Читать книгу Drieklawerblaar - Christine Barkhuizen-le Roux - Страница 6

“Ek is jammer, Tinneke,” vir ’n oomblik het Jannes le Grange daardie middag op die plaas na haar gedraai, “maar ek het nou klaar vir die mense ja gesê. Ek kan nie nou teruggaan op my woord nie. En ter wille van die behoud van Doringboom moet ons groter gaan, ek kan nie anders as om hulle aan te stel nie.”

Maar wat van ons? Wat van my? Hoekom het jy dan hoegenaamd my opinie gevra? Die sinne spring deur haar kop, duikers tussen die rantjies. Dit sal nie help om hulle te uiter nie. As Jannes ’n ding gesê het, het hy dit gesê. Hy sal sy woord hou teenoor die mense, vergeet dat sy ook ’n sê gehad het. Behoort te gehad het.

Haar lewe saam met die boer van Doringboom is ’n akasialoot wat groei waar daar enigsins ’n stroompie water kan deursypel en jaar na jaar meer en meer skerp dorings dra. ’n Stuk oorlewing in die harde wêreld waar Jannes se pa die stuk grond met die grootste moeite, sui­nig leef en spaargeld gekoop het; dit uiteindelik help afbetaal het met ’n geelhouttafel en ’n erf-staanklok van sy vrou se Duitse oupa. Morg vir morg het hy sy grond bymekaargemaak, totdat hy eindelik ’n amper lewensvatbare stukkie aarde gehad het. En later ’n veel groter stuk grond aan sy seun kon oormaak.

Die soet geur van die geel doringboomblommetjies is die verade­ming, die troos, die beloning vir sy opoffering. En die dorings, die dorings is iets wat deel is van die pakket wat Tinneke, sy skoondogter, moet aanvaar.

Aan die begin van haar lewe saam met Jannes was die dorings verskuil agter die donsige blommetjies en sagte groen blaartjies, maar in die droogtetye het hulle groot en wit uitgesteek teen die lug.

Onder die blink van die glas wat die tafelblad voor haar bedek, is daar afdrukke van proteas, verskillende soorte, pienk, room, rooi. Bo-­op die lessenaar is twee rame met twee foto’s: Petrus en Jakkie, die een donker, die een blond. Net die twee foto’s. Haar kinders.

Uit die handsak by haar voete haal sy ’n tissue en begin die glas oor die foto’s skoonvryf. In die linkerhoek van Jakkie se foto sit ’n dowwe kol waar sy dit tussen haar vingers opgetel het om van nader te bekyk. Sy maak die tissue nat met ’n bietjie spoeg, vryf dan met die droë stukkie die glas weer blink en vee ook die vlieëmis van die raam van Petrus se foto af. Sy sal Bettie moet sê om beter te kyk; hulle weet sy raak moerig as die kinders se foto’s nie skoon is nie.

Sy hoor iets, kyk op. In die deuropening van die ouhuis staan ’n vrou met grys hare, die dowwe skynsel van ’n vroeëre rooi daarin. As sy haar kop nie opgelig het nie, het sy haar nie hoor aankom nie; sy sal moet laat kyk na haar ore, dis of sy toenemend dower raak. Dit loop in die familie, dis ’n genetiese ding. Haar pa en oupa moes albei apparate dra toe hulle ouer word.

Die besprekingsboek val van die lessenaar af toe sy opstaan om deur toe te loop. Sy tel dit op, steek haar hand uit na die vrou.

“Goeiedag. Tinneke le Grange.” Haar woorde het ’n vraagklank.

“Kate Jooste.” Die vrou neem haar hand. “Ek het bespreek. Gistermiddag.” Haar oë kyk vlugtig na binne, asof hulle iets daar soek, haar lyf gespanne.

Tinneke tel die besprekingsboek op, trek met haar vinger teen die blad af. “Natuurlik. Hier is dit.”

Sy loop saam met Kate Jooste na die motor, betig haarself dat sy toe­gelaat het dat die verlede haar bekruip terwyl sy die boekwerk vir die gastehuis aan die doen was. Sy moes tog dadelik besef het dis die vrou wat vir twee weke aaneen bespreek het. Dis vreemd, het sy nog ge­dink toe die vrou die vorige middag bel en so gehaas klink. En toe vra of sy vir so lank sal kan bly. Gewoonlik is dit maar ’n oornagstop of dalk twee aande se oorbly. Behalwe die vrou wat haarself al vier, byna vyf, dae besighou met die vetplante, en meneer Lindeman, die geoloog, wat na elke klip in die omgewing kyk. Maar hulle is die uitsondering. Deesdae is dit in die media ’n ge-óé en ’n ge-áá oor die Klein-Karoo, maar die uitgestrektheid van die gebied interesseer min mense vir langer as ag-en-veertig uur. En dit pas haar; sy het geen behoefte aan gaste wat weke lank bly nie. Mense wat hulle later verbeel hulle is jou vriende, wat uitvra en in jou huis begin rondloer.

By die motor help sy om die groot tas uit te laai. Sy is verbaas oor die gewig, selfs vir ’n klompie dae voel dit na ’n klomp goed om saam te sleep. Maar dis ’n hele paar dae se geld en ook nie elke dag se skoon oortrek van beddegoed nie. Die geld is haar brood en botter. Al wat sy moet doen wanneer mense vir langer as ’n dag of twee bespreek, is om haar afstand te hou.

Nadat Jannes drie jaar terug dood is, het sy haar dit voorgeneem: nooit weer laat sy iemand toe om haar menswees in te neem nie. Daar is bitter min mense wat sy vertrou behalwe haar kinders, en al twee van hulle sit ver. Jakkie is landuit, Kaïro toe, ’n paar maande na haar pa se dood. Daar vat sy toeriste na die piramides en na Luxor se Vallei van Konings met die versierde graftombes van die farao’s diep onder die grond. En ná universiteit het Petrus ’n pos aanvaar as wildbewaarder by ’n reservaat naby Bloemfontein, nie sonder bitterheid teenoor Abel wat hom op sy eie pa se plaas ’n werk aangebied het nie. Nou het hy rus en vrede vir sy siel. Sê hy.

Sy stap voor die vrou uit. Meneer Van Schalkwyk het gister al vertrek en die kansellasie het gemaak dat die kamer skoon en reg is vir haar nuwe gas. Dat dit haar nou so kon ontgaan dat die vrou sou opdaag – vanoggend nog het sy vir Bettie gesê om die vensters oop te gooi. Vir die heel eerste keer het sy in die drie kamers mense wat gelyktydig vir ’n langer periode bly. Voordeliger, reken haar kop tussendeur, groter hoeveelhede van dieselfde kos werk uit op minder om te spandeer. Waspoeier, elektrisiteit vir bak en kook, stryk, en dan die belaglike beurtkrag van Eskom wat ekstra onkoste van ’n kragopwekker beteken.

Die tas wat sy opgetel het, het nie wieletjies nie, sy tel dit op om na die kamer te dra. Kate Jooste moet ’n paar jaar ouer wees as sy, ten minste in die sestig. In die kamer sit sy die gewig op die rakkie met die leerrieme neer.

“Dié is die Olive Schreiner-kamer; my dogter het gedink dis ’n goeie idee om die Karoo- en Klein-Karoo-mense so te vereer. Langs­aan is Langenhoven, Sagmoedige Neelsie, en die laaste kamer heet Pauline Smith. Maak u tuis en trek die gordyne maar oop as u wil. Die kamer is vanoggend skoongemaak, maar ek hou dit donker ter wille van die warmte wat so in die huis kan intrek; daar is van gister af ’n broeierigheid in die lug.

“Wanneer u uitgepak het, kan u gerus ’n koppie tee of koffie in die sit-eetvertrek kom drink. Daar staan deurentyd kookwater en alles wat nodig is.”

Sy loop terug na ontvangs. Die deur wat na haar eie deel van die huis loop, hou sy verbete toe teen gaste se nuuskierige oë.

Van Graaff-Reinet af kom sy, het Kate gesê. Vir ’n sekonde het Tin­neke se hart geruk; sy weet dis onsinnig, maar alles wat noord van Ladi­smith lê, laat haar voel dis op Petrus se agterstoep. Wanneer laas het sy hom gesien? Met Kersfees het hy gesê hy kom nie huis toe nie, hy gaan Bosveld toe om by vriende te kuier.

Sy weet wat dit is; dis nie oor vriende of die Bosveld nie, dis die pyn oor Doringboom. Die plaas wat onder hulle hande uit is ná Jannes dood. Die plaas wat Petrus wou kom boer nadat hy klaargemaak het met ’n BSc in Bewaringsekologie. Hy het soveel nuwe planne gehad, impakstudies wat hy wou doen, die erosie in die afloopslote wat hy wou aanpak.

Sy druk die gedagtes weg; as sy daaraan begin dink, kom al die ou en bitter gedagtes terug. Die proteas wat ook haar kinders was, ’n eie stukkie veld wat sy omtower het in ’n blomparadys. Jannes wat haar, huiwerig eers, bygestaan het daarmee en dit toe van haar af weggevat en vir homself geneem het.

Daardie eerste dag toe sy die inkommers sien, het sy geweet. Hierdie is mense wat nooit die mas gaan opkom nie. Sukkelaars. Mense wat die een werk na die ander verloor het; ’n eie ou plasie kwytgeraak het, wie se broer en swaer hulle ingeloop het. Mense wat vir alles maar op die Ouvader vertrou, maar wat nie murg in die pype het om self iets gedoen te kry nie. Mense wat later by die plaasbidure hulle deemoe­digheid en hulpbehoewendheid hardop by die Here sit en uitkerm het. Sodat die bure begin praat het: Kan Jannes dan nie beter omsien na die man en vrou wat hy blyplek op die plaas gee nie?

Die deur klap; dis Bettie wat ’n mandjie vol wasgoed uitdra. Bettie moet die pot aan die kook hou; dis ses maande terug dat OuBen die beroerte gekry het en sy werk langsaan by Doringboomlaagte, Abel se vakansie- en wildplaas, was úit die hande wat nou slap op sy bene lê. Bedags sit hy in die stoel buite die platdakhuisie, sy oë leeg van die niksdoen. Bettie se kinders is baie, ses opgeskote seunskinders en ’n mei­sietjie, Kleinbet, maar hulle noem haar Nippie. Oor sy die laaste enetjie is, sê Bettie. OuBen sal nie weer kinders maak nie.

Waarvoor sy haar Petrus-kind altyd dankbaar sal bly, al sien sy hom nou byna nooit, is die feit dat hy die sake so goed bestuur het toe die plaas in die mark kom. Dat hy gesorg het dat hulle ’n stukkie van die grond wat ’n eie kaart en transport het, kon laat afsny.

“Vir Ma,” het hy gesê. “Dan kan Ma ’n gastehuis hier maak op dié stukkie grond, dit kan taamlik inbring as ons dit mooi inrig. En dan het Bettie darem ook nog werk. As dit later goed loop, kry Ma nog iemand om te help.

“Gelukkig loop die grond met ’n punt op boontoe, so daar is ’n stukkie berggrond ook waar die besoekers kan gaan stap en daar is water in die rotspoel, dis die belangrikste. Mense is deesdae mal daaroor om deur die Klein-Karoo te ry; die agterpaaie is almal wat 4x4-­voertuie het se kos. En met elke dorp wat deesdae ’n fees of ’n ding het, sal Ma nie ’n tekort aan gaste hê nie. Ons sal die meeste werkers moet laat gaan, dis nou maar soos dit is, maar hou vir Bettie, sy sal Ma baie kan help.”

“Vir wat sal Ma nou nog op ’n afgeleë stuk grond bly sit?!” Jakkie het gedink dis lawwigheid. “Was Ma nie lank genoeg van alles en almal afgesonder nie?”

Maar Petrus was reg. Hoe moeilik dit ook al aan die begin van haar en Jannes se huwelik was om gewoond te raak aan die wye stilte met net die klank van krieke en paddas saans, sy het haar versoen met alleen bly, alleen wees. Soms het sy verwonderd teruggekyk na die Tinneke wat op Barrydale kom skoolhou het. Die jong onderwyseres wat altyd van mense omring was, wóú wees; die meisie wat oor ’n na­week wanneer sy alleen in die skoolkoshuis agtergebly het, die skool­kinders huis toe en haar goeie vriendin Ester wat Engels gee ook êrens heen, haar siel uitgehuil het van eensaamheid.

Tot Jannes haar kom haal het, Doringboom toe.

Hoe bereid was sy nie om vir hom ’n maat te wees nie, om dinge saam met hom aan te pak nie. Vroeg saans het sy saam met hom na die skape in die klipkraal of na die klein wit boerbokkies gaan kyk, die sagte bruin oortjies tussen haar vingers gevryf. Maar die boerdery self was syne, net syne. Geen voorstel of woord van haar het ooit op goeie aarde geval nie.

Die proteas het haar lewe uiteindelik verander, haar ’n doel in die lewe laat kry nadat die kinders kosskool toe is. Die cynaroides het die kinders geword waarvoor sy kon sorg. In haar hart het sy die woorde onthou van die vos in Die klein prinsie: As jy ’n roos mak gemaak het, moet jy vir hom sorg. En dit snags woordeloos gefluister wanneer Jannes in sy kussing lê en snork het, geweet hy het haar mak gemaak, en haar toe aan die woestyn oorgelaat.

Fôkop, dis alles net ’n fôkop!

Dis die skerpbek-African Grey op die staander in die hoek van die kombuis wat een van sy geliefkoosde frases uitkrys. Jannes het die voël op ’n keer gekry by een van die inkommerboere wat na ’n jaar of twee weer padgegee het. Hy was in sy skik met die voël se woordeskat en het hom nog ’n paar van sy eie uitdrukkings ook geleer. Die papegaai se klagtes help haar soms om te lag, om die droewigheid en die verlange te skei van die vreugde wat sy in die paar jaar van die blomme gehad het. Verlang sal sy altyd na die pienk en rooi en waswit blomme. Maar daar is ’n tyd om te rou, en daar is ’n tyd om jou kop op te lig. Om jou liefde vir die mooi en edele om te sit in dit wat noodsaaklik is. Brood op die tafel. Soos Petrus haar oor en oor vertel het.

Dit het lank geneem daardie jare om Jannes te oortuig en nog ’n hele lang tyd daarna om die blomme gevestig te kry. Dit was ’n paar jaar voordat sy sou kon pluk. Sy het kuikens gekoop intussen, ’n hoen­derboerdery aan die gang gekry wat geld sou inbring sodat sy die plante kon koop en vir Jannes kon vra om die grond te rip. Geweet hy sou reken ’n besigheid is ’n besigheid en ’n boerdery nog méér. Maar sy was meer as bereid om vir die diesel en arbeid te betaal.

Gelukkig was die grond vanself suur genoeg; sy het nie nodig gehad om enigiets te laat byvoeg nie. En humus. Die mis wat Jannes aan mense in die omgewing verkoop het, kon sy geredelik teen ’n afslagprys in die kraal gaan optel.

“Asseblief,” het sy Jannes twee weke voor die groot dag gevra, “kan ek die plaasbakkie kry vir die dag, ek wil self die plante gaan haal. Ek weet hulle kan dit laat aflewer, maar ek wil so graag sien hoe lyk dit by die kwekery.

“Sy, die kweker, sê sy het ook ’n klompie boeke en aantekeninge vir my. Daar is repens-plantjies wat nog klein is wat ek teen die wind wil beskerm en daar is geelbosse waarna ek ook wil kyk. Die vrou sê dis ’n goeie idee, want hulle gebruik dit as vullers; mense wil die bosse só koop dat jy dit net so in ’n pot kan sit. En later, as ek uitbrei, sal dit my goed te staan kom. Asseblief?”

Hy het sy oë hemelwaarts geslaan, niks gesê nie. Sy het geweet hy sien syfers en die prys van die brandstof, die slytasie, die ongerief wat hy sou moes verduur vir die dag. Sy het gewag tot dit aand was, toe langs hom in die bed ingeskuif, en weer gevra. Met haar hand op sy bors.

Hy het ja gesê. En dat sy dadelik huis toe moet kom en nie nog langs die pad by winkels ook aangaan nie; hy het die bakkie die aand weer nodig om na ’n melkprodusente-vergadering te gaan. Sy het geknik, hom nie daarop gewys dat hy ook die ander bakkie, die dubbelkajuit, kon gebruik nie. Geweet hy sou sê die ding is te swaar op diesel; dat sy mos weet hulle gebruik dit net vir kerk toe gaan en wanneer die kinders van die koshuis af by die huis is.

Dis donkernag toe sy die oggend opstaan, die luggie is koel. Met die inklimslag in die bakkie draai sy eers weer terug huis toe om ’n warm ding te gaan kry. In die verbygaan druk sy ’n soen op Jannes se kaalwordende kop waar hy by die tafel sit en koffie drink.

“Dankie,” sê sy voordat sy by die deur uitloop. “Jy sal sien – dit gaan ’n sukses wees.”

Die grondpad is sleg; die streekdiensteraad doen lankal nie meer moeite om die plaaspaaie te onderhou nie.

In die lug wat ligblou begin deurskemer, sien sy ’n bokkie teen een van die drade staan. ’n Steenbokkie. Jannes word radeloos wanneer die wildsbokke die wingerd so aftop. Hy en Petrus en Jakkie vat soms snags oor naweke die bakkie en probeer die kwaaddoeners vastrek. Agterna word die slagwerk in die stoor gedoen.

Sy kon nooit kyk nie. Nie na die dooie oë van die bok nie en ook nie na die bloederige derms en binnegoed nie. “Maar jy eet darem die vleis,” het Jannes met ’n skewe trek om die mond aan die beginjare van hulle huwelik gesê. “ ’n Boervrou moenie grillerig wees vir bloed nie, jy sal moet leer om harder te word. Kyk, die kinders staan dan by as ek slag, hoekom is jou murg so waterig?” Sy het die klank van haar skoonpa se stem in sy woorde gehoor.

By die aansluiting waar die teerpad begin, op pad na ’n nuwe lewe wat sy vir haarself gaan begin met die proteaplantjies, voel sy hoe dit lig word in haar, ’n seepborrel wat uit ’n draadvormpie skiet en al hoër styg. Uiteindelik gaan sy ’n eie besigheidjie hê. Vir die geld, wat altyd nodig is, maar ook vir die genoegdoening van iets te hê om te dóén. Om waarde te hê, nie altyd te voel sy is ’n nuttelose aangenaaide lap nie.

Haar skoonouers, toe reeds dorp toe getrek, het destyds met kwalik verborge misnoeë gekyk na die eertydse skoolbibliotekaresse wat op die plaas aan hulle seun se sy wou kom staan. “Nou toe nou! Wat sal Horak sê?!” het Jannes se ma skepties laat val toe hulle die middag die nuus van die voorgenome verlowing en troue meegedeel het.

Tinneke het haar bes gedoen. Gemaak of sy die twyfel in die ou mense se oë nie sien nie; of sy die onderlangse gepraat van Jannes se suster en haar man, ook ’n boer van die Groot-Karoo, tydens vakansies op die plaas nie gehoor het nie.

Toe die kinders skool toe is, koshuis toe, was daar dae dat sy nie wou opstaan nie. Dae dat sy haar kop toegetrek het onder die duvet en nie kans gesien het om die telefoon met sy twee lang luie en twee kortes op te tel nie. Dit het gevoel of daar niks meer van haarself oor was nie. Haar enigste doel in die lewe was om soggens, smiddags en saans kos op die tafel te sit.

Drie dae in die week het sy iemand gehad om haar in die huis te help en die was- en strykwerk te doen. Daarvoor was sy Jannes dankbaar, want sonder elektrisiteit het sy soms moedeloos oor ’n bondel doeke van die kleintjies gestaan. Maar blyer nog was sy vir die ander asem, die bietjie gesels, as vir die werk wat Klaartjie in die plaashuis gedoen het.

In die jare op die plaas het sy genoeg tyd gekry om te lees, haar te verdiep in alles wat sy begeer het om te lees toe sy nog die skoolbiblio­teek behartig het, maar nie tyd daarvoor gehad het nie. Maar haar lees, ver van ander mense met wie sy kon praat, het ’n vlug uit die werklikheid geword eerder as wat dit ’n soeke na kennis was. Wanneer sy gelees het van karakters in ander plekke, ander omstandighede, het sy haar eie ingeperktheid vergeet. Dan was sy saam met die mense in die boeke op húlle plekke. Maar wanneer sy teruggekeer het uit die verbeelde werklikheid, was die stilte om haar ’n groot sambreel. Iets wat haar nie beskerm het teen elemente nie, maar afgeskerm het van die milde reën van kontak met ander mense.

“Jy bederf die bruingoed met dié dat jy hulle so aan hulleself oorlaat,” het haar skoonma gesê wanneer hulle ’n naweek op die plaas kom kuier en gesien het hoe Tinneke Klaartjie haar eie gang laat gaan met die skoonmaak en spens regpak. “Jy sal nog leer, ’n mens moet tóésluit – jy kom nie van ’n plaas af nie, jy sal moet leer by die ander boervroue!”

Sy het haar skoonma se afwysende woorde by die een oor laat ingaan en by die ander een uit. Die oggend Weskus toe, op pad na die kwekery, het sy die bakkie se ruite by die begin van die teerpad oopgemaak dat die wind kon deurwaai. In haar gedagtes het sy gesien hoe haar stuk­kie grond met die blomme sou lyk; hoe sy tussen die rye sou deurstap, sou kyk na elke plant, sou seker maak dat hulle nie siektes het nie, kyk of die blomme reg was vir pluk. Sy sou beheer kry oor haar lewe.

En sy het. Haar blomme het ’n bron van inkomste geword. ’n Bron van trots, maar veral ’n manier van leef. Totdat Boet Stander aan Jannes begin karring het. Hierdie man van Ladismith het dit dan nou só sleg getref – kan hy en Jannes dan nie maar vir Doors Heyman help nie? Hy het nog altyd net die gatkant van die lewe gesien. As hulle drie nou ’n maatskappy kon stig, dan kon hulle uitbrei en die proteabesigheid baie groter maak. Doors kan die fisieke werk doen, hy en sy vrou, Henna. Jannes kan die grond en die geleentheid bied en Boet sal geld insteek.

“Néé.” Dit was haar antwoord toe Jannes die aand by die huis kom en met ’n glas brandewyn in die hand met Boet se voorstel vorendag kom. “Julle gaan my uitskuif, ek sien dit nou al. Dis mý besigheid, ek het dit opgebou; ek soek nie ander mense daar nie.”

Op die ou end het hy haar oorrompel. Met sy manier van praat, sy opnoem van hoe swak die markte vir die pere en die perskes en pruime was. Dis net die melk wat hom maandeliks help om kop bo water te hou. As hulle die blomboerdery kan uitbrei én boonop medemenslikheid teenoor Doors en sy vrou betoon, is dit tog vir almal ’n bonus. ’n Mens moet ook doen wat die kerk van jou vra. En sy, Tinneke, sal tog nog altyd die helfte van die wins wat na Jannes se kant toe kom, kry. Veel meer as wat sy tot op hede toe uit die besigheid gemaak het.

“Ek wil hulle eers ontmoet,” het sy uiteindelik gesê. “Ek wil weet wie in my besigheid betrokke gaan wees. Vir Boet Stander ken ek net van sien en hierdie ander man, van hom weet ek niks.”

Dit was ’n Saterdagoggend in die laatsomer. Die wolke bo die plaas was swanger met vog; in die huis was dit bedompig en donker. Vir Tinneke het dit gevoel soos kerk; almal was styf en stram en niemand behalwe Boet Stander het veel gepraat nie. Sy self kon dit moeilik oor haar lippe kry om te vra of hulle koffie of tee wou drink. Haar keel het gevoel of daar dwarsstokke in gesteek was, soos die stokkies waar­mee Jannes die jong peerbome se takkies uitmekaar dwing om wyer te sprei.

“Ek sê jou, dit gaan nie werk nie,” het sy gesê terwyl sy en Jannes later die mense oor die werf sien wegry het. “Hierdie Doors en Henna, ek sê vir jou vandag, dis moeilikheid. Hoekom het niks nog ooit vir hulle uitgewerk nie? Die man is vir die hoeveelste keer uit sy werk geskop. Kan dit nou regtig elke keer die werkgewer se skuld wees? En die storie van sy broer wat hom bedrieg het met die stukkie grond – wie weet wat die broer se storie is?”

In haar hart het sy siek gevoel oordat sy so onbarmhartig was, maar daar was iets in die Heymans wat gemaak het dat sy ’n fisieke afkeer gevoel het. Skroomvallig het hulle daar gesit. Die lang man met die groot grys Bennie Boekwurm-oë agter die dikraambril, stamelend en verduidelikend, en die vrou met neergeslane oë wat vertel het hoe hulle maar altyd in al die moeilike omstandighede op die Ouvader vertrou het. Hulle sou so dankbaar wees as hulle net weer êrens ’n begin kon maak. As die Ouvader hulle nou maar net weer kon help …

Sy het ’n weersin gevoel. En skuld. En woede. Jannes wou haar deel maak van iets waaraan sy nie met ’n tang wou vat nie. Sy wou die mense nie eens koffie gee nie, wat nog te sê by haar geliefde proteas toelaat.

“Nee,” het sy weer die aand voor hulle gaan slaap, gesê, “ek sien nie kans daarvoor nie, Jannes. My antwoord is nee. En jý is ook nie die Ouvader nie.”

Hy het na haar gekyk. Sy skouers was opgetrek soos een wat wil sê dat hy dit nie kon verhelp nie. “Per slot van sake is dit my grond, Tin­neke. Ek is rentmeester van dit wat ek geërf het van my pa. En ek is die een wat op die ou end moet rekenskap gee.”