Читать книгу Sondag van die silwersee - Maretha Maartens - Страница 4

My vissershuis se voordeursleutel pas nie. Vreemd. Dit ís die gladde klein sleutel wat die eiendomsagent in ’n bruin koevertjie afgegee het, droë veldblommetjies bo-op geplak (siende dat ons in die Kaap is). Sy het tog sekerlik nie ’n fout daarmee gemaak nie?

Ek probeer van die ander sleutels. ’n Vermorsing van energie.

Die nagdonker val soos ’n swaar kombers oor die straat en die huise. Alles is anders hier in die Kaap. Eers gaan die son nooit onder nie, dan val hy soos ’n komeet agter die wolke in en gaan hy onder asof dit die einde van aardse tyd is.

Langsaan volg my bure Barack Obama se inhuldiging op televisie. Hulle kamervenster is oop. Vir húlle waai die wind aan die ander kant van die huis.

Die seremoniepersoon by die presidensiële inhuldigingsplegtigheid is ’n vrou, klink dit vir my. Een wat nie nonsens vat nie. As ék maar vandag sterker op my regte gestaan het. Ek moes by die heer Lotter uitgekom het. Yann Lotter. Met twee n’e. En ’n Y in plaas van ’n J.

Voor die toe hekke van die ou meubelfabriek wat dan kwansuis die dorp se prestige kunsskool sou word, het ’n reus van ’n man – een van die ouers – die stelling gemaak dat Yann Lotter landuit is. As kitsmiljoenêr, met 360 voornemende leerders se skoolgeld in sy sak. Die bankrekening waarin die inbetalings gemaak is, is natuurlik gestroop.

Die ouers het die praat van magtelose, ingeloopte mense gepraat. Yann Lotter was so wonderlik tegemoetkomend en begrypend, het hulle vertel. Hoe aandagtig het hy nie geluister terwyl hulle hul persoonlike omstandighede aan hom verduidelik het nie. Hy het agteroor gebuig om dit vir hulle makliker te maak.

Kinders met drome moet die geleentheid kry om hulle ideale te verwesenlik, het hy gesê. By Uil&Kameel gaan dit oor die kind, oor die nuwe generasie in die landskap van die toekoms. Die skoolgeld by Uil&Kameel is miskien effens hoër as by ander skole, maar geld mag nooit ’n struikelblok op ’n talentvolle kind se pad word nie. ’n Kind soos Wayne/André/Lisa/Clarabelle/Joshua/Victoria durf nie by hierdie skoolhekke omdraai nie. As ons dus vanjaar die skoolgeld vir hierdie uitsonderlike kind met twintig persent verminder . . .?

“Daardie swendelaar landuit?” het een ma sinies gesê. “Hy’s hier in die Kaap, want dis waar hy sy schemes uitwerk en uitvoer. Sy buddies in crime is hier. Hou die koerante dop: Yann Lotter gaan weer toeslaan.”

En met ’n simpatieke sug in my rigting: “Hou jou oë oop, juffrou. Êrens gaan jy jou in hom vasloop.”

Yann Lotter kan langs my kom staan en ek sal nie weet dis hy nie, wou ek sê. En dis my eie skuld. My pa het gewaarsku: “Gaan eers Kaap toe, gaan ontmoet die skoolhoof. Papier is geduldig, my kind. En kaartehuise word ook van papier gemaak.”

Ek het van beter geweet. “Dis swart op wit, Pa. Geteken, gestempel, waterdig. Dis die pos waaroor ek gedroom het. Ek gaan mos later vanjaar Kaap toe om ’n woonstel te soek. Dan sal ek sommer ’n draai by Uil&Kameel maak.”

“Jy moet onthou die skole sluit deesdae vroeg,” het hy gewaarsku. “Jy gaan voor ’n toe hek te staan kom.”

“Ag, Pa,” het ek gesê. “Pa is darem maar agterdogtig!”

Kaartehuiskaarte word van papier gemaak! wou ek dit vanoggend voor daardie gegrendelde hek uitskreeu. Dis wat my pa altyd gesê het toe hy nog kon praat. Die meeste van julle het ’n halfjaar se skoolgeld verloor. Sommige – dalk juis dié wat hulle hande deurwerk vir ’n geleerdheid vir hulle kinders – het ’n jaar se skoolgeld vooruit betaal, net ingeval die skoolgeld later verhoog word.

Ek gaan my vissershuis verloor, want ek is die kunsonderwyseres met wie Yann Lotter by julle gespog het. Dis mý kalwers – of telefoonoproepe, dan – waarmee hy in sy sogenaamde kantoor geploeg het.

Yann Lotter het my aangestel in ’n pos wat hy op papier geskep het. ’n Kaartehuispos in ’n kaartehuisskool.

Ek staan hulpeloos uitgesluit op my stoep, onseker oor die volgende stap. Die bure maak kennelik reg vir die nag. Ek hoor aandgeluide: kasdeure, ’n bed wat kraak.

Die televisie se klank was vir ’n paar oomblikke afgedraai. Dit word onverwags weer opgedraai. Die inhuldigingsplegtigheid van die vier en veertigste president van die VSA verloop voorspoediger as mý ingebruikneming van my voordeursleutel.

Viool-, tjello- en klaviermusiek kom deur die bure se venster. ’n Fluit of klarinet; dit klink asof ’n kwartet vir die nuwe president musiek maak. Snobmusiek, sou Andrew dit noem: groot lawaai, weinig wysie.

Ek hoop hy het my twee SMS’e gekry. Mag hy net nie weer sy eie kop volg nie.

Die meeste ou vissermanshuisies hierlangs het beenwit buitemure. Die groot gedoe oorsee flikker dus blouwit teen die suidemuur van my huis. Met ’n bietjie verbeelding kan die geflakker oor die muurkrake die virtuele skaduwees van belangrike Amerikaners op ’n verre verhoog genoem word.

Die sigbaarheid van die sleutelgat staan in direkte verhouding tot die krag van die wind. Wanneer dit woes gaan, gooi die lukwartboom langs my voorstoep ’n ondeurdringbare swart skaduwee oor my voordeur. Wanneer die tak met sy digte loof wegswaai, glimmer die sleutelgatplaat silwerig in die lig van die naaste straatlamp.

Ek begin die bos sleutels opnuut deurwerk.

Met die een oor luister ek na die inhuldigingsmusiek, soos aangepas en versterk vir beter hoor. My breedgespanne buurvrou, het ek gistermiddag laat uitgevind, het ’n rede waarom sy met my kommunikeer asof ek gehoorgestrem is. Sý is doof.

Ek blaas in die sleutelgat. ’n Fyn stofreën tref my vol in die gesig. Ek wend nog ’n poging aan met die sleutel uit die blommetjieskoevert. Maar die voordeursleutel bly grinterig deur ’n lagie opgedamde seesand draai. Dis die verkeerde grootte. Vanoggend toe ek die deur haastig op knip getrek het, het ek dit nie agtergekom nie.

Die onvroulike woord wat ek wil kwytraak, sit vlak. Ek kners op my tande.

“Dis so lelik as ’n meisie vloek,” het Pa altyd gesê. “Ek weet nie van hare en naels nie, my kind, maar dít kan ek jou sê: dit sit ’n man af as ’n mooi meisie vloek. Jou oupa aan moederskant het altyd gesê: Hoe verder op die weg van beskawing, hoe sagter in jou uitdrukkings. Dit het ’n groot indruk op my as sy skoonseun gemaak.”

Die suidoos waai die waai waarvan binnelanders nie hou nie. Ek verbeel my dit nie: ek staan driehonderd meter van die swemstrand af en die wind peper my met sandkorrels teen my kuite.

As ek die skrywerstipe was, het ek hierdie dag Dinsdag van chaos genoem. Of: Gatslag van die goedgelowige pampoen.

Die duiwel self blaas hierdie wind by sy neusgate uit.

Ek moet toegang tot my eie huis bekom. My motor kan nie so wiele in die straat, wiele op die sypaadjie geparkeer staan nie. In die huis staan my trek nog in toegeplakte, ongemerkte bokse. Alles net ingegooi: gordyne, duvets, eierklitser, koffiebekers, kastrolle uit my grootwordhuis . . . Ek was so verwilderd oor Pa.

My lewe is in ’n chaos. Ek moet hierdie benarde situasie probeer uitsorteer, en góú ook. Ek moet dink. Maar voordat ek aan die dink raak, moet ek bel om te hoor hoe dit met Pa gaan.

Ek het vir Andrew nodig, vanaand.

Nee, nee. As Andrew Scott vanaand hier opdaag, stuur jy hom weg, Farah Olivier. En dis finaal.

Ek het gisteraand die binnehof se roldeur aan die agterkant van die huis op die boer-maak-’n-plan-manier van binne af gegrendel: twee stokke deur vier gate. Gevolglik sal die ou deur met die slot wat glo ’n paar jaar gelede van buite af deur boemelaars oopgeforseer is, nie op- óf afrol nie.

G’n wonder die eiendomsagent het telkens in die diensstegie geparkeer en my dan elke keer via die agterste binnehof by die agterdeur ingelei nie. Toe was die voordeursleutel immers nog soek.

Watter moeite het die agent nie maande lank gedoen om dit op te spoor nie! En hoe innig het ek haar nie gistermiddag daarvoor bedank nie! Met die voordeursleutel uiteindelik koud, verrassend klein – en agterdogwekkend blink, besef ek nou – in my handpalm, het ek tóg effens meer in beheer gevoel.

In die regte lewe kom sommige dinge darem weer reg, het ek gisteraand gedink toe ek op die haastig oorgetrekte bed neerval. Dalk kom ek ook later oor Andrew.

My blydskap was voortydig. Die regte lewe is ’n lekkende emmer, gate net waar jy kyk en nie kyk nie. Alles wat jou gelukkig gemaak het, kan by die gate uitsypel: liefde, sekerheid, ’n onderwyspos. Skielik is daar niks in die emmer nie en sien jy net ’n donker plas op die grond.

Ek sal nooit weer selfversekerd kan sê dat enige man wat my in sy arms hou en aan my ore knibbel – dit het my heimlik laat gril – werklik my trouman is nie.

As ek ooit weer iemand liefkry, gaan ek aalwynsap aan my oorlelle smeer.

Ek sal nooit weer ’n koopkontrak kan teken sonder om hartkloppings te kry nie. Ek sal die inhoud van sorgvuldig verseëlde dokumente nooit weer klakkeloos vertrou nie. Ek sal krities bly, al verskyn daar ook die interessantste briewe op my rekenaarskerm.

Ek het in één dag agt jaar ouer geword. Ek het my dertigste verjaardag vanoggend onbeplan en onfeestelik voor die ou meubelfabriek in Somerset-Wes gevier.

Ek sal nooit weer glo dat beroerte soos ’n verkoue kan opklaar nie. Omdat ek dit geglo het, het ek langer in Spanje gebly. Omdat beroerte nie verkoue is nie, sal ek nooit weer saam met Pa voëls kyk en lifers afmerk nie.

Dalk sal ek nooit weer met Pa kopstamp nie. Hoe het ons nie kopgestamp oor hierdie ou huis nie!

Dalk het ons te hard kopgestamp. Dalk was ons laaste argument té lank en té vurig. Dalk was dit ons laaste kopstamp wat hom die beroerte laat kry het.

Hy het gesê ek is impulsief en ek het gesê hy gaan nog eendag sy woorde sluk. Eendag sal hy nog sê hy haal sy hoed vir my af, want as ek ’n wilde perd opsaal, kies ek die regte perd.

Nou kan Pa nie eens praat nie. Of hy my herken, is ’n ope vraag. Dalk was dit ’n sug, sommer net ’n asemstoot, maar dit het vir my geklink asof hy my Ria noem. En dis Ma se naam.

Die laaste week in Barcelona was ’n fout.

Ek moes die eerste vlug huis toe gehaal en gaan vasstel het hoe dit regtig met Pa gaan. Maar ek was tussen twee vure en ek het gekies om vir die soveelste keer aan my en Andrew se stormagtige verhouding te werk. Asof dit ooit sou kon uitwerk, selfs in Spanje.

Ek moes teruggekom het Suid-Afrika toe. Ná die tyding dat Pa ’n massiewe beroerte gehad het, het Barcelona in elk geval vir my ’n dooie stad geword. En ek en Andrew het toe al heelwat tyd in die Güellpark deurgebring. Ons het van ons beste tye in Barcelona – en van ons mees stormagtige rusies – daar beleef.

Ek het tóg ’n kwartier lank in volkome vrede op my rug in die suilesaal gelê. Ek hét Joseph Maria Jujol se mosaïeksonne in die binnewelwing bo my met ’n nuwe rustigheid in my binneste lê en bekyk: keramiek, glas, bottels, oorblyfsels van poppe . . .

Andrew het ’n appel teen een van die pilare sit en eet, sy waterbottel se prop tydsaam afgedraai en water gedrink asof hy die water proe. Hy het vir my uit sy gidsboekie voorgelees en die mense om ons dopgehou: jong pa’s wat waggelende peuters tussen die pilare agternasit, paartjies wat pieniek hou in die hemelse onderdakkoelte, die tjellospeler wat die een klassieke melodie ná die ander langs sy tjellokas sit en speel.

’n Duif het hoog op die kapiteel van een van die suile sit en broei. Andrew het haar vir my gewys.

Later het ons ons dertig, veertig keer op die kronkelende keramiekbank op die omtrek van die openbare plein neergeplak, elke keer op ’n ander plek. Ek het uiteindelik een van Joseph Jujol se porseleinengel-skeppings en die misterieuse inskripsie Fora gelosia opgespoor.

“Down with jealousy!” het ek opgewonde uitgeroep. “Hier’s dit, Andrew: Fora gelosia!”

“Interessant,” het hy gesê. “Jy hou van Barcelona. Jy gaan nie gou uitgekuier raak nie. Maar as jy meer van die Güell-park wil sien, sal ek jou van hierdie plein af moet wegsleep.”

Hy het my hand gegryp en dit het gevoel asof ek vlieg, asof hy my weer uit die straat ruk, die taxi byna óp my. Ek was effens lighoofdig. Ons was op dieselfde golflengte; uiteindelik het Andrew iets van my siel verstaan.

Maar in die Wasvrou-arkade het hy weer die ou alles-of-niks-Andrew geword: Andrew wat my so byna-byna twee kunsvakke laat druip het. Die Wasvrou-arkade was vir hom soos die duine by Walvisbaai, soos die fynbosveld by Bettiesbaai, soos die Knysnawoud.

Ek was oorweldig deur die illusie van golwende rots aan die begin van die wandelgang en die klipmaalkolke in die tweede gedeelte daarvan. Ek wou foto’s neem, aantekeninge maak, sketse op papier kry.

Andrew wou kafoefel – duinestyl, bosstyl, fynbosveld-styl. Ek het vir hom gesê daar is ’n tyd vir elke ding. Ons het rusie gemaak.

“Dalk kom ons nooit weer hier nie,” het ek my man gestaan, natuurlik weer met ’n knieval om hom uit sy bui te kry. “Ons kan vanaand langs die see gaan stap. Of ons kan Place de les Olles toe stap en tapas gaan eet. Daar’s ’n tapas bar wat mossels en garnale –”

“Te hel met mossels en garnale,” het hy koud gesê. “Weet jy wat? Ek dink ek het genoeg hiervan gehad. Ons verhouding eindig dan in die Wasvrou-arkade.”

Ek het nie verskoning gevra nie. Ek het omgedraai en van hom af weggestap. Daar was ’n gesuis in my ore. Ek het soos Lot se vrou gevoel wat obsessief wou omkyk, maar ek het net aangestap. Ek was klaar met kruip, klaar met onredelikheid, klaar met Andrew die Paneelklopper.

Ek het hom in die Wasvrou se wandelgang gelos. Hy het hom nie verwerdig om agter my aan te kom nie, het seker aanvaar ek sal maar weer terugkom vir nog ’n duikklopsessie.

“Panelbeater!” het ek die swetswoord van alle tye uitgespoeg. Ek het my neus gesnuit en in Afrikaans gemompel: “Duikklopper. Panelbeat jouself; panelbeat jou kop. My pa was al die tyd reg, Andrew Scott. Jy mag briljant wees, jy mag alles in jou guns hê, jy mag alles van suierpenne en klepgeleiers weet, maar in die wêreld buite die motorenjin máák jy dit nie. Jy slaag nie daarin om situasies te lees nie. Jy . . .”

Ek het alleen in die winterwind opgeklim na die drie kruise op Turó de les Menes en seker ’n uur lank daar bly sit. Om my het toeriste soos klipdassies en koggelmanders rondgeklim, in al die tale van die wêreld gepraat, oor en weer foto’s van mekaar geneem en ander toeriste gevra om hulle af te neem terwyl hulle mekaar liefdevol omhels. Toeriste het op my vingers getrap en ’n kind het koeldrank op my kop gestort. ’n Man met ’n weemoedige monnikgesig het my droefheid raakgesien en ’n traktaatjie in Spaans by my neergesit. Gewag dat ek hom met euro’s daarvoor moes vergoed.

Ek het afgekyk na die torings van die Sagrada Familia-kerk in die verte en my woedende, deurmekaar gedagtes probeer ontleed. Ek het al hoe kwater geword. Dit kon nie só aangaan nie. Toe dit nog net ek en Pa was, was ek iemand anders. Van dáárdie Farah het ek gehou.

Die Farah wat ek intussen geword het, het ’n lamlendigheid in haar waarmee ek nie onbepaald kon saamleef nie. Die ou Farah wou iets betekenisvols met haar lewe doen. Die nuwe Farah het aanmekaar vure doodgeslaan.

Driekwart van die tyd het ek egter net verstorwe daar bo gesit: houtvrou tussen die klipkruise, pateet wat haar selfoon vasklem. Die Farah wat ek geword het, het angstig gewag op die gebruiklike wil-jy-vrede-maak-SMS.

Daar het geen vredesvoorstel van Andrew deurgekom nie. Die SMS wat ek daardie dag hoog bo Barcelona tussen die drie klipkruise ontvang het, was van Pa se jongste suster.

Jou pa met ernstige beroerte in hospitaal. Uit koma, maar regterkant verlam. Linkerkant ook baie swak. Lyk nie of hy wil hê jy moet vroeër terugkom, maar dis reg dat jy weet. Sal laat weet as toestand verander. Groete, Nelia.