Читать книгу Czterech mężczyzn na brzegu lasu - Stanisława Fleszarowa-Muskat - Страница 5

Przyjechali tu pod koniec kwietnia.

Było jeszcze chłodno, ale słońce świeciło ostro i wiosna rozpoczęła już swoją zieloną ofensywę. W mieście zaledwie się ją przeczuwało, ale gdy tylko samochód wypadł na otwartą przestrzeń pól, wstępujących od drogi na pochyłe wzgórza – powiał przesycony wonią ziemi wiatr. Kasztany miały już pączki, nad wierzbami unosił się seledynowy obłok, a oziminy... – wszystko to znało się z poprzednich wiosen, kiedy po stopnieniu śniegów ruszano w teren. Widok był pospolity i pospolite powinien budzić uczucia, a jednak nie mogli ukryć podniecenia. To także powtarzało się co roku.

– To dobrze – mówił doktor. – To dobrze! Jesteśmy wciąż młodzi!

Sylwester parsknął krótkim śmieszkiem – miał niewiele ponad dwadzieścia lat – ale umilkł zaraz, bo prócz niego nikt nie śmiał się w wozie. Obydwaj inżynierowie, siedzący obok niego na tylnym siedzeniu, milczeli wpatrując się w napięciu w pasmo szosy podścielające się pod koła samochodu. Żaden z nich nie dobiegł jeszcze trzydziestki. A i sam doctor – Sylwester zastanowił się patrząc na niezbyt dokładnie wygolony kark siedzącego przed nim szefa ekipy – sam doktor przeskoczył chyba dopiero niedawno czterdziestkę. Chodziło więc o jakąś inną młodość, nie oznaczaną latami. Sylwester zasępił się. Nie lubił, kiedy stawał przed czymś, czego nie rozumiał. Poza tym obudziło się w nim niejasne podejrzenie co do własnej młodości, aż do tej chwili najzupełniej oczywistej.

Doktor zabrał go ze sobą, włączył do ekipy nie zauważając jakby tego drobnego szczegółu w życiorysie, o który potykała się dotąd zawsze życzliwość wszystkich niedoszłych pracodawców: dwa lata w zakładzie poprawczym. Nie zapytał go o nic, o niczym się nie upewniał, powiedział tylko, jakie będą jego funkcje i czego będzie od niego wymagać. Sylwester skończył technikum geologiczne – miał pracować jako siła pomocnicza w ekipie. Wciąż czekał, że jednak padną te słowa, które słyszał tyle razy, nie odchodził, był pewien, że jeszcze musi to nastąpić.

Wtedy doktor zdjął okulary i spojrzał na niego zmęczonymi oczyma.

– Czy jest coś niejasne? – zapytał.

Chłopak trzasnął butami i wypadł na korytarz.

Od tej chwili Sylwester Piętka kochał doktora inżyniera Witolda Cabana.

Samochód mknął między dwoma niskimi zagajnikami. Z przydrożnego rowu wyskoczył szarak i poddarłszy w górę białą kitkę mknął przed wozem. Kierowca nacisnął klakson i przyhamował.

– Wiosna! – powiedział. – Niech sobie pożyje.

Szarak przez chwilę biegł jeszcze drogą i nagle dał susa w bok, zapadając w gąszcz młodych świerków.

– Piętka! – mruknął doktor nie odwracając głowy.

– Tak? – zachłysnął się Sylwester.

– Czy jesteście pewni, że dobrze jedziemy?

– Dobrze jedziemy, panie doktorze.

Sylwester znał okolicę, przynajmniej powinien był ją znać – przed dwoma dniami jechał tędy ciężarówką odwożąc na miejsce badań sprzęt i bagaże. Poczuł teraz swoją ważność i przechyliwszy się nieco poprzez siedzącego obok niego inżyniera patrzył uważnie na zabudowania mijanej wsi. Tamten odsunął się nieznacznie i poprawił kant spodni na kolanie. Obydwaj, ten po prawej i ten po lewej, wciąż milczeli. – Czy wiedzą? – pomyślał Sylwester.

Zerknął ku prawemu, który wciąż jeszcze manipulował dłonią przy nieskazitelnym kancie swoich spodni.

Kto mu tam będzie je prasował? – pomyślał ze złośliwą satysfakcją i ledwo się pohamował, żeby nie parsknąć śmiechem na widok śnieżnych mankietów, wystających białym rąbkiem z rękawów marynarki młodego inżyniera. Stanął mu przed oczyma barak, który dzięki jego mozolnym staraniom skleciła Gromadzka Rada Narodowa. Chciał coś powiedzieć na ten temat, ale zaniechał tej myśli. To był – o ile dobrze zapamiętał nazwisko – inżynier Bobrowicz, inżynier Hubert Bobrowicz, ten przygłaskany brunecik z przedziałkiem z boku. Ten drugi nazywał się Michał Gaj i nie był tak sukinsyńsko elegancki – tylko że też milczał. Patrzył na las, przez który wciąż jechali, oczy miał zmrużone przed ostrym blaskiem wiosennego światła, uśmiechnął się raz czy dwa, ukazując zdrowe zęby, gdy znowu przed wozem mignął szarak, a z rowu poderwało się stadko kuropatw. Sylwester uśmiechnął się także i odwrócił ku niemu twarz, ale tamten tego nie zauważył.

– Piętka! – odezwał się znowu doktor. – Czy on będzie na nas czekał?

Sylwester chrząknął.

– Kto?

– Przewodniczący.

– Tego nie wiem, panie doktorze.

– Jak to – nie wiecie? Prosiłem, żebyście go umówili dziś na pierwszą.

– To wszystko powiedziałem, panie doktorze. – Sylwester uporczywie zachowywał pełen godności ton, którym posługiwał się zawsze, gdy nie był pewny siebie.

– Dlaczego więc sądzicie, że mógłby na nas nie czekać?

– Tego nie powiedziałem, panie doktorze.

– Piętka!

– Miał sukinsyńsko skwaszoną gębę.

Młodzi inżynierowie dopiero teraz się ożywili.

– Wszędzie jest to samo – zawołał ten przygłaskany, Bobrowicz.

Doktor milczał przez długą chwilę.

– Jak on się nazywa? – spytał wreszcie.

– Wieczorek – odpowiedział Sylwester.

– A co z zaopatrzeniem? Poinformował was?

– We wsi jest gospoda – Sylwester z przyjemnością zmienił temat. – W starym dworze. Bo tam był piękny dwór, tylko zaraz po wojnie chłopi rozebrali ziemię.

– To wiem – przerwał doktor. – Co z gospodą?

– Z gospodą w porządku, panie doktorze. Prowadzi ją wdowa po nauczycielu. Starszawa – zamyślił się Sylwester.

– Będziemy mogli tam jadać? Zapytaliście o to?

– Tak jest, panie doktorze, zapytałem.

– I co?

– Nie wiem. Ona się bardzo przestraszyła, ta wdowa.

– Czego się przestraszyła?

– Bo jest tylko gulasz w puszkach.

– Boże! – Bobrowicz wzniósł oczy w górę. – Jakże mało niespodzianek przysparza nam ukochana ojczyzna!

– Niech się pan nie martwi – Sylwester zwrócił ku niemu swoją szeroko uśmiechniętą twarz. – Głodu nie będzie. W razie czego kurę do garnka i po krzyku. Już ja się tym zajmę. Chłopaki zawsze wiedzieli, że ze mną głodu nie ma. Może być jeszcze konserwowy bigos – wycofał się szybko z tych wspomnień.

Nikt mu już nie odpowiedział. Jechali teraz drogą o częstych zakrętach, biegnącą niby płytki wąwóz wśród zalesionych wzgórz. Słońce było już w połowie nieba, w samochodzie zaczynało robić się gorąco.

Gaj rozsunął zamek błyskawiczny kurtki.

– A przynajmniej są ryby w tej rzece?

– No! – rozpromienił się Sylwester. – Sam widziałem, jak wyskakiwały do słońca! I raki są, mówili mi we wsi.

– Raki?

– A co pan myśli? Tyle ich jest, że do miasta wożą!

– Zabrałeś wędki? – zapytał Bobrowicz Michała.

– I karty? – dorzucił doktor.

– Nigdy nie zapominam jednego ani drugiego. Ale gdzie jest czwarty do brydża?

Sylwester skurczył się na siedzeniu. Patrzyli teraz wszyscy na niego, doktor ze smutkiem.

– Mocny Boże, jak ten Łazanek grał w brydża!

Sylwester nie słyszał nigdy o Łazanku, wyglądało na to, że ów Łazanek był czule wspominanym jego poprzednikiem w ekipie. Może przeniósł się gdzie indziej, może awansował – wszystko jedno, co się z nim stało, Sylwester utopiłby go w tej chwili w łyżce wody.

– Ja się nauczę – szepnął.

Doktor spojrzał na niego z politowaniem.

– Człowieku! – powiedział tylko.

– Chyba się znajdzie w okolicy jakiś ksiądz – westchnął Hubert. – Znowu wyjdzie na to, że mamy klerykalne ciągoty, ale dopóki sekretarze gromadzkich komitetów nie nauczą się grać w brydża, nic na to nie poradzimy.

– Ja się naprawdę nauczę – powtórzył Sylwester.

Wpatrywał się w nieogolony kark doktora i do niego, z bliska i żarliwie, adresował swoje słowa. Kark nie wykonał jednak żadnego ruchu, z którego dałoby się wywnioskować, że taka ewentualność może być brana pod uwagę. Sylwester przeniósł wzrok na twarze swoich sąsiadów.

Michał przymrużył lekko lewe oko.

– Zobaczy się – mruknął.

Może jednak nie wiedzą? – pomyślał Sylwester. Skwapliwie przyjął ten jakiś cień porozumienia, który zrodził się między nim a Gajem. Spróbował zajrzeć w oczy drugiemu, ale ten znów poprawiał swoje spodnie, żeby nie wypchały się na kolanach.

– Kiedy podłączą nam światło? – zapytał.

Sylwester przesunął językiem po wargach.

– Tego mi nie powiedzieli. To już pan doktor będzie musiał sam na miejscu z przewodniczącym...

– Słuchajcie, Piętka – przerwał mu Bobrowicz. – Pan doktor jest głową naszej ekipy i będzie pisał pracę naukową. I dlatego trzeba mu z tej głowy zdjąć wszystkie duperele, którymi właśnie wy musicie się zająć. My też – gdyby wam coś nie wyszło.

– No, więc właśnie nie wyszło mi z tym światłem – Sylwester uznał, że najwyższy czas, żeby się do tego przyznać. – Przewodniczący powiedział, że we własnym zakresie nie może tego załatwić.

– Ten Wieczorek? – zapytał doktor.

– Ten Wieczorek – szepnął Sylwester.

– I co dalej?

– I powiedział, że trzeba w tej sprawie pojechać do powiatu, do wyższej władzy.

– No to pojedziecie do powiatu.

– Ja?

– A kto?

Sylwester umilkł. Już samo zdziwienie było niewłaściwe i mogło zdradzić – nie, nie mogło zdradzić, ale Sylwester wciąż o tym myślał, że do niedawna słowo „władza” miało dla niego inne znaczenie, jedyne znaczenie, z którym się liczył. I oto teraz Sylwester Piętka miał jechać do władzy w powiecie i załatwić podłączenie światła do baraku ekipy geologów we wsi Kaliniec.

– Psiakrew! – zaklął Hubert. – Czym ja spodnie wyprasuję?

– Powiesisz je na kołku, jak zeszłego roku i włożysz dres albo szorty. Zawsze żywisz cichą nadzieję, że będziesz składał wizyty.

Bobrowicz nie odpowiedział Michałowi, wzruszył tylko ramionami i zapalił papierosa. Chyba naprawdę miał tę nadzieję, że gdzieś na tych wertepach, na których zwykle spędzali lato, zdarzy się autentyczny cud w postaci jakiejś nauczycielki, panny na poczcie czy na stacji kolejowej, autostopowiczki – diabli wiedzą, kto by to jeszcze mógł być, tyle pięknych dziewcząt kręci się po świecie.

Właśnie mijali jakąś jadącą na rowerze – z tyłu wyglądała bardzo zachęcająco, z przodu okazało się, że nie ma więcej niż dwanaście lat. Ponieważ Hubert prawie wychylił się ponad opuszczoną szybą, Michał mruknął:

– Nieletnia.

Kierowca, który też obserwował dziewczynę od chwili, kiedy ukazała się za zakrętem, roześmiał się i przyhamował. Zjeżdżali w dół po małej pochyłości, u której krańca rozłożyła się okazała wieś. Sady zaczynały już kwitnąć, brzeg stawu, ku któremu zmierzało właśnie rozkrzyczane stadko gęsi, zielenił się intensywnie.

– To tutaj? – ucieszył się doktor.

– Nie – Sylwester ośmielił się zaprzeczyć. – To dopiero Olszanka. Do Kalińca będzie jeszcze z dziesięć kilometrów.

Było z dwadzieścia. Ale okolica stawała się coraz piękniejsza i – to na pewno było złudzenie – jakby coraz bardziej zaangażowana w wiosnę. Towarzyszyła im teraz stale – raz płynąca, tuż obok drogi, to znów oddalająca się jakimś malowniczym zakolem – rzeka o brzegach zarosłych wikliną i wierzbą, środkiem nurtu pozłocona słońcem. Unosiło się nad nią ptactwo, rozkrzyczane, niezagrożone żadnym niebezpieczeństwem. Raz czy dwa mignął wśród gąszczu biały frak bociana.

Prawie prosto z pola wpadli na rynek jakiegoś miasteczka, napili się ciepłego piwa, kupili papierosów. Doktor posłał Piętkę na pocztę, żeby się dowiedział, kiedy jest otwarta. Chodziło o wysyłanie korespondencji i telefony.

Sylwester długo nie wracał. Wreszcie Hubert, wciąż mający nadzieję, iż oczekiwany cud ziści się wreszcie pewnego dnia, skwapliwie zdecydował się skoczyć po chłopca.

Urząd pocztowy nie przekraczał rozmiarami kabiny kosmonauty. Sylwester stał oparty melancholijnie o zamknięte okienko, zza którego rozlegało się pracowite siorbanie.

– Dopiero zupa – westchnął.

Hubert zastukał delikatnie w szybę.

– Smacznego!

Nie odpowiedziano.

Siorbanie jednak umilkło. Spojrzeli z nadzieją na okienko. Ale doszedł ich teraz szczęk talerzy i zgrzyt noża po fajansowym dnie naczynia. Hubert machnął z rezygnacją ręką i wyszedł, żeby uzbroić w cierpliwość denerwującego się doktora.

Zjawił się wreszcie i Sylwester. Miał jeszcze rozmarzenie w oczach.

– Schab z kapustą, panie doktorze. Pachniało tak, że nie mogłem czekać na otwarcie tego sukinsyńskiego okienka.

– Piętka! – powiedział Caban, odwracając głowę od upstrzonego kolorową bibułką okna gospody, na którym piętrzyły się ustawione w powabną piramidkę słoiki z gulaszem.

Powrócił Michał po zwiedzeniu zabytkowego kościółka i mogli jechać dalej. Teraz naprawdę było już niedaleko. Po jakichś czterech czy pięciu kilometrach wyskoczyła zza zakrętu tablica z napisem: KALINIEC.

Unieśli się prawie na siedzeniach, żeby nie dać się zaskoczyć widokowi, który mógł lada moment wyłonić się zza drzew. Ale przez dłuższy czas nic się nie wyłaniało. Jechali drogą między polami nie obeschłymi jeszcze po orce. Nawet rzeki nie było widać, oddaliła się na południe i tylko pasmo ciągnących się wzdłuż jej brzegów zarośli świadczyło o tym, że jest, że nie porzuciła tej okolicy.

– Piętka! – powiedział doktor już z rozczarowaniem w głosie. I wtedy u wylotu drogi ukazało się okno wśród drzew tak prześwietlone słońcem, że dopiero po długiej chwili można było w nim dostrzec dachy domów uwieńczone białymi sadami, a ponad nimi czerwoną wieżę kościoła. Okno poszerzyło się, ukazało im całą wieś z niedalekim dworem w przetrzebionym parku i rozległymi łąkami, które biegły aż do rzeki, znów teraz widocznej, szerszej tu i okazalszej. Wieś zamykały z drugiej strony niewysokie wzgórza porośnięte lasem, który ciemną, twardą linią rysował brzeg horyzontu.

– To tam – wskazał brodą Sylwester.

– Gdzie?

– Na brzegu lasu. Tam stoi nasz barak.

Z tej odległości nic nie było widać i daremnie wypatrywali choćby śladu jakiegoś budynku.

– Okazały widocznie nie jest – mruknął doktor odwracając twarz ku Sylwestrowi.

Piętka sam nie był zachwycony architekturą siedziby, ale teraz poczuł ukłucie w sercu.

Coś mu zapiało w krtani, gdy zsunąwszy się z brzegu siedzenia, jakby chciał być jeszcze bliżej doktora, jakby bał się, że doktor nie usłyszy go dobrze, zawołał prawie:

– I tego nie chcieli dać. Z gardła im wydarłem. Z gardła!

Michał wciągnął go za pasek od spodni z powrotem na siedzenie.

– Uspokój się, chłopie – powiedział – wszędzie jest to samo.

Milcząc zajechali przed najbardziej reprezentacyjny budynek we wsi. Zdobiła go urzędowa tablica. Wysiedli wszyscy, tylko kierowca został w wozie, odstraszając groźnym spojrzeniem gromadę dzieciaków, która od razu otoczyła samochód. Gaj i Bobrowicz przystanęli pod oknem oglądając barwne plakaty zachęcające do uprawy kminku i walki ze stonką. Doktor kazał się Sylwestrowi prowadzić do środka.

Wejście było nieskomplikowane. Piszczące drzwi wiodły do długiej sieni, a z niej wchodziło się właśnie do owej kancelarii, której okna zdobiły przeciwstonkowe hasła. Muchy tłukły się po szybach i ich brzęczenie było bardziej wsią niż cały plener ciągnący się za oknami.

Przy stole mozolił się nad stertą papierów jakiś niemłody już człowiek.

– Przewodniczący Wieczorek? – zapytał doktor, zanim Sylwester zdążył coś powiedzieć.

Mężczyzna zaprzeczył ruchem głowy.

– Nie ma – rzekł.

– Miał przecież na nas czekać.

– Nie ma – powtórzył mężczyzna wstając.

W ministerstwach i w ogóle co znaczniejszych urzędach takie zachowanie się gospodarza oznacza koniec audiencji. Tu oznaczało jednak tylko szacunek dla gości.

Caban się przedstawił. Było to zresztą konieczne wyłącznie ze względów kurtuazyjnych, sekretarz Mądrzak i tak od pierwszej chwili wiedział, kogo ma przed sobą. Teraz próbował nawet się uśmiechać, ale spłoszony wyraz oczu przeczył tym usiłowaniom.

– Proszę usiąść – mamrotał. – Wieczorek powinien zaraz wrócić.

– A jak nie wróci? – doktor spojrzał na zegarek. – Wolelibyśmy jak najprędzej dotrzeć na miejsce.

– To ja go tam zaraz poślę – skwapliwie podsunął sekretarz i rozkładając ręce powiedział jeszcze: – sam bym poleciał, ale nie mogę zamknąć urzędu na kołek.

– Nie, oczywiście – przyznał doktor.

– Dostaniemy się tam samochodem? – zaniepokoił się kierowca, kiedy już znowu byli wszyscy w samochodzie i milcząc jechali przez wieś ku wzgórzu na brzegu lasu.

Sylwestrowi znowu zapiało coś w gardle.

– Droga sukinsyńska, ale ciężarówka przejechała. – I dodał cicho pod adresem doktora: – Klucz mam w kieszeni.

– Przecież to nie o klucz chodzi – odburknął doktor nie odwracając głowy.

Gaj i Bobrowicz nie uczestniczyli w przeżywaniu tych prestiżowych subtelności. Albo nie mieli złudzeń, nie mogli więc cierpieć nad ich utratą, albo woleli przyjrzeć się miejscowości, w której czekało ich kilka pracowitych miesięcy.

– Jest gees! – zawołał Hubert. – Dopiero tutaj znajdę żarówkę do latarki!

– I żyłkę do wędki – dorzucił Michał.

Na schodach przed sklepem siedziało kilku wyrostków pijąc piwo. Samochód ich zaintrygował. Odjęli butelki od ust i patrzyli długo w ślad za wozem.

Bobrowicz wzruszył ramionami.

– Począwszy od konserw z gulaszem wszystko się zgadza – mruknął Michał.

– Damy sobie radę.

Michał uśmiechnął się.

– I ja tak myślę.

Teraz wypadło skręcić w lewo od głównej szosy, biegnącej przez wieś, i piąć się w górę piachem i wybojami, którym tylko dwa rzędy młodych brzóz dawały rangę drogi. Kierowca zaklął.

– Nie chciałbym być w skórze panów, jak dostaniecie tę bagażówkę. Kto ją będzie prowadził?

– Ja – odezwał się Sylwester.

– Winszuję!

– Mówiłem, że droga sukinsyńska – zapiał znowu Sylwester, nie wiadomo dlaczego z przeproszeniem w głosie.

– Piętka!

– Tak, panie doktorze?

– Czy musicie o wszystkim mówić, że jest sukinsyńskie?

Sylwester odparł po niejakim namyśle:

– Nie muszę, panie doktorze.

– Bardzo was proszę.

– W porządku, panie doktorze.

Kiedy brzozy skręciły w bok, ujrzeli stojący na brzegu lasu barak. Tak jak historyczne budowle, przerabiane i uzupełniane w ciągu wieków, kojarzył w sobie kilka stylów powojennych lat – krótko mówiąc, każde okno było inne, dach kryty po połowie papą i blachą miał dziwnie łamany kształt ze względu na różną wysokość ścian. Nawet drzwi składały się z dwóch części, z których górna zachowała jeszcze wysoki połysk, być może, jakichś dworskich podwoi.

Doktor westchnął, ale nic nie powiedział. Sylwester znowu zsunął się na brzeg siedzenia w kierunku doktorskiego karku, ale Gaj przytrzymał go za pasek. Budowla zresztą znikła im z oczu, droga spiralą wspinała się ku wzgórzu.

Byli wreszcie na miejscu. Szybko wysiedli z wozu i nikt już teraz nie patrzył na barak. Michał trzasnął Sylwestra w plecy. Miejsce było piękne.

Od wschodu do zachodu rozpościerała się przed nimi panorama wsi z przeciwległym starym dworem, ceglanym gotykiem kościoła i wstęgą rzeki, w której teraz, gdy patrzyło się na nią ze wzgórza, odbijało się niebo. Szosa prowadząca do miasta biegła tu w dole i dzieliło ją od baraku zaledwie kilkadziesiąt metrów, jeśliby ktoś decydował się w pogardzie dla brzozowej drogi pokonywać porastające wzgórze zarośla.

Za plecami, od północy, mieli las. Wrzało w nim od świergotów, kląskań i gwizdów. Z daleka dochodziło nawoływanie kukułki.

Doktor chwycił się za kieszeń.

– Nie jest tak źle – powiedział.

Sylwester wisiał oczyma na jego ustach. Nagle trzasnęła za nimi gałąź. Odwrócili się gwałtownie.

Zza węgła baraku ukazał się jakiś człowiek.

– Jest pan przewodniczący! – ucieszył się Sylwester.

Wieczorek zbliżył się zmieszany. Musiał się trochę zdrzemnąć, bo policzek miał zaróżowiony i mrużył oczy przed słońcem.

– Byliśmy u pana w prezydium – rzekł doktor.

Wieczorek podrapał się za uchem.

– Wolałem tutaj czekać – powiedział po chwili. – Dam panom od razu klucz.

– Przecież ja mam klucz! – zawołał Sylwester.

Wieczorek nie patrzył na nikogo.

– Musiałem zmienić kłódkę. Rozbili ją wczoraj w nocy.

– Co ze sprzętem? – zapytał doktor czerwieniejąc.

Wieczorek podniósł na niego zatroskane oczy.

– Nic nie ruszyli. Nie zdążyli. Przecież waruję tutaj od dwóch dni.