Читать книгу Saartjie Omnibus 2 - Bettie Naudé - Страница 6

Saartjie is vies. Sy sit voor die klavier en staar by die venster uit. Sy is al siek en sat vir die stuk wat sy by die kunswedstryd moet speel! Die afgelope paar weke boer sy voor die klavier. En die ander kinders in Lynnekom? Hulle speel en geniet die heerlike, warm somerdae.

Sugtend staar die dertienjarige krulkopmeisie weer na die moeilike klavierstuk wat sy moet speel – dit word Drama van die Woud genoem. Sy kyk vir die soveelste keer na die ingewikkeldste deel se note. Sy begin met een vinger op die klavier tok-tok, dan met haar hele regterhand en uiteindelik met haar linkerhand ook. Saartjie speel nou vinnig en hard. Sy gaan probeer om die hele stuk perfek deur te speel voor sy vir haar musiekles gaan.

Skielik hou sy op. Sy byt op haar onderlip en kyk fronsend na die musiekboek voor haar. Sy het weer ’n fout gemaak! By hierdie spesifieke plek waar die bas laag moet grom wanneer dit die donderende onheil voorstel en dan blitsig moet omswaai in hoë trillings soos die woud se diertjies na hul skuilplekke toe wegskarrel, maak sy elke keer ’n fout.

Saartjie kyk moedeloos na die klawers. Sy wonder wat sal gebeur as sy die aand in die stadsaal voor al die mense ’n fout maak en dan net om hulle te wys sy kan goed klavier speel sommer na ’n opgewekte deuntjie oorslaan!

Sê nou maar – en Saartjie sit heerlik en droom – sy speel Hasie, hoekom is jou stert so kort? Sy sal lag en die gehoor nooi om saam te sing. Almal sal by die musiek inval en met hul voete op die vloer tik. Die sogenaamde kunsliefhebbers sal vergeet van stywenek wees en hartlik saamsing. Die vrolike deuntjie sal by die deure uittrek en mense sal dit in die strate hoor. Hulle sal begin hande klap en dansend en singend stadsaal toe stroom om Saartjie Baumann te hoor speel …

Nee wag, dink Saartjie, my verbeelding hardloop nou met my weg. Maar sy wonder nogtans wat daardie klomp grysbaarde met titels van doktore, professore en allerhande ander soorte “-ore” sal doen as sy sommer sou wegval en Suikerbossie begin speel.

Sy is seker hulle sal eers verstar sit en dan hul koppe skud en hul hande bak agter hul ore hou om seker te maak hulle hoor reg. En dan sal hulle van skok die een ná die ander begin omdop. Dood! So dood soos mossies! Hartversaking.

Sy wonder of dit enigsins ’n verlies vir die wêreld sal wees. Sê nou maar …

“Saartjie!”

“Ja, Mamma?” Die meisie kyk vinnig om.

“Waaroor sit jy so en droom, my kind?”

“Sommer niks, Mamma.”

“Jy moet oefen,” sê haar ma terwyl sy die teekoppies neersit. “Jy weet dit is ’n groot eer wat die Gautengse Musiekvereniging jou aangedoen het om jou te kies …”

“Ek weet, Mamma, maar hoekom het hulle vir my so ’n moeilike stuk gegee om te speel? Ek is seker al die ander deelnemers het baie makliker stukke. My stuk se komponis is al tagtig jaar gelede dood en kinders soos ek word nóú nog gemartel om …”

“Moenie so praat nie, Saartjie!” sê haar ma streng. Dan vervolg sy sagter: “Ek dink Drama van die Woud is ’n pragtige stuk.”

“Miskien,” sê Saartjie droogweg en sy neem ’n stuk roomkoek, “is dit pragtig as mens dit behoorlik kan speel …”

“Jy sal dit foutloos doen, my kind. Ek weet dit. Moet jou nie daaroor bekommer nie.”

Saartjie bekommer haar nie daaroor nie. Sy bekommer haar eintlik oor niks nie. Sy is heel gelukkig, want sy eet roomkoek.

Hierdie wedstryd – of liewer musiekfees – waarvoor Saartjie so hard oefen, is nie soos ’n gewone kunswedstryd nie. ’n Hele paar deelnemers van elke provinsie is op grond van hul prestasies in vorige kunswedstryde gekies om mee te ding. Daar sal dus groot kompetisie in Saartjie se afdeling wees. Die wenner van die afdeling kry ’n diploma en ’n pragtige goue medalje.

Ja-nee, dit is nogal ’n besondere eer dat Saartjie een van die vyf is wat gekies is om haar provinsie te verteenwoordig.

Op hierdie oomblik dink sy egter nie daaraan nie. Die stuk roomkoek is so pas na die regte plek gestuur. Sy lek vinnig ’n paar krummels van haar vingers af.

“Mamma bak die lekkerste koek in die hele, wye wêreld,” sê Saartjie. Haar helderblou oë kyk stip na die ander stukke roomkoek op die bord.

“Ek is bly jy dink so,” sê haar ma glimlaggend. “Kry gerus vir jou nog.”

“Dankie, Mamma.” Saartjie maak dadelik so.

Net toe sy haar hand na haar mond toe bring, hoor sy: “Haai!”

Haar boetie, Apie, staan in die deur. Sy vat eers ’n groot hap koek voor sy haar kop na hom toe draai.

Saartjie betrag Apie koel. Langs hom staan sy vriend, Bennie. Die twee agtjarige knapies is gedurig bymekaar.

Apie is ’n koddige sproetgesig. Hy het een middag sonder sy twee voortande hier by die huis aangekom en vertel dat hy uit ’n boom geval het. Ten spyte van sy ouers, Saartjie en hul ouer broer, Kris, se vrae het Apie gehou by wat hy gesê het. Hy het uit ’n boom geval. As hulle wil dink hy het baklei en ’n ou het sy voortande uitgeklits, dan moet hul maar.

Apie en Bennie het elkeen ’n sakdoek om hulle koppe gebind en ’n klomp hoendervere in die sakdoek gesteek.

“Was daardie ‘Haai’ miskien vir my bedoel?” vra Saartjie kil.

“Ja, jy kan mos sien ek praat met jou!”

“Wat wil jy hê?”

“Daai koek in jou hand,” sis Apie deur die opening in sy tande. “Die hoeveelste stuk is dit wat jy eet?”

“My tweede. Maar wat het dit met jou te doen?”

Voor Apie kan antwoord dat dit baie met hom te doen het, vra hul ma: “Wat is julle seuns veronderstel om te wees?”

“Rooihuide, Ma,” sê Apie en hy en Bennie staan nader aan die koek. “Rooihuide wat mense eet, Ma weet.”

Apie loer onder sy kuif uit en wikkel sy neus op en af om bloeddorstig te probeer lyk. Hy hoop dis hoe ’n mensvreter-Rooihuid lyk.

“As julle mense eet,” sê Saartjie en haar blou oë vonkel ondeund, “hoekom wil julle dan koek hê? Hoekom vang julle nie vir julle ’n paar mense nie?”

Die twee outjies gluur haar aan. Dan sis Apie vir sy maat: “Sy dink sy’s snaaks.”

“Kry vir julle tee en koek,” sê mevrou Baumann.

“Ons wil nie tee hê nie, dankie, Ma. Net koek.”

Mevrou Baumann gee vir hulle elkeen ’n stuk roomkoek. Hulle kyk afwagtend na haar. Dan sê Apie: “Sy’t twéé stukke gehad, Ma!”

Hy wys met sy vuil voorvinger na Saartjie.

Nog ’n stuk koek word op elke leë hand gesit. Die twee seuns sê dankie en stap versigtig by die vertrek uit met ’n groot stuk roomkoek op elke hand.

Saartjie en haar ma lag toe hulle Apie by die deur hoor sê: “Ek hoop nie hierdie koek bederf ons eetlus vir mensvleis nie, Pantoboggem.”

“Ek glo darem nie dit sal nie, Chingachook,” sê Bennie.

Pantoboggem en Chingachook is hul Rooihuidname. Saartjie dink Chingachook klink nogal goed, maar waar op aarde kom hulle aan ’n naam soos Pantoboggem!

Sy kyk op haar horlosie. Sy moet nou aanstaltes maak.

Met haar musiekboeke onder die arm en ’n groot stuk koek waaraan sy loop en kou, stap Saartjie musiekles toe.

Haar ma kyk by die venster uit en sien hoe traag sy by die tuinpaadjie afstap. Sy is so talentvol, maar ook so ’n maltrap en rabbedoe.

Saartjie dra Hoërskool Saamwerk se blou uniform, met wit sokkies en swart plathakskoene. Sy het donker krulhare en helderblou oë – ’n rare kombinasie. Op die brug van haar neus is daar ’n paar bekoorlike sproete.

By die hekkie hap sy die laaste stuk koek. Sy gebruik haar wit sakdoekie om ’n paar krummels van haar mond en hande af te vee.

Saartjie kyk mismoedig na die sypaadjie wat met betonblokke uitgelê is. Sy voel tog nie nou lus om te spring nie.

Sy het vir haarself ’n reël neergelê – sy loop nooit op die betonblokke nie, maar spring altyd van die een na die ander. Sy moet boonop só spring dat geen gedeelte van haar voete aan een van die gleuwe tussen die blokke raak nie. As sy op ’n gleuf te lande kom, moet sy weer van voor af begin. Dit is vir haar ’n saak van eer.

Saartjie hou haar boeke stywer onder haar arm vas en begin vasberade spring. Sy doen dit vinnig, maar ook versigtig. Sy wil tog nie nou in hierdie hitte weer van voor af moet begin nie.

Skielik gaan staan sy botstil en kyk af. Die skoenpunt is ámper op ’n gleuf. Sy gee ’n sug van verligting. Dit is amper, maar darem nie! Sy hoef nie weer oor te begin nie.

Die meisie spring versigtig verder en kom by die einde van die beton-plaveisel sonder om aan ’n gleuf te raak.

Sy stap nou vinnig aan. As sy te lank draai, gaan sy laat wees en dan sal juffrou Marks, haar musiekonderwyseres, moeilik raak.

Saartjie se beste maat, Anna Strydom, woon in die huis langsaan hare. Die twee ken mekaar al van die dae toe hulle as babas agterdogtig uit hul stootwaentjies na mekaar geloer het.

Anna en Saartjie se ander groot vriendin is Lina Rens. Die drie meisies is gedurig bymekaar en staan in Lynnekom bekend as die Drie Muskiete.

Saartjie maak die tuinhekkie vinnig oop. Sy wil darem net eers gou gaan hallo sê en kyk wat Anna doen.

In die skadu van ’n groot boom op die grasperk sien sy Anna se sesjarige sussie, Johanna Catherina, of soos sy beter bekend is, Muggie.

Muggie is altyd ’n oorlas vir die Drie Muskiete. Sy is ’n koddige en astrante klein skepseltjie. Oral waar Saartjie, Anna en Lina heen gaan, moet Muggie en haar pop, Trienkie, saamgekarwei word. As hulle weier om haar saam te neem, sit sy gewoonlik só ’n keel op dat almal se oordromme tuit. Daar is dan maar net een oplossing: hulle moet Muggie teen wil en dank saamvat.

Muggie het op die oomblik twee maatjies by haar. Die maatjies en Muggie se pop sit op stoeltjies en sy staan voor hulle. Sy is besig om hulle sleg te sê. Sy sê hulle is dommer as klippe. Sy sê enige kind wat al in sy tweede skooljaar is en nie weet daar woon ’n man in die maan nie, moet terug kleuterskool toe gaan.

“En jy, Trienkie, wat met so ’n onnosel uitdrukking op jou bakkies sit …”

Saartjie val haar glimlaggend in die rede: “Waar’s Anna, Muggie?”

Die kleintjie kyk kwaai na haar. Dan sê sy: “Ek’s nie Muggie nie.”

“Wie’s jy dan?”

“Ek’s Juffrou.” Muggie wys met ’n handjie na die twee meisies en die pop voor haar. “En dis my klas – die domste klas in die wêreld!”

Die twee meisies giggel.

“Al wat hulle kan doen, is om te sit en giggel,” sê Muggie en voeg dan kwaai by: “Stil! As julle nie dadelik stilbly nie vat ek julle kantoor toe.”

“Waar is Anna, Juffrou?” vra Saartjie grinnikend. Daar is twee kuiltjies in haar wange.

“Sy en Lina is hier uit na Lina se huis toe. Ek het gehoor hulle sê dit help nie om jou te gaan haal nie, want jy sit seker weer voor die klavier. Hulle sê jy gaan jou nog besimpeld oefen.”

Saartjie loop weer met die tuinpaadjie af hek toe. Sy hoor Muggie se skril stemmetjie soos sy die drie voor haar weer roskam. Hulle is nou selfs nog dommer as klippe. Sy voel lus om hulle na die skoolhoof se kantoor toe te vat en vir Meneer te vertel hoe dom hulle is.

Dis darem lekker om nog klein te wees en so sonder sorge met jou maatjies en ’n pop skool te speel, dink Saartjie weemoedig. Sy, Anna en Lina het ook só gespeel toe sy nog jonk was, voor sy geweet het van kunswedstryde en musiekfeeste en sulke soort goed.

“Ja,” sug die dertienjarige Saartjie by haarself, “dis lekker om jonk te wees.”

Traag stap sy verder in die warm son met haar musiekboeke onder haar arm.

By ’n oop erf langs Anna se huis wil sy kortpad vat na juffrou Marks toe.

Voor sy ver oor die oop stuk grond gestap het, sien sy gelukkig vir Apie en Bennie tussen ’n klomp bome en bosse. Die voetpaadjie gaan vlak by hulle verby. Saartjie steek dadelik vas toe sy sien hoe die twee ’n klomp hout opmekaar pak om vuur te maak en met breë glimlagte op hul gesigte na haar kyk.

“O, nee,” sê sy hardop vir haarself, “julle vang my nie so maklik nie.” Sy begin voetjie vir voetjie agteruit stap sonder om haar oë van hulle af te neem. Sy vertrou hulle nie. Hulle het gesê hulle is Rooihuide – mensvretende Rooihuide – en hier is hulle besig om ’n vuur aan te pak!

Die twee seuns stap kastig ongeërg na haar toe. Apie roep: “Kom gou hier, Saartjie. Ons wil vir jou iets wys!”

Saartjie antwoord nie. Sy retireer vinniger. Hulle het haar vantevore al gepak en die slegste daarvan afgekom. Maar dit lyk vir haar of die twee agtjariges by die dag sterker word. En sy het ook mos nie nou tyd om met hulle te staan en argumenteer en miskien handgemeen te raak nie. Sy moet gou maak, anders is sy laat.

Die meisie draai om en stap haastig weg. Sy sal maar moet vergeet van die voetpaadjie wat naby Apie en Bennie se brandstapel verbygaan.

Sy loop vinnig en loer vlugtig oor haar skouer. Apie en Bennie stap nou ook vinnig. Sy begin draf – die twee bloeddorstige Rooihuide draf ook. Sy hardloop – hulle hardloop ook.

Saartjie is ’n skitterende atleet. Sy is ver voor. Toe Apie en Bennie op die sypaadjie kom, gaan staan hulle stil. Hulle sal haar nooit kan vang nie.

“Jy’s bang, nè?” skree Apie teleurgesteld en maak sisgeluide deur die opening waar sy twee voortande oorspronklik was.

Sy antwoord nie. Sy loop net vinnig verder. Apie en Bennie gaan terug na die oop werf toe om hul vuur verder te stook. Die twee hoop maar die vleisskaarste sal nie lank aanhou nie en dat ’n maat van hulle wat nie weet hulle is Rooihuide nie, daar sal opdaag. Hulle sal hom sommer vinnig bydam!

Saartjie stap gou by Lina se huis aan om haar twee vriendinne te sien. Wanneer sy naby die hoë heining om Lina-hulle se roostuin kom, hoor sy haar maats lag en gil.

Sy maak die hekkie oop en toe Lina en Anna haar sien, skater hulle weer. Lina skree: “Kom speel saam, Saartjie. Gaan trek gou my ander swembroek aan.”

“Ek kan nie.” Saartjie kyk met verlangende oë na Anna en Lina. “Ek moet musiekles toe gaan!”

Haar maats het albei swembroeke aan. Hulle het die kraan oopgedraai en spuit mekaar met die tuinslang nat. Saartjie moet net koes.

Anna draai die kraan toe en sy en Lina kom gou met Saartjie gesels.

“Dis heerlik,” sê Anna. “Jy weet nie wat jy mis nie!”

“Ek weet,” sê Saartjie met ’n swaar sug, “maar juffrou Marks sal my nooit vergewe as ek net wegbly nie …”

“Hoe vorder die stuk?” vra Anna en sy en Lina kyk simpatiek na hul maat.

Saartjie vertel hulle hoe sleg dit gaan en hoe sy aanhoudend op dieselfde plek foute maak.

“Toemaar,” sê Lina, “jy sal nog steeds wen. Ek wed jou enigiets jy gaan eerste kom en ’n goue medalje kry.”

“Ek sê ook so,” probeer Anna Saartjie opbeur. “Jy is die beste in ons provinsie … en jy gaan die beste in Suid-Afrika wees, nè, Lina?”

Anna is effens kort en geset. Sy het ’n vrolike, ronde gesig en volg Saartjie altyd blindelings. Lina is lank en skraal met twee blonde vlegsels. Sy is die nugter een wat altyd die haakplekke uitwys wanneer Saartjie een of ander avontuur in gedagte het, terwyl Anna dit met entoesiasme begroet. Maar nadat Lina eers op die probleme gewys het, is sy gewoonlik ook vuur en vlam vir Saartjie se planne. Sy glo dat sy dan haar plig gedoen het en as hulle twee nie vir haar wil luister nie, moet sy by hulle staan. Lina is gewoonlik in die geheim maar net te bly Saartjie en Anna luister nie na haar nie!

“Ek moet waai, ouens,” sê Saartjie en sug weer swaar. “Ek is al klaar laat.”

Traag gaan sy by die hek uit. Anna en Lina hardloop weer terug kraan toe en Saartjie hoor hulle lag en gil soos hulle mekaar weer met die water natspuit.

Die son brand op Saartjie neer.

Naby die musiekonderwyseres se huis staan ’n groot ou akkerboom op ’n oop erf. Onder die boom groei heerlike groen gras en daar sit drie seuns van ongeveer Saartjie se ouderdom.

Hulle groet haar en waai lui met hul hande.

“Haai, Galpil – en Gert en Piet,” sê Saartjie. “Wat doen julle?”

“Ons drink kondensmelk,” sê Galpil en staan op. “Ons wou eers in Lindfort gaan fliek, maar dis te warm om selfs bushalte toe te stap. Toe besluit ons pêrre om kondensmelk te koop.”

“Moet lekker wees om so in die koelte te sit en niksdoen …”

“Ek sê vir jou, ou perd, dit is. As ons so doodstil sit en hierdie twee pêrre,” en Galpil wys na Gert en Piet, “suig nie te hard aan hul blikkies nie, kan ons die sonbesies duidelik hoor sing.”

Sy twee maats besluit hulle het nou lank genoeg stil gesit en begin summier weer aan hul kondensmelk suig. Galpil gaan sit weer en sê: “Oefen maar lekker klavier, Saartjie. Ons pêrre sal op die groot aand daar wees om vir jou duim vas te hou …”

Galpil begin ook weer sy kondensmelk drink.

Saartjie stap maar traag verder.

Galpil, of eintlik Lodewyk le Fras de Waal, en Gert en Piet is groot maats en ook gedurig bymekaar. Hulle is taamlike goeie vriende met die Drie Muskiete. Op laerskool was hulle altyd in die meisies se klas en op hoërskool is hulle weer saam in dieselfde graadagt-klas. Die drie ouens het die drie meisies selfs al na een van die skoolfunksies toe gevat.

Saartjie-hulle hou nogal van die ouens. Saartjie meen Galpil se voorkoms het baie verbeter vandat hy in die hoërskool is. Sy hemp hang nie meer agter by sy broek uit nie en sy kouse lê ook nie meer so baie op sy skoene nie. Dit lyk of hy sy hare deesdae baie meer kam as in hul laerskooldae.

Ja-nee, dink Saartjie, Galpil het mooi reggekom en hy is glad nie ’n onaardige ou nie. Hy moet net ophou om vir almal “perd” of “ou perd” te noem.

Saartjie klop aan juffrou Marks se voordeur. Sy kyk op haar horlosie. Sy het só by al haar maats gedraai dat sy nou ’n kwartier laat is.

Die juffrou maak die deur oop.

“Jy’s laat,” sê sy en loer oor haar bril na die meisie.

“Net ’n paar minuutjies, Juffrou,” sê Saartjie. “Dit was só warm dat ek nie vinnig kon loop nie.”

“Nou kom, laat ons begin. Jy moet hard oefen.”

Saartjie sug. Sy wonder wat doen sy nou eintlik die afgelope tyd as dit nie “hard oefen” is nie.

Sy gaan sit voor die klavier.

“Ek gaan jou vanmiddag help met daardie moeilike deel totdat jy dit foutloos kan speel,” sê juffrou Marks. “Jy móét eenvoudig wen!”

Saartjie byt haar onderlip. Sy is al so vies vir almal wat alewig vir haar sê: “Jy móét wen!”

“Hoekom?” sê sy en vee met die agterkant van haar hand ’n krul van haar voorkop af weg.

“Hoekom wat?” vra die musiekjuffrou verbaas.

“Hoekom moet ek wen, Juffrou?”

“Omdat dit nie net ’n groot eer vir jou én vir my as jou onderwyseres sal wees nie, maar ook vir jou familie, jou maats, vir die hele Lynnekom …”

“Gauteng, Suid-Afrika, die wêreld,” sê Saartjie sarkasties en voeg dan vinnig by: “Juffrou …”

Die onderwyseres lig haar bril en laat dit op die punt van haar neus rus sodat sy makliker daaroor kan kyk. “Probeer jy snaaks wees, Saartjie?”

“Ekskuus, Juffrou,” sê die meisie gedwee. “Ek het dit nie só bedoel nie. Ek is net al moeg vir …”

“Ek weet,” sê die juffrou en sy klink simpatiek, “maar dis nog net ’n paar dae, dan is die musiekfees agter die rug. Kom ons begin nou, toe.”

Saartjie oefen lank en hard. Sy kom geleidelik reg, totdat sy die moeilike gedeelte vinnig en hard kan speel – soos dit hoort.

“Dis uitstekend,” sê juffrou Marks. “Kom ons gee nou weer ’n bietjie aandag aan jou hande.”

Fronsend kyk Saartjie na haar hande. Sy kan niks met hulle verkeerd sien nie.

“Só, Saartjie,” sê die onderwyseres. “Só moet jy hulle oplig … swierig en elegant. Doen dit oor en oor.” Juffrou Marks gaan by die vertrek uit.

Saartjie oefen en lig haar hande baie hoër op as wat nodig is. “Dit lyk simpel,” brom sy.

Dan rus sy ’n bietjie. Sy kyk ingedagte by die venster uit. Al my vriende geniet die lewe, dink sy mismoedig, maar ek moet hier sit en klavier oefen.

“Saartjie!”

“Ja, Juffrou!”

“Hoekom oefen jy nie? Begin weer voor.”

“Ja, Juffrou,” sê sy gedwee.

Sy sal seker maar haar bes moet doen. Sy hoop net sy wen daardie kastige wonderlike medalje!

Saartjie begin speel. Sy sien die toneeltjie voor haar: die swaar doem-doem-doem soos die gevaar naderkom en dan die spanning soos die woud se diertjies met gespitste ore wag terwyl die onheil meedoënloos nader en nader kom … harder … harder … en dan spat die diertjies in alle rigtings weg – liggies … en sagter en sagter.

Saartjie vergeet van Muggie wat skool speel, van die tuinslang se heerlike koel water, van die twee woeste Rooihuide, van die kondensmelk en die sonbesies … sy vergeet van al haar moedeloosheid. Sy lewe haar ten volle in die stuk in. Haar hande vlieg oor die klawers. Sy speel die moeilike komposisie foutloos.

Juffrou Marks kyk met ’n breë glimlag na die meisie. Haar oë blink. Sy het nog nooit ’n musiekstudent soos Saartjie Baumann gehad nie. En sy weet ook sy sal nooit weer so een hê nie!