Читать книгу Pradawna łódź - Wei Zhang - Страница 5

Howard Goldblatt

Pradawna łódź (Gu chuan) to pierwsza pełnowymiarowa powieść Zhang Weia. Obejmuje okres czterech dekad od czasu utworzenia Chińskiej Republiki Ludowej w 1949 roku. Wydana w sierpniu 1987 roku, niewiele ponad dziesięć lat po tragedii, jaką była rewolucja kulturalna, stanowiła pod każdym względem przełomowe dzieło literackie, czy to jeśli chodzi o warstwę treściową, styl, czy prezentowany punkt widzenia na historię. Autor, który rozpoczął pracę nad tekstem w wieku zaledwie dwudziestu ośmiu lat, ukazuje burzliwe lata po Wyzwoleniu z perspektywy fikcyjnego miasteczka Wali znajdującego się na północy Chin. Trzy pokolenia rodzin Sui, Zhao oraz Li, których losy nierozerwalnie się ze sobą splatają – czasem z tragicznymi skutkami – doświadczają kolejno skutków reformy rolnej, Wielkiego Skoku, klęski głodu w latach 1959–1961, kampanii przeciw prawicowcom oraz rewolucji kulturalnej (1966–1976), podczas której zginęło według szacunków od dwudziestu do pięćdziesięciu milionów mieszkańców Chin. Ukazane są także lata osiemdziesiąte – okres pełen napięć, kiedy chińskie społeczeństwo zaczęło dokonywać rozrachunku dekady szaleństwa zakończonej śmiercią Mao oraz upadkiem Bandy Czworga (w 1976 roku) i szykowało się na liczne reformy mające wynieść Chiny na pozycję międzynarodowej potęgi.

Podobnie jak jego kolega po piórze, pochodzący z Szantungu Mo Yan, którego pionierska powieść Czerwone sorgo została wydana w tym samym roku, Zhang Wei podjął próbę przyjrzenia się współczesnej historii Chin, zrywając z oficjalną linią partii, aby ujawnić te aspekty narodowego chińskiego charakteru, które inni pisarze epoki postmaoistowskiej maskowali lub ignorowali, często w imię zachowania społecznego ładu.

Pradawna łódź to powieść zbudowana w oparciu o postaci; nielinearna narracja podkreśla związki łączące licznych bohaterów, których cechuje przeważnie wolność od stereotypów obciążających ich literackich poprzedników. Jak zauważyli krytycy, u Zhang Weia sztampowość postaci ustępuje miejsca parodiom wyidealizowanego chłopstwa i członków partii, nadając w ten sposób ludzki wymiar abstrakcyjnym ideałom politycznych kampanii, przez które w Chinach na ponad trzydzieści lat zapanował marazm.

Życie w Wali obraca się w dużej mierze wokół produkcji popularnego artykułu spożywczego, jakim jest makaron fasolowy, w zakładzie położonym na brzegach rzeki Luqing, którą dawniej zapełniały wielkie żaglowce. Tytuł powieści pochodzi od znalezionego tam kadłuba starożytnej drewnianej łodzi – jest to metafora dziejów Chin, których odzwierciedlenie stanowią zmienne losy mieszkańców miasteczka. Członkowie klanu Sui – posiłkując się często trzema tekstami: Manifestem komunistycznym, starożytnym klasycznym poematem Qu Yuana Pytam niebiosa oraz dawnym podręcznikiem nawigacji – próbują zrozumieć zachodzące w społeczeństwie fundamentalne zmiany oraz rolę historii w dziejach Wali otoczonego murami miejskimi pochodzącymi jeszcze z czasów starożytnych.

Pradawna łódź to pod wieloma względami dzieło rewolucyjne: śmiała analiza społeczeństwa nękanego gwałtownymi przemianami przy jednoczesnym odrzuceniu zaściankowej, nacjonalistycznej wizji świata charakteryzującej wiele innych powieści z tego samego okresu; studium relacji międzyludzkich i niezdolności uciskanych jednostek do przejęcia kontroli nad własnym życiem, starcia pomiędzy tradycją a modernizacją – i wiele więcej. Także pod względem stylistycznym Pradawna łódź to tekst niezwykle innowacyjny jak na swoje czasy. Narracja często przyjmuje złośliwie ironiczne tony, przeskakując w czasie, aby odsłonić przed czytelnikami życie duchowe, emocje oraz cierpienie – zawsze cierpienie – bohaterów. Powieść Zhang Weia to w chińskiej literaturze dzieło przełomowe, które przemawia do czytelników na całym świecie. Od dawna zajmuje miejsce na liście bestsellerów w Chinach i na Tajwanie (ukazało się już w ponad dwudziestu wydaniach, wiele z nich nadal jest w druku) i została uhonorowana kilkoma krajowymi nagrodami literackimi.