Читать книгу Karoo-Kantate - Marié Heese - Страница 5

JANNIE LAPPIES KOM SAAM

Aanvanklik wou Stien nie regtig ’n kind gehad het nie. Dit het begin met Marcia, Stien se maatskaplike werker-vriendin wat dien op die beheerraad van ’n kinderhuis in Goodwood. Dié het al tevore probeer om Stien te oorreed om ’n kind uit te neem vir ’n paar dae.

“Net vir ’n naweek, of ’n kort vakansie,” het sy gesê. “Man, vat net een van die kinders wat altyd in die koshuis agterbly. Die meeste het darem pleegouers, of eie ouers wat hulle kom haal.”

“Eie ouers? Ek dog dis ’n weeshuis?”

“Lank nie al die kinders in die kinderhuis is regtig wesies nie, maar daar is redes hoekom hulle in die kinderhuis beland. Jy wil nie weet nie.”

“As ek een sou vat, moet dit ’n regtige wesie wees. Want sê nou ’n mens raak geheg aan die kind en dan moet jy hom teruggee vir die eie ouer?”

“Wat dikwels nie verdien om ’n kind te hê nie. Jy’t dalk ’n punt. Maar dink daaroor.”

Toe, op ’n dag na aan die einde van die derde kwartaal, bel Stien vir Marcia. “Hoor hier, ek’t toe tog besluit om ’n weeskind vir die vakansie te neem.”

“O ja? En hoekom nou skielik?”

“Man, ek gaan Van Stadensdorp toe vir die Septembervakansie. Gaan vir my afgetrede oom kuier. Ek dink ek moet ’n kind saamvat.”

“Is dit nou daai famous oom van jou? Die dirigent?”

“Dis hy, ja. Dis nou al vier jaar dat hy daar sit en al hoe eensamer en knorriger word. Ek wil hom ’n bietjie uit sy dop kry. Miskien kan ’n kind help dat hy minstens ’n slag of wat uit die huis uit kom.”

“En dié plan van jou het seker niks daarmee te doen dat jy uiteindelik met Riaan uitgemaak het nie?”

“Miskien het dit iets daarmee te doen, ja,” erken Stien. “Daar is seker ’n element van … nou ja, selfsug daarby.”

“Hoe jy dit drie jaar lank met daai wandelende ego uitgehou het, kon ek nooit verstaan nie.”

“Wel, dis nou verby. En ek gaan nie op ’n hoop sit en huil nie. Ek wil op iets anders fokus. Wat moet ek doen om ’n kind te kan uitneem?”

“Daar’s allerhande voorskrifte en voorwaardes, maar ek sal jou help.”

So gebeur dit dat Stien haar aanmeld by die matrone van die kinderhuis om die kind volgens afspraak te kom haal. Noudat sy werklik voor die matrone sit, voel sy skielik so ’n beklemming dat sy skaars kan asemhaal. Eintlik is die tehuis mooi versorg, die mure songeel, die gordyne gestreep met helder kleure. Daar staan oral blompotte vol vars blomme, elkeen op ’n gehekelde lappie. Maar die plek ruik na gebakte vis en Jik. Daar is iets onheilspellends aan dié kombinasie. Dis asof daar ten spyte van alle pogings om die plek te verfraai hartseer en swaarkry soos ou vlekke aan die mure kleef.

Die matrone, saaklik in ’n blou broekpak oor ’n wit rolnektrui, met ’n silwer borsspeld op die baadjie, is ’n mollige vrou met be­sonder mooi bruin oë.

“Nou ja, juffrou Terblanche,” sê sy, “al die admin is afgehandel, sien ek. Vorms, getuigskrifte, onderhoud … alles lyk in orde.”

“Baie rompslomp,” sê Stien met ’n sug.

“U weet, party kinderhuise sal net ’n getroude paar, gewoonlik met eie kinders, as vakansie-ouers aanvaar. Maar ons bestuur voel dat die sogenaamde kerngesin nie meer tipies is van ons samelewing nie, en ons aanvaar ander moontlikhede, soos uself en u oom.”

“Ek is bly.”

“U oom, Arnold Terblanche, is die beroemde dirigent, nie waar nie?”

“Ja, hy is. Maar afgetree.”

“Hy was ’n klompie jare gelede hier in Kaapstad ’n gasdirigent met die operaseisoen. Ek sing in ’n koor, ons was by die uitvoering van La Traviata. Ai, dit was te pragtig!”

“Bly om dit te hoor.”

“Het u ’n spesifieke kind in gedagte?”

“Ek soek ’n werklike weeskind,” sê Stien. “Wat regtig geen ouers het nie.”

“Ja, wel, ons het deesdae ongelukkig baie meer sulkes as tevore. Vigs-wesies, u weet?” Die vrou se donker oë is hartseer. “Ouderdom? Of maak dit nie saak nie?”

“Nie primêre skool nie. Ek is gewoond aan hoërskoolkinders. Ek gee musiek. Is hier dalk … dalk ’n kind wat lief is vir klassieke musiek?”

Dit was seker nou laf van my, dink Stien. Waar sou hierdie kinders aan ’n liefde vir klassieke musiek kom?

Maar Matrone het klaarblyklik reeds aan so iemand gedink. Sy tel die telefoon op en druk ’n nommer. “Alta? Is Jannie daar? Ja, asseblief. Ja, nou.”

“Jannie?” vra Stien.

“Jannie Lappies,” sê Matrone. “Graad 8, soos u gevra het. Dertien. Jannie is baie musikaal. Speel besonder goed klavier.”

Gou is daar ’n klop aan die deur.

“Binne!” roep Matrone.

Stien sien ’n maer figuur verskyn. Groen T-hemp en vaal kortbroek, koperrooi hare poenskop geskeer, een oog blou geslaan en toegeswel. Die heldergroen gesonde oog vorm ’n ongewone kontras met die blas vel.

“Mirrag, Matrone,” sê die kind heel opgewek. Maar dan verander die blye uitdrukking in ’n kwalik onderdrukte sug.

Stien wonder of sy intimiderend voorkom. Seker darem nie.

Matrone frons. “Jannie! My kind, kyk hoe lyk jy!”

“Ek wou nie gebaklei het nie, Matrone, maar ganog is ganog, het my ouma altyd gesê.”

“Ai tog, wat moet juffrou Terblanche dink!”

Dit is so dat Stien vir ’n oomblik huiwer. Wat gaan sy aanvang met ’n rowwejek wat baklei? Maar daar is iets aan die kind se houding wat haar onmiddellik aanstaan. En sy is bly om te sien dis ’n seun, gedagtig aan Nols se hartseer geskiedenis. Sy wou nog noem dat sy ’n seunskind verkies, maar dis nie nou meer ter sake nie. Sy hou van hierdie een.

“Jannie, ek soek iemand wat vir die vakansie wil kom kuier,” sê sy. “Op ’n klein dorpie. Ek hoor jy’s lief vir musiek. Ek en my oom ook. Ons gaan by hom bly. Wil jy kom?”

’n Oomblik se huiwering. Dan: “As ek kom, kan ek klavier speel?”

“Ja,” belowe Stien impulsief. Sy weet dit sal nag wees as die kind Nols gaan irriteer met ’n onbeholpe getjommel.

Nou lyk die seun weer opgewonde. “Matrone, kan ek gaan, asseblief? Ek sal soet wees, rêrigwaar!”

“Nou toe, gaan pak,” beveel Matrone. “Onthou ’n sweetpak, dis seker saans koelerig.”

“Ja,” beaam Stien. “Hierdie tyd van die jaar is dit bedags warm in die Karoo, maar snags kan dit koud word.”

“Trek sommer vir jou warmer aan, Jannie.”

“Ja, Matrone.”

Die kind is vinnig uit by die deur.

“Kan u my iets vertel van Jannie se agtergrond?” vra Stien.

“Die pa was ’n Fransman, ene Henri Labuschagne, ’n raadgewende ingenieur wat op kontrak in Suid-Afrika kom werk het. Die ma was ’n Kaapse vrou, ’n onderwyseres.”

“Albei oorlede?”

“Die pa het teruggegaan Frankryk toe voor Jannie gebore is. Hy’t belowe om weer te kom, maar het skoonveld verdwyn. Die ma het Jannie alleen grootgemaak. Daar was eers ’n ouma wat hand bygesit het, maar dié is later oorlede. Die ma het intussen ’n kêrel of twee gehad en het vigs opgedoen, waaraan sy dood is. Wel, dit was longontsteking, maar u weet mos …”

“Hoe lank is die kind al hier?”

“Jannie het ’n jaar gelede na ons toe gekom. Sy het maar swaar aangepas, foei tog. Sulke kinders wat nooit ’n pa gehad het nie, droom dikwels nog dat hy hulle eendag sal kom haal. Ek vermoed dat …”

Stien frons. “Ekskuus? Het u gesê ‘sy’? Is dit dan nie ’n seun nie?”

“O nee, dis ’n meisiekind. Haar naam is Jeanne Labuschagne, maar almal noem haar Jannie Lappies. Al die kinderhuiskinders kry mos maar byname.”

“Maar die hare?”

“Waterpokkies,” verduidelik Matrone. “Toe kry sy van die sere op haar kopvel en die dokter het gesê ons moet dit kort skeer. Sy’s nou gesond, maar sy lyk nog ’n bietjie vreemd. En sy’s klein vir haar ouderdom. Maar u het nie gesê dat u ’n seun soek nie?”

“Nee, ek het nie,” erken Stien. “Toe ek die kind sien, toe neem ek aan …”

“Is dit ’n probleem? Ek kan haar laat roep en u kan die uitnodiging terugtrek, dan kan ons na iemand anders kyk.”

Stien weet sy kan nie nou die arme kind teleurstel nie. Haar oom gaan omgekrap wees, maar hy moet maar daaroor kom.

“Nee, toemaar, dit sal in orde wees,” besluit sy vinnig. “En die musiek, waar kom die musiek vandaan?”

“Die kind het klaarblyklik ’n heel uitsonderlike talent. Musieklesse gekry in Woodstock waar hulle gewoon het. Klavier en sang. Maar dis ook nou op ’n end … U weet mos ’n gewone skool gee nie meer musiek nie.”

“Ja, ek gee klas by ’n privaat skool.”

“Maar Jannie oefen nougeset, elke iedere dag, so op haar eie. Stemoefeninge, toonlere … vir ure. Ons het gelukkig ’n klavier hier in die eetsaal. Nou wel nie ’n grand nie, maar dit word darem gestem. Wat die kind daar kan uittower, sal juffrou nie glo nie.”

“Regtig?” sê Stien. Maar sy gee nie behoorlik aandag nie. Sy voel baie onseker oor die ontvangs wat vir hulle op Van Stadensdorp wag. Maar sy het klaar besluit: Jannie Lappies kom saam.

Kort voor lank vat hulle die pad verby Paardeneiland en uit op die N1. Langs haar in die rooi Golf sit Jannie, toksak agter­in gelaai, plus nog iets styf opgerol en vasgebind, moontlik ’n warm baadjie.

“Hoe ver ry ons?” vra Jannie.

“Dis so drie en ’n half uur se ry,” antwoord Stien. “Die dorp lê teen die voetheuwels van die Klein Swartberge. Dis ’n groen oase, want dit kry fonteinwater uit die berg uit – die omgewing is maar bitter dor. Ons behoort so teen negeuur daar aan te kom.”

Jannie knik.

“Vertel my bietjie van jouself,” vra Stien.

“Niks rêrig om te vertel nie.”

“Neem jy aan sport deel?” probeer Stien weer. “Ek sien jy’t ’n mooi nuwe toksak, en ’n sweetpak ook.”

“Atletiek.”

“Veld of baan?”

“Honderd meter. En aflos.”

“Van kleins af?”

“Ja … ekke kon nog altyd vinnig hol. Maar by my eerste skool het ons nie ’n coach gehad nie. Toe moes ek na die anner skool toe gaan om naby die kinderhuis te wees. Ons coach is een van die kinders se pa en hy’s mal oor atletiek.”

“Ek sien. Van watter vakke hou jy die meeste?”

Die kind haal haar skouers op. “Ag, alles is orraait. Ek doen orraait. Juffrou?”

“Noem my Stien.”

“Stien? Wat eet ons?”

“Ons kan op Worcester stop vir ’n pasteitjie of iets. En ’n Coke. Oukei?”

“Oukei,” sê Jannie. “En tjoklits?”

“En tjoklits,” belowe Stien.

“My ouma kon sukke lekker hoenderpaai bak,” sê Jannie met verlange in haar stem. “Met naeltjies in. Saam met begrafnisrys. En soetpatats. Sukke taaaaies.”

“Jy was seker lief vir haar.”

“Ja,” sê Jannie. “Ja, ek was …”

Ouma Nonnie het eerste siek geraak. Sy was altyd so ’n besige mens, nooit gekla nie, nooit siek nie. Dit was moeilik om te glo dat sy regtig op ’n dag sou bly lê.

“Wat makeer dan, Ma?” vra ma Ellie dié Saterdagmôre, haas­­­tig op pad skool toe vir ’n opleidingsessie. “Moet Ma nie dokter toe gaan nie?”

“Seker niks,” antwoord ouma Nonnie. “Sommer bietjie saaits.­ Net, ek is verskriklik moeg. Smaak my ek kan nie my arms optel nie.”

“Ma moet maar bly lê. Jannie sal kyk. En antie Fienie sal ook kom inloer.”

Ma Ellie maak seker dat Ouma alles het wat sy sal nodig kry en gee haar ’n piksoen voordat sy, viets in ’n rooi langbroek en ’n wit T-hemp, by die trap afdraf.

Op ouderdom tien lees Jannie al dik boeke deur, en sy is tevrede om by Ouma te bly met ’n lekker boek in die hand. Die ou rottangstoel is groot en gemaklik. Die radio speel saggies: die rustige klavierklanke van Richard Clayderman.

Ouma Nonnie lê baie stil. Jannie kyk af en toe na haar en merk op hoe vlak en heserig sy asemhaal. Onder die verbleikte flennienagrok lyk haar borste plat, so anders as die ferm voor­stewe waarmee sy gewoonlik die wêreld aandurf. Ook haar hare is nie vanoggend in ’n bolla nie; ’n dun wit vlegseltjie hang slap oor haar een skouer. Teen die wit kussingsloop lyk haar gesig soos iets uit hout gekerf, dofbruin, met diep kepe soos die hale van ’n stomp mes weerskante van haar neus en mond. Dit laat Jannie aan ’n masker dink, en dis om van bang te raak.

“Ouma? Ouma Nonnie?”

Naderhand gaan Ouma se bruin oë stadig oop. “Ja, my kind?”

“Het Ouma nie … wil Ouma nie … is Ouma nie dalk honger nie?” Jannie kan nie onthou dat Ouma al brekfis gehad het nie.

Ouma Nonnie skud haar kop. “Nee, kind, ek is nie honger nie.”

“Maar Ouma’t nog niks gehad om te eet nie. Ek sal gaan haal.”

“Nou ja … wee’jy wat? Ek is darem lus vir ’n bietjie scramble mit tamatiesmoor. Mit net so ’n njitseltjie knoffel daarin, jy weet mos.”

“Ek sal vir Ouma gaan maak,” sê Jannie gretig. “Antie Fienie is weg mark toe.”

Jannie gaan kry vinnig alles bymekaar in antie Fienie se groot kombuis. Die antie hou nie daarvan dat die boarders vir hulleself kom kook nie, maar as sy hoor vir wie dit is, sal sy seker nie raas nie, want ouma Nonnie sit dikwels hand by in die kombuis. Eers die kookolie, dan die uie, dan die tamatie … bietjie knoffel, bietjie basilie … twee eiers, goed deurgeklop, maar nie skuim nie … sout, moenie vergeet nie … Stukkie toast daarby … die skinkbord netjies reggesit met die mes en vurk en die papierservetjie. So ja.

Ouma Nonnie kom met moeite orent teen die kussing. “Het my kind dit alles alleen gedoen en by die trap opgedra?”

“Ja, Ouma. Hier’s nog ’n kussing. Sit Ouma nou reg?”

“Dis goed so, dankie. Gee seblief my tanne aan, kind.”

Jannie is grillerig vir die glas met die swewende smaail, maar sy gee dit gedienstig aan. Ouma hap-hap ’n paar keer tot sy tevrede is.

Hoe moet dit voel om sonner tanne te wees? dink Jannie. Seker simpel. Maar dan liewer winkeltande as ’n glasoog, soos ou Johnnie in die onderste kamer op die hoek.

Ouma Nonnie druk die servet onder haar ken in en trek die skinkbord nader. Jannie sit in die rottangstoel en kyk tevrede hoe sy stadig alles op haar bord opeet.

“So, dit was lekker, kind. Nou wil Ouma slaap, hoor.”

“Ja, Ouma.”

Jannie vat die skinkbord ondertoe, was al die skottelgoed wat sy gebruik het, droog dit af en bêre dit. Nou het antie Fienie niks om oor te kla nie.

Sy loop weer saggies boontoe en loer by die kamer in. Dis heeltemal stil, net die radio wat rustige musiek speel. Ouma Nonnie het afgegly teen die kussings en lê effens skeef. Jannie loop nader om haar met die kussings te help. Dan besef sy meteens dat ouma Nonnie nie slaap nie. Haar oë is oop en dit lyk asof sy teen die plafon vaskyk. Maar sy haal nie meer asem nie.

“Ouma!” gil Jannie. “Ouma! Ouma Nonnieeee!”

Antie Fienie het net by die kombuis ingekom van die mark af. Sy hoor die nood in die kind se stem en stoom by die trap op so vinnig as wat haar swaar lyf dit toelaat. Sy het al so dikwels in haar lewe die dood aanskou dat sy met een kyk weet: die ou vrou is weg. Ai tog, dat die kind nou eerste op haar moes afkom!

“Waar’s jou ma, Jannie?”

“Skool toe, al weer ’n workshop,” snik Jannie. “Ek moes vir Ouma oppas. Ek het vir haar scramble gemaak, met tamatie­smoor … sy was lus … en ek het onthou van die suiker, lat die tamatie nie suur proe nie, en die knoffel …”

“Ja, my hartjie. Jy’t reg gedoen.”

Die lyk gaan nou pebliek na knoffel stink, dink antie Fienie, sy sal ’n plan moet maak. Bietjie van die ou vrou se English Lavender op haar uitgooi. Sal moet hulp kry om haar uit te lê. Sy hoop Ellie se begrafnisboekie is op datum. Ai, ai, ai. Antie Fienie druk Jannie styf teen haar bors vas.