Читать книгу Op soek na Tretchikoff - Anita du Preez - Страница 3

Die lewe is ’n bliksem. Maak nie onderskeid nie. Die enigste verskil is dat party van ons tot die dag van ons dood glo ons is spesiaal, en ander vroeg-vroeg uitvind hulle is nie. En tussenin is daar dié wat vir ewig daaroor twyfel. Soos ek.

En hulle sê as ’n mens tot onder gedaal het, soos in rock bottom, dan bly daar net een pad oor, en dis boontoe.

Dit is wat ek vir myself sê terwyl ek die voordeur van my geleende tuiste met sy krom sleutel oopsluit. Hulle sê ook as die kalf onder in die put lê, mag ’n mens hom uithaal, selfs al is dit Sondag. Wat hulle nié sê nie, is hoe de joos jy moet maak as dit jý is wat onder in die put lê.

“Boggher hulle,” sê ek vir niemand in besonder nie en plak die apteekpakkie op die kombuistafel neer. Veral dié wat my alewig aankyk asof ek snaaks is.

Ek moes al weer hardop gedink het, want Naas se geveerde koppie wip so entoesiasties op en af dat die klokkies aan sy hok se deur klingel. Kompleet soos een wat saamstem.

“Har-har-har,” sê hy en fladder sy vlerkies.

“Nee, Naas, nie ha-ha-snaaks nie, dis …”

Naas rig een swart kraletjie-oog so stip op my dat, papegaai ofte not, ek genoop voel om te verduidelik.

“Goed, dit ook, maar eintlik die ander soort snaaks. Die klap-van-die-windmeul-soort. Wat tot vervelens toe aan mense voorgestel word met die wysvinger draaiend teen die slaap, of met lippe wat geluidloos ‘Kunstenaarstipe’, of in uiterste gevalle ‘Siestog, bietjie koekoes’ uitspel.”

Ek vis twee Panado’s uit die botteltjie en sluk dit met kraanwater af.

“Asof húlle so danig oor akkers vol gesonde verstand beskik.”

Naas kyk my met soveel begrip aan terwyl ek my mond met die vadoek afvee, dat ek verder uitvaar.

“Ja! En dan kom daai sameswerende laggie vir hul eie spitsvondigheid mos. Jy weet wat ek bedoel?”

“Liewe vaderland,” tjirp Naas perfek on cue.

“Presies! Soos die twee anties vanmiddag in die apteek. Oor ek kaalvoet was en in my verf-jean.”

En net daar draai Naas summier sy rug op my. Sê niks, stryk nonchalant sy agterste stertveertjies glad. Kompleet asof my outfit ook teen sý fashion sense indruis.

“Oukei, oukei! Ek kon seker my skoonste kaftan oorgegooi het en my sloffies aangetrek het, maar dis my af middag … en … ek … e …”

Ek stop net daar. Reality check, Lilian Beekman. Gesprekke met jouself is deel van hierdie hele crazy kunstenaarspakket, nè, maar diskoers met ’n voël? Veral as hy dalk ’n punt beet het oor jou kleredrag. Mense wat verf-jeans dra, vérf. Iets wat ek nie gou weer beplan om te doen nie.

Ek tel dus liewer Naas se slaaplappie op en gooi sy hok toe. Alles is onmiddellik stil, maar my gedagtes laat hulle nie so maklik op hok slaan nie.

Toemaar wat, troos ek myself en skakel die ketel aan. Laat hulle sê en dink wat hulle bleddiewil lus is. Want dalk is hulle reg. Dat kunstenaars van lotjie getik is.

Buitendien, dink ek terwyl die ketel in die vroegskemer kombuis begin sing, soms kom dit wel handig te pas. Soos wanneer jy eerder op jou eie ou episodes van Big Bang Theory wil kyk as om ooievaarspartytjies by te woon vir mense van wie jy nie eens hóú nie. Of kostuum-verrassingspartytjies vir mense wat eintlik lankal nie meer wil verjaar nie. Of wanneer jy weet die hemel gaan nie op jou val as jy net Vrydae skottelgoed was, of in noodgevalle onpaar sokkies dra of net Tretchikoffs teen jou mure wil hang nie.

Of om goed weg te steek waaroor jy nie wil praat nie.

Gewoonlik pla dit my nie. Dis net wanneer die enigste twee oorblywende pelle wat my hele storie ken – of, wel, nie alles nie, daar is dele waaroor ek self soms wonder – steeds met so ’n “Siestog, sy het hulp nodig, sy’s mos maar bietjie kunstig”-houding kom. Dis dan dat dit nog die blou dinges uit my irriteer. Asof net hulle so danig ongeskonde tot hier deur die lewe gekom het.

Soos nou die dag weer. Met Moira.

Ek skink mors-mors kookwater oor die teesakkie in my koppie.

Moira wat toetentaal en al nie wil kleinkry dat ek so mal was om ’n man soos Eric Beekman, “én julle paleis in Constantia vol hi-tech appliances, dure meubels, topsekuriteit en egte kunswerke” net so te los nie. (Dit gaan meer oor die man, wat Moira graag self sou wou gehad het, as oor die meubels, het ek nog altyd in die stilligheid geweet.) Maar sy gaan veral tekere omdat ek so “stapelgek” was om saam met ’n bedorwe papegaai te kom bly in hierdie “stowwerige ou huisie” wat ek vir oom Heydenrych oppas vandat hy ouetehuis toe is. En oor ek niks wil verander aan die “afgryslike boerebarok-meubels” of die “smaaklose kunskeuses” van die oom se geliefde Russiese bruid nie.

Oor die feit dat ek my job as kurator van die gesogte Galerie Zeitgeist ook net so gelos het en deesdae by Exotic Tattoos hier in Vishoek moet uithelp om te oorleef, sprak sy liefs g’n sprook nie. Ek ook nie. Dalk is dit vir my ook te erg om te glo.

Ek vis die teesakkie uit my koppie en laat val dit soos ’n verdrinkte muis in die ampervol vullisdrom.

Ja. Die liewe Moira. Sien, voordat sy die pos by die reisagentskap gekry het, het sy mos eers huishoudkunde op Stellenbosch geswot. Bid jou aan. Ek bedoel, dis nie haar skuld nie, Moira is die goedheid self, maar die joos weet. Huishoudkunde? Ek sal graag wil weet watter besnorde patriarge aan die verkeerde kant van die politieke draad dié kursus uitgedink het.

Wat presies wóú die manne kweek? Flashbacks uit die fifties? Koeksister-tannies wat weet van home decorating? Wat bedags afstof en nuwe broccoli-gereggies uitdink en saans met fishnets en pom-poms vir manlief by die voordeur wag? Ewe bedrewe in die bed as voor die stoof. Soos wat Eric gedog het hy kry. Toe kry hy vir my. Foutief in albei afdelings. Shame. As ek hy was, sou ek die kwitansie gaan soek en die produk terstond teruggevat het. Of omgeruil het. Vir iemand soos Moira.

Sulke goed gaan my verstand heeltemal te bowe. Soos Eric my gereeld diep gegrief ingelig het, het ek nie ’n clue hoe dinge veronderstel is om te werk nie, want ek is mos verdomp kunstig. So? Now I live with it. Op my eie. Met niemand wat in my nek blaas terwyl ek met my pantoffels staan en kook nie. Of kla omdat ek ’n leefhuis verkies waarin alles wat daarin is op één vaste beginsel berus nie – dat ék net so daarvan hou. Dis immers elke lewende wese se demokratiese reg, dan nie?

Ek hou daarvan so deurmekaar. Dis my plek en min mense verstaan (Eric glad nie) waarom dit my dadelik onrustig maak as ek van iewers af inloop en iemand het iets rondgeskuif. Dis mý deurmekaar en ek weet presies waar alles is. So moenie jy hier met my goed kom lol nie. Maar dis ook nie ’n verdomde museum waar iemand die strooikussings oppof die oomblik as jy net gou opgestaan het om te gaan koffie maak nie.

So ja. Ek colour code darem nog nie die onderklere in my kas nie, maar ek is obsessief genoeg dat elke ding van my staan presies waar dit moet. Hang waar dit moet. Niks skeef nie. Soos ’n volmaakte komposisie. Ek sou byvoorbeeld regtigwaar nie klasse in binneversiering kon verduur nie.

Moira het wel. En sy spog graag daarmee. Sy het Claerhouts teen haar beige mure en even iets wat dalk ’n Pierneef is. Moira dink sy is ’n dissipel van minimalisme en sy maak geen geheim daarvan dat sy haar doodgril vir kitsch nie. Sy kry weekliks papelellekoors oor ek Tretchikoff se stowwerige The Dying Swan bokant oom Heydenrych en sy Olga se huweliksbed (waarin ek nou vir die eerste maal in jare snags deurslaap) opgehang het.

Sy wil nie verstaan dat dit die verbleikte reghoek mooitjies toemaak waar die prent van Liewe Jesus met die kindertjies gehang het voor dit saam met oom Heydenrych ouetehuis toe is nie. Sy weet ook nie van die los baksteen en die vars kraak in die muur ágter die Tretchikoff, omdat ek nie goed is daarmee om spykers te vervang nie. Nou wil sy alewig weet of ek dit nie ten minste “behoorlik” kan laat raam nie. Of verkieslik kan vervang met “ietsie wat beter pas by ’n régte kunstenaar – soos jou buurman” nie.

O toggatjie. Ja, dit ook. Vandat Moira uitgevind het dat hierdie ou wat die ander helfte van die huis by oom Heydenrych huur, tradisionele bronsgoggas of -voëls en -goeters giet, kry sy nie end nie. Goeters wat glo by al die topgalerye in Europa in aanvraag is, sê sy. Wat weet.

En Engela is nie ver agter nie. Nee, sy stem volmondig saam met Moira.

Ek haal melk uit die vintage pepermentgroen yskas wat my met eindelose vreugde vul omdat dit lyk soos die een wat my ma-hulle op die plaas gehad het.

Ja, Engela. Met haar spierwit Smeg (wie op aarde koop ’n wít Smeg?) en haar yslike pienk geraamde olieverfskildery deur die een of ander waningeligte Sondag-painter van ’n enkele, verlore pienk kosmos op ’n tamaai pienk agtergrond wat pas by haar Biggie Best bedspread. Pienk. Maar dis fine met my. Jou goed is jou goed. Ek glo in die demokrasie van dekor. Ék het nie ’n probleem nie. Dis hulle wat met my ’n probleem het. En met my goed. Oftewel … op die oomblik met oom Heydenrych se oorlede Olga se goed.

Waarmee ek wél ’n probleem het, is dat nie een van die twee wat my ken, my werklik hóór nie. Nie wil begryp dat ná alles wat ek moes insluk en opvreet, veral in die naam van die hogere Kuns, ek nie juis meer ’n groot fan is nie. Nee. Nie van Kuns nie. En verál nie van sogenaamde ware kunstenaars nie. Dat dit een van die redes is waarom ek so mal is oor Tretchikoff. Waarom ek my van jongs af verlustig het in die feit dat hy geskilder het net wat en hoe hy wou, en op pad bank toe die middelvinger gelig het vir diegene wat nie sy werk in hulle steriele galerye wou hang nie.

Dalk moet ek my verf-jean uitsmyt en net môre vir my ’n swart Dada-T-hemp maak met F*K Kuns in sierletters op die bors. Hulle kan tog lees?

Maar ek weet voor my siel Moira sal dit bloot prettig en ironies vind. Oulik, eksentriek. ’n Foto’tjie neem vir Facebook. Ha-ha! Kyk, ek en my crazy kunsvriendin. Dáár is dit mos voordelig om met ’n kunstenaar bevriend te wees. Dit laat jou interessanter voorkom in die virtuele wêreld. Solank jy net nie met ’n werklike een se geite opgeskeep hoef te sit nie.

En Engela? Sy sal heel moontlik haar oë rol en vra of daar nie eerder Drama Queen op die T-hemp moet staan nie. En dan vir my ’n Disprin gaan opklits. Dieselle Engela wat heeltyd stuipe wil kry oor my deurmekaar laaie en my uiters doeltreffende boekhousisteem van gekleurde wasgoedpennetjies. Ha! Sy met haar graad in finansies, wat by SARS werk en dan geld uit haar man se beursie moet steel? En Moira? I kid you not, Moira het ’n staandertjie by haar stoof om haar resepteboek regop te hou. En dan sê hulle ék is weird?

Moira was altyd die wilde een en ek meestal die goeie kind. Ek het my oomblikke gehad op skool, ja, maar kon nooit die hoogtes bereik waar Engela rondgevlieg het nie. Daar was redes. En iewers het iets omgeswaai toe ek anderpad gekyk het. En hier is ek nou.

So hoekom hulle nog by my kuier, weet die duiwel alleen, want ek is nie eens gaaf nie en ek stof ook nie af nie. Maar hulle kom. Vir naweke. Byna meer as destyds toe hulle vir koshuis-uitnaweke saam plaas toe gegaan het. Nie na hulle eie ma’s se huise nie. Nee. Strandfontein toe. Al het almal geweet dit was oor Aron en nie oor ons plaas ’n strand én ’n fontein gehad het nie.

My ouer broer Aron. Ajay, soos almal behalwe ek en my ma hom genoem het. Op wie hulle albei smoorverlief was en om wie se aandag hulle vieslik meegeding het. Dis iets wat ek goed verstaan het, al het dit my net soveel as vir hom geïrriteer, want ek was dan self so lief vir hom. My groot broer. My hero.

Dis ook waarom ek hulle nooit die waarheid oor hom kon vertel nie. Dit en ’n paar ander redes. Soos dat sy agteraf grappies oor die twee se manewales een van die kosbare dinge was wat Aron net met my gedeel het. En omdat mens net mooi goed van die dooies wil onthou.

Ja. Ons kom ’n lang pad. Ek en Moira en Engela. Die enigste twee wat oorgebly het toe ek en Eric nou uitmekaar is. Die ander kon nie besluit watter kant toe nie, en het later bloot weggebly. Die twee maak behoorlik beurte sedert ek van verlede September af hier in Vishoek bly. ’n Mens wil nie ondankbaar wees nie, en ja, ek is lief vir hulle. Hulle is my go-to people. Goed of sleg, dag of nag. Dis vir hulle wat ek sal bel.

Maar die duiwel weet wat so lekker is hier by mý, wat dan so eienaardig is.

“Haai, soeka,” mompel Naas onder sy lappie.

Ja-nee wat, Lilian, sê ek vir myself en rangskik die doilie oor die getjipte suikerpot sonder deksel, hou tog op met mor. Ek werk my partymaal so onnodig op. Dis net … behalwe oom Heydenrych, is Naas omtrent al wat ek deesdae nog kan verduur. Omdat niks wat een van hulle twee kwytraak in die minste probeer sin of saak maak nie. Soos die lewe.

Ek sit die melk terug in die ou yskas en klap die deur effens te hard toe. Die paar glas-melkbottels uit ’n vergange era wat bo-op staan, rittel. Ek hoor hoe Naas fladder na die hoogste swaaitjie in sy hok en ek gaan loer om te sien of hy oukei is. Sy koppie peul onder sy vlerkvere uit en hy eyeball my vies.

“Red nou ’n volk!” kras hy vakerig. So kompleet met sy oubaas Heydenrych se stem wanneer hy saans die slegte nuus kyk, dat ek skoon tranerig voel. Oor oom Heydenrych. Wat sy huis, sy Olga se mooi meubels en sy papegaai moes opgee. En sy Tretchikoffs. Net omdat hy oud geword het en nie meer mooi kan onthou nie.

Ek trek die lappie weer netjies haaks oor Naas se hokkie, skakel die lig af en vat my tee. Dalk moet ek ook maar gaan inkruip. Môre vroeg maak ek ’n draai by oom Heydenrych. Net om nog ’n slag dankie te sê dat ek hier kan bly. Tot tyd en wyl.

Natuurlik het ek vergeet om suiker in te gooi. Natuurlik kom ek dit eers agter toe ek ál drie die verekussings net reg agter my rug geskik het en besluit het die lewe is dalk nie heeltemal so bitter nie. Al is ’n mens ’n geskeide vrou met issues, sonder geld in ’n geleende bed en met ’n tydelike werk by Vishoek se tatoewinkel.

Ek oorweeg dit om die tee net so af te sluk, besluit daarteen en slof weer kombuis toe. Naas se pootjies krabbel geïrriteerd oor my lawaai, en raak weer stil.

Ek is net op pad met vars tee toe ek dit hoor. Iewers vroetel iemand. En dis sommer naby. En ek is vroualleen. Ek staan doodstil en spits my ore. Party van die knippe is so verroes dat ek nie al die vensters behoorlik dig kan trek nie, en die diefwering is maar petieterig. Ek het gehoor deesdae se skelms buig of ruk dit sommerso uit die muur as hulle sin kry om by jou huis in te kom.

Ja-nee, die geluide kom van my kamer se kant af. Ek loop voetjie-voetjie soontoe. Daar is ’n dowwe stampgeluid en ek hoor iets skraap. En … ja … iemand luister na Leonard Cohen.

Dis die buurman, besef ek. Die een aan die ander kant van die muur. Engela en Moira se “regte” kunstenaar. Ha. Gelukkig het ek dié vreeslike famous persoon nog nooit gesien of van gehoor nie. Blykbaar was hy nog heeltyd weg. Blykbaar is hy nou terug?

“Hallelujah …” sing Leonard Cohen al hoe harder soos ek met my teekoppie nader beweeg. Die klank kom deur die stukkende plek, agter The Dying Swan wat bo die bed se kopstuk hang.

Oh well, hallelujah to you too, dink ek half vererg, maar tog effens minder allenig toe ek die duvet oor my bene vou en ’n sluk van my warm, soet tee neem.

Daar is actually nog heelwat goed wat ek môre vir oom Heydenrych wil vra, besluit ek. Soos wie nou eintlik die grootste Tretchikoff fan was – hy of tannie Olga? En ja, presies wie en wat is hierdie man anderkant my muur?