Читать книгу Struktury militarne NATO 1949-2013 - Stanisław Zarychta - Страница 10

Jednym z zasadniczych celów polityki zagranicznej państwa było i jest tworzenie korzystnego układu sił na arenie międzynarodowej. Celowi temu służą polityczne, gospodarcze i militarne sojusze (koalicje), mające zapewnić sprzymierzonym państwom skuteczne współdziałanie w osiągnięciu zamierzonych celów. Porozumienia te przyczyniają się do zwiększenia potencjału wojennego państw sprzymierzonych oraz stanowią instrument realizacji ich polityki na arenie międzynarodowej. Międzypaństwowe sojusze i koalicje mają charakter bilateralny lub wielostronny i zapewniają sprzymierzonym bezpieczeństwo zewnętrzne.

Współczesne sojusze są także płaszczyzną stałej politycznej i militarnej współpracy i mają na celu podniesienie możliwości militarnych państw członkowskich. Opierają się one na określonych podstawach formalno-prawnych i są sygnowane przez najwyższe władze państwowe w postaci: umów, traktatów, czy też układów. Generalną normą podejmowania ważnych strategicznie decyzji w sojuszach jest stosowanie zasady konsensusu. Charakterystyczną właściwością współczesnych sojuszy jest ich wewnętrzna struktura organizacyjna (wraz z całą biurokracją) i struktury militarne. Współdziałanie członków sojuszu obejmuje między innymi: tworzenie wspólnych organów kierowania i dowodzenia, wspólną strategią obronną, wzajemną pomoc w wyposażeniu i przygotowaniu sił zbrojnych, wspólne planowanie, połączone szkolenia i ćwiczenia, współpracę przemysłów obronnych.

Sojusze pełnią stałe funkcje oraz realizują określone cele, podlegające zmianom i modyfikacjom. NATO, które w przeszłości pełniło funkcję odstraszania i utrzymania równowagi sił, obecnie, oprócz funkcji integracyjnej środowiska spełnia także funkcję stabilizacji środowiska międzynarodowego.

W literaturze przedmiotu definicji sojuszu jest wiele i różnie są interpretowane przez ośrodki zajmujące się stosunkami międzynarodowymi. Synonimami słowa sojusz są: koalicja, przymierze, pakt, unia, układ, związek, alians, sprzymierzenie, federacja, konfederacja, blok, traktat, organizacja, zrzeszenie, zgromadzenie, ententa, stowarzyszenie, obóz, grupa, klub, porozumienie, konsorcjum, syndykat, kartel, kombinat, umowa, transakcja, zjednoczenie, liga, front, ugrupowanie, kongres, partia, ruch, stronnictwo, kontrakt.

W dalszej części przedstawiono różnice jakie występują między terminami: sojusz i koalicja.

Według „Nowego leksykonu PWN” sojusz – jest to umowa międzynarodowa, w której kontrahenci zobowiązują się do współpracy politycznej i wojskowej oraz udzielania sobie wzajemnej pomocy w określonej przez sojusz sytuacji[17].

Inny autor sojusze definiuje – jako związek dwóch lub więcej państw, opartych na umowie sprzymierzeńczej, zawartej w celu zespolenia sił wojskowych, politycznych i gospodarczych oraz uzgodnienia wspólnej akcji w przewidywaniu grożącego niebezpieczeństwa (agresji) ze strony państwa trzeciego (państw trzecich)[18].

Z kolei „Słownik wyrazów obcych” definiuje sojusz – jako przymierze, związek; umowę międzynarodową, w której strony zobowiązują się do współpracy politycznej i wojskowej oraz udzielania sobie wzajemnej pomocy w określonej sytuacji[19].

Interesujące definicje, funkcje, cele, warunki i zasady tworzenia sojuszy przedstawił w swojej książce Bolesław Balcerowicz. Autor podjął próbę identyfikacji istotnych cech sojuszu północnoatlantyckiego[20].

Tak więc ogólnie możemy powiedzieć, że sojusz to porozumienie dwóch lub więcej państw dotyczące współpracy w dziedzinie bezpieczeństwa.

Natomiast koalicja definiowana jest jako – związek, porozumienie w celu osiągnięcia wspólnego celu. Koalicja polityczna jest to związek polityczny państw, które zawierają sojusz, w celu wspólnego prowadzenia wojny przeciwko innemu państwu lub grupie państw (np. koalicja antyhitlerowska w czasie II wojny światowej[21]).

Według innej publikacji koalicja to porozumienie dwóch lub więcej aktorów, którzy zdecydowali się kooperować ze sobą, w celu maksymalizacji własnych zysków. Zasadniczo zjawisko formowania koalicji świadczy o dominacji wśród uczestników konfliktu strategii kooperacyjnych. Grupa polityków decyduje się na współpracę, gdy zasoby polityczne pozostające w jej dyspozycji nie gwarantują osiągnięcia założonego i uznanego za istotny celu. Jego osiągnięcie wymaga kooperacji z inną grupą polityków, co niejednokrotnie oznacza przezwyciężenie istniejących różnic czy złagodzenie potencjalnych konfliktów tak, by została stworzona płaszczyzna porozumienia. Uczestnicy koalicji muszą uznać cel, który ich połączył, za na tyle istotny, iż uzasadnia on rezygnację przynajmniej z części pierwotnie wysuwanych przez nich postulatów czy też ich modyfikację[22].

Andrzej Dybczyński w artykule „Teoria sojuszy międzynarodowych” wymienia sześć cech, które charakteryzują sojusz. Zalicza do nich między innymi: sumowanie zasobów członków sojuszu; wspólne interesy; skierowanie wszystkich sojuszy ku przyszłości; skierowanie większości sojuszy przeciwko innym uczestnikom stosunków międzynarodowych; współpracę militarną swych członków oraz powstawanie sojuszy (w zdecydowanej większości), w celu utrzymania istniejącego status quo. Autor proponuje, że w zależności od konkretnej procedury badawczej możliwe jest tworzenie definicji operacyjnych, wykorzystujących wszystkie bądź wybrane cechy.

Autor definiuje także koalicję, jako – związek państw z założenia krótkotrwały i służący osiągnięciu konkretnego celu (lub kilku celów). Z koalicją możemy mieć zatem do czynienia na forum organizacji międzynarodowej, kiedy grupa państw uzgadnia wspólne stanowisko w określonej kwestii lub w wypadku konfliktu zbrojnego, kiedy dwóch lub więcej aktorów decyduje się współdziałać w celu pokonania wspólnego przeciwnika[23].

Z punktu widzenia celów tworzenia i funkcjonowania, sojusze i koalicje możemy podzielić na dwa główne rodzaje: obronne i zaczepne. Sojusze obronne zawierane są przede wszystkim na wypadek rzeczywistego zagrożenia militarnego, a ich celem jest obrona i zapewnienie bezpieczeństwa zewnętrznego członkom sojuszu. Natomiast sojusze zaczepne (agresywne) tworzone są w celu zaatakowania danego państwa lub grupy państw. Motywem ich tworzenia są plany związane z napaścią na inny podmiot stosunków międzynarodowych. Z sojuszem zaczepnym nierozerwalnie związane jest pojęcie agresji, które w prawie międzynarodowym określa zbrojną napaść (atak) jednego lub kilku państw na inne. Państwo, które dokonało agresji określane jest mianem agresora[24].

Z historycznego punktu widzenia można stwierdzić, że zawiłości prowadzonej polityki zagranicznej przez poszczególne państwa oraz dynamiczny rozwój wydarzeń międzynarodowych utrudniały zawsze dogłębną analizę przyczyn tworzenia poszczególnych porozumień i możliwość przedstawienia ich w chronologicznej kolejności. Dlatego w dalszej części omówiono tylko najważniejsze, te które wywarły istotny wpływ na rozwój stosunków międzynarodowych.

W czasach starożytnych wszystkie spory terytorialne i międzynarodowe w większości wypadków rozstrzygano zazwyczaj za pomocą siły zbrojnej. W zależności od rozległości terytoriów własnych i przeciwnika, odległości prowadzenia działań, gęstości zaludnienia oraz posiadanego potencjału wojennego tworzono koalicje trwałe i krótkookresowe. Znane są przypadki, że koalicja rozpadała się ze względu na niepowodzenia wojenne poszczególnych członków paktu lub klęski gospodarczej, czy też zmian politycznych. Przykłady sojuszy i koalicji znane były już w antycznej Helladzie i Rzymie. W antycznej Grecji liczne wojny domowe i dążenia hegemonistyczne przyczyniały się do zawierania krótkotrwałych koalicji, które tworzyły greckie państwa-miasta. W VI wieku p.n.e. istniał związek miast Peloponezu (Związek Peloponeski) pod przewodnictwem Sparty, którego celem było wspólne prowadzenie wojny. W skład Związku Peloponeskiego wchodziły wszystkie krainy Peloponezu z wyjątkiem Achai i północnej Arkadii i Argos. Do czasów wojen grecko-perskich Związek Peloponeski był najsilniejszym ze wszystkich związków helleńskich. Członkowie raz do roku zbierali się na spotkaniu przeglądowym. W tym związku wszyscy członkowie mieli równe prawa, faktycznie jednak Sparta posiadała pozycję dominującą. Podczas wojen grecko-perskich w latach 500-448 p.n.e. miasta-państwa jednoczyły się przeciwko wspólnemu agresorowi. Jedną z najważniejszych bitew tej kampanii była bitwa w wąwozie Termopilskim, gdzie wspólnie walczyły oddziały sprzymierzonych (Lacedemończycy, Heloci, Tagejczycy, Akadyjczycy, Koryntianie, Mykeńczycy, Tebanie, Fokijczycy i inni) pod dowództwem króla Sparty – Leonidasa przeciwko wojskom perskim[25]. W 478 roku pod przewodnictwem Aten powstał Związek Delijski z siedzibą na wyspie Delos, znany potem jako Ateński Związek Morski. Związek liczył 200 członków, którzy byli zobowiązani do płacenia corocznej składki oraz dostarczania okrętów w zamian za gwarancje bezpieczeństwa. Początkowo związkiem kierowała rada związkowa (Zgromadzenie Sprzymierzonych), później związek uległ całkowicie hegemonii Aten, które surowo karały członków usiłujących prowadzić własną politykę lub wystąpić ze związku.

Przykładem tworzenia koalicji wojskowych przez antyczny Rzym są koalicje w okresie wojen punickich (269-146 p.n.e.), jakie Rzym prowadził z Kartaginą o wpływy w rejonie Morza Śródziemnego. Wojskowe koalicje z Egiptem, państwem sycylijskim i greckimi związkami miast-państw przyczyniły się do upadku Kartaginy, a zwycięstwa w wojnach punickich pozwoliły Rzymowi na stworzenie imperium rzymskiego w zachodniej części Morza Śródziemnego oraz późniejszą ekspansję w kierunku wschodnim[26]. Oddzielną grupę koalicji stanowią porozumienia i układy Rzymu z ludami „barbarzyńskimi”. Największe znaczenie miały układy zawarte z Gotami w IV wieku n.e., którzy stanowili siłę zbrojną do obrony północnej granicy imperium nad Dunajem.

W okresie wczesnego średniowiecza, na skutek politycznego rozdrobnienia Europy, zawierano wiele sojuszy i koalicji dla osiągania bieżących celów. Koalicje te zmieniały się w zależności od panujących dynastii i osiąganych celów. Jedne powstawały w celu utrwalenia władzy politycznej i dynastycznej, inne dla wzmocnienia władzy militarnej i ekonomicznej, a jeszcze inne dla samoobrony i przeciwstawienia się siłom rywali. Częstymi przypadkami były sytuacje, w których dotychczasowi sojusznicy zmieniali się we wrogów, a rywale stawali się sprzymierzeńcami. W tym okresie większość umów i przymierzy zawierano ustnie, dopiero w późniejszym okresie zaczęto spisywać umowy, w których dokładnie spisywano obowiązki i prawa każdej ze stron porozumienia.

Na wschodzie Europy koalicje wojskowe odegrały doniosłą rolę w walce ruskich księstw dzielnicowych przeciwko wojskom mongolskim i wojskom litewskim. W 1380 roku przeciwko moskiewskiemu przymierzu księstw ruskich wystąpiła trójstronna koalicja wojsk Mamaja (Chana Złotej Ordy), Jagiełły (Wielkiego księcia litewskiego) i Olega (księcia riazańskiego). Wbrew planom Mamaja, nie doszło do połączenia sił sprzymierzonych. W bitwie na Kulikowym Polu wojska Mamaja zostały rozbite przez połączone siły księstw ruskich pod dowództwem wielkiego księcia moskiewskiego Dymitra. Na wieść o klęsce Złotej Ordy, wojska litewskie wycofały się na Litwę, a wojska riazańskie uchyliły się od bitwy. Bitwa ta była kulminacyjnym punktem w prowadzonej kampanii i początkiem długotrwałych walk sił ruskich z najeźdźcami, a także tworzenia się państwa ruskiego.

Szczególną formą polskich sojuszów średniowiecza była zawarta w 1385 roku w Krewie unia personalna Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego. Unia w Krewie została zawarta przeciwko: zagrożeniu, jakie dla Polski i Litwy tworzył na przełomie XIV i XV wieku zakon krzyżacki; zwiększeniu wpływów kościoła katolickiego na terenach pogańskiej Litwy oraz, w celu zdobycia silniejszej pozycji Polski na arenie międzynarodowej i uniezależnienia się od układów z Węgrami. Skutkiem zawarcia unii w Krewie było utworzenie potężnego państwa polsko-litewskiego, wzmocnienie pozycji Litwy w Europie oraz skonsolidowanie wspólnej obrony przed Krzyżakami. Unia ta stworzyła również podwaliny do wspólnego długotrwałego Sojuszu polityczno-militarnego. Wybitnie koalicyjny charakter miała kampania przeciwko Zakonowi Krzyżackiemu, która w 1410 roku doprowadziła do zwycięstwa wojsk sprzymierzonych (wojsk polskich, litewskich i ruskich, najemników z Czech, Moraw i z księstw ze Śląska oraz uciekinierów ze Złotej Ordy) nad wojskami zakonu[27].

W historii polskich umów międzynarodowych należy także wspomnieć unię lubelską zawartą w 1569 roku między Królestwem Polskim, a Wielkim Księstwem Litewskim. W jej wyniku powstało wspólne państwo znane jako Rzeczpospolita Obojga Narodów, ze wspólnym monarchą, herbem, sejmem, walutą, polityką zagraniczną i obronną. Jednocześnie unia zapewniła odrębny skarb, urzędy, siły zbrojne i sądownictwo poszczególnym podmiotom umowy. Rozszerzenie granic spowodowało wplątanie się Polski w wewnętrzne konflikty religijno-narodowe (sprawa kozacka) oraz w inne konflikty o charakterze międzynarodowym. W rożnych układach sojuszniczych w konfliktach tych uczestniczyły wojska państwa moskiewskiego, Polski i Litwy, Szwecji i Danii oraz Turcji. Przykładem może być druga wojna północna (1655-1660), zwana także „potopem szwedzkim”. Ogólnonarodowa walka przeciwko Szwedom sprawiła, że w 1656 roku Szwecja zawarła przymierze z Brandenburgią przeciwko Polsce. W odpowiedzi na to porozumienie, Polska zawarła z Rosją układ w Nieświeży, na którego mocy wojska rosyjskie zaatakowały wojska szwedzkie i wyparły je z Inflant. Z kolei w 1658 roku, na skutek sukcesów wojsk szwedzkich w Danii, trzy państwa: Austria, Brandenburgia i Polska udzieliły pomocy siłom duńskim, doprowadzając do wycofania się wojsk szwedzkich z Jutlandii. W działaniach tych brał udział oddział polskiej jazdy pod dowództwem hetmana Stefana Czarnieckiego.

W drugiej połowie XVII wieku, koalicje wojskowe państw Europy Środkowej i Wschodniej zawierane były przeciwko ekspansjonizmowi tureckiemu. Tworzenie antytureckich koalicji zapoczątkowało przymierze Austrii z Polską, zawarte 31 marca 1683 roku. 12 września 1683 roku rozegrała się bitwa pod Wiedniem między wojskami polsko-austriacko-niemieckimi pod dowództwem króla Jana III Sobieskiego, a armią Imperium Osmańskiego pod wodzą wezyra Kara Mustafy. Bitwa zakończyła się klęską wojsk tureckich, którzy od tej pory przestali stanowić zagrożenie dla chrześcijańskiej części Europy. Bezpośrednim efektem bitwy było podpisanie w Linzu koalicji antytureckiej – Ligi Świętej i rozpoczęcie działań wojennych przeciwko Turcji, które trwały aż do 1699 roku.

Skomplikowane układy sojusznicze odzwierciedlała również wielka wojna północna (1700-1721) prowadzona przeciwko szwedzkiej dominacji na Bałtyku przez koalicje państw, w tym Rosję, Danię, Polskę i Saksonię. W rezultacie prowadzonych działań, wojna ta zakończyła szwedzką dominację na Morzu Bałtyckim. Jednocześnie Rosja uzyskała dostęp do Morza Bałtyckiego, co spowodowała, że w krótkim okresie stała się mocarstwem coraz bardziej wpływającym na panujące stosunki międzynarodowe w tym rejonie.

W drugiej połowie XVIII wieku najsilniejszym na zachodzie Europy blokiem mocarstw był sojusz wojskowy Anglii, Prus i Holandii skierowany przeciwko Rosji, Francji i Austrii. Wybuch burżuazyjnej rewolucji we Francji w 1789 roku zapoczątkował nowy rozdział w formowaniu koalicji wojskowych. W różnych układach międzypaństwowych powstało wówczas sześć koalicji antyfrancuskich. Pierwsza koalicja antyfrancuska funkcjonowała w latach 1792-1797 i była pierwszym wysiłkiem europejskich mocarstw na drodze do obalenia rewolucji francuskiej. W jej skład wchodziły państwa europejskie takie jak: Wielka Brytania, Austria, Prusy, Holandia, Hiszpania, Rosja, Sardynia, Portugalia i państwo Kościelne. Głównym celem działania sojuszników było niedopuszczenie do rozprzestrzenienia się idei rewolucyjnych w Europie. Po pięciu latach zmagań Republika Francuska pokonała pierwszą koalicję w roku 1797. Druga koalicja funkcjonowała w latach 1798-1801 i była powtórną próbą mocarstw europejskich do zniszczenia idei rewolucji francuskiej. Pod auspicjami Wielkiej Brytanii zawiązała się koalicja, którą tworzyły: Austria, Rosja, Portugalia, Królestwo Neapolu i Imperium Osmańskie. Podobnie jak poprzednia i ta została pokonana w roku 1801. Trzecia koalicja została założona w 1805 roku, a w jej skład wchodziły: Austria, Rosja, Wielka Brytania, Prusy, Szwecja i Turcja. Jedną z najważniejszych bitew tego okresu była bitwa pod Austerlitz, zwana także bitwą trzech cesarzy, stoczona 2 grudnia 1805 roku pomiędzy francuską Wielką Armią, a połączonymi armiami austriacką i rosyjską. Była to decydująca bitwa trzeciej koalicji antyfrancuskiej, w której Napoleon odniósł druzgocące zwycięstwo. Historycy wojskowości określili bitwę jako, drugie po Kannach (największe zwycięstwo wojsk kartagińskich nad rzymskimi podczas II wojny punickiej w 216 p.n.e.) Hannibala, arcydzieło taktyczne w historii wojen. Kolejne koalicje formowane były w latach: 1806 (Wielka Brytania, Rosja i Prusy), 1809 (Wielka Brytania i Austria) oraz w roku 1813 (Wielka Brytania, Rosja, Prusy, Austria, Szwecja i Holandia). Siły zbrojne szóstej koalicji, w październiku 1813 roku, w bitwie pod Lipskiem pokonały wojska Napoleona[28]. Ostatnim akcentem formowanych koalicji była bitwa pod Waterloo stoczona 18 czerwca 1815 roku pomiędzy wojskami francuskimi, a koalicją brytyjsko-pruską. Była to jedna z najważniejszych, decydujących bitew w dziejach świata, która zapoczątkowała zmiany w środowisku międzynarodowym, a jej końcowym rezultatem był Kongres Wiedeński, który stworzył nowy porządek międzynarodowy na następny wiek.

Przedstawione ogólnie skomplikowane dzieje koalicji wojskowych, które funkcjonowały w tym czasie wymagałyby bardziej obszernego opisu, ale wykracza on poza ramy niniejszego opracowania. Charakterystycznym zjawiskiem było to, że głównymi aktorami w tych koalicjach były cztery mocarstwa europejskie: Wielka Brytania, Rosja, Prusy i Austria.

Po zakończeniu wojen napoleońskich 26 września 1815 roku, Rosja, Austria i Prusy zawarły sojusz zwany Świętym Przymierzem, którego celem było stworzenie stałej federacji państw europejskich i oparcia jej na trwałych, chrześcijańskich podstawach. Bardziej praktycznym celem było natomiast utrzymanie równowagi sił pomiędzy mocarstwami oraz obrona legitymizmu (nienaruszalność praw dynastii panujących). W latach 1816-1817 do Świętego Przymierza zaproszono wszystkie kraje europejskie z wyjątkiem Turcji, jako kraju niechrześcijańskiego. W 1818 roku do przymierza przystąpiła Francja. Jednakże sojusz państw nie trwał długo i zakończył się wraz z rywalizacją głównych mocarstw o sferę wpływów w Europie, w tym Austrii i Rosji na Bałkanach w latach 1822-1830. Do upadku przymierza przyczyniła się także neutralna postawa Austrii wobec działań wojennych prowadzonych pomiędzy Rosją, a Anglią i Francją podczas wojny krymskiej w 1854 roku.

Narastające sprzeczności między mocarstwami powodowały, że zawierały one ciągle nowe sojusze i koalicje. Doprowadziły one w konsekwencji do ukształtowania się dwóch przeciwstawnych obozów politycznych. W 1879 roku Niemcy i Austro-Węgry utworzyły koalicję polityczno-wojskową wymierzoną przeciwko Rosji. W 1882 roku do koalicji tej wstąpiły Włochy i utworzono sojusz pod nazwą Trójprzymierze. Głównym celem utworzenia sojuszu była wzajemna pomoc w razie niesprowokowanego ataku Francji lub Rosji na któregokolwiek z sygnatariuszy. Układ był odnawiany w latach 1887, 1892, 1902, 1912 i obowiązywał do roku 1915, kiedy to Włochy przystąpiły do przeciwnego obozu, ententy[29].

Decydujące znaczenie w okresie poprzedzającym wybuch I wojny światowej miało przekształcenie się sojuszu francusko-rosyjskiego z lat 1891-1893 w Trójporozumienie, którego trzecim członkiem stała się w 1907 roku Wielka Brytania. W ramach porozumienia podpisano francusko-rosyjski traktat wojskowy, francusko-brytyjskie Entente Cordiale i brytyjsko-rosyjskie porozumienie. Sojusz ten był nazywany Ententą od nazwy podpisanej umowy (Entente Cordiale – serdeczne porozumienie) i był skierowany przeciwko Trójprzymierzu.

Początek XX wieku był okresem konsolidacji sojuszy. Poszczególne państwa wierzyły, że zawarte sojusze i koalicje pomogą im w razie wybuchu wojny przetrwać, a co za tym idzie nie będę musiały walczyć samotnie. Kolejne zmiany w zawartych koalicjach nastąpiły po wybuchu I wojny światowej.

Do bloku Państw Centralnych przyłączyły się Bułgaria i Turcja, natomiast do Ententy przyłączyły się w 1914 roku Australia, Kanada, Francja, Belgia, Czarnogóra, Japonia, Nowa Zelandia, Rosja, Serbia i Związek Południowej Afryki. W sumie, do 1918 roku przyłączyło się jeszcze 17 państw, z których nie wszystkie brały czynny udział w zmaganiach wojennych. Ważnym czynnikiem funkcjonowania bloków były koalicyjne systemy kierowania wojną i dowodzenia siłami zbrojnymi w ramach podpisanych porozumień. Podstawowe znaczenie miało współdziałanie, koordynacja planów strategicznych oraz uzgodnienia odnośnie działań na poszczególnych frontach. Miało to ogromne znaczenie w przypadku Niemiec, które prowadziły działania na dwóch frontach: wschodnim i zachodnim, co zmuszało naczelne dowództwo do przemieszczania swoich sił w zależności od sytuacji strategicznej i w konsekwencji do podziału swoich wojsk na dwa fronty. Niewątpliwym mankamentem działania sił Ententy był brak naczelnego dowódcy ze sztabem, który koordynowałby kompleksowo działania sił sprzymierzonych na cały froncie. Dopiero w 1917 roku powołano Radę Najwyższą Ententy.

Na rysunku 1 przedstawiono organizację głównych sojuszy wojskowych przed I wojną światową.

Rys. 1. Organizacja sojuszy wojskowych na przełomie XIX i XX wieku

Źródło: Opracowanie własne

Zakończenie I wojny światowej nastąpiło w 1918 roku. Wielkie mocarstwa wyszły z tej wojny osłabione, z dużymi stratami ludzkimi i terytorialnymi. Między innymi Niemcy zostały zmuszone do bezwarunkowego uznania suwerenności Belgii, Polski, Czechosłowacji i Austrii oraz utraciły 71 tys. km² terytorium (około 13% ze stanu sprzed wojny). Rosja oprócz dużych strat ludzkich utraciła część swoich terytoriów, a niepodległość uzyskały republiki bałtyckie oraz Finlandia. Największym jednak przegranym tej wojny okazały się Austro-Węgry, które rozpadły się na samodzielne państwa: Austrię, Węgry i Królestwo Serbów, Chorwatów i Słoweńców (w 1929 roku przemianowane na Jugosławię). Należy dodać, że jednym z najważniejszych skutków politycznych I wojny światowej była rewolucja w Rosji, która wybuchła w 1917 roku, i która wpłynęła zdecydowanie na formowanie stosunków i przyszłego środowiska międzynarodowego[30].

Treść dostępna w pełnej wersji eBooka.

17 Nowy leksykon PWN, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1998, s. 1419.

18 S. Bieleń, Sojusze międzynarodowe, Stosunki Międzynarodowe, 1992, nr 16, s. 25-26.

19 Słownik wyrazów obcych, Wydawnictwo PWN, Warszawa 1980, s. 690.

20 B. Balcerowicz, Sojusz a obrona narodowa, DOM Wydawnictwo Bellona, 1999, s. 39-63.

21 A. Gruda, Politologia. Przewodnik encyklopedyczny, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2008, s. 81.

22 A. Antoszewski, R. Herbut, (Praca zbiorowa pod redakcją naukową), Leksykon politologii, Wydawnictwo ATLA 2,Wrocław 2002, s. 160.

23 A. Dybczyński, Teoria sojuszy międzynarodowych, (Rękopis – opracowanie niepublikowane).

24 Zgromadzenie Ogólne ONZ przyjęło 14 grudnia 1974 roku na 29 swoim posiedzeniu rezolucję Nr 3314 (XXIX) zawierającą definicję agresji. Agresję określono jako użycie siły zbrojnej przeciw suwerenności terytorialnej lub niezawisłości politycznej innego państwa.

25 Bitwa pod Termopilami, (http://pl.wikipedia.org/wiki/Bitwa_pod_Termopilami) [11.11.2012].

26 Wojny punickie, (http://www.histurion.pl/historia/starozytnosc/rzym/wojny_punickie.html) [11.11.2012].

27 Unia Polski i Litwy – przyczyny, zawarcie skutki, (http://historia-polski.klp.pl/a-6179.html) [11.11.2012].

28 Bitwy i potyczki epoki napoleońskiej, (http://pl.wikipedia.org/wiki/Bitwy_i_potyczki _epoki_napoleo%C5%84skiej) [10.12.2012].

29 Trójprzymierze, Trójporozumienie, (http://www.zgapa.pl/zgapedia/Tr%C3%B3jprzymierze.html) [12.11.2012].

30 30 I wojna światowa, (http://pl.wikipedia.org/wiki/I_wojna_%C5%9Bwiatowa) [12.11.2012].