Читать книгу Пастэга - Яўген Аснарэўскі - Страница 5

Я граю на гітары… Паказваючы Але працу перагруза, каб яна ведала, як генеруюць гэты рок-н-рол. Што-нішто яна ўжо ведае, але варта даць iнфу навочней. Пацешна, але я толкам не ўмею граць, таму мае катаванні прылады толькі рассмяшылі б якога-небудзь васьміпалага віртуоза, які можа дастаць паказальным пальцам да столі нават не ўстаючы на дыбачкі. Але граць цяжкія рыфы, звычайна, справа няхітрая.

Я імправізую рыф. Тара-так-так, тара-так-так-так, тара-так-так-так. Аля ківае галавой як бы кажучы: «Нядрэнна, маэстра!».

– Гэта значыць, калі я ўключаю дысторшн усё гэта гучыць вось так, як роў, а калі выключаю, то гук чысты і прыемны.

– Выдатна, – кажа дзяўчына. – Вельмі, ну вельмі цікава.

– Я як быццам чую ноткі іроніі ў вашым голасе, панна дабрадзейка?

– Панна дабрадзейка? – Аля робіць строгі твар, якi, зрэшты, слаба хавае яе жаданне заліцца смехам. – Я магу ёю быць.

– Гарнітурчык з латэкса, чорная падводка, валасы, сабраныя ў пучок, – раю я.

– Не зусім! – паведамляе Аля і ўдакладняе. – Чырвоная мантыя з сабалём, карона, туфлі абсыпаныя жэмчугам і лалавае калье.

– Так выглядае панна краіны, а не панна асобна ўзятага мужыка, – даношу я сваё меркаванне.

– Панна краіны ўжо сапраўды пануе над усімі мужыкамі падуладнай тэрыторыі, – кажа Аля, і шырока ўсміхаецца. – Імператрыца бярэ на ноч любога таварыша, які ёй спадабаўся, ад карнета, да паэта. Чаму такі выбітны мысляр не разумее гэтых элементарных рэчаў?

Мы зноў смяемся разам.

– Ну і раз ужо мы пачалі аб палітыцы, варта працягнуць гэтую тэму, – весела кажу я. – Толькі вось зараз я прынясу зялёны чаёк і печыва.

Чай ужо на стале. Пара клубіцца над цёмным акіянам пасярод фаянсавых берагоў. Серабрыстая, узорыстая лыжачка прыемна бразгае ў светлым кубку. Печыва з шакаладнай глазурай на невялікiм сподачку, упрыгожаным сіняватым арнаментам. Аля бярэ яго сваімі прыгожымі пальчыкамі і акуратна кусае, падносячы вольную далоньку да падбародка і ловячы крошкі. Як жа гэта міла.

– Кхм, пагаворым аб дэмакратыі, – уступаю я, хоць мне і шкада ўкліньвацца ў ідылічную карціну, створаную дзяўчынай і шакаладным печывам.

– О так, – адклікаецца госця.

– Не гавары з набітым ротам! – строга загадваю я.

– Прабачце, сэр, – адказвае яна і глядзіць на мяне смяшлiвымi вачыма.

– Якое тваё стаўленне да яе, да гэтай самай дэмакратыі? – запытваю я.

– Строга негатыўнае, – Аля сур'ёзна глядзіць на маё раскладное крэсла.

– Гэта чаму ты так думаеш?

– Каб у нас была палеміка, – паказвае мая госця. – Ты ж сам казаў, што часам карысна заняць нават тую пазіцыю, на якой насамрэч не знаходзішся звычайна, і гэта проста дзеля трэніроўкі ў палеміцы.

Я развёў рукамі ўсім сваім выглядам кажучы: «Нядрэнна! Вельмі нават! Мая школа!», а затым вымавіў.

– Тады з вас аргументы, паненка, а не толькі факты.

– Дэмакратыя зло, бо гэта дыктатура большасці, – трохі падумаўшы паінфармавала дзяўчына. – Дзесьці я такое чытала.

– Нядрэнна, – ацаніў я. – Аднак па сутнасці гэта сафізм. Існуюць розныя дэфініцыі для паняцця дыктатуры. Калі гэта ўсяго толькі прамое кіраванне групы таварышаў, гэта значыць у нашым выпадку, групы, што завецца большасцю, то дэмакратыю можна назваць дыктатурай, аднак кіруючая група ў дыктатуры, калі ўлада наогул належыць групе асоб, а не аднаму дыктатару, павінна дэманстраваць нейкія відавочныя прыкметы манапалізацыі ўлады, а нярэдка дэманструе і рысы валюнтарызму, тады як большасць, у межах добра пабудаванай дэмакратычнай мадэлі, чуе меншасць і на палітычны суб'ект могуць уплываць іншыя палітычныя суб'екты. Фармальныя прыкметы дыктатуры, пры ўказаным вышэй падыходзе, калі нехта выдае камусьці дырэктывы, можна выявіць наогул у любой уладзе, у гэтым яе сутнасць, бо ўлада заўсёды прадугледжвае, што нехта кіруе кімсьці. Гэта значыць, назваць дыктатурай, у гэтым сэнсе, можна ўсе формы праўлення, дзе ўказы абавязковыя да выканання, і такім чынам, гаворка тут менавіта пра сафізм, калі штосьці сцвярджаецца толькі на аснове фармальных прыкмет, а сутнасць пры гэтым скажоная. Па-эмпірычнаму, мы прыходзім да таго, што рэальная дыктатура мяркуе ўладу чалавека ці групы, якія не дапушчаюць да кіравання іншых, нейкіх чужынцаў. Сутнасць тэрміна менавіта ў гэтым, і ў гэтым сэнсе сапраўдная дэмакратыя прадугледжвае калектыўны ўдзел менавіта як проціяддзе супраць кіравання адной, нязменнай групы, як суб'екта палітыкі, або аднаасобнага лідэра.

– Брава! – госця заапладзіравала. – Люблю, калі ты такое выдаеш! Жадаю яшчэ! Толькі крыху прасцей, калі можна. Добра?

– Без праблем, – пагадзіўся я. – Вось табе аналогія.

– Выдатнае слова, – уставіла мая юная філасафіня.

– Дык вось, аналогія, – я ўзвышана зірнуў у далеч, за сваё акно, туды, дзе зручна размясціўся шэры брусок нейкага гмаха. – Калі я дам табе дырэктыву зняць штаны, то гэта будзе дэмакратыяй, калі ты маеш права выбіраць сабе таго, хто аддае такія распараджэнні, скажам, паміж мной і сваім суседам. А вось калі выбару няма, і я ўзурпаваў пасаду ўладара штаноў, то значыць гэта дыктатура! Дарэчы, можаш пакуль нічога не здымаць…

– Ты ўпэўнены? – какетліва спытала Аля, пагульваючы гузікам на сваіх цёмна-сініх джынсах.

– Пакуль так, – сказаў я не вельмі ўпэўненым голасам.

– Ну і якая дэмакратыя лепшая на ваш погляд, спадар уладар штаноў? – сур'ёзна спытала дзяўчына, але тут жа не стрымалася і пачала смяяцца.

– Такая, дзе галоўнага лідэра выбірае не ўвесь народ. Гісторыя паказала, што народ можа сабе абраць усялякае. Увесь народ выбірае дэпутатаў у ніжнюю палату парламента і мэраў, спецыяльная акадэмія, з вялікай колькасцю членаў, выбірае ва ўладу інтэлектуальна падрыхтаваных людзей, гэта значыць разумнікі выбіраюць разумнікаў. Крытэрый адбору ў касту разумных, ужо дакладна не нейкія тэсты з паравозікамі і квадрацікамі, а толькі рэальныя дасягненні ў розных галінах навукі і мастацтва, якія паказваюць сапраўдны патэнцыял. Зразумела, фактар суб'ектыўнага выбару тут будзе моцны, але гэта не так страшна. З гэтых інтэлектуалаў, інтэлектуалы ж, абіраюць кіраўніка акадэміі, суддзяў, пракурораў, начальнікаў абласцей, сенатараў, гэта значыць чальцоў вышэйшай палаты парламента. Выбраныя інтэлектуалы, а таксама мэры, аб'яднаныя ў партыі, ці выступаюць самі па сабе. З іх ліку выбіраюць кандыдатаў на пасаду галоўнага лідэра, паўнамоцтвы якога зводзяцца да паўнамоцтваў галоўнага міністра. Галоўны суддзя, галоўны лідэр краіны, кіраўнік інтэлектуальнай акадэміі, старшыня парламента, ураўнаважваюць адно аднаго і валодаюць рэальнай уладай. Кіраўнік акадэміі знаходзіцца на пасадзе не больш за тры тэрміны, кожны па чатыры гады. Астатнія лідэры не больш за два такія ж тэрміны. Гэта не ідэальная сістэма, але нядрэнная.

– А якая тады ідэальная? – пацікавілася госця.

– Ідэальным можа быць толькі твой носік, але не палітычная сістэма, – адказаў я.

– Дзякуй! А скажы мне, як абараніць дэмакратыю?

– Дэмакратыю трэба абараняць заўсёды. Яна падвяргаецца небяспецы нападзення як з боку ўнутраных сіл, так і знешніх. У любым, нават самым вольным, грамадстве, можа прарасці пустазелле ўзурпатара, які знойдзе шчыліны і прабярэцца да абсалютнай улады. Добрая абарона – сістэма розных збалансаваных органаў улады, як я ўжо казаў. Але і гэта не стоадсоткавая гарантыя. Ну а звонку на дэмакратыю можа напасці які-небудзь суседні дэспат. Некаторыя людзі чамусьці лічаць, што абаронай ад такога нападу з'яўляецца свая магутная культура і мова, хоць гісторыя выразна паказвае: абарона ад гармат – іншыя гарматы, а не словы, няхай нават самай лепшай мовы.

– Зразумела, – паведаміла Аля. – Ведаеш, я думаю пра Пастега. Мы можам зноў спатрэбіць яе заўтра? Гэта ж страшна цікава.

– Я ніколі не карыстаўся ёй так часта, – сказаў я. – І я ніколі не прыводзіў з сабой пасажырку.

– Ну, зрабi ласку, – дзяўчына прадэманстравала самыя жаласлівыя вочы, якія толькі магла. – Ты мне не адмовіш, праўда ж? Праўда?

– Эх, ну добра-добра, заўтра пойдзем, няма праблем.