глядыятарах гэтак жа, як добры прадавец клапоціцца аб прылаўку, а добры цырульнік пра брытву і нажніцы. На Арса ён глядзеў гэтак жа, нягледзячы на тое, што хлапчук дастаўся яму бясплатна, ды яшчэ з указаньнем даць яму памерці як мага хутчэй. Нягледзячы на дзёрзкасьць характару і жаноцкасьць твару, які ня ведаў брытвы, гэты малады гал спадабаўся Кезону. Ён бачыў у ім патэнцыял, і яму зусім не хацелася расставацца з хлопцам, не атрымаўшы ад яго максімальнай выгады.

Бліжэй да вечара Кезон паклікаў да сябе Кастула:

– Пастарайся не калечыць хлапчука. Пакарай яго за дзёрзкасьць, адлупцуй плязам мячом, а пагуляўшы зь ім нейкі час, аглушы ударам па галаве. Я дамоўлюся са сваімі сябрамі, каб яны першымі паднялі вялікі палец уверх, а там, хвала Юпітэру, і астатнія гледачы зробяць гэтак жа. Шкада хлапца, хоць ён і дурны хвалько.

– Буду біць плязам, але ўлічы, Кезон, што я паважаю сваіх гледачоў і нават у гэтым выпадку зладжу для іх сапраўдны бой, бой без падвоху. Ня крыўдуйся, калі я паламаю яму нагу ці руку. А можа і тое, і іншае, – сам сабе Кастул даўно вырашыў спуску пачаткоўцу не даваць і як сьлед пакараць яго за неабдуманае выказваньне. – Забіць ня забью, але правучу надоўга.

– Добра, добра. Галоўнае, каб быў жывы і за месяц ачуняў, – Кастул паляпаў любімца па плячы, – можаш ісьці рыхтавацца да заўтрашняга паядынку.

Рым ўразіў Арса менавіта сёньня, калі ён ішоў па ім у натоўпе глядыятараў да Арэны. Усе папярэднія дні былі смазаныя ў ягонай памяці, да таго ж, вузкія вуліцы з нізкімі несамавітымі дамамі, якія ён бачыў па дарозе з турмы ў глядыятарскую школу, нікога не змаглі бы ўразіць. Сёньня, выгляд двухпавярховых дамоў і віл, а таксама вялікая колькасьць помнікаў, стэл і абеліскаў, дзівілі Арса, прымушаючы пастаянна круціць галавой.

Рым таго часу ў асноўным быў аднапавярховы, па ягоных брудных, бяз назваў, вуліцах пастаянна снаваў народ, і толькі забудовы гарадзкога цэнтру мелі шмат двухпавярховых будынкаў. Рухаючыся па велічным горадзе ў натоўпе глядыятараў, Арс зьвярнуў увагу на тое, што вяльможы перамяшчаліся па вуліцах, седзячы на насілках, якія насілі рабы. Гэты факт таксама ўразіў яго. Для сябе Арс вырашыў, што такі сродак перамяшчэньня кажа ня столькі пра дабрабыт гэтых людзей, колькі пра ўпэўненасьць, што ім ня прыйдзецца браць у рукі зброю, каб абараняць сябе. Яны як быццам ведалі, што на іх ніхто не нападзе, нібы сам горад здольны засьцерагчы гараджан ад агрэсіўных ворагаў, і таму тыя маглі дазволіць сабе быць спешчанымі ды слабымі.

Арс аглядаў горад, не перастаючы зьдзіўляцца і захапляцца ім. Часам ён выказваў ўслых сваё захапленьне, выклікаючы ўсьмешкі спадарожнікаў, многія зь якіх, гледзячы на яго, мімаволі ўспаміналі сябе ў ягоным ўзросьце. У гэты час, па суседняй вуліцы на плячах чатырох рабоў, плылі над маставой насілкі, на якіх сядзеў Ген. Ген, з задуменным выглядам, седзячы на мяккай падушцы, накіроўваўся такім чынам ў пачатковую школу.