Читать книгу Leśni bracia - Rafał Wnuk - Страница 8

Sowiecka reakcja na zakończenie wojny na froncie zachodnim była natychmiastowa. Rząd bolszewicki uznał traktat brzeski za nieważny i podjął działania zmierzające do odzyskania ziem, których się zrzekł, podpisując traktat brzeski. Na przeszkodzie przeniesieniu „płomienia proletariackiej rewolucji” do Niemiec stanęły dopiero co powstałe państwa bałtyckie oraz Polska. Armia Czerwona ruszyła na zachód, wypisując na sztandarach hasła „wyzwolenia klasowego i narodowego”. Celem operacji było zajęcie głównych miast: Rewla, Rygi i Wilna. Na początku stycznia 1919 r. dowodzona przez ppłk. Johana Laidonera, utworzona przy wykorzystaniu Dywizji Estońskiej i „Omakaitse” armia estońska przy wsparciu fińskich ochotników, złożonego z miejscowych Niemców batalionu bałtyckiego oraz brytyjskiego lotnictwa powstrzymała Sowietów na przedpolach Rewla[18]. Na łotewskim odcinku frontu regularne jednostki niemieckie opuściły zajmowane pozycje, a tworzone ad hoc narodowe formacje łotewskie nie były w stanie zahamować jednostek Armii Czerwonej, w awangardzie której walczyły zaprawione w bojach oddziały Czerwonych Strzelców Łotewskich. Główną siłą przeciwstawiającą się Sowietom stały się stworzone przez miejscowych Niemców freikorpsy i Bałtycka Landeswehra. Ta w niemałym stopniu bratobójcza wojna doprowadziła do opanowania przez bolszewików niemal całej Łotwy. Pod kontrolą rządu Ulmanisa pozostał jedynie broniony przez nieufających sobie niemieckich i łotewskich ochotników niewielki obszar wokół Lipawy (Liepāja). Litwini nie zdążyli na czas zorganizować własnych sił zbrojnych i w konfrontacji z Armią Czerwoną musieli polegać na siłach niemieckich. W grudniu 1918 r. Niemcy przekazali bolszewikom Mińsk, a w styczniu 1919 r. Wilno i wschodnią Kowieńszczyznę. Wraz z Niemcami Wilno opuścił litewski rząd Smetony.

Treść dostępna w pełnej wersji eBooka.

3 J. Lewandowski, Historia Estonii, Ossolineum 2002 (dalej: J. Lewandowski, Historia Estonii), s. 134, 141, 156.

4 A. Kasekamp, Historia państw bałtyckich, Warszawa 2013 (dalej: A. Kasekamp, Historia państw bałtyckich), s. 78–81.

5 Tamże, s. 88.

6 Obecnie Tallin.

7 A. Kasekamp, Historia państw bałtyckich, s. 88.

8 Tamże, s. 89–90.

9 J. Lewandowski, Historia Estonii, s. 149.

10 D. Bleiere, I. Butulis, I. Feldmanis, A. Stranga, A. Zunda, History of Latvia: The 20th Century, Jumava 2006 (dalej: D. Bleiere, I. Butulis, I. Feldmanis, A. Stranga, A. Zunda, History of Latvia), s. 69–70; A. Kasekamp, Historia państw bałtyckich, s. 89–90.

11 Obecnie Viljandi.

12 J. Lewandowski, Historia Estonii, s. 150.

13 Wydarzenie to w historiografii litewskiej nazywane jest Wielkim Sejmem Wileńskim.

14 Cyt. za: D. Bleiere, I. Butulis, I. Feldmanis, A. Stranga, A. Zunda, History of Latvia, s. 69–70.

15 Ukształtowana przed I wojną światową niemiecka koncepcja Mitteleuropy (Europy Środkowej) zakładała utworzenie, kosztem zachodnich obszarów imperium rosyjskiego, systemu państw zależnych politycznie i gospodarczo od Niemiec. Miały one powstać w pasie od Finlandii na północy i ciągnąć się na południe do Kaukazu i Morza Czarnego. We wspólnocie rządzonych przez niemieckie monarchie niesamodzielnych państw znaleźć się miały m.in.: Litwa, Polska, Ukraina. Realizacja planu miała zapewnić Niemcom trwałą dominację w Europie i stworzyć militarny bufor bezpieczeństwa od strony Rosji.

16 J. Lewandowski, Historia Estonii, s. 171.

17 T. Paluszyński, Walka o niepodległość Estonii, Łotwy i Polski. Porównanie, [w:] Polska i kraje bałtyckie. Wybrane problemy z dziejów Polski i krajów bałtyckich w XX w., red. A. Adamczyk, D. Rogut, Piotrków Trybunalski 2011, s. 25–26.

18 J. Lewandowski, Historia Estonii, s. 177.