Читать книгу Klaprose teen die wind - Marzanne Leroux-Van der Boon - Страница 3
Een
ОглавлениеMarc loop rillend langs die gragte. Selfs vir einde Maart is dit koud in Amsterdam. Onder sy dik jas dra hy ’n baadjie en ’n trui en nog voel hy die genadelose aanslag van die wind.
Eers merk hy nie die mense wat op die voetbrug bondel nie. Hy slenter onsiende tussen hulle in voor hy besef dat hulle na iets aan ’t kyk is. Oorwegend mans staan daar. Hewig verskans teen die elemente, hande argeloos in die jassakke, hier en daar ’n kop in ’n wolk sigaarrook versluier. Voordat hy iets te sien kry, registreer hy die toon van hul lag. Onderskei spoedig ook van die opmerkings.
’n Ruk lank staan hy besluiteloos. Onwillig om deur die mense na voor te wurm en tog ook te vasgevang om sommerso weg te gaan. Die keuse word vir hom gedoen toe twee groot mans voor laggend omdraai en hul pad deur die omstanders oopdruk om uit te kom. Marc bevind hom meteens in die voorste ry.
Daar sit ’n meisie langbeen op die nat keistene van die bruggie. ’n Rooierige, rondegesig Hollandse meisie. Sy dra ’n swart baret op haar blonde hare wat stringerig oor haar rug en skouers hang. Ten spyte van die bitsige koue het sy ’n skamele vuilwit hemp aan wat klam aan haar ronde borste kleef. ’n Kort leerromp het tot bokant haar knieë opgeskuif. Swart kouse en gehawende swart hoëhakskoene. Verder niks. Sy is kollerig blou van die koue, haar lippe byna pers, maar dit lyk nie of sy daarvan bewus is nie. Marc let op dat haar oë hasjisj-stom kyk en baie ouer as haar ander sigbare jare is.
Om haar roer die mans opgewonde. Die meisie se mond is klewerig. Haar tepels, styf van die bittere koue, vlek bruin teen die nat hemp wat sy langsaam losknoop. Marc voel die sweet in sy oksels kom en tas onhandig na ’n pakkie sigarette in sy binnesak. Hy slaag bewerig daarin om een opgesteek te kry en trek die rook so vinnig en diep in sy longe dat hy aan die hoes gaan. Maar dit laat die bewing van sy hande enigsins bedaar.
Toe eers sien hy die geld wat rondom haar op die plaveisel lê en dit begin by hom deurskemer wat aan die gang is. Hy sluk, trek weer diep aan sy sigaret en dwing homself om argeloos te bly toekyk.
Dwelmbeneweling het die meisie geensins van haar natuurlike instinkte gestroop nie. Sy is duidelik bewus van haar omstanders. Van haar uitwerking op hulle. Haar hande bly die twee vol borste toevou, maar só dat die bruin tepels soos hondeneusies daarbo sigbaar is. Sy kyk uitdagend op in die kring gesigte wat haar omring. Marc sien die punt van haar tong deur haar lippe blink. Sy keel brand van die rook wat hy te vinnig daardeur intrek. Hy stoot sy voete versigtig uitmekaar om sy half swikkende bene makliker staande te hou.
Verskeie guldens rol oor die keistene na haar toe. ’n Vyfguldennoot dwarrel in haar skoot. Sy maak ’n kru beweging met haar heupe in die rigting van die skenker en laat haar borste vry oopval. Die mans druk vorentoe, fluit laag. Marc sien met ’n ontroering wat aan skrik grens die fyn blou aartjies oor die albaste rondinge. Hy dink vlugtig hoe hy dit die treffendste op papier sou kon vaslê. Nog ’n banknoot laat die hemp op die grond val, stroop die kouse. Haar vlymskerp kommentaar hou die omstanders aan ’t fluit en lag. Marc se oë soek so opvallend moontlik na ’n pad uit die kring, maar die mans staan bankvas agter hom.
“Laas week het die polisie-agente haar opgetel,” sê ’n diknek-Amsterdammer aan sy makker, “en op die buro het sy haar weer net so sit en uitklee. Vir niks. Gelukkige bliksems!”
“Jasses,” prewel die ander een en sy bolip glim.
’n Man buk vorentoe en laat vyf klinkende guldens langs haar bobeen val. “Vir die broekie!” skree hy uitgelate.
Sy pen hom met haar oë vas. “Nee, hoor. Dié gaan alleen maar vir ’n tientjie.”
Die mans lag dreunend en Marc se hart slaan met langsame, dreunende slae teen sy bors. ’n Nette gryskopheer in beerveljas en geruite Engelse hoedjie trap vorentoe en lê byna liefderyk ’n rooi noot in haar hand. Vyf en twintig gulden.
Haar vingers vuis rasendsnel daaroor toe. “Geld!” roep sy hees. “Nou word dit geld!”
“Uit!” por hulle.
“Ja, hoor, dit begryp ek wel.”
Sy kom wankelrig regop en gryp woes na ondersteuning. Maar wanneer sy eenmaal staan, du sy onmiddellik alle hande van haar weg. “Laat maar!”
Aan haar staan, heupe na vore gedruk, merk Marc verwonderd dat sy nie verneder is nie. ’n Oomblik lank kom hy sy ongemak te bowe en sien sy kunstenaarsoë die pêrelrige middaglig teen die wit borste en die halfnaakte dye toe sy die leerrompie met een beweging afstroop en van haar wegskop. Om die kante van die klein broekie wat sy nog aanhet, krul die rooiblonde skaamhaartjies welig na buite. Iemand haal warm en klewerig teen sy agterkop asem. Hy ruik sweet in die woltruie en meteens ook die water wat onder die brug deurvloei.
“Geld!” roep sy weer, “geld! Dan klee ek my heeltemal uit, jongens! Dan kom my vingertjie daarby …”
Munte rol soos swaar donderweerdruppels om haar voete. Maar sy spoeg veragtend daarop. “Ek is g’n prostituut nie, hoor!”
Die mans se lag word brullerig en die agterstes druk begeesterd vorentoe. Sodat Marc hom geleidelik byna van aangesig tot aangesig met die meisie bevind. Verskeie note fladder na benede. Sy trap hulle blitsvinnig met haar kaal voete raak. Toe sy haar klam, bloukoue vingers in die rek van haar broekie druk en dit tartend-stadig begin ondertoe stoot, slaan Marc se ore toe. Hy kyk nog hoe die rooiblonde driehoek styfgekrulde haartjies sigbaar word; dan draai hy hom blindelings om en baan sy weg dringend deur die gesigte waarvan party, die koue ten spyt, natgesweet blink. Hy sluk diep en verlig aan die koue lug buite die kring.
Naderhand word dit te koud vir hom buite. Dit het fynweg begin reën en die lange dag van alleen wees word vir hom te veel. Hy stoot die deur van ’n klein kafeetjie oop en buk koulik na binne. Die plek is byna verlate, uitgesonder ’n man wat ’n entjie laer af aan dieselfde toonbankie sit en lees. Maar dis warm en daar’s musiek van ’n soort en dit ruik vaag na Oma se keuken.
Ná ’n oomblik kom ’n meisie deur die bloubont gordyn van agter te voorskyn. Sy druk haar vingers deur haar krullerige hare en lag met Marc. Sy kom teenoor hom op die toonbank leun.
“Koud, hè!” Sy vrywe haar bo-arms energiek.
Marc knik verleë. “Erg.”
“Echt geen normale weer vir einde Maart nie. Heel seker kry ons nog vóór donker sneeu.”
“Kan dit?” vra hy, dankbaar dat hy homself redelik goed in Nederlands kan uitdruk.
“Ja seker.” Sy kyk hom skerper aan. “Jy is geen Nederlander nie, tog …?”
Hy skud sy kop. “Nee.”
“Waar kom jy eintlik vandaan?”
“ … Afrika,” sê hy huiwerig.
Sy skud haar kop half onseker, maar sy is skynbaar tog tevrede gestel, want sy vra nie verder nie. Hy bestel haastig bier en ’n belegde broodjie voor sy dalk meer van sy toekoms wil weet.
Toe die meisie weggaan om sy bestelling te haal, laat die man hoër op aan die toonbank sy koerant sak en vra sonder enige Nederlandse aksent: “Súid-Afrika?”
Marc skrik en steek sy hande vinnig in sy jassakke. Maar die skraal, intelligente gesig kyk hom so bedaard aan dat hy sonder meer knik. Die man steek ’n hand uit oor sy koppie koffie. “Jurgen de Villiers,” sê hy, “Franschhoekvallei.”
Die heel eerste warmte van die dag sprei in Marc oop toe hy die hand aanneem. “Marc de Vries. Ek kom van Stellenbosch af.”
Die ander se oë verhelder toe hy lag. “Ek dag al ek hoor die Boeland in jou aksent.” Hy trek ’n stoeltjie nader aan hom uit. “Sit digterby, man. Magtig, dis ’n barmhartige inval.”
“Ja, hel,” sê Marc en vryf sy hande ingenome, tas na sy sigaretpakkie en los dit weer. Dankbaar vir die onverwagte bekendheid en tog onseker oor wat verder van hom verwag word.
“Wat doen jy dan tog op jou eie in dié bose plek?”
Marc grinnik. “Vir my Nederlandse ouma kom kuier.”
“Eerste maal?”
Hy skud sy kop en steek twee vingers op. “Maar die vorige keer was ek maar vyf.”
“Jou Nederlands klink nie te vrot nie.”
Marc bloos effens. “Ag, jy weet hoe dit is, dis so na aan Afrikaans …”
“Dis juis die moeilikheid, dan kry jy dit nóg moeiliker reg.”
“Bly jy hier?” vra Marc.
“Jy kan seker half so sê. Ek’s al ’n paar jaar hier rond.”
“Studeer?”
Jurgen skud sy kop. “Nee. Ploeter maar rond. Hier iets en daar iets. Weet jy?”
Marc weet natuurlik nie, maar hy knik.
Jurgen kyk hom met skerper belangstelling aan. “Het jy net kom kuier?”
Marc trek hom sigbaar bymekaar. “Ek … weet nog nie seker nie. Dalk ook nog studeer of so …”
“Army-probleme?”
Marc se oë vernou, maar die ander bly hom so sonder skroom aankyk dat hy tog sê: “Jaa …” Maar op die ou end voeg hy niks daarby nie.
Die meisie kom sit Marc se bier en broodjie voor hom neer. “Ken julle mekaar eintlik, Jurg?” vra sy.
“Nee, meid, maar ons het allebei dieselfde vaderlandjie.”
“Prettig, hè!”
“Jy kan dit miskien so sien,” sê Jurgen en kyk in sy koffie om sy glimlag te verberg. Marc lag.
Wanneer sy haar wegdraai, sê Jurgen: “Ja, wij kan daar waaragtig tog ook niet altijd over huilen, jongen.”
Marc skud sy kop by gebrek aan ’n gepaste opmerking en eet sy broodjie hongerig op.
Jurgen sit hom ondersoekend en aankyk. “Jy hét wel ’n ouma hier?”
Marc knik hewig en eet sy mond haastig leeg om te kan sê: “My pa was Nederlands. Hy’s ’n paar jaar gelede dood en ek het my voorgeneem om my ouma te kom opsoek as ek so ’n bietjie afgestudeer is.”
“So, jy hét werklik ’n blyplek.”
“Definitief,” antwoord hy kouend.
“Hoe’t jy hier gekom?”
“Skip. Oorgewerk.”
Jurgen frons geïnteresseerd. “Ek wis nie dat mens dit nog kan doen nie.”
“Eintlik nie, maar ’n vriend van my pa is ’n verteenwoordiger in Suid-Afrika van die eienaar van een van die kleiner lyne wat gereeld tussen Kaapstad en Rotterdam vaar. Hy’t dit vir my ge-wangle.”
“Lekker. So, jy’s redelik ge-organise?”
“Hoekom vra jy?”
“Nee, sommer, want ek het in my tyd al heelwat van die gewetensbeswaardes sien uitspoel wat nie ’n aardse idee het wat hier van hulle moet word nie. Hul reken hul kom in Kanaän aan. Maar dit vat nie lank nie om uit te vind dat die veelbesonge Nederlandse toleransie met vrydenkers bepaald ook sy perke het. Die meeste sit sonder geld ook.”
“My pa het my ’n bietjie geld nagelaat.”
“Dié raak jy hier ook met min moeite kwyt, hoor.”
“Ek kom so agter.”
Hulle drink in stilte tot Jurgen skielik na buite wys. “Kyk.”
Marc swaai hom vinnig om op sy hoë stoeltjie. Dit het begin sneeu, vlokkig sag in die fyn reën. Teen die verdwynende middaglig kom vlokke soos blinde voëls vanuit die duiselende hoogte teen die raam aangevlieg.
“Pragtig,” sê hy eerbiedig.
Jurgen knik, sy oë op die ander se ekspressiewe gesig.
’n Man en vrou bars gearmd en natgereën die kafee luidrugtig binne. Saam met hulle kom ’n snerpende wind en die reuk van die nat honde wat by hulle is.
“Jurg, jongen!” roep die man verheug, “wat aardig om jou weer ’n keertjie terug te sien.”
Maar dis die honde wat eerste by Jurgen is. Hy trek hulle groot nat koppe teen sy bors vas en vryf hul ore tussen sy vingers. Hulle vertrap mekaar om sy aandag. Die drie mense groet mekaar geesdriftig en verval in so ’n dik Nederlands dat Marc hulle moeisaam volg. Hy merk dat Jurgen se aandag meer by die diere as by die mense is. Die meisie, Willemiene, kom later ook by en toe hulle van Marc onthou, word hy bekend gestel.
Meer mense kom uit die sneeuerigheid binne en die plekkie dreun weldra van stemme en musiek en Willemiene se lag wat sporadies opklink. ’n Jong man met olierige hare en ’n verslaapte gesig het van iewers te voorskyn gekom om haar te help.
Lank nadat Marc klaar geëet het, bly hy nog saam met Jurgen in die behaaglike warmte sit om ’n koerant te deel. Toe die ergste drukte bedaar, bring Willemiene ongevraag vir albei ’n lekker koppie koffie. Terwyl hulle dit gesellig sit en roer, vra Jurgen: “Hoe lank is jy al hier?”
“Ag, net eergister aangekom.”
Jurgen knik. “By Ouma tuis?”
“Ja. Bodegraven.”
“Waar’s dit nou weer?”
“Vlak by Gouda.”
“Nog vanaand terug soontoe?”
“Bus, ja. Ek moet my loop kry.”
“Ja seker.”
Marc drink sy koffie klaar. Dit het ophou sneeu en, indien moontlik, nóg kouer geword. Dis byna heeltemal donker buite. Hy wil graag met Jurgen kontak behou, maar die vrymoedigheid ontbreek hom om dit direk te vra.
Jurgen grim effens, of hy Marc se probleem aanvoel. “Jy kom darem seker gou weer terug Amsterdam toe.”
“Natuurlik,” sê Marc gretig.
“Kom dan daar na my plek toe. Ek dink daar’s heelwat wat ek ’n Afrikaner-landgenoot hierlanges kan laat sien.” Terwyl hy praat, skryf hy sy adres en telefoonnommer op die agterkant van Marc se rekening neer.
“Vir seker!”
“Ek kyk uit vir jou.”
“Jy sal my sien!”
Dis ná tienuur toe hy Oma se voordeur behoedsaam oopsluit, maar haar stem klink nog helder uit die voorkamer op. Sy slaan haar arms om hom en soen hom drie maal toe hy by haar kom. “Ek dag dat jy die weg kwytgeraak het, jongen!”
“Nee, hoor.”
“Het jy wel wat te ete gehad?”
Hy verduidelik van sy broodjie, maar sy gaan onverstoord kombuis toe om nog iets voor te berei. Hy laat haar begaan. Hy draai die televisie se klank af, skop sy nat skoene uit, stel die gasverwarmer effens laer en gaan op sy sy op die mat daarvoor lê. Die vertrek is oorverhit en feitlik lugloos en uit die kombuis kom die geur van wat ook al sy aan ’t make is. Marc raak meteens aan die slaap. Toe sy later met sy soep inkom, kom hy by soos een uit ’n diepe beswyming.
Hy rek sy lyf tot sy litte kraak. “Heel stuk geloop vandag. Hele boel gesien.”
“Glo ek wel. En was jy ook by die Walletjes?”
Hy kyk op in haar wakker oë en hy moet lag. “Nog nie.”
“Ek dag dit sal een van die eerste plekke wees waar jy sal gaan kyk?”
Byna praat hy met haar oor die meisie op die brug, maar bedink hom toe. “Ek gaan nog,” sê hy net.
Sy sit by hom solank hy eet. Haar aandag verdeel tussen hom en die onderhoud wat oor die televisie met ’n kabinetslid gevoer word. Haar skerp deurlopende kommentaar op alles wat daar gesê word, amuseer en verteder hom. Bring ’n vae herinnering van sy pa by hom op.
Toe hy klaar is, ruim sy op. “Waarheen gaan jy dus môre?”
“Môre dag ek om hier by u te bly.”
Sy kyk verras op oor die teepot wat sy sorgvuldig met ’n mus aan ’t toemaak is. “By my?” Haar gesig word rosig.
“Ek hét tog by u kom kuier.”
“Nou jongen, niemand verwag immers dat jy die hele tyd by jou grootmoeder bly sit nie!”
“Dit weet ek ook, maar ek vind dit nogtans lekker om ’n daggie hier by u te bly.”
Sy raak teen sy gesig. “Dis goed dan?”
“U laat my by tye heel veel aan Pappa dink.”
Haar oë versag. “Oor hom wil ek soveel nog met jou praat, Marc.”
“Ek ook.”
“Maar nou moet jy voorlopig na bed. Môre is nog ’n dag.”
In die bed vind hy dat die slaap hom ontwyk. ’n Kaleidoskoop van Amsterdamse beelde draai rasendsnel deur sy vermoeide gedagtes. Kom telkens weer by die meisie op die brug tereg. Hy draai hom op sy rug om en sien haar weer voor hom. Die vol borste, die arrogante mond. Hy draai hom terug op sy sy en dink dat hy moes gebly het om alles te sien. Waarom het hy eintlik so gou weggegaan? Voordat hy tog eindelik aan die slaap raak, dink hy nog: Ek gaan terug Amsterdam toe, elke keer weer, tot niks my meer te vroeg laat terugdraai nie!
Die weer bly so guur dat drie dae verbygaan voor hy weer die tog daarheen aanpak. Selfs toe val daar nog ’n grou reëntjie en is hy tot aan sy neus toegewoel. Hy het voorlopig geen erg aan museums en kunsgalerye nie. Hy dwaal deur die stad, half suf van ’n depressie wat hy nie kan plaas nie. Die sambreel wat Oma saamgegee het, het hy op die bus al vergeet. Nou trek hy maar die wolserp stywer om sy nek en laat die reën toe om algaande sy hare te deurweek.
Ek is eensaam, erken hy naderhand die oorsaak van sy ellende. Ek mis iemand met wie ek kan praat oor wat ek sien. Hy dink aan die Suid-Afrikaner wat hy in die kafeetjie leer ken het. En daar is ook die adres van ’n familievriend in sy binnesak. Maar motivering om die een of ander rigting in te slaan, ontbreek hom. Dis eerder sy voete as sy hoof wat hom uiteindelik na die rooiligbuurt neem. Hy het tevore uit soveel monde soveel beskrywings daarvan gehoor dat hy nie onvoorbereid daarop afkom nie. Tog skok dit hom toe hy langs die raampies met uitgestalde snolle dwaal. Dit val hom op hoe min van hulle nog werklik jonk en mooi is. Ontroer hom. Hy wens hy het met sy sketsboek daar kom staan om tydsaam die uitdrukkings op hul gesigte vas te lê. Die desperaatheid in hul liggame. Maar hy besef tegelyk hoe onvanpas dié gedagte is. Hy word van alle kante met aanbiedinge oorval. Vir seks, vir seksvertonings of -films, vir dwelms en elke ander perversie. Hy loop ten slotte sat daarvandaan.
Deurnat gaan hy later ’n rokerige restaurantjie binne en oor ’n bier en nog een en nog een, teken hy die rooiligvroue agterop die kaartboek van die stad wat hy oral met hom saamdra.
Die swart depressie waarvoor hy uit Suid-Afrika ook gevlug het, het opnuut soos ’n uil op sy skouer kom steun.
Net omdat ek alleen is? wonder hy deur sy bierbeneweling. Hoekom ís ek alleen? Met sy voorvinger vee hy potloodskaduwees om die byna naak figure in. Sy potlood is tot op die hout stomp. Ek is alleen in Nederland en ek was alleen in Suid-Afrika. Ek was my lewe deur hoofsaaklik alleen. Hy skud sy kop langsaam. Die potlood kras steeds oor die papier.
Hy skrik toe hy ’n hand op sy skouer voel. Die eienaar het agter hom kom staan. “Jongen,” sê hy gemoedelik, “ek vind dat jy so nodig wat te ete moet neem. Of nie?”
Marc kyk hom beneweld aan: “Hoe so?”
“Nou, dit skyn my dat jy behoorlik aan ’t dronk word is.”
“Dit kan bes wees,” stem Marc toe.
“Eerste maal in Amsterdam?” vra die kafeebaas en kyk belangstellend na die tekeninge voor Marc op die tafel. Dit het tot op ’n papierservet uitgebrei.
Marc kyk saam met hom daarna. “Góéd ook, as jy reken dat dit uit my hoof is.”
Die man lag. “Ja seker. Ek vind dit geweldig.”
“Dis die tweede maal.”
“Wat?” vra die ander onseker.
“Dat ek hier kom.”
“Waar kom jy vandaan?”
“Van ver,” sê hy moedswillig.
Die man trek sy skouers op. “Ja hoor, stom van my om te vra.”
“Ek kom uit Suid-Afrika,” sê Marc toe met dronk erns. “Uit die Boererepubliek. Regime van alle ongeregtigheid en diskriminasie. Heilige plek van rassisme. Waar die profeet pas uit die gevangenis opgestaan het. Kameraad Mandela. Kom ek na die Nederlande waarvan ek verneem dat alle geregtigheid te alle tye aan alle mense bewys word. Heilige plek van die groot toleransie.”
“Nou …” Die kafeebaas is half onkant. “Dit hang natuurlik allemaal daarvan af hoe jy dit bekyk …”
“Maak nie uit nie.” Marc wuif hom stil. Hy hou die laaste tekening effens verder van hom af om perspektief te kry en vryf toe nog ’n skaduwee met sy duim in. “ … hóé jy dit ook al bekyk.”
“Geweldig!” sê die man weer goedkeurend van die skets of van die opmerking of van verleentheid. Marc weet nie en vanweë die oormaat bier en sigaretrook gee hy ook nie om nie.
“Wat het jy vir my om te eet?”
“Wat wil jy?”
“Ek wil ’n hamburger en chips hê. Kan dit hier?”
“Alles kan hier.”
“Goddank …”
Die man bring dit en skink koffie op koffie met ’n deernis soos vir ’n eie verlore seun in ’n vreemde land. Marc verorber alles gulsig, dankbaar, en namate hy nugter word, verleë. Tog voel hy getroos.
Voor hy weer in die reën uitstap, frommel hy die papiertjie met Jurgen de Villiers se adres daarop uit ’n binnesak. Dit maak vir hom absoluut geen sin nie. Maar ook hierin kom die kafeebaas hom te hulp. Hy verduidelik tot in die fynste besonderhede. Skryf dit self alles sorgvuldig vir die steeds half bedwelmde Marc op ’n vel papier neer.
Maar Marc gaan eers terug na die Walletjes. Dat dit die tweede maal is en dat hy alkoholversterk is, maak dit alles selfs makliker. Hy bly lank voor ’n venster staan waar ’n donker Jamaikaanse vrou met groot borste en uitdagende oë sit. Hy ignoreer die obsene gebare wat sy maak toe sy opstaan, bly haar net aankyk tot sy dit laat vaar en weer gaan sit en later met hom glimlag. Dis asof hy nou eers besef sy is ’n gewone mens ook. Nie net ’n snol in ’n uitstalvenster nie. Tog, toe haar gesig en haar liggaam so versag dat sy onbeskryflik begeerlik vir hom word, draai hy hom weg. Sy hart begin onbedaarlik jaag. Wanneer hy oor die tralies langs die grag gaan hang, sien hy weer in die water haar harde swart tepels.
Daarvandaan loop hy die eerste die beste lokaal binne waar ’n seksfilm vertoon word en sit die volle veertig minute daar, doodstil geskok, met ’n verskriklike ereksie. Toe hy uitkom, doen ’n donkervelman hom ’n hasjisj-aanbod. Hy slaan dit houterig van hom af. Die sneeureën sif in koue, grys flarde oor die straat en die grou geboue.
