Читать книгу Sondag van die silwersee - Maretha Maartens - Страница 3

Die deur is honderd en sewe jaar lank aan die ongenade van wind en weer oorgelaat en die verwaarlosing is voelbaar. Die wind waai ’n Kaap van Storms-waai.

My nuwe huis se antieke voordeur smeek vir skuurpapier en ’n dik laag verf. Of ’n paar liter olie, want Buurman het vir Pa vertel die huis is ’n nasionale gedenkwaardigheid. Syne is nié, dankie tog. Die vissershuise hier naby die swemstrand is ’n goeie belegging, maar as ’n mens vir jou ’n nasionale gedenkwaardigheid aanskaf, waai die suidoos jou binne-in jou kombuis van jou voete af.

Buurman het Andrew góéd uitgekyk.

“Die vroumense sukkel maar met dié regulasie,” het hy met ’n kamma onnutsige knipoog in Andrew se rigting gesê. “Jy sal sterk moet staan, boetie. Jy’s tussen die duiwel en die diep blou see. Raak in hierdie dorp met ’n verfkwas aan ’n nasionale gedenkwaardigheid, en hulle maak met jou soos wat die munisipaliteite daar bo in die Noorde met mense maak wat pofadders en mambas met hamers doodslaan. En verf jy nié . . .”

“. . . slaan sy jóú met die hamer op die kop,” het Andrew gegrinnik.

Hy het dit nie nodig geag om vir die buurman en sy vrou te sê dat ons nie saam intrek nie. Dalk wou hy my nie in my kwaad sterk nie. Andrew het 434 redes ten gunste van saamwoon, terwyl ek net een innerlike oortuiging het. En dié, het Andrew in November nog geglo, kon met passie, met drif, met verwyte, stilstuipes, stormagtige rusies en inkwisisies oor die egtheid van my liefde vir hom omvergewerp word.

Eina, vervlaks. Houtsplinter in die vinger. Tel jou seëninge, Farah, al is hulle klein en houterig. Dit ís ’n splinter, nie ’n angel nie. Dit kon ’n skerpioensteek gewees het, of die byt van ’n knopiespinnekop.

Pa het gesê ek moet die huis laat fumigeer, enigiets kan in die barste en krake wegkruip. Ek het nie. In helder daglig het ek ook nie opgelet waar die groot lukwartboom sy skaduwee gooi nie. Vanaand weet ek: iemand sonder langtermynvisie het dit veertig, vyftig jaar gelede só geplant dat enigiets jou vanuit die groewe tussen die deurpanele kan aanval.

Ek is gedaan, óp. Ek verlang na Vanderbijlpark se besoedelde lug, na windstilte, na die staalraffinadery se torings op die vaal vlakte. Ek verlang na my onbesorgde jeug van drie, vier maande gelede. Ek weet nie of ek van die Kaap van Storms hou nie.

As ek toe geweet het wat ek nóú weet, het ek Novembermaand vir my ’n karavaan aangeskaf. Dan het ek nou lekker in ’n karavaanpark gebly, met sigeuners as bure aan weerskante. As ek dan heeltemal radeloos met Andrew sou raak, sou ek by Uil&Kameel kon bedank en versit. Dalk Willowmore of Rietbron toe, waar ek vetkoek of pannekoek sou bak en verkoop om aan die lewe te bly.

Of, nee. Dit sou nie nodig gewees het om te bedank nie. Uil&Kameel Kunsskool is ’n lugspieëling.

Ek het ’n beker sterk, swart koffie en ’n grondboontjiebottertoebroodjie – volgraanbrood, botter, grondboontjiebotter dik geplak – nou dringend nodig. Dis hoe ek en Pa immers al sewentien jaar lank maak as ons tenk leeg is.

Ek weet die kruidenierswarekassie bo die kombuiswasbak hiér is nog dolleeg. Ek wou vanmiddag, ná my eerste skooldag, winkel toe gaan, maar in plaas daarvan was ek in kantore en geboue wat gewone mense slegs met bystand deur die Amerikaanse Geheime Diens en die destydse Skerpioene kan binnedring.

Die siele wat soos vlermuise in daardie kantore skuil, het verras gelyk wanneer ek die naam Uil&Kameel Kunsskool gebruik. Een belangrike man, sy kop so blink soos sy lessenaar se blad, het soveel binnepret oor dié naam gehad dat hy die vogtigheid met ’n wit sakdoek uit sy ooghoeke moes vee.

“Uil en kaméél. Didn’t the name make you suspicious, Ma’m?” het die man met die wit sakdoek gevra.

“Glad nie. Ek het foto’s van die skool gesien,” het ek skaapagtig geantwoord. “Meneer Lotter het hulle vir my gemail.”

“Mister Lotter?”

“Yann Lotter, die skoolhoof.”

Die man met die blink kopvel het simpatiek vorentoe geleun, sy elmboog op die blink lessenaarblad. Papierlose omgewing, modelvoorbeeld van effektiwiteit en produktiwiteit.

“En die geboue op die foto’s het ooreengestem met die geboue op die terrein waar jy vanoggend was? The buildings on the photos and those you saw through the fence?”

“Identies,” het ek hom verseker. “Behalwe vir die steiers en kruiwaens en lere, die bouers se goed. Op die foto’s is daar heelwat bouers en verwers. Die kennisgewingbord op die foto’s is nog altyd daar: Uil&Kameel Kunsskool, Opening Soon.”

Yann Lotter het die bouers en messelaars, die verwers en kruiwastoters op die sogenaamde skoolterrein afgeneem, maar van homself was daar nie ’n enkele foto nie.

“En alles het kosjer gelyk?”

“Absoluut,” het ek geantwoord. “Meneer Lotter het my ’n hele paar keer gebel. En wanneer ék na die skool gebel het, was hy byna sonder uitsondering op kantoor.”

Vier, vyf keer het ek, Farah Olivier, Yann Lotter se wense tot die letter toe uitgevoer.

“Juffrou Olivier, ek het ’n ouerpaar en hulle seun hier by my in die kantoor; ek wil hulle nie ophou nie. Ons behoort binne vyf minute klaar te wees. Sal jy so vriendelik wees om . . . kom ons maak dit vyf minute . . . om my oor vyf minute weer te skakel?”

“Met plesier, meneer Lotter.”

Die goedgelowige ou meisietjie van Vanderbijlpark eet alles mos vir waterblommetjiebredie op. Te lekker.

“Waaroor moes jy hom dan terugbel?” wou die amptenaar wat daarin geslaag het om vir hom ’n papierlose omgewing te skep van my weet.

“Hy het gesê ons is ’n span,” het ek moeg gesê. “Ons is by baie dinge betrek.”

“Óns? Jy en Lotter?”

“Nee, sy personeel,” het ek probeer verduidelik.

Ek vertel van die keer toe hy my uit ’n vergadering gebel het. Die komitee het name van komponiste en liriekskrywers gesoek wat vir hulle ’n tweetalige skoollied kon skryf. Dit was dringend; die leerders moes dit al op die eerste skooldag van die nuwe jaar sing. Ek onthou die baie stemme op die agtergrond toe ek teruggeskakel het met die inligting.

“Komponeer jy dan skoolliedere, Miss Olivier? Of skryf jy die woorde vir skoolliedere?”

“No, Sir.” Ek het my al dieper in my selfverwyt ingepraat. “Ek is ’n kunsonderwyseres, ek weet baie min van musiek af. Meneer Lotter het gehoop ek ken iemand wat op kort kennisgewing ’n skoollied kon komponeer – ’n universiteitsdosent byvoorbeeld, of ’n koorleier wat verwerkings van bestaande liedere doen. Hy het gesê hy soek iets met die klank van ‘Ballad of the Green Berets’.”

Yann Lotter het die wysie oor die telefoon vir my geneurie. Die goedgelowige ou meisietjie van Vanderbijlpark het dit nie vreemd gevind dat die skoolhoof van ’n splinternuwe privaatskool so iets in die middel van ’n komiteevergadering sou doen nie.

“Ek sien,” het die man van die papierlose omgewing gesê. “Very interesting. En jy kon baie stemme op die agtergrond hoor. So, dit was ’n gróót komitee?”

Con committee, con artist, shark, scam, swindler, charlatan. Die amptenaar se gedagtes het op sy voorkop en in sy meewarige kyk geskryf gestaan. In Engels.

“So, what you are saying, is that this Mister Lotter was actually staging a dynamic environment. He was using you. The parents in his office had to listen to conversations that contained snippets of the so-called curriculum . . .”

Snippets se voet. Yann Lotter het ons gestóómroller.

“Juffrou Olivier, ek het pas vir ’n leerder hier by my verduidelik waarom my personeel so ’n hoë premie op die aankweek van selfvertroue plaas. Die leerders aan hierdie skool moet in staat wees om hulle idees – die prosesse op pad na die eindproduk en die bedoelings met wat hulle skep – duidelik en sistematies te artikuleer. Leerders moet hulle idees kan verdedig, hulle voor kritici kan verantwoord. Hulle gaan dié vaardigheid in die wêreld daar buite nodig hê. Vanselfsprekend gaan hulle dié vaardigheid om analities met hulle eie werk om te gaan, reeds op skoolvlak nodig hê. In die voorgeskrewe portefeulje van 25 afgeronde kunswerke, en die meegaande beskrywings deur die kunstenaars in opleiding, is die artikulasie van idees en motiewe van deurslaggewende belang . . .”

Believe me, Sir, I was impressed, wou ek vir die man van die papierlose omgewing sê. Hierdie Yann Lotter het my op elke vlak beïndruk.

Andrew, wat tog seker geleer het om met joernalistieke objektiwiteit na dinge te kyk, het gesê ek het die Lotto getref met Lotter – woordspeling nie opsetlik nie, ha-ha. Yann Lotter se soort is dun gesaai, aldus Andrew. Hy sou voelers uitsteek by sy koerant. Selfs as motorjoernalis kon hy aanvoel dat Yann Lotter se opvoedkundige teorieë nuuswaardig was.

Om kuns te pleeg, word mos as ’n intuïtiewe aksie beskou; in die eksakte wetenskappe word uitsonderlik kunssinnige kinders nie maklik as uitsonderlik begaafd geklassifiseer nie. Nou kom draai Yann Lotter ou denkpatrone op hulle kop. Enige joernalis sou sy oogtande gee vir ’n in-diepte-onderhoud met so ’n dinamiese opvoedkundige. Of praat ek nou in tale, Farah?

Nee, jy praat Andrews, moes ek gesê het. Ek het jou al so dikwels Andrews hoor praat dat ek sinne daaruit in Afrikaans kan vertaal.

Andrew Scott het dit nie nodig geag om aan sy toekomstige vrou se selfbeeld te bou nie. Sy “pleeg” ook kuns, maar kom ons laat dit daar, hipersensitiwiteit bring ons nêrens nie.

Andrew Scott het ’n sin vir humor en hy weet dit. Hy het ’n neus vir nuus en hy weet dit ook. Hy gaan een van die beste motorjoernaliste in die land word, vanselfsprekend. Hy was immers van kleins af anders as ander seuntjies. Sy maatjies het tente in hulle agterplase opgeslaan en Voortrekkerkampe bygewoon. Andrew het saam met sy pa – die befaamde Gyro Scott – onder die enjinkappe van BMW’s en Jaguars, Saabs en Land Rovers gekampeer.

Op ouderdom veertien was hy saam met sy pa in een van die camions in die T5-klas van die Granada-Dakar-uithouwedren. Gyro Scott het in die bivouacs aan die voorlopers se voertuie gewerk; Andrew was óf op sy hurke langs hom, óf saam met een of ander Russiese deelnemer onder die enjinkap van ’n Kamaz-lorrie.

Andrew het op ’n ander planeet grootgeword.

Daar is heelwat ooreenkomste tussen Andrew en Yann Lotter, besef ek. Ek onderdruk die gedagte dadelik. Andrew Scott is die soort man oor wie meisies swymel. Ek was een van die swymelaars.

Yann Lotter is ’n swendelaar met olyfolie aan sy tong.

Ons werk op kontrakbasis met kundiges wat ons leerders gedurende die tweede kwartaal touwys maak in die veilige hantering van asetileen- en oksi-asetileen-sweisapparaat, blaasvlamme en alles wat daarmee saamhang, het die wetter vir my geskryf. Wanneer ons leerders die wêreld daar buite betree, moet hulle immers onderleg wees in sowel TIG- as MIG-sweiswerk.

Ek wou Yann Lotter beïndruk. Ek het op die internet gaan naslaan wat die verskil tussen TIG- en MIG-sweiswerk is. Ek moes vinnig leer; van sweiswerk het ek beslis nie genoeg geweet nie. Toe ék op hoërskool was, het geen leerder ontwerpersjuweliersware of ysterbeelde in die kunsklas gemaak nie. Van die soort sweisapparaat wat ek in die Uil&Kameel Kunsskool sou aantref, het ons nie eens gewéét nie.

Toe Yann Lotter my weer skakel, kon ek saampraat oor TIG- en MIG-sweiswerk.

G’n wonder die kaalkopman van die papierlose omgewing het my vanmiddag soos ’n onnosele ou meisietjie laat voel nie. Ek ís ’n naïewe, pas afgestudeerde studentjie wat met sterre in haar stiksiende ogies in ’n swendelaar se strik getrap het.

Vir die kaalkopman was die rede waarom dit gebeur het voor die hand liggend. Yann Lotter wóú presies op die regte oomblik gebel word. Hy wóú ten aanhore van wie ook al in sy kantoor was, met ’n sogenaamde personeellid oor die leerplan, die skoollied en skoolsake praat. Hy wou verhoed dat enigiemand snuf in die neus kry.

Yann Lotter het my goedgelowigheid en entoesiasme uitgebuit. Wys my ’n swendelaar en ek wys jou ’n mensekenner. Hy het die ou meisietjie wat hom telkens o so entoesiasties gebel het oor die skoollied, oor Rodin vir graad 10, oor die toenemende oorskakeling van tradisionele media na elektroniese media in grafiese ontwerp, oor ’n langtermyn-mosaïekprojek vir die skoolterrein, met die hand uitgesoek. Gruisklippie tussen die wit ryskorrels.

Ek was so bly oor dié gawe onderwyspos dat ek Yann Lotter geglo het soos wat ek die apostel Paulus sou geglo het.

En nee, ek het die skool se naam nié vreemd gevind nie. “Ek het gedink die skool het ’n besonder interessante naam,” het ek vir die kaalkopamptenaar gesê. “Toe ek boonop op die skool se webwerf lees waar dit vandaan kom . . .”

Die man van die papierlose omgewing het Uil en Kameel, Owl and Camel, Uil&Kameel begin google. Toe sy skouers opgehaal. “Your search Uil&Kameel Kunsskool did not match any documents,” het hy die boodskap op die skerm vir my voorgelees.

“Die skool het verlede jaar nog ’n webwerf gehad,” het ek my lamlendig verweer. “Dis waar ek die advertensie gesien het. Dis waarom ek –”

“Waar kom die naam vandaan?” het hy my in die rede geval.

“Die Uilhuis,” het ek gesug. “Nieu-Bethesda . . . Helen Martins?”

Hy het gebottelde water uit ’n waterbottel gedrink. Sommige mense sal altyd gebottelde water drink asof hulle direk onder ’n boorgatpyp staan; die man van die papierlose omgewing is een van hulle. Hy het my onbegrypend oor die leërwordende waterbottel aangekyk.

“Helen Martins het uil- en kameelbeelde gemaak,” het ek verduidelik. “Sy en Koos Malgas.”

“Koos Malgas,” het hy oor sy waterbottel geknik. “Of course. En Helen Martins kom toe en begin ’n nuwe kunsskool in Somerset-Wes, en sy noem dit die Uil-en-Kameel Kunskollege? Sy is dus die eienaar van die plek?”

Vanmiddag op pad terug Strand toe het ek twee keer verdwaal op nuwe paaie in nuut ontwikkelde woongebiede tussen TE KOOP/FOR SALE-borde. Ek vermoed ek het ’n voertuigkaper en sy navigator afgeskud; in die jaagtog na veiligheid het ek in Simonstad se hoofstraat uitgekom. Ek het lighoofdig van stres voor ’n koffiewinkel stilgehou, uitgespring en binne gaan sit en wag vir die ergste.

Die voertuig met die motorkapers daarin het rustig in die straat verbygekom, een swartgetinte vensterruit afgedraai, Idols songs op volsterkte. Twee espresso’s later het ek dit weer buitentoe gewaag. Die voertuig wat kilometers ver buffer teen buffer agter my aangekom het, het soos Yann Lotter spoorloos verdwyn.

Terwyl ’n straatsmous by ’n verkeerslig ’n tentagtige, koepelvormige kontrepsie van kant en satynstrikkies aan my probeer verkoop het, het die teksboodskap wat ek tóg verwag het, deurgekom.

Met die straatsmous wat aan die motorruit bly klop, het ek Andrew se boodskap gelees: Ons moet praat. Vnand, jou plek? I W A Y. Gut feelin dit gaan ni gd mt jou. Cal me asap, Andi.

“Die vlieë kom nie by die koek nie, Madam!” het die straatsmous teen die motorvenster geskree.

Ek het Andrew in die ry geantwoord en byna van agter af in ’n stadig bewegende koeltrok vasgery: Ni vnand ni. F.

Iewers tussen beboude heuwelhange en beboude valleie met perde en padstalletjies het ek in ’n begrafnisstoet sonder begin of einde beland. By ’n T-aansluiting het ek, gedisoriënteer en uitgeput, uit die motor geklim en in die gierende wind vir die motoris voor my gaan vra wat aangaan.

“Dis maar soos dit hier in die Kaap is as die skole en universiteite begin, dame,” het hy deur sy oop motorvenster gesê, sy hare asof geëlektrifiseer in die suidoos. “En dame moenie kanse vat nie. Dis ’n hijack hot spot hierdie; hulle het eergister ’n man hier doodgeskiet vir sy twin cab.”

Anders as die kapers het die wind my tot by my nuwe, sorgbehoewende voordeur agtervolg.

Ek móét vir Andrew hier weghou. Ek is te broos; as hy vanaand hier opdaag, trou ek Saterdag met hom, om vir altyd ongelukkig saam te leef.

Ek stuur ’n tweede SMS vir hom, net om seker te maak: Jy weet dis verby. Werk aan jou nuwe lewe, ons gaan ni vnand praat ni. F.