Читать книгу HaKotel: Die muur - Marzanne Leroux-Van der Boon - Страница 5

19 Julie 2013

Jerusalem

Die effense glimlaggie waarmee Gilles in die deur van die wagkamer verskyn, maak dat Marc en Rivkah vinnig opspring en na hom toe kom. Hul gesigsuitdrukkings is ’n mengsel van hoop en vrees.

Gilles skuif die haarnet wat hy nog in die teater gedra het hoër op sy voorkop en vee vlugtig oor sy oë. Toe lê hy sy hande op die skouers van die twee ouers voor hom en sy moeë glimlag raak breër.

“Rustig maar. Natani het goed deur die operasie gekom en die gewas is beslis nie kwaadaardig nie.”

“Baruch HaShem!” snak Marc na sy asem.

“Todah! Todah! Todah!” fluister Rivkah.

“Maar ek hou hom vandag en môre nog hier. As hy teen Yom Rishon goed lyk, kan julle hom huis toe neem.”

“Ag, wonderlik!” roep Rivkah verlig en vat die hand wat Marc na haar uithou styf in hare.

Gilles raak ernstig: “Laat my maar weer die waarskuwing tot julle rig: Natani is delikaat en hy sal dit vir jare nog bly. Miskien sal hy dit later ontgroei, maar vir ’n lang tyd sal hy goed dopgehou moet word. Kyk dat hy hom nie ooreis nie. Oor – laat ek dink – vier maande, November, moet julle hom weer bring vir ’n scan en dan so dikwels as wat dit dalk nodig lyk. En …” hy huiwer effens, “julle moet onthou dat hy nie Yhoshi is nie. Hy sal nie soos Yhoshi presteer nie – nie akademies nie en ook nie op sportgebied nie. Ook nie emosioneel nie. Veral nie emosioneel nie.”

Marc en Rivkah knik.

“Dit beteken nie dat hy nie ook begaaf is nie. Ek dink julle weet dit. Dat hy klaarblyklik ryklik met jou talent bedeel is, besef jy natuurlik ook, Marc.”

Marc knik, sy oë rooi van emosie.

Rivkah vryf haar wang teen Marc se skouer. “Natani is sy abba se kind, Gilles, in talent en in gevoeligheid. En in karakter. Hy is net ’n klein Marc.”

“Ag, kom nou …” protesteer Marc.

Gilles lag. “Soos Yhosh jóú weergawe van die stoere Israeli is, Rivkah, met daai bek-geweer altyd gereed om woorde af te vuur.”

“Skaam jou, Gilles!” Haar wange gloei verleë.

“Wat ek as pa van vier eintlik maar vir julle wil sê, is: Moenie die twee met mekaar vergelyk nie. Hulle verskil soos dag en nag.”

“Solank hy net gesond is, vra ek niks, niks meer nie!” sê Rivkah.

Erev Shabbat en Shabbat

19-20 Julie 2013

Marc en Rivkah kry toestemming om ’n klein verwelkoming van die Shabbat saam met Natan te vier omdat hy laatmiddag reeds uit die waaksaal na ’n privaat kamer oorgeplaas is. Die kleintjie is nog redelik slaperig weens die oggend se narkose, maar sy oë volg elke voorbereiding wat sy ouers op die tafeltjie by sy bed maak. Yhoshi is ook toegelaat om saam te kom. Hy is vir ’n verandering heeltemal stil waar hy aan die voetenent van sy boetie se bed sit en met ontsag na die groot verband om Natan se kop staar.

“Is dit seer?” vra hy versigtig.

Natan glimlag effens. “’n Bietjie as ek my kop roer.”

Rivkah het hul kershouers van die huis af gebring. Sy bedek die twee challahs op die silwerskinkbordjie met ’n versierde oortreksel. Dan skink sy druiwesap in die silwer Kiddush-bokaal.

Net toe is daar ’n ligte kloppie aan die deur en Ruwth kom binne met ’n glaspot gevul met oop, goudgeel rose.

“Oe! My gunstelingkleur.” Rivkah omhels Ruwth.

“Dit weet ek,” sê Ruwth en gee Marc, wat na haar toe afbuk, ’n hartlike soen.

Daar kom ’n blye lig in Natan se oë toe hy sy oumagrootjie sien. Yhoshi is onmiddellik by haar en slaan sy arms so styf om haar middel dat sy byna omval en Marc haar vinnig aan die arm neem.

“Natani,” sy gaan buig oor die seuntjie en soen hom versigtig sodat hy nie sal seerkry nie, “jy het ons darem laat skrik, yeled katan.”

Natan glimlag skaam. “Ek is nou weer beter, Savta.”

“Ek sien so. Ek het vir jou iets gebring.” Sy steek haar hand in die diep sak wat aan haar arm hang en haal ’n oulike beertjie uit. Hy is selfs uitgedos met ’n kippah op die kop en tallit om die skouer. “Kyk, hy kan hier op die kassie voor jou bed sit en jou môre laat onthou dat dit Shabbat is.”

“Todah, Savta.”

Ruwth kyk na haar ander agterkleinseun. “Ek het darem vir jou ook iets gebring, Yhoshi.” Dis ’n groot sjokolade wat hy met entoesiasme aanvaar.

Marc kyk op sy horlosie. “Nog vier minute voordat dit tyd is om die kerse aan te steek, Savta. Bly jy by ons?”

“Graag!” Sy gaan sit in die stoel wat Marc vir haar nader getrek het. “Ek het Gilles gebel en hy’t gesê ek mag tot ’n halfuur ná die aansteektyd bly.”

Marc grinnik. “Ons het dieselfde opdrag gekry.’’ Hy knik in sy vrou se rigting. “Tyd vir die kerse.”

Rivkah het die glaspot met Ruwth se rose op die Shabbat-tafeltjie neergesit. Hulle gloei daar in die sterwende dag se laaste lig wat deur die venster val.

“Die Shabbat-koningin gaan nou kom,” sê Natan sag.

Rivkah glimlag in sy rigting voordat sy die twee kerse ligweg met albei haar hande omkring en dan weerskante van haar gesig hou. Dan bid sy die seënbede vir die aansteek van die kerse: “Baruch Atah Adonai Eloheinu Melech ha’Olam, asher kidushanu b’mitzvotav …”

Daarna steek sy die kerse aan en die vlammetjies flikker sag in die kamer se skemerlig.

“Hoekom twéé kerse, Natani?”

“Ons moet Shabbat onthou en ons moet dit hou soos HaShem gesê het ons moet dit doen.”

“Goed gesê,” koor die drie volwassenes gelyk.

Marc sê die Kiddush op oor die wynbokaal wat hy omhoog hou: “Vayehi erev, vayehi boker, yom hashishi …”

“Hoe heerlik is die Shabbat wat Adonai ons gegee het tog!” Ruwth sug diep. “Só mooi …”

Instinktief buig Marc oor en soen sy ouma.

Toe wens hulle mekaar almal “Shabbat shalom” toe. Marc neem Natan se handjie in syne en dank die Ewige van Israel dat Hy hom bewaar het en veilig aan hulle teruggegee het.

“Ek gaan sommer net die inleidende deel van die parashah Eikev lees,” sê Marc, “want ons tyd is so te sê daarmee heen.”

Rivkah knik, want sy het gesien Natan se ogies raak swaar van die slaap.

“Ek lees sommer hier uit die Complete Jewish Bible. D’varim 7:12-14. “Because you are listening to these rulings, keeping and observing them, Adonai your Elohim will keep with you the covenant and mercy that He swore to your ancestors. He will love you, bless you and increase your numbers; He will also bless the fruit of your body and the fruit of your ground – your grain, wine, olive oil and the young of your cattle and sheep – in the land he swore to your ancestors that He would give you. You will be blessed more than all other peoples …”

Dis stil in die vertrek. Van ver weg kom die geluid van ’n shofar na hulle toe aan.

“You will be blessed more than all other peoples,” herhaal Ruwth sag.

Natan het aan die slaap geraak en ’n verpleegkundige kom by die deur inkyk. Marc beduie vir haar dat hulle gereedmaak om te vertrek. Rivkah ruim die Shabbat-tafel vinnig op. Sy en Marc soen Natan liggies om hom nie wakker te maak nie, maar hy maak tog sy oë dronk van die slaap oop.

“Gaan julle weg?” vra hy.

Sy ma soen hom weer. “Ons kom vroeg môre terug.”

Maar toe slaap hy reeds weer. Die beertjie wat Ruwth gebring het, het hy van die tafel af gehaal terwyl Marc die parashah gelees het en hy hou dit styf in sy arm wat nie aan die drup gekoppel is nie.

Marc slaan sy arm om sy tenger ouma. “Hoe het jy hier gekom?”

“Met my motor. Wat dink jy?”

Hy frons. “Jy moet versigtig wees, Savta.”

Sy grinnik. “Jy wil sê ek moet op 87 nie meer ry nie.”

Hy druk haar teen hom aan. “Ek wil niks sê nie, behalwe dat ek jou liefhet.”

Sy neem sy gesig tussen haar sagte oumenshande en soen hom. “Dit was die mooiste Erev Shabbat wat ek in jare beleef het, Marc.”

Op Shabbat, nadat hy die oggenddiens in sy shul gelei het, gaan rebbe en rebbetzin Cohen by hul kleinseun in die hospitaal kuier. Die vorige aand kon hulle nie by wees nie, want ook toe het Chaim die Kabbalat Shabbat-diens in sy eie shul waargeneem. Ná die tyd gaan hulle saam met die Kriges huis toe. Vanaf Yhoshi se sesde verjaardag gaan Chaim altyd op ’n Shabbatoggend ná sy diens na hulle toe om met Yhoshi die parashah te studeer.

Marc-hulle en Chaim het besluit om Yhoshi die Tora op dié manier te leer pleks van om hom na ’n Ortodokse yeshiva te stuur. Hulle is immers Messiaanse Jode, al is daar maar bitter weinig mense wat daarvan bewus is of vermoed dat rabbi Cohen Yeshua van Nasaret as die Joodse Messias erken. Dat daar vae gerugte rondgaan, is seker, maar hy is so geliefd in die omgang dat niemand tot dusver al daarvan werk gemaak het om hom te konfronteer nie. Die meeste van sy gemeentelede glo buitendien dat die gerugte ongegrond is. En dié wat weet, glo ook wat hy glo en bly stil daaroor.

Vanmôre is dit duidelik dat Yhoshi erg verleë is oor sy astrantheid teenoor sy oupa die aand voor Natan se operasie. Nadat Chaim hom egter by hul herontmoeting soos gewoonlik omhels en gesoen het, raak hy spoedig weer sy ou self.

“Saba, jy het belowe ons gaan eendag verder na Dovid se storie luister.”

“Ken, een van die dae, ek belowe jou. Maar kom, laat ons nou eers by die parashah uitkom. Ons het min kans vandag. Dis nou-nou tyd vir middagete.”

Chaim slaan sy Chumash oop en Yhoshi sy Bybel. Hulle maak oop by die week se parashah Eikev. “Ons het net tyd om hier oor ’n paar aspekte te gesels. Yhosh, as ’n mens na Eikev kyk, kom jy agter dit het te doen met die gevolge as die volk gehoorsaam is aan die Tora en wat gebeur as ons nie gehoorsaam is nie. Ken?”

Yhoshi knik.

“Beseder. Lees vir ons vers 12 uit jou vertaling en dan sê jy vir my wat jy daarin sien van gehoorsaam en ongehoorsaam wees, en wat die gevolg daarvan is.”

“En omdat julle na hierdie verordeninge sal luister en dit hou en volbring, sal Adonai jou Elohim vir jou die verbond en die goedertierenheid hou wat Hy jou vaders besweer het.” Yhoshi kyk op. “Omdat Israel na die Tora luister en dit doen, sal HaShem sy verbond hou wat Hy met Avraham Avinu gemaak het.”

“En as hulle dit nie doen nie?”

“Dan sal baie slegte dinge met hulle gebeur.”

“Sou die verbond wat HaShem, baruch Hu, met ha’avot gemaak het, dan nie meer bestaan nie? Dink mooi.”

Maar Yhoshi het dadelik ’n antwoord. “Nee, Saba, dit kan nie, want HaShem het eintlik die verbond met Homself gemaak. Dit was mos ’n … eenkantverbond.”

“Eensydige verbond. Hoekom sê jy so?”

“Avraham Avinu het geslaap toe HaShem tussen die oopgesnyde diere deurgeloop het. So, Hy het dit met Homself gemaak.”

“Nachon, Yhoshi, ek is bly jy verstaan dit. Lees gou vir my die eerste gedeelte van vers 14.”

“Geseënd sal jy wees bo al die volke; daar sal …”

“Dis genoeg. Wat dink jy daarvan?”

“Ek … ek weet nie, Saba. Ons het dan al so verskriklik baie vreeslike dinge oorgekom. Die tempels en die pogroms en die Shoah …”

“Enige idee hoekom ons dié dinge oorgekom het?”

Yhoshi is ’n rukkie stil voordat hy antwoord. “Ek dink omdat die volk ongehoorsaam was en nie die Tora onderhou het nie.”

“Wat sou jy sê is die grootste sonde wat die volk gedoen het?”

“Die goue kalf?”

“Dit was die begin waarvan?”

Yhoshi dink ’n rukkie na. “Afgode.”

“Nachon. Dit is Israel se groot sonde. Dít en ja, ongehoorsaamheid aan die Tora. Kyk na 8:11. Waarteen waarsku Moshe Rabeinu die volk daar?”

Yhoshi lees dit en kyk toe op: “Dat die volk moet oppas, want as hulle die Tora nie onderhou nie, sal hulle HaShem vergeet en afgode begin dien.”

“Nachon. En wat sal jy sê as jy vers 12-17 lees?”

Die kind lees die gedeelte vinnig deur. “Moshe waarsku hulle dat, as hulle ryk word in die land wat HaShem hulle gaan gee, hulle nie moet begin dink dis hulle self wat dit alles reggekry het nie. Hulle moet onthou wie hulle uit Mitzrayim gebring en deur die woestyn gelei het. En ál die wonderwerke vir hulle gedoen het.”

“Yafe! Lees nou vir ons nog vers 19 ook.”

“Maar as jy Adonai Eloheicha nogtans vergeet en agter ander gode aanloop en hulle dien en voor hulle neerbuig, dan verseker Ek julle vandag dat julle sekerlik sal omkom.”

“Sien jy? Maar kyk nou na hoofstuk 9:4-6. Dis ’n baie belangrike gedeelte. Lees dit en dan sê jy vir my wat jy daarvan verstaan.”

Yhoshi lees ’n rukkie in stilte en toe hy opkyk, is daar begrip in sy oë: “Moshe Rabeinu sê vir hulle dat dit nie ’n beloning vir Israel is oor hulle so …” hy dink oor die regte woord, “regverdig is dat HaShem die ander nasies uit die land gegooi en dit vir hulle gegee het nie. Dit was om die ander nasies te straf oor hulle so sleg en goddeloos was dat Hy dit gedoen het.”

“En nóg ’n rede?”

Die kind kyk weer na die Skrifgedeelte. “O ja, ook om die woord te vervul wat HaShem vir avoteinu gegee het.”

“Nachon. Sien jy wat noem Moshe Israel?”

Yhoshi lag. “’n Volk met stywe nekke.”

“Ek is seker jy weet hoekom. Maar nou, voor ons klaarmaak, kyk net gou saam met my dat Y’chez’kel 36 dieselfde ding sê. Onthou, dis ’n profesie oor Israel wat weer terug is in die land.”

Yhoshi sukkel ’n bietjie om die profeet in sy Bybel op te spoor en die rabbi help hom. “Daar. Lees nou vir ons vers 22.”

“Daarom, sê vir die huis van Israel: So spreek Adonai Elohim: Ek doen dit nie om julle ontwil nie, o huis van Israel, maar ter wille van my heilige Naam wat julle ontheilig het onder die nasies waar julle gekom het.”

“Die feit dat Israel oor die hele aarde versprei is weens ongehoorsaamheid en afgodery, het HaShem se heilige Naam oneer aangedoen. Verstaan jy hoekom ’n volk wat geseënd is bo alle volke, al soveel moes ly?”

Yhoshi knik langsaam.

“Hoe lyk Israel vir jou op die oomblik?”

“Nie baie beter as in die tyd van die Israeliete nie … Saba?”

“Hmm?”

“HaShem bring ál die Jode van oor die hele wêreld terug Israel toe, nè?”

“Ken.”

“Maar het die profete dan nie gesê Hy sal hul harte van klip, harte van vleis maak nie? Byna ál die mense is dan wêrelds.”

“Dis reg ja, Hy het so gesê, maar hier in Y’chez’kel sê Hy wánneer Hy dit sal doen.”

“Waar?”

Chaim maak sy Complete Jewish Bible oop en gee dit vir Yhoshi aan.

“Lees hieruit, dis mooi vertaal. Lees vir ons vers 24 tot 26.”

“Ek kan nie so goed Engels lees nie, Saba …”

“Lees maar stadig.”

“For I will take you from among the nations, gather you from all the countries, and return you to your own soil. Then I will sprinkle clean water on you, and you will be clean …” Yhoshi kyk op. “HaShem sal hulle eers terugbring en dan sal Hy hulle … skoonmaak?”

“Ken. Lees nou verder. Vers 26 ook.”

“I will cleanse you from all your uncleanness and from all your idols. I will give you a new heart and put a new spirit inside you; I will take the stony heart out of your flesh and give you a heart of flesh.”

Hy kyk op na Chaim. “Ek verstaan dit,” sê hy.

“Maar weet jy, die grootste seën van alle seëninge het ons tog gekry, Yhosh. Weet jy wat dit is?”

Ná ’n kort rukkie skud Yhoshi sy kop.

Daar is ’n wonderlike lig in Chaim se gesig. “HaMashiach is uit die Jode gebore.”

“Yeshua,” sê Yhoshi sag.

“Ken, Yhosh, Yeshua. Hy is uit ’n Joodse vrou gebore en die Jode het Pilatus gevra om Hom te kruisig, want Hy is Elohim se Lam wat vir ons oortreding van die Tora geoffer moes word. En Hy sal net terugkom as die Jode Hom aanroep.”

“O?” vra Yhoshi verbaas.

“Teen die einde van sy bediening het Yeshua vir die Joodse leiers wat om Hom gestaan het, gesê …”

“Ek weet!” roep die kind meteens, “baruch haba b’Shem Adonai.”

“Dis reg, Yhosh, as HaShem sy Gees oor Israel uitstort, want dis wat dit beteken as Hy sê Hy sal skoon water oor hulle sprinkel en hul oë sal oopgaan en hulle sal sien dat Yeshua die Messias is wat vir hul sonde geoffer is en dan sal hulle sê: ‘Baruch haba b’Shem Adonai.’”

Yhoshi kyk hom verwonderd aan.

Die rabbi neem die Bybel by hom en blaai vinnig ’n entjie verder. “Luister wat sê Z’charyah van daardie dag hier in hoofstuk 12: ‘When that day comes, I will seek to destroy all the nations attacking Yerushalayim; and I will pour out on the house of David and on those living in Yerushalayim a spirit of grace and prayer; and they will look to me, whom they pierced. They will mourn for Him as one mourns for an only son; they will be in bitterness on his behalf like the bitterness for a firstborn son.’”

Die kind sluk en maak sy lippe met sy tong nat. “Saba, hoekom sê daardie teks een keer ‘me’ en dan weer ‘him’?”

“Kom ons gaan kyk in die B’rit Chadashah waarom dit so is.” Hy blaai weer verder. “Jy weet, Yochanan was die talmid wat die naaste aan Yeshua was. Vir my is dít wat hy geskryf het wondermooi. Hier in hoofstuk 14 sê Yeshua vir sy talmidim Hy gaan om vir hulle plek voor te berei. Dan vra T’oma Hom waarheen Hy gaan en Hy verduidelik dat Hy die enigste pad na die Vader toe is. En dan sê Hy hierdie woorde: ‘Because you have known me, you will also know my Father; from now on, you do know Him – in fact, you have seen Him.’ Direk daarna sê ’n ander talmid, Filippos: ‘Lord, show us the Father, and it will be enough for us.’ En Yeshua antwoord: ‘Have I been with you so long, without your knowing me, Philip? Whoever has seen me has seen the Father; so how can you say: Show us the Father?’ Wat sê Yeshua eintlik vir hulle?”

“As ’n mens Hom gesien het, het jy HaShem gesien …”

“En wat beteken dit?”

“Dat hulle dieselfde is.”

“Echad?”

Yhoshi knik. “Ja, één.”

“Wat bid ons elke dag?”

“Sh’ma Yisra’el, Adonai Eloheinu, Adonai Echad.”

“Hulle is één, Yhoshi. HaShem en Yeshua.”

“Ek kan dit nie goed verstaan nie …”

“Ek weet. Ek sal dit vir jou ’n klein bietjie verduidelik. HaShem is nie verskillende dele nie. HaShem en Yeshua is van dieselfde kern, maar in hul verhouding is hulle twee persone. In hul wese, met ander woorde wie hulle is, is hulle echad, één. Maar in hul verhouding tot mekaar is Yeshua ondergeskik aan die Vader. Die Vader en Yeshua is albei Elohim, maar die Seun onderwerp Hom aan die Vader; daarom sê Yeshua ook dat hy niks sonder die Vader kan doen nie.”

“Dis moeilik,” sê Yhoshi.

Die rabbi glimlag. “Dit is. Maar hoe beter ’n mens HaShem en die Tora leer ken, hoe beter verstaan jy dit.”

Chaim het Marc ’n hele tyd gelede die studeerkamertjie sien inkom, maar Yhoshi het dit nie gemerk nie. Hy sê nou, nadat hy ’n rukkie stil gesit het: “Saba …”

“Hmm?”

“Ek is bly ek is deel van die huis van Israel.”

“Ek ook, Yhosh.”

“Ek ook,” sê Marc sag agter hulle.

Yhoshi kyk verbaas om. “Abba, wanneer het jy gekom?”

“Net betyds om baie te leer, Yhosh. Wat sou ek wou gee om, toe ek so groot soos jy was, sulke dinge te kon leer.”

“Wat het jy dan geleer, Abba?”

Marc lag effens: “Net van liewe Jesus, sag en teer. Nie veel meer nie.”

“Nogtans, Marc,” sê sy skoonpa, “dit het jou by HaGo’el uitgebring en jy moet dit nie geringskat nie.”

“Nee, Abba, ek moenie. Ek weet. Maar dit maak my nogtans jaloers as ek so ’n Tora-uitleg hoor.”

“Dink daaraan dat jy grootgeword het met Yeshua en die B’rit Chadashah, wat ek eers ná my sestigste jaar leer ken het.”

“Dit is waar.”

Rivkah verskyn in die deur. “Kom julle wysgere nog eet?”

“Avinu Malkeinu Echad,” sug die rabbi toe hy opstaan, “baruch Atah!”