Читать книгу Дзеці Аліндаркі - Альгерд Бахаревич, Ольгерд Бахаревич - Страница 5

“Пайду, пашукаю нешта вострае”, – сказаў ёй Лёччык і зьнік за дрэвамі. У ягонай руцэ быў доўгі кій, і Лёччык быў апантаны ідэяй зрабіць яго вострым, як дзіда – каб ня толькі абапірацца падчас хадзьбы, але і кідаць па мішэнях.

Лёся засталася адна і легла жыватом на прахалодны мох, разгарнуўшы атлас. На яе адразу нехта ўзьлез, малюсенькі, спалоханы, адшукаў цёплую паху, пачаў бегаць па скуры – быццам чалавечы дотык, які вырашыў уцячы з-пад кантролю і зажыць сваім жыцьцём. Сьляпы чалавечы дотык, асуджаны натыкацца на людзей. Дотык, які мае цэлы набор казытлівых ножак. Лёсі не хацелася яго скідваць. Дотыкі не жывуць доўга, яны паміраюць, як толькі іх прысабечваюць. Адкуль яна гэта ведала?

Магчыма, ад бацькі.

За бацьку яна не хвалявалася. У бацькі была ягоная Каця. Жанчына з жоўтымі валасамі. Бацька зрабіў дзірку ў нечым, што здавалася ім з братам непарушным, адвечным, не падлеглым зьменам. Таму ён сам вінаваты, што так выйшла. Калі дзесьці зрабіць дзірку – трэба быць гатовым, што ўсё пасыплецца, што ўсё з гэтага моманту пойдзе ня так.

Нешта ўпала ёй на шыю, і яна накрыла гэта рукой. Расьціснула пальцы – тонкая палачка з усяе моцы рабіла выгляд, што яна палачка. Лёся паднесла яе да самых вачэй, палачка затрапятала і пабегла па далоні, перамясьцілася на запясьце – і Лёся пяшчотна зьдзьмула яе адтуль. Яшчэ адзін беспрытульны дотык, які блукае па лесе. Яна з задавальненьнем перагарнула старонку і пачала, каторы ўжо раз, разглядваць наступную – тую, куды бег іхны будучы шлях, і знайшла ягоны працяг, і ўсьміхнулася. Усьміхнулася вавёрцы, што глядзела на Лёсю, не міргаючы – быццам Лёся расказала ёй толькі што гісторыю, страшную гісторыю… Верыць ці ня верыць? – чыталася ў вавёрчыных вачах. Ай, ну цябе. І вавёрка кінулася да дрэва, зайграўшы на кары кароткую мэлёдыю недаверу – такая хуткая, нібыта ёй трэба было зараз жа, неадкладна спраўдзіць, ці не нахлусіла ёй гэтая дзяўчынка. Дзяўчынка Лёся, якая не баіцца валасатага моху пад сваім жыватом. Рухавага, бухматага, зялёнага, як нечае ўспацелае пуза.

“Знайшоў”, – сказала яна напаўсьцьвярджальна, калі Лёччык, распраўляючыся з гальлём, зьявіўся з кустоўя. Але твар у яго быў незадаволены. Лёччык ня стаў садзіцца побач, стаяў над ёй, хістаўся, абапіраючыся на свой кій.

“Знайшоў, – сказаў ён змрочна. – Знайшоў нож. Не іржавы”.

“Дык дай паглядзець”.

“Глядзі”, – і ён кінуў нож у мох, так, каб той утыркнуўся лязом, а ручка бліснула на сонцы. Яна дастала нож, абцерла, правяла бакавой паверхняй па запясьці. Гэта быў ужо іншы дотык. Дотык, у якога быў гаспадар.

“Файны, – сказала Лёся. – Але ж ён амаль новы. Прыгожы. І тут надпіс па-нямецку. Зроблена чалавекам, зроблена зь любоўю, зроблена для людзей”.

“Так, – сказаў Лёччык. – Яго купілі зусім нядаўна ў Швайцарыі”.

“Нейкі ты ня рады”, – Лёся села і пачала чысьціць пазногцямі пальцы ног, паміж якіх набілася розных чорных істотаў.

“Я знайшоў востры нож, – сказаў Лёччык з гордасьцю. – Але ня толькі нож. Нож быў у ягонай кішэні”.

Лёччык павёў яе ў гушчар, і там яна пераканалася на ўласныя вочы: нож быў у кішэні. У кішэні чалавека, які ляжаў, апусьціўшы твар у маленькае балотца, быццам піў ваду. Побач акуратна стаяла вядро, напалову поўнае прыцярушаных ігліцай і лісьцем грыбоў. Чалавек быў у непрамакальнай куртцы, на нагах ягоных былі рыбацкія боты, а па сьпіне чалавека, па ягонай патыліцы, па валасах поўзалі малыя і вялікія сьляпыя лясныя дотыкі. Чалавек піў – і ніяк ня мог напіцца. Мяркуючы па тым, што пальцаў ягоных ужо не было відаць, настолькі глыбока яны ўгрузьлі ў вільготнай зямлі, ён піў ужо некалькі дзён.

“Нож тырчаў у яго з кішэні, – сказаў Лёччык. – А вось тут у яго была кроў. Праўда? Лёся, праўда?”

Яна не адказвала. Глядзела, як чалавек п’е ваду. А вады меней ня робіцца.

“Мы ня будзем яго пераварочваць на сьпіну”, – сказала Лёся.

“А я хачу перавярнуць”, – сказаў Лёччык.

“А мы ня будзем”, – сказала Лёся пагрозьліва. І паказала яму свае адрослыя кіпцюры.

“Аддай мне мой нож”, – прамовіў Лёччык, азіраючыся.

“Гэта ня твой, – сказала Лёся. – Можаш завастрыць ім сваю палку, а потым пакладзі, дзе ўзяў”.

“А калі не пакладу?” – Лёччык крыкнуў гэта, амаль з сапраўднай злосьцю.

“Тады… – Лёся задумалася. – Падай! На зямлю! Падай, дэбіл!”

Ён паваліўся побач зь ёй – і вельмі своечасова. Рыхтык дзьве вавёркі, склаўшы пярэднія лапы, яны назіралі, як на лясной дарозе, што схавалася за мэтр ад іх, зьявіўся трактар, які цягнуў за сабой доўгі кодаб, нагружаны бярвеньнем. Праваліўшыся ў мох і чарнічныя кусты, яны ўявілі сябе грыбамі – і гэта дапамагло, трактарыст іх не заўважыў. Ён глядзеў проста перад сабой, на лясную дарогу, якую бачыў толькі ён, і нячутна варушыў вуснамі. Трактар марудна праплыў міма таго месца, дзе ляжалі Лёччык і Лёся, падрыгваючы, быццам вялікая рыбіна ў туманным возеры, прагрымела даўгое бярвеньне, вылаяліся вялікія колы, падганяючы наперад малыя. Трактар ехаў паўзь іх цэлую вечнасьць. Грукат рабіўся ўсё гучнейшы. Можна было падумаць, ён едзе проста панад імі. Быццам яны сядзяць у яміне. Ваўчынай яміне.

“А дзе ты знойдзеш тую костку?” – спытала Лёся, калі яны прабіраліся праз гушчар. Камароў рабілася ўсё болей, як і сонца, а вось сілы ў нагах і руках – усё меней. Ясная рэч, гэта таму, што яны прымаюць вітаміны, падумала Лёся. Падумаўшы пра вітаміны, яна ледзь не падавілася – з рота пацёк сок, а можа, сьліна. Зямля іх больш ня клікала – але і слухалася ўсё больш неахвотна. Лёччык дык наогул неяк дзіўна кульгаў.

“Костку, на якой я буду граць? – перапытаў Лёччык. – Ну, бяруць жа іх недзе. Недзе ж яны растуць”.

Лёся задумалася. Нешта падказвала ёй, што ў адказе Лёччыка ня ўсё было ў парадку. Штосьці не супадала. Дзе бяруць косткі? Дзе яны растуць? І калі?

“Той чалавек зьбіраў грыбы? – раптам спытаў у яе Лёччык. – Напэўна, яго нехта ўдарыў нажом у сьпіну. Нехта знаёмы”.

“Чаму ты так вырашыў?”

“Таму што ў сьпіну. Я б ніколі ня стаў сьпінай да незнаёмага. І ты б ня стала. У лягеры толькі Толік мог стаць сьпінай да таго, каго ён ня ведаў”.

“Так, – Лёся спынілася, і ў яе закружылася галава. – Той чалавек быў грыбнік. І цалкам магчыма, ён ведаў усё пра грыбы і пра косткі. Але гэта апошняе, што мы пра яго сёньня скажам. Больш нічога. Яго не было. Ясна?”

“Лёся! – сказаў Лёччык, выслухаўшы яе зь вельмі сур’ёзным выглядам. – Па-мойму, у цібя ташніт”.

І тады яе і праўда званітавала. Яны нахіліліся і пачалі разглядваць, што зь яе вылілася. Лёся была вельмі ўражаная. Бо тое, што зь яе выйшла, было ўсіх колераў вясёлкі. Такой вясёлкі, якую Лёся некалі малявала ў школе. Вясёлкі ўсіх колераў яе дзіцячай палітры. “Такой радугі, как у Сіські, не бывает!” – крычалі ёй блізьняты з самай пярэдняй парты. А ёй хацелася сказаць, што яны проста дурніцы і што тым, хто гаворыць на Языку, ніколі не пабачыць ні такой вясёлкі, як у яе, і такіх песьняў ніколі ні прасьпяваць, і такога таты ніколі не займець. Яна хацела адхвастаць іх гэтымі словамі па чырвоных, як у матрошак, шчоках. Але гаварыць было нельга. Яны мусілі ведаць, што яна не гаворыць. І яна малявала далей – дарогі, масты, мапы, яліны, і пагранічны атрад, які ідзе скрозь зарасьнікі, і двух дзяцей, што пазіраюць на яго, схаваўшыся за лапамі ялінаў.

“А ты ведаеш, што пагранічны сабака ня вые?” – сказала яна аднойчы, калі бацька забраў яе ля школьнай брамы і яны пайшлі піць малочны кактэйль.

Бацька тады паглядзеў на яе так дзіўна, але вельмі хутка зьдзіў зьмяніўся разуменьнем.

“Ведаю”.

І яна супакоілася.

Цяпер, калі яе званітавала, ёй стала так лёгка, што яна падхапіла Лёччыка за руку і пацягнула яго за сабой. І, здавалася, за некалькі скачкоў яны прайшлі калючы лясок – і нечакана апынуліся на беразе возера.

Доўгага возера, якое выцягнулася сярод лесу, як зьмяя. Зьмяя са сьлізкай, роўнай, прыемнай на дотык луской.

“Човен”, – сказаў Лёччык.

“Човен”, – сказала Лёся.

Гэта і праўда быў човен, з адным вяслом, якое ўладкавалася ў ім, як пяро ў чарніліцы. А сам човен ляжаў на беразе, зусім блізка каля багністай ціны – як быццам выплыў з глыбіні паляжаць на сонцы. Чорны човен, на дне якога калыхалася поўная неба, малькоў і адбіткаў вада. Лёччык ухапіўся за край чоўна, упёрся босымі пяткамі ў пясок, паднатужыўся – і разам з чоўнам вылецеў у адкрыты космас возера. Быццам усё жыцьцё гэтым займаўся. Лёся дагнала іх і, ледзь не перакуліўшы, запоўніла човен сваімі каленкамі.

“А ты пэўная, што нам у той бок? – спытаў Лёччык, спрытна ўпраўляючыся з доўгім вяслом. – На той бераг?”

Лёся падумала, што ёй трэба сказаць яму праўду. Бо ён жа яе брат, ну і наогул – заслужыў.

“У возера няма таго берагу, – сказала яна. – Гэта ж не рака, Лёччык. У возера кожны бераг – той”.

Яна пабачыла, што ён зразумеў. І ёй зрабілася так прыемна. Пацалаваць яго, ці што?

“Лёччык, хочаш, я цябе пацалую?”

“Не хачу”, – сказаў Лёччык, павярнуўшы да сонца сваю дурацкую ўсьмешку.

“Тады давай сьпяваць”.

Гэтая ідэя была Лёччыку дадушы. Не згаворваючыся, яны зацягнулі песьню, якую раней ніколі не сьпявалі. Але аднекуль жа яны яе ведалі. Гэта таму, што мы брат і сястра, падумала Лёся. Яна была шчасьлівая, бо тут, у лесе, на ўсё вельмі хутка знаходзіўся адказ.

Па шчырасьці, першым зацягнуў Лёччык. А яна падхапіла. Бо словы ёй былі знаёмыя, а музыка плыла за іхным чоўнам – толькі пасьпявай падглядваць, падпяваць, пераймаць.

“Я-а-ак я толькі…” – пракрычаў Лёччык, расьцягнуўшы на ўвесь прастор гэтае галасістае першае “як”, а “я толькі” былі прамоўленыя хутка, рашуча. І павёў далей, махаючы вяслом у такт, выкідваючы наперад рукі:

“На-ра-дзіў-ся…”

“Ска-а-азаў бацька…” – зацягнула разам зь ім Лёся, і далей яны ў адзін голас прагудзелі:

“Кеп-ска-бу-дзе…”

І цяпер ужо яны працягвалі ва ўнісон, так, што далятала да берагу, які паўсюль быў той, і таму ім няважна было, дзе прычальваць:

“Ды-ы-ык жа ж і не…

Па-мы-ліў-ся…”

“Зьдзе-е-кавалісь!!!” – пракрычала ім сонца, пракрычала замест іх глыбіня, прасьвістаў пранізьліва вецер, які жыў на самай сярэдзіне возера.

“Бог-і-лю-дзі”, – скончылі за імі Лёччык і Лёся, адплёўваючыся ад камароў, якія цэлымі плямёнамі заляталі ў іхныя гасьцінна разяўленыя раты.

Проста песьня была такая. Шырокая. Азёрная. Іхная песьня. А яшчэ той бераг быў ужо зусім блізка. Лёся саскочыла ў ваду і акунулася па самую шыю. А потым схапіла Лёччыка і пацягнула за сабой. Ён зьдзіўлена азірнуўся і пайшоў на дно. Давялося лавіць яго за ногі, а потым самой лавіць нагамі пясок пад вадой. Пад пяткамі было холадна – тоўстыя, ледзяныя падводныя струмені абхоплівалі ногі, хацелі пасадзіць сабе на калені, абняць, пацягаць за лыткі…

А на тым беразе пачало вечарэць. Лес папераджальна патушыў агеньчыкі, зачыніў праходы, паставіў на сыгналізацыю сплеценыя дрэвы, накінуў на сябе павуціньне і прыціхнуў. Для іх быў пакінуты толькі адзін ход – лясная сьцяжына, якая сям-там яшчэ асьвятлялася далёкім, ашчадным, усё больш бясьсільным сьвяцілам. Было сонца, а стала сьвяціла – таму што сьвяціла гэта мінулы час, падумала Лёся. Пасьвяціла – і хопіць.

Гэтая адзіная сьцяжына вывела іх да балота, але Лёся адразу ж заўважыла, паднесла палец да вуснаў і паказала Лёччыку: на ўскраі балота нешта цямнела. Яны абышлі балота і апынуліся твар у твар з самай незвычайнай хацінаю, якую ім даводзілася бачыць.

Першай яе сакрэт зразумела Лёся.

“Глядзі! – сказала яна ціха. – Чытай!”

Хатку і праўда можна было прачытаць, як кнігу. А можна – разглядваць, як выставу карцін. Яе сьцены былі складзеныя з кардонных скрынак рознага памеру і колеру.

“Слодыч, – сказаў Лёччык. – Камунарка…”

Але тут былі ня толькі слодыч і камунарка. Тут быў зэфір у шакалядзе і без, тут былі скрынкі з-пад пончыкаў і бэрлінэраў, упакоўкі ад мармэляду і халвы, тут былі “Сладости мучные” – Лёччык, які ганарыўся, што добра ўмее чытаць на Языку, прачытаў: Сладості мучітельные, і Лёся падумала, што гэта гучыць нават смачней. Уяўляць, што хавалася ў гэтых скрынках, было сапраўды пакутліва-прыемна.

“Я галодны”, – сказаў Лёччык. І бессаромна паглядзеў на Лёсю.

“Што? – павярнулася яна да яго. – Гавары мне ў іншае вуха. Я чамусьці гэтым ня чую”.

“У якое?”

“У гэтае. Запомні. Гэта важна”.

“Мая сястра глухая, – сказаў Лёччык. – Толькі ня трэба мяне душыць, добра?”

Але Лёся зноў не дачула.

Дах хаткі быў зроблены з бляшанак ад рагачоўскай і глыбоцкай згушчонкі, і Лёся падумала, як, напэўна, весела сядзець у такім дамку ў дажджлівы дзень і слухаць, як кроплі граюць табе сваю звонкую песьню. На вокнах хаткі замест шкла быў нацягнуты цэляфан фірмовай крамы “Ласунак”, а зусім маленькая, шырынёй у крок, вэранда цалкам была складзеная са скрыняў, у якіх, калі верыць надпісам, захоўваліся ўкраінскія цукеркі “Шалена бджілка”, цудоўныя хрусткія напалітанкі і вафэльныя торцікі фірмы “Рашэн”.

Толькі вось бяда. Уся гэтая тара была пустая. Дастаткова было лёгенька пастукаць па скрынках, каб пачуць, што зьмесьціва іхнае даўно было зьедзенае. І ні Лёччыку, ні Лёсі тут ніхто не пакінуў ні кавалачка.

“Паглядзі, дзе мы апынуліся”, – папрасіў Лёччык, і Лёся машынальна разгарнула “Атлас”.

“Мы яшчэ ня трапілі на мапу, – сказала яна. – Нам яшчэ ісьці і ісьці. Я думаю, што яны не маглі тут усё зьесьці. Яны проста аднесьлі прысмакі ўсярэдзіну, каб дождж не папсаваў”.

“Думаеш, нам можна туды ўвайсьці?” – адгукнуўся Лёччык, з сумневам углядаючыся ў цэляфан на вокнах.

“Можна”, – пачулі яны скрыпучы голас, і павярнулі галовы туды, адкуль ён пачуўся – да зусім ужо цёмнага лесу.