Читать книгу Леаніды не вернуцца да Зямлі - Уладзімір Караткевіч - Страница 11

Аўтобус імпэтна вырваўся з гарадскіх муроў, пакінуў за сабою прадмесці і рынуў у мора блакітнага святла. I яно, разам з зелянеючымі палямі, паглынула яго, зрабіла маленькай кропкай на бязмежным улонні зямлі.

Андрэю нішто не перашкаджала: ні анекдоты на задняй лаўцы, ні гульня вясёлай кампаніі ў карты, ні нават казлятон Баранаўскаса, які нейкім назнарок брыдкім, наўмысна «блатным» голасам спяваў пра «сталіцу калымскай старонкі». Спяваў па-беларуску.

Ён ведаў: усё гэтае блазноцтва было таму, што людзі ап’янелі ад вясновага паветра, ад палёў, ад бязмежных зялёных абшараў, што ляжалі вакол.

Непакоіў трошкі толькі суровы і адчужаны твар Марыі, што сядзела ў самым хвасце аўтобуса і, адвярнуўшыся, глядзела ў акно: вусны сціснутыя ў нітачку, вочы прыжмураныя і халодныя.

Яніс штурхнуў Андрэя ў бок.

– Кінь глядзець, кажу. Замнога гонару. Падумаеш мне яшчэ: каралева Пятра Вялікага.

Яніс быў такі легкаважна-вясёлы, што Андрэй таксама ўсміхнуўся яму ў адказ. Тым больш што жыць было сапраўды добра: такія стаялі вакол празрыстыя і халаднаватыя дні канца мая, з размытымі хмаркамі, з рэдкім сонейкам, што прыгравала там-сям скупую паўночную зямлю, яе бедныя кветкі і спакойныя рэкі.

Усё была лухта. Вялiкi горад застаўся далёка за спiнай. Там былi правiльныя ўстаноўкi, любоў да блiжняга з пажаданнем дабра яму, змястоўныя i ўдумлiвыя даследаваннi. Сябры, якія глядзяць у твае вочы, як на допыце ў дзяржаўнай установе. А тут была проста палявая купель, дзе халодныя ветры звiняць маладой травою.

Акуніся, акуніся ў мяне.

I ад жыцця амаль нічога не трэба было, хіба што толькі вылезці з аўтобуса і ісці пехатою, трымацца за руку друга пры пераходах цераз ручаіны ды піць прыгажосць весняй зямлі, разлітую вакол.

Аўтобус быў усё ж часткай гарадскіх вуліц. А хацелася, каб травы цалавалі ногі, каб вакол ляжала лясістая зямля, каб яна сінела медуніцай, звінела званочкамі белазорыка, цямнела дымчата-сінімі лясамі, крычала па начах таемным крыкам звяроў і адбівалася ў валавокіх, трывожных вачах мудрага леляка.

Горава сядзела насупраць, поруч з Галінай Іванаўнай, размаўляла аб нейкіх сваіх жаночых справах, і на яе таксама добра было глядзець.

Проста глядзець.

Адарвала вочы ад суседкі, сустрэла позірк Андрэя і ўсміхнулася яму:

– Добра, Андруша, праўда?

– Добра. Вясною нават шафёры п’янеюць ад водару кветак.

Яна ўсміхнулася:

Во каб гэта раптам ён узяў ды дарогу з ракою зблытаў. І пакаціў бы, пакаціў па вадзе…

Гэтыя мілыя жаночыя глупствы – ніколі б не стаміўся слухаць іх.

– Надзвычай добра жыць, Ірына Сяргееўна, – сказаў Андрэй.

Раптам яна злёгку спахмурнела.

– Так, – і пасля паўзы дадала: – Жыць надзвычай добра. Напэўна, ніхто гэтага не разумее так, як я.

Ад гэтай лёгкай зморшчынкі між броваў, ад суму ў голасе Андрэй яшчэ больш адчуў, што моцная сувязь дружбы звязвае іх, яшчэ нядаўна зусім незнаёмых. Дружбы спакойнай, дружбы, якая гарыць роўным і цёплым агнём.

Гэта была радасць, што яны жывуць на зямлі, што часам яны бываюць поруч. I гэта было зусім не так, як з другімі, бо гэтаму не трэба было канчацца інакш… і горш.

Проста расла ў грудзях хваля ўдзячнасці: у яго да гэтай добрай спадарожніцы, а ў яе – Андрэй амаль цвёрда ведаў гэта – да яго.

Грынкевіч працягнуў ёй цыгарэты.

– Я наогул… але добра, давайце, – сказала яна.

Курылі. Дым парывамі цягнуўся ў прыспушчанае акенца.

– Рублёва будзем глядзець? – спытаў у Горавай Яніс.

– Дзеля гэтага i едзем… ды яшчэ дзеля Нерлi.

Яніс пашкроб у патыліцы:

– Адкажыце вы мне, Ірына Сяргееўна, чаго гэта на старажытных абразах твары ў святых нейкія не рускія? Не славянскія.

– А нашто гэта вам спатрэбіўся мой адказ?

– Яны візантыйскія, гэтыя твары… Грэчаскія.

– Ну дык і што?

– Можа, i мастацтва гэта не рускае. Запазычанае.

Яна ўсміхнулася куточкамі пяшчотных вуснаў:

– Не, Янiс. Гэта ўсё ж чыста наша мастацтва. А аблiччы здаюцца чужымi таму, што сам этнiчны тып рускага чалавека змянiўся за стагоддзi. Столькі прыбыло іншай крыві… Цяпер гэта часцей за ўсё чалавек сярэдняга росту, з няправільным носам, шатэн… А калісь насы былі даўгаватыя, валасы – бялявыя або рудыя… Арабскi падарожнiк, якi ўпершыню пабачыў русаў, пiсаў, што яны, увесь натоўп, станiстыя, як пальмавы гай. У iх сапраўды былi доўгiя ногi, вузкiя тулавы, гожыя кiсці рук… Цяпер старажытнаславянскi тып, бадай што, лепей за ўсё збярогся там, дзе не было татар: на поўначы, а лепей за ўсё – на Беларусi. Паглядзiце вось на нашага Андрэя: ногi доўгiя, нос праменькi, вочы вялiзныя, як на iконах.

Андрэю стала няёмка, ён быў самай дрэннай думкі пра сваю вонкавасць. У гэтым заўсёды пераконвала яго і маці.

– Вочы ў мяне, як у саламандры, пукатыя, ногi – з-пад пахаў растуць. Не трэба, Iрына Сяргееўна.

Яна засмяялася:

– Няпраўда, Андрэй. Я не хлушу. Вы сапраўды… як анёл са старажытнай іконы. Гэтым і адрозніваецеся.

Яніс паглядзеў на іх, выцягнуў папяросы і пайшоў курыць у хвост машыны, да маленькай Анкі, якая замрэяна глядзела ў акно.

Вакол Андрэя і Ірыны стварылася невялічкая «зона пустаты».

– Давядзецца мне, відаць, вам паверыць, – ціха сказаў Андрэй, – таму што гэта вы не першая кажаце мне.

– Тая, што ў «Смерці на світанні»?

– Тая.

– Яна была харошы чалавек?

– Вельмі.

– Гэта жахліва, – сказала яна, – я калісь таксама страціла вельмі блізкага чалавека. Так па-дурному прыйшла смерць…

– Амаль хлапчукі… З вінтоўкамі супраць танкаў.

Яна знобка павяла плячыма:

– А я яшчэ думала, чаго гэта вы не ажэніцеся… Па тыпу вы зусім не належыце да старых кавалераў.

– Ну, а што б вы мне параілі?

– Не жаніцеся. Мастак павінен быць незалежным. Горшыя ворагі мастаку – хатнія яго.

– А калі каханне?

– Ну, вялікае пачуццё – гэта зусім іншая справа, – сумна сказала яна. – Але такое прыходзіць рэдка… I, на жаль, не да ўсіх.

Сцежка мільгнула ў баку ад дарогі, прытульна пацягнулася кудысьці ў лес, быццам запрашаючы пайсці па ёй.

– Добрая сцежка якая, – сказаў Андрэй. – Вось так бы й пайсці па ёй, каб вялікі груз быў на тваіх плячах, а маленькі – на плячах другой.

– Адам і Ева? – прыўзняла яна зламаныя бровы. – Але ж яны пакінулі рай даўно.

– Нічога, – сказаў Андрэй, – шлях яшчэ цягнецца. I невядома яшчэ, куды ён прывядзе іх.

Галіна Іванаўна ўбачыла вузкую стужку рачулкі і паляпала ў шкло да шафёра:

– Спыніцеся, Косця. Пабудзем тут хвілін дваццаць.

– Бачыце, – сказала Горава, – вашы жаданні збываюцца.

– Толькі Евы няма, – збянтэжана сказаў Андрэй, засаромеўшыся яшчэ больш, і з нейкай ненатуральнай фацэтнасцю прыбавіў: – Прысутнасць Еў робіць норавы больш мяккімі і высакароднымі.

Яна засмяялася:

– Божа, як велягурыста! Нельга ж дазволіць, каб чалавек, ды яшчэ паэт, гібеў у жорсткім і невысакародным стане.

…Аўтобус спыніўся. Хлопцы і дзяўчаты рассыпаліся па беразе. Хто смяяўся, хто спяваў, хто проста шпурляў у ваду каменне.

Баранаўскас з энергіяй, вартай лепшага ўжывання, адразу залез на бярозу і крычаў нешта дурнаватым голасам.

– Баранаўскас, злазце адтуль, – хвалявалася Галіна Іванаўна, – хто вы такі, нарэшце?

– Снежны чалавек. – Баранаўскас сеў на галіну, звесіўшы ногі.– Я аднойчы выказаў меркаванне, што снежны чалавек – гэта здзічэлы вясковы настаўнік. Чамусьці ніхто гэтым асабліва не захапіўся.

Горава засмяялася, ідучы поплавам да невысокага ўзгорка на беразе. Андрэй пайшоў поруч з ёю. Яны раз-пораз нахіляліся: ён, ірвучы кветкі, яна – вузкія лёзы светла-зялёнага шчаўя.

Сцежка ўзбегла на пагорак, з яго адкрыліся выгібы рачулкі, а за ёю замрэяныя, зажураныя, бясконцыя лясы.

Ветрык адтуль варушыў растрапаныя пасмачкі на скронях жанчыны.

– Глядзіце, крумкач, – сказаў Андрэй.

Крумкач сядзеў непадалёку, у траве, згорбіўшыся і схіліўшы галаву з невідушчымі вачыма, змрочна-панылы, вугальна-чорны і вялізны, як птэрадактыль. Гарбатая, з нарасцямі ад доўгіх год, дзюба была ўнурана ў зямлю.

– Старажытны які,– задумліва сказала яна, – як вы мяркуеце, Андрэй, аб чым ён думае?

– Гм… бадай што, і скажу… Учора быў дзень яго анёла.

– Яму мінула чатырыста год.

– Чаго ж ён такі сумны? З пахмелу?

– Не, ён проста думае, што слабеюць птушкі на зямлі, што не дажыць яму да мафусаілавых год бацькі, які бачыў май пяцьсот разоў.

– Бог ты мой, – сказала яна, – колькі разоў з тае пары плакала і зноў смяялася зямля. І колькі людзей адышло ў нябыт… Крумкачову бацьку, пэўна, добра было жыць у тыя гады. Людзі толькі яшчэ прыходзілі з Чарнігаўшчыны, з Кіева, з вашага Прыдняпроўя. Галадалі і паміралі.

– I ўсё ж ішлі. А што вы думаеце, усходнеславянскі мужык – гэта рэч… Але хіба толькі пасля перасялення паміралі тут людзі? З другога боку таксама якая страшная сіла ішла…

Тут на Сіці нашы людзі навалам ляжалі: продку гэтай пачвары хапала, пэўна, і вачэй, неакрытых забралам.

Крумкач павольна распасцёр адно крыло і застаўся сядзець.

– Што мне ў галаву прыйшло, – нявесела ўсміхнуўся Андрэй, – а што, калі гэта бацька нашага крумкача прынёс на вежу да княгіні Агаф’і руку забітага мужа?.. Жылаватую, з залатым пярсцёнкам…

– Вядома, ён, – сказала жанчына. – І галасіла ж, пэўна, бедная.

Андрэй заўважыў сум у вачах спадарожніцы і са злосцю шпурнуў у крумкача камлыгай зямлі.

Той узляцеў над зямлёю чорным касым крыжам, зрэдку завальваючыся то на адзін, то на другі бок, быццам не мог трымаць раўнавагі.

– Нічога, – сказаў Андрэй, – яны пайшлі ад нас, добра зрабіўшы сваю справу.

– Нашто вы яго так? – з дакорам спытала яна.

– Ён – ад загібелі. А вы – жывая. Вы вельмі жывая. I каля вас не павінна быць нічога цёмнага, нічога – ад смерці. Гэта вы памятайце.

З прасветленымі вачыма яна павярнулася да яго і сказала:

– Добра, спадзяюся, што гэта так. Хадзем. Нас клічуць.

Ад аўтобуса ўжо сапраўды махалі рукамі сябры, запрашаючы ехаць.

…Уладзімір адкрыўся вачам неяк зусім нечакана. Толькі што змяілася пад нагамі шэрая дарога, толькі што ківалі галовамі наўздагон машыне кветкі, толькі што яна частавала яго шчаўем – і вось ужо з’явіліся ўдалечыні белыя, як трошкі запылены цукар, Уладзімірскія саборы.

Хлопчык сядзеў, задзёршы кашульку, ля канавы. Закінуў у яе нітку на лазінцы: вудзіў. Па манамахавым вале гуляла фана бэрыстая каза. Вочы яе, зялёныя, д’ябальскія, з прамакутнымі вузкімі зрэнкамі, глядзелі на людзей, як на істот ніжэйшай пароды, а выгляд быў на дзіва разбэшчаны і пыхлівы.

– Як калялітаратурная дама, – сказала Горава, і абое засмяяліся, быццам сапраўды было сказана нешта разумнае.

Вецер гнаў праз Залатую Браму лёгкі пыл, гладзіў расплаўленыя купалы сабораў, гуляў з манетамі абдуванчыкаў у траве.

Усё было добра. I Клязьма, і абшар зарэчча, і дзівосныя муры Успенскага сабора. Але, вядома, лепей за ўсё былі фрэскі Рублёва: іхнія вялікія вочы з роздумам, з такім глыбокім спакоем, з такой трывогаю на дне.

I ранішняе ззянне вакол іхніх галоў. I заглушана-сіні, падобны на ваду ў канцы жніўня, сум, што залёг у складках іхніх хітонаў.

Андрэй амаль не чуў, што гаварыла яна. Ён толькі ведаў, што гэта вельмі добра, што гэта значна, ды яшчэ адчуў, калі яна скончыла, што яна вельмі хвалюецца, што яе плячо, павернутае да яго, дрыжыць злёгку, ці то ад знобкасці, ці то ад узбуджэння.

I тады, шкадуючы яе, ён паказаў ёй вачыма на тое месца, куды глядзелі вочы праведнікаў.

I яна зразумела яго. Удзячна ўсміхнулася.

На тым месцы леў, падобны на горнага аўчара, ляжаў поруч з гарбатым, занураным мядзведзем.

Леў быў сапраўды смешны.

– Лаяўся мастак, пэўна, – сказаў Андрэй. – Адкуль яму было таго льва бачыць?

Горава аж жахнулася, узмахнула рукой:

– Што вы, што вы. Рублёў быў манах. Яны да жывапісу істава падыходзілі.

– Не веру, – сказаў Андрэй. – Не-е, такога дзіва не чакайце. Гэта каб наш чалавек ды не лаяўся. Няхай ён нават манахам-разманахам будзе.

Памаўчаў. Прыбавіў:

– Але ж глядзіце, як гэты мой цёзка добра ведаў, што толькі два звяры ў свеце ходзяць спачатку дзвюма правымі нагамі, а потым дзвюма левымі.

– Што за звяры?

– Конь-інаходзец і мядзведзь… Так і намаляваў.

– Ого. А я заўсёды думала, што гэта ўмоўнасць або памылка.

Дзіўна, але Андрэй амаль бачыў, як Рублёў пісаў гэта. Ясна, ледзь не да галюцынацый.

Грынкевіч ведаў: такі стан, як у яго цяпер, будзе ўвесь час абвастрацца. Ён будзе да болю выразна бачыць усё тое, аб чым будуць размаўляць людзі вакол. Гэтыя праявы будуць яскравець, будуць усё больш набываць крыві і плоці, ператворацца з думак у жывыя карціны, нават у сны.

А потым прыйдзе цяга да вершаў, такая непераадольная, што ён кіне ўсё і будзе пісаць з тым самым болем і неспраможнасцю думаць аб іншым, як жанчына, якая нараджае…

…Рублёў стаяў на рыштаваннях, сухі, зарослы лёгкай каштанавай барадой. Валасы ў яго былі падхопленыя раменьчыкам. А вочы былі вельмі маладыя.

За мурамі сабора дагарала на купалах сонца, круціліся вакол іх у ружовым вячэрнім паветры стрыжы, а ў саборы цямнела, гусцелі і наплывалі цені.

У Рублёва балелі стомленыя вочы, балела шыя, пальцы зводзіла сутаргай. Святла было мала, і працаваць было нельга. Але ён не мог не працаваць. I не таму, што сохнуў тынк. Проста нельга было адкінуць шалёную прагу работы.

I тады пальцы рукi, што трымала кiсць, успыхнулi ад гэтага жадання i асветлiлi фрэску мяккiм, як апошнiя промні на купалах, святлом.

I вось гэтае святло засталося на скляпеннях і застанецца ў векі вякоў…

– Андрэй, – кранула яго за рукаў Ірына Сяргееўна.

– Ведаеце, – сказаў Грынкевіч, – мне здаецца, я яго бачыў.

– Я пачынаю вас баяцца, – сур’ёзна сказала яна.

…Аўтобус зноў памчаў усю кампанію. На гэты раз па гасцінцы. Да палаца князя Андрэя ў вёску Багалюбава.

– Шанцуе мне сёння на цёзак, – смяяўся Грынкевіч.

– Вы не смейцеся, – сказала яна, – зараз будзе вам, бадай што, страшнавата з вашай уразлівасцю.

– Чаго гэта, – спытаў Андрэй, – тут восемсот год таму было весела – ветразі падалі на захадзе, лёталі цюкі з шоўкам, бачонкі з сонечным віном. Людзі сабе ў лугах лебедзяў стралялі. Чаго ім было не жыць?

– Куды ўжо весялей, – iранiчна сказала яна, – крамола, нашэсцi, мячы. Татары пад мурамi.

Падумала.

– I ўсё ж нічога. Яны тады толькі пачыналі думаць, і ім гэта, напэўна, падабалася.

– Яны, мне здаецца, шырэйшымі былі па натуры, больш памяркоўнымі. А потым пачалася татаршчына і ламанне хрыбтоў.

– Ну, ламання хрыбтоў і тады было досыць… I заўсёды. Багалюбава страшнае не гэтым. Справа ў тым, што тут усё ў мінулым. I яшчэ тое страшна, што тут мастацтва гарэла цьмяна, жудасным нейкім святлом.

– Чаму? – спытаў Вайвадс.

– Таму што фарбы не размешваюць на крыві, вось што, – сказала яна. – Дзе пачынаюць забіваць людзей, там бывай мастацтва і бывай чысціня.

Яны выйшлі з аўтобуса. Нехта пайшоў па вартаўніка, які павінен быў адамкнуць палац. Ад палаца засталася толькі вежа ды яшчэ галерэя да старой царквы. Зеляніна палыну, быццам кранутая марозам, горка і сумна ліла свой пах у вокны белых палат.

Горава адышла ўбок разам з завучам, і ўпершыню за дзень поруч з Андрэем апынулася Марыя.

Яны стаялі трохі наўздалёк ад усіх: Марыя, Андрэй і, кроках у чатырох, Яніс, расчулены Рублёвым ледзь не да ўздыханняў сардэчных.

Марыя глядзела на Грынкевіча прыжмуранымі халоднымі, як лязо брытвы, вачыма. Перавяла позірк на Яніса. Зноў на Андрэя.

Адчуваючы, што зараз адбудзецца нешта зусім недарэчнае, Андрэй усміхнуўся ёй.

– Кінь глупствы, – сказаў ён, – давай мірыцца, ці што?

Яна хмыкнула:

– Брыдка глядзець на вас. Завіхаецеся каля… гэтай, як два кабялькі. Ні сораму, ні гонару. А ўжо яна над вамі панствуе.

Дарвалася.

Андрэй раптам адчуў, што нейкая гарачая хваля кінулася яму ў твар. Ён ведаў, што за гэтым прыйдзе выбух несамавітага, страшэннага гневу, такога, які ён перажыў за ўсё жыццё разы тры, і таму баяўся. Ён хацеў устрымацца, але не мог. Мора чырвонага святла ўстала ў вачах.

– Ты… ты, – глухім голасам сказаў ён і сарваўся ў страшэнным крыку, нізкім і гарлавым, – не руш чалавека. Не руш, кажу, чалавека.

Быў ён жахлівым у гэту хвіліну. Жахлівым, як прадзед у баі пад Зверынам. Прарвалася-такі старая кроў.

– Не руш яе!!!

На іх азірнуліся, убачылі ўстрывожаны твар Яніса, збялелы ад жаху твар жанчыны.

Ускінула насцярожаныя вочы Горава.

Але Андрэй, адчуўшы, што яшчэ адна хвіліна і здарыцца непапраўнае, ужо бег да ўвахода ў царкву, за рог палаца.

Дзіўна, але ўсе, хто наглядаў за гэтай сцэнай, падумалі, што ён крычаў на Яніса.

…Знайшлі Андрэя толькі хвілін праз дзесяць. Ён сядзеў у царкве, што амаль напалову ўрасла ў зямлю, сціскаў кулакамі скроні.

Горава ўзяла яго за плячо, падвяла Вайвадса:

– Ну што за дурыкi. Адразу ж мiрыцеся.

Андрэй паспеў ужо прыйсці да свайго заўсёднага добразычлівага настрою:

– Мы не сварыліся з ім.

Усе падумалі, што гэта гонар, але настойваць не сталі.

Андрэй агледзеў вачыма сяброў і пабачыў, што Марыі сярод іх не было.

Гэта было лепей. Ён не мог цяпер бачыць яе.

Экскурсія ішла пад арку брамы, і Андрэй ішоў наперадзе, спінай адчуваючы позірк жанчыны. Ён ведаў, позірк гэты дапытлівы і пільны.

Галубінае пяро павольна, бы ў водавароце, падала перад Андрэем на высокую густа-зялёную траву. Ён падставіў руку і злавіў яго, сціснуў у пальцах. I раптоўна яму здалося, што пяро гэтае нябачна, але моцна звязала яго з гэтай закінутай вёскай, з сумам і цішынёю белых палат.

У вузкім акне – ён зноў пачаў летуценнічаць наяве – мільгануў перад ім падазрона вялікі твар, чырвоны, наліты крывёю твар ягонага цёзкі, князя. I потым ужо ўсё, аб чым распавядала Горава, жывымі карцінамі ўставала ў яго вачах.

Ад базедавай хваробы ў Багалюбскага былі шалёныя і раз’юшаныя вочы, ад уроджанай акасцянеласці шыйных пазванкоў – ганарлівая пасадка галавы. Ён не мог яе апусціць, а калі трэба было, – ён нахіляў яе разам з тулавам, як воўк.

Таму яго з дзяцінства лічылі ганарліўцам, і ён сам звык лічыць сябе такім, і жорсткасць ягоная стала пачэ меры цярпення чалавечага. Ад маці-палаўчанкі ягоныя дзікія вочы мелі косы разрэз, і ён сумаваў па стэпах, дзе імчаць шалёным галопам гарбаносыя дзікія коні. Але ён закілзаў сэрца, таму што быў уладаром. Толькі ханская жорсткасць прыжывалася паўсюль, і таму нават тут пачалі ламаць хрыбты. I ён не прыдбаў сабе сяброў вялікім і мудрым жыццём.

Яны ішлі пераходамі палаца, і Андрэй бачыў трапяткі агонь паходні і чалавека з барвяным тварам, з папярочнай, узбухлай жылай на лбе, які з нечалавечай сілай адбіваўся ад шасцёх змоўшчыкаў, узброеных дзідамі і мячамі, раскідваў іх і рыкаў, як паранены леў. А яны зноў і зноў кідаліся на яго, шматавалі, цягнуліся за ім па падлозе.

Вось вырваўся, бяжыць, кідаюцца па скляпеннях, размаляваных травамі, калматыя цені. Сплываючы крывёй, ён бяжыць, і ногі заносяць яго ў бакі, як п’янага. Наперадзе ўратаванне, але ён страціў сілы і розум, свісцячае дыханне вырываецца з яго вуснаў, ногі яго ведаюць толькі, што ўніз бегчы лягчэй, і ён збочвае, бяжыць па вінтавых каменных сходах. Праз вузкія вокны ў шырокіх нішах, чаргуючыся з пыльнай цемрай, слізгоча па яго твары святло зорак. З інстынктам зайца, які хоча схаваць галаву, чалавек шукае нары.