Читать книгу Қазақ тілі. Практический курс - Зайнұр Рахмет - Страница 6

единственное число множественное число 1жақ мен -мын, -мін,

– бын, -бін, -пын, -пін біз -мыз, -міз, -быз, -біз, -пыз, -піз

2 жақ сен -сың, -сің сендер -ыңдар, -сіңдер

2 жақ Сіз (уваж.) -сыз, -сіз сіздер -сыздар, -сіздер

3 жақ ол Ø олар Ø

При знакомстве мы себя представляем, для начала говорим свое имя: Мен Наргизбын, Арланмын, Темірланмын, Альфиямын.

7 тапсырма

Существительные Ақбота, Ботагөз, Аққозы, Сәуле, Қызғалдақ, Арыстан, Қарлығаш, Жолбарыс, Алтын, Болат, Маржан, Райхан, Гүлжан, Алма, Өрік, Қарақат, Орал, Алтай, Жұмабай, Батыр, Ақылбек, Бексұлтан, Азат, Азамат, Айбек изменить по лицам (проспрягать).

Үлгі

I. мен Олжаспын

II. сен Олжассың

Сіз Олжассыз

III. ол Олжас

Затем мы говорим о своих занятиях или профессии, социальном статусе, например: мен оқушымын, студентпін, көршімін, дәрігермін.

8 тапсырма

Существительные адам, азамат, азаматша, аудармашы, бастық, биші, ғалым, елші, әнші, әріптес, жазушы, жүргізуші, заңгер, кенші, кеңесші, кәсіпкер, кісі, көшбасшы, күзетші, қаламгер, қаржыгер, қолбасшы, қонақ, қызметкер, маман, мүсінші, оқырман, оқытушы, орынбасар, орындаушы, сазгер, сарапшы, саясатшы, саясаткер, сәулетші, суретші, төраға, тыңдаушы, уәкіл (өкіл), үзеңгілес, ұйымастырушы изменить по лицам.

Үлгі:

I жақ мен заңгермін біз заңгерлерміз

II жақ сен заңгерсің сендер заңгерсіңдер

Сіз заңгерсіз сіздер заңгерсіздер

III жақ ол заңгер олар заңгерлер

9 тапсырма

Қазақша айтыңыз:

Я скульптор, меня зовут Ибрагим.

Ты кто, финансист?

Мы, должностные лица, должны быть примером.

Вы – художник, вас народ знает (в лицо).

Вы ответственный, поэтому мы вас выбираем.

Говоря о каких-то особенностях, своих или чьих – либо, мы применяем прилагательные, притом с теми же окончаниями: мен бақыттымын, сен ақылдысың.

10 тапсырма

Изменить данные прилагательные по лицам: адал, ажарлы, арық, ашушаң, әдемі, әділетті, әлсіз, бай, батыл, байсалды, бақытты, бейтаныс, беделді, белгілі, белгісіз, білімді, білімсіз, дүлей, еңбекқор, ерекше, еріншек, жақсы, жалқау, жалтақ, жаман, жарлы, жас, жауапты, жетік, көңілді, көңілсіз, күшті, қайырымды, қорқақ, құрметті, момын, мырза, сабырлы, сараң, сенімді, таныс, тәжірибелі, тәртіпті, толық, тынымсыз, шыншыл

Үлгі:

I. мен бақыттымын біз бақыттымыз

II. сен бақыттысың сендер бақыттысыңдар

Сіз бақыттысыз сіздер бақыттысыздар

III. ол бақытты олар бақытты

11 тапсырма

Прочитать числительные, запомнить их значение:

Бір – один

бірінші – первый (-ыншы/-інші)

біреу – кто-то

біреулер – кто-то (много)

Екі – два

екінші – второй

екеу – двое

Үш – три

үшінші – третий

үшеу – трое

Төрт – четыре

төртінші – четвертый

төртеу – четверо

Бес – пять

бесінші – пятый

бесеу – пятеро

Алты – шесть

алтыншы – шестой

алтау – шестеро

Жеті – семь

жетінші – седьмой

жетеу – семеро

Сегіз – сегізінші – восемь – восьмой

Тоғыз – тоғызыншы – девять – девятый

Он – оныншы – десять – десятый

Жиырма – жиырмасыншы – двадцать – двадцатый

Отыз – отызыншы – тридцать – тридцатый

Қырық – қырқыншы – сорок – сороковой

Елу – елуінші – пятьдесят – пятидесятый

Алпыс – алпысыншы – шестьдесят – шестидесятый

Жетпіс – жетпісінші – семьдесят – семидесятый

Сексен – сексенінші – восемьдесят – восьмидесятый

Тоқсан – тоқсаныншы – девяносто – девяностый

Жүз – жүзінші – сто – сотый

Мың – мыңыншы – тысяча – тысячный

Нөл – ноль

И даже числительные можно использовать с теми же окончаниями:

мен біріншімін, сен бесіншісің.

12 тапсырма

Проспрягать порядковые числительные: бірінші, екінші, үшінші, төртінші, бесіні, алтыншы, жетінші, сегізінші, тоғызыншы, оныншы, он бірінші, он екінші, он үшінші, он төртінші, он бесіні, он алтыншы, он жетінші, он сегізінші, он тоғызыншы, жиырмасыншы, жиырма бірінші, отызыншы, қырқыншы, елуінші, алпысыншы, жетпісінші, сексенінші, тоқсаныншы, жүзінші, мыңыншы, бір мын екі жүзінші, миллионыншы

Образец:

I. мен біріншімін біз біріншіміз

II. сен біріншісің сендер біріншісіңдер

Сіз біріншісіз сіздер біріншісіздер

III. ол бірінші олар біріншілер

13 тапсырма

Қазақша айтыңыз:

В этом ряду я первая.

В очереди на квартиру ты семнадцатый.

Из тех, кто звонил сегодня, Вы третья.

Запишите: вы триста двадцать пятые.

Передайте ребятам, что они пятые.