Читать книгу Glipstroom - Anemari Jansen - Страница 7

Die lewe in ’n plattelandse dorp is plesierig. Veilig. Voorspelbaar soos mis oor die Soutpansberg of naguiltjies wat in die nanag roep.

Sesuur en ek sit in die bed met my koffie op my knie gebalanseer. “Colette het my van ’n kunstenaar vertel, ’n ou wat sy ken. Hy werk grafies en doen vreeslike mooi goed van die vertrekke in mens se huis. Of die huis of gebou se aansig. Hy bly op ’n plaas iewers en sy wil hê ons moet uitry soontoe.”

Louis luister nie. Hy kyk nie na my nie, trek aan vir werk. Kakiebroek en hemp, stapstewels en dik kouse. Sy kop reeds by die dag se uitdagings. Sy kouse raak dun. En die stewels is vol bitumenkolle. Ek wikkel tot ek gemakliker teen die kussings is en haal diep asem.

Louis kom sit langs my op die bed se rand om sy stewels se veters stewig vas te trek. Hy ruik na deodorant en tandepasta. “Het jy onthou om die versekering te bel oor die kar?”

“Ek het dit lankal gedoen.”

“Wanneer laat hulle ons weet?” Hy voel-voel oor die stoppels op sy ken.

“Man, ek weet nie. Maar wat dink jy van die kunstenaaridee?”

“Ons gaan vanmiddag fietsry. Opdraandes. Dis te sê as die weer hou. Ek sal laterig by die huis kom, oukei? Ek gaan sommer my fiets op die bakkie laai.”

“O ja. Hoe is jou nuwe fiets?”

Hy staan op. “Billik. Ek raak dit nog gewoond.”

Ek sit regop. “Luister eers. Ek gaan daardie kunstenaar vra om iets te maak van ons berghuis. Iets wat ons aan hierdie plek kan herinner. Maak nie saak of dit van binne of buite is nie. En ek sal eers hoor wat sy fooi is. Wat dink jy? As dit nie te duur is nie.”

Weer op, badkamer toe, venster toe. Dit lyk glad nie of hy my hoor nie. Sy kasdeure lê oop en die pajamas is van die badkamer af oor die vloer gestrooi.

“Ag, ek weet nie. Klink vir my soos geldmors. Hy is waarskynlik ’n fly-by-night as hy hier bly.” Ná ’n soen op my voorkop is hy by die kamer uit.

“Ek kan net so wel met die man in die maan praat,” mompel ek en skuif onder die lakens in.

Louis loer weer om die hoek. “Kan seker nie kwaad doen om te gaan kyk nie. Moet net nie wild en wakker koop nie. Ons sal ’n ander wasmasjien móét koop. Ek kry nie meer hierdie een gefix nie.” Hy glip uit. “Tarra, ons praat later.”

Deur die venster sien ek hom haastig in die bakkie klim met ’n toebroodjie en ’n paar nartjies in die hand. Die fiets is reeds agterop gelaai. Altyd haastig. Louis dra sy werk in hom rond soos ’n ekstra persoonlikheid.

Ek sug en draai die duvet weer om my lyf. Louis spook in my gedagtes. Grootgeword tussen mense van edele inbors. Die derde kind in ’n gesin van vier broers. Pa Koos Jonker was ’n man met weerbarstige wenkbroue en ’n swaar hand. Soos ’n stamvader. Louis moes van jongs af in sy spoor trap. Op ’n stadium het hulle daagliks pak gekry, vertel hy, vir die wis en die onwis, net ingeval hulle onnutsig is. Louis het sy pa se hand geskud wanneer hulle groet.

Sy ma, Elma, was klein en blond. Hoe sy met daardie seningrige lyf vier seuns gebaar het, is vir my nou nog raaiselagtig.

“Onafhanklik en sensitief,” het sy my van Louis vertel. “My mees sensitiewe kind. Ek het my bekommer toe hy by die polisie aangesluit het, oor die dinge wat hy sou sien en hoor. Hulle het die jong rekrute verskriklik verskree. Maar as daai kind eers ’n idee in sy kop gekry het, is dit verby. Mooipraat help nie.”

“En was hy oukei?” het ek gevra.

Haar oë het donker geword. “Hy het niks gepraat nie. Niks. Maar iets in hom het gebreek.”

“En die ander drie?”

“Almal verskillend. Peet is die ander een met ’n sagte hart. Maar Louis is my alleenkind, die gevoelsmens.”

Die seuns het vroeg al self kosgekook en huis skoongemaak. Elma het Koos verafgod. Ná sy dood vier jaar gelede het sy hom binne maande gevolg.

In die wind by die graf het Louis ná die teraardebestelling na my gedraai, die blou oë nes sy ma s’n: “My engel, nou is jy al wat ek het. Nou is ons twee die familie.”

Ek het hom styf vasgehou. “Dis reg, alles reg, dis oukei. Maar wat van Peet en Pieter en Johan?”

Hy het sy gesig in my nek gedruk. “Man, ons klomp broers … Wel, ons was nog nooit eintlik close nie. Ons het nog nooit veel vir mekaar te sê gehad nie. Miskien net ek en Peet. Nou gaan dit seker erger wees. En ek dink ek is gelukkiger by jou.”

Ek swaai my voete van die bed en stap badkamer toe.

Louis was vir my ’n uitdaging. Ouer as ek, het later begin swot. Was eers in die polisie vir ’n paar jaar. Die slim, stugge man, in homself gekeer. Eiesinnig en gekompliseerd. Ek het verlief geraak op die idee van sy lenige lyf, die gemmerkleurige hare, sy ingehoue manier. En toe hy my vertrou, die heerlikheid van in ’n verhouding wees.

Maar van wanneer af kan hy nie stilsit nie? Op en af in die huis. Dan bergin vir ’n staptog, dan uit op die fiets, dan terug site toe om te gaan seker maak alles loop reg. Hy bly in beheer. Die kwaai luitenant met die ouens op site. En nou het die humeurigheid oorgespoel na ons huis toe. Selfs ek moet op aandag staan.

Ek maak die badkamerkassie oop, haal my dagroom uit. Trek ’n borsel deur my hare wat hardkoppig krul.

Ek verlang na die studentedae toe ons kon laat slaap, ’n rugsak pak en gaan piekniek hou in die Magaliesberg. Staptyd, geselstyd. Kuieraande met kerslig. Dit verg energie om iemand lief te hê wanneer saaklikheid en stres kop uitsteek. Ek het laas in Pietersburg, sy grootworddorp, saam met hom fietsgery. Vandat hulle oefen vir volgende jaar se Argus is die ouens op site sy fietsrymaats.

Ek stap kombuis toe en skakel die ketel aan. Die papkrummels, koffie en suiker lê oral rond soos Louis gebrekfis het. Ek ruim op en gaan sit by die kombuistafel.

Hy strooi klere, kos, sleutels en sy beursie rond waar hy ook al ’n plek kry. Maar sy werk en lewe beheer hy met ’n ysterhand. Hy verwag van my om ook so te wees. ’n Geliasseerde lewe te lei. Fisiek en emosioneel onafhanklik. Swem of sink, Maja, ou girl. Ek tel ’n krummel Weetbix op en suig stadig daaraan. Die vlek aan my nek begin klop.

Die ketel kook. Ek kyk op my horlosie. Al weer laat vir skool.

Middagtyd ry ek en Colette na Lem de Swardt se plaas. Ons gesels oor die week se oefenprogram en die afstande wat ons gaan draf. Daar is ’n tydtoets Maandagaand by die atletiekklub. Colette wil haar tyd verbeter. Ons het by die klub ontmoet. In haar kort atletiekbroekie het sy vir my soos ’n langbeenreier gelyk. Ek het my verkyk aan haar bene en prominente skouerknoppe. Haar hande was ook vir my mooi. Skraal met puntige vingers. En die groen oë.

Ons ry teen die Soutpansberg uit en draai by die Witvlagpad in, daar waar die oudste bloekombome bleek en toiingrig groei. Die plaas se ingang is ’n ent verder aan die linkerkant. Colette bestuur haar stokou Volkswagen-kewer versigtig oor die grondpad. Ek kyk skuins na haar toe ons die laaste afdraai neem. Daar is skielik iets wat anders is aan haar. Sy praat al hoe vinniger soos ons nader aan die plaashek kom. Haar hande bly rusteloos vat-vat. Dan aan die truspieël, dan aan ’n stoffie op haar broek. Ons kruie aan oor die laaste honderd meter. Dit verg vaardigheid van haar om nie die geel karretjie in een van die slote af te skryf nie. Sy trap rem.

Dit lyk soos ’n outydse plaashuis. ’n Sinkdak, die mure afgewit. Die massiewe, halfmas stoepmuur krul rondom die huis. ’n Land Rover staan voor ’n skuur en twee labradors bestorm die kar.

“Dis nou Lem se plaas,” sê Colette en haar katoë rek. “Jy weet mos dat hy ook verkies is tot die kunskomitee? Hettie se idee gewees. Ons het mos nou darem ’n celebrity in die dorp.”

Ek los die deurhandvatsel en draai na haar. “Ek het met niemand gepraat nie.”

“Lekker, nè?” lag sy en slaan die motordeur toe. “Ons hoef nie hier te sluit nie, hoor. Dis doodveilig.”

“Ek wou jou nog vra hoe ken jy …” begin ek.

Maar Colette swaai haar handsak oor haar skouer en dartel stoep toe.

Lem wag ons by die houtvoordeur in. Swart oë.

Colette vryf haar hand deur haar hare, stel ons aan mekaar voor.

“Maja,” sê hy stadig. “Ma-ja. ’n Naam vol melancholie.” In sy mond word my naam ’n inkantasie.

My gesig voel warm.

Colette frons en hang aan sy arm. “En my naam dan?”

“Ek wag al heeldag vir julle twee om hier op te daag,” sê hy in ’n lui, diep stem. “En nou is dit byna donker.”

“Wel, die pad is nou regtig sleg,” sê Colette. “Julle beter iets daaraan doen.”

Hy lag en gee haar ’n broederlike druk.

Ons bekyk eers die huis van binne, die staalplafonne en houtdeure wat sorgsaam gerestoureer is.

“Jou werk?” Ek streel oor die geelbruin hout en die koperdeurknoppe.

“Ja. Alles self gedoen.” Hy hou sy hande na my toe uit; bruingebrande hande oortrek met donkerbruin haartjies. “Jy kan mos sien dis hande wat in die sweet van hulle aanskyn hulle brood verdien.” Hy glimlag effentjies in my rigting.

Hy hou my dop terwyl ek by die boekrakke hurk en oor ’n Nguni-vel streel. “Die vrou aan ’t dwale in Bloubaard se kasteel,” grinnik hy.

Ek kyk verras op na hom toe. “Ek lees dit juis nou. Sprokies …”

“… is oorgelewer uit die oerbewussyn van die mens,” voltooi hy die sin vir my. “Die magiese en mitiese wat ons vandag nog fassineer.”

Ek kyk af en voel onseker. “Ja, so iets. Maar mens lees sprokies nou anders. Al voel ek steeds partymaal soos een van die karakters.”

Colette verdwyn kombuis toe en skakel die ketel aan. “Koffie of tee vir julle?” Sy steek haar kop by die deur uit. “Of is dit al tyd vir ’n wyntjie?”

Dit lyk asof sy baie tuis is in die kunstenaarhuis. Dit lyk asof enigiemand gou sal tuis voel in hierdie huis.

Lem gee ’n tree nader. “Ek sê jou wat.”

Ek verskuif op my hurke.

“Kies vir jou ’n boek. Enigiets. Om die waarheid te sê, ek gaan dit sommer ’n reël maak. Elke nuwe besoeker kan ’n boek kies om huis toe te neem.”

“Is jy ernstig? Gaan dit nie vir jou sleg wees as jou geliefkoosde boeke gekies word nie? Ek sal dit haat om my boeke te laat gaan.”

“Hier is nie ’n enkele boek in hierdie huis wat ek nog nie gelees het nie. Die woorde is al deel van my.” Hy draai kombuis toe waar Colette ongeduldig met ons bestellings wag.

Ons sit op die voorstoep met bekers koffie in die hand. Die stoepvloer is ’n outydse rooi kleur geverf en voel koel onder my bene.

Lem is aan die gesels. Ja, hy boer ook met beeste op die lap grond. ’n Piesangboord en makadamiabome. Maar sy eintlike liefde is die reusedoeke wat hy op ’n tipe seilmateriaal wat oor ’n raam gespan is, verf. Sy huis is vol aardse elemente. Nguni-velle op die hout- en sementvloere, klippe uit die Richtersveld, die perfekte, songebleikte skedel van ’n krokodil. Tyd wat sluimer en sleep.

“Behoort die plaas aan jou?” Ek leun terug teen die stoepmuur met een van die labradors teen my been. Vryf oor die sagte pels. In my ander hand is die slapbandboek wat ek pas uit die boekrak geneem het.

“Ja. Maar grond is net tydelik ons s’n, nè.”

Colette frons en kyk op. “Hoekom sê jy nou so? Is jy van plan om weg te gaan? Jy het dan nou net hier ingetrek.”

Lem se oë vernou. “Dis meer as dit. Die aarde is tydloos. Ek voel die geskiedenis onder my vingers wanneer ek spit en ploeg of met die diere werk.”

“Jy bedoel ons het net tydelike besitterskap van enige stuk grond, Lem?”

Colette sit haar beker neer en staan op. “Nou raak dit te heavy vir my. Ek wil eers na jou skilderye gaan kyk.” Haar bene lank en bruin in die denimkortbroek. Sy neem die beker wat Lem vir haar aangee en draai na my. “Komaan. Ek is nou al baie nuuskierig. En dis mos hoekom ons eintlik hier is. Ag toe, man, julle kan later gesels.”

“H’m.” Ek teug aan die laaste koffie. Die stilsit maak my lomerig.

“Ek sal haar nou kom wys, Colette,” antwoord Lem namens my. “Jy weet mos waar. Die agterste studio; stap jy solank deur.” Sy oë dwaal na haar bene.

Ek kom regop. Dit maak my senuagtig dat hy namens my sinne voltooi en besluite neem. Colette kyk teleurgesteld na hom, draai om en verdwyn in die rigting van die kombuis.

“Ja,” hervat Lem. “Dié dat ek geboue en huise en plekke skilder. Om dit op te teken met verf. En ek het ’n probleem met die woord ‘besit’.”

“H’m, ek hoor wat jy sê.” Ek versit, vou my bene onder my in. “Maar ek en Louis het al baie rondgetrek. Met sy werk en so aan. Hy is ’n siviele ingenieur. En die ding wat my altyd opval, is dat ’n huis eers lewe kry wanneer mens asem daarin blaas. Soos die huurhuise waarin ons altyd bly, jy weet? Dit word joune wanneer jy daarin bly.”

Hy glimlag en kyk na die boomtoppe waar die son begin water trek. “Watter boek het jy toe gekies?”

Ek voel weer onseker. “On the road. Kerouac. Dit het soort van my oog gevang en toe kon ek nie anders nie.”

“’n Interessante keuse. Wat weet jy van die skrywer?”

“Ek het nog nooit van hom gehoor nie,” antwoord ek eerlik.

“Mooi.” Hy sug tevrede. “Dis tyd dat jy jou leeswêreld uitbrei.”

My wange brand. “Dis nie waar nie. Ek lees baie, hoor. Ek én Louis. Omtrent alles wat nuut is.”

“Juis.” Hy glimlag lui. “Julle mis baie.”

“Dit is seker so. Ag, ek weet nie. Ek vrek oor stories. Louis lees meestal ander goed. Koerante en goed oor die natuur. Diere, geologie, enigiets.”

“Lees julle soms dieselfde boeke?”

Een van die labradors kom verby, lek aan my hand. “Baie min. Hy sê mense se emosionele wroeging in boeke is vir hom disfunksioneel. In boeke of in flieks. Dit sit hom af.”

“En vir jou?”

“Dis juis hoekom ek lees.”

“Fiksie sny soms te na aan die been.” Lem strek sy lang lyf uit.

Ek wil hom nog nie vra om ’n skildery vir my en Louis te maak nie. Miskien hou ek nie eens van sy werk nie. Die man is vreemd. En dit help nie om op Colette se mening staat te maak nie.

“Kom ons stap deur studio toe. Gee my jou hand, dan trek ek jou op.”

Met die optrek, sy bruin arm om my middel, die ander wat my hand styf vashou, ruik ek hom. Iets smerigs, soos terpentyn en olywe. Dieselolie.

Hy pen my vas met sy oë. “Jy’s ’n steenbokkie,” sê hy sag by my oor.

Ek voel eerder soos ’n bok in karligte. Net so skielik laat hy my los. Toe is hy ’n paar treë voor my, byna by die studio.

Ek nies en struikel toe ek oor die ateljee se drumpel stap, gryp na die kosyn. Lem gesels met Colette. Ek kry die gewaarwording dat ek die plek ken. Die dansende stofdeeltjies, die reuk van olieverf en terpentyn, die grein van die houtdeur. Dit resoneer met ’n ou gevoel op die krop van my maag.

Maja, alewige deurmekaarkop. Dromer, dwaler. Die vrou met ’n vlek soos ’n steranys in haar nek. Iets vreemds en droogs kom sit in my keel.

Daar staan omtrent sewe groot doeke rond. En die studio is oorrompelend. ’n Ou skuur wat oorgepleister en geverf is met baie lig wat deur hoë vensters inval. Die lig laat my dink aan Johannes Vermeer se dakstudio soos dit in skilderboeke beskryf word. Diffuus. Tussenin lig wat mens allerlei dinge laat vermoed. Heilige lig.

Ek word bewus daarvan dat hulle met my praat. “Jammer, julle.” Vryf oor my oë en skuif nader aan Colette.

Lem hou ons stip dop. Die Heathcliff-oë het my van balans af. Ek wil wegkom van die plaas en die man wat my deurskynend laat voel.

Colette se hande beweeg onrustig. Sy stap vooruit na die plaashuis, woel haar hande deur haar hare. “Maters, dis rytyd. Ons sien jou darem volgende week by die kunsvereniging se vergadering?” vra sy in Lem se rigting. Sy kyk na haar horlosie en grawe haar sleutels uit haar handsakkie.

Ek verdwyn in die rigting van die badkamer. Toe ek terugkom, hoor ek flertse van ’n gesprek.

“… jou ma-hulle.” Lem, driftig.

“Komaan, man, moenie maak asof …”

“Ek het jou gesê, die verlede is ’n ander wêreld.”

Colette draai om toe sy my voetstappe op die plankvloer hoor. Haar oë is wyd oop.

Lem bly dadelik stil, toe draai hy weg.

Die middag se skadu’s lê in strepe oor die werf. Beesklokke in die verte en werfhoenders wat skrop in die gras. Tog maar ’n doodgewone plaas.

“Ek sien julle by die vergadering Woensdag.” ’n Vinnige glimlag. “En ry versigtig. Die pad is vol slaggate deesdae. Ek het nou die dag byna ’n wiel afgeskryf.”

Die labradors draf saam-saam in die tweespoorpad voor die kewer uit. Hulle lywe raak aan mekaar.

Lem loop met lang treë om die werf se draadhek toe te maak toe ons deur is.

Ons waai ’n laaste keer en kyk na die honde wat teen hom agter die hek bly staan.

Colette het ’n befoeterde frons. Sy ry dat die klippe spat.

Ek draai skuins in die sitplek. “Is jy oukei? Pasop vir die slaggate.”

Sy sug. “Min of meer, ja.” Sy vryf haar oë en mis ’n slaggat rakelings. Die Volksie wip oor die padskouer.

“Wil jy hê ek moet bestuur?”

Haar oë vernou. “Dis nie nodig nie.”

“Ek wonder al heelmiddag. Wat weet jy van hierdie Lem af? Hoe ken jy hom? Van universiteit af of iets?” Ek vryf donsies van my hemp in bolletjies tussen my vingers.

Sy draai haar lyf weg van my. “Daar is iets wat my pla van die skilderye. Hy is net té …” Sy skud haar kop en pers haar lippe op mekaar.