Читать книгу My naam is Prins, ek slaap met die lig aan - Christine Barkhuizen-le Roux - Страница 7

Maart 1971 – Appelbos, Langkloof

Dit het herfs geword. Sy ma se mooiste seisoen. Oom Gawie het laatmiddag kom koffie drink. “Jy moet weer vrou vat, Frederik, dis jou enigste behoud, én Deon en Kobussie s’n.”

Die woorde spat soos modder deur ’n sifdeur op Deon en Kobus waar hulle in die skemer om die hoek van die stoep sit en luister.

Kobus is nog so klein. Deon trek hom nader, sit sy arm om die skerp skouertjies. Hy fluister die dominee se woorde toe hulle ma begrawe is: “‘Ek sal jou nooit begewe of verlaat nie.’ Onthou dit. Jy is my boetie, Kabous.”

Twee Sondae daarna staan Pa Frederik vroeg in die kamerdeur. “Gaan was en trek julle beste klere aan; ons gaan kerk toe.”

Die derde keer dat hulle kerk toe gaan, stel dominee Vos die weduwee aan hulle pa bekend – ’n tannie met drie klein dogtertjies. Toe hy en Kobus weer sien, trou hulle pa sommer ’n maand daarna met haar.

Sy praat mooi met hulle twee seuns ook, maar dis haar dogtertjies wat nou op sy pa se skoot sit as hy saans uitval. Deon en Kobus slaap op ’n matras in die voorhuis van die tweeslaapkamerhuis.

Die droogte raak erger; oom Gawie kan nie meer elke maand dieselfde loon betaal as vroeër nie. Sy pa word al hoe stiller en maerder.

Die aand ná ete toe hulle klaar gewas het in die sinkkom, roep hy sy twee seuntjies kombuis toe. Tannie Let sit styf teen hulle pa, sy hou sy hand vas. Hulle pa vat ’n paar teue aan sy pyp. “Dis nie maklik vir my om vanaand …” Hy bly stil, skraap sy keel. “Ek en tannie Let …”

“Kinders,” vat tannie Let oor toe hulle pa nie verder kan praat nie, “ek en julle pa het gepraat – hiernatoe, soontoe, maar dit kan nie anders nie. Die droogte maak dat ons nie al vyf kinders onderdak kan hou nie, al wil ons ook hoe graag.”

Dis ’n koue oggend in Junie toe oom Gawie hulle wegbring stasie toe. Tannie Let gee vir hulle elkeen ’n pakkie toebroodjies in bruinpapier en ’n appel in die hand. “Onthou, kinders, julle kan nog altyd lang vakansies huis toe kom. Intussen sal Liewe Jesus mooi na julle kyk, Hy is ’n mens se enigste troos. Onthou julle gebedjies elke aand.” Tannie Let vryf oor hulle koppe.

Die stasiegebou is geelwit; die spoorlyne swart, dit ruik na yster en rook. Oom Gawie druk die twee kaartjies in sý hand, want hy is die oudste. Dan neem hy hulle na die kondukteur. “Mooi kyk na jou boetie, my kind. Alles sal goed uitwerk, vertrou net op ons almagtige Vader. Hy sal na julle omsien.”

Die lokomotief stoom die stasie binne en fluit skril. Die rook uit die skoorsteen is groot donderwolke wat opsteek. Die trein ruk. Tjoekepaf-tjoekepaf … Weg neem dit hulle, weg, weg, weg …

* * *

Dis al drie dae sedert die ontmoeting in die Stellenbosch Hotel. Snags lê Deon wakker; hy dink aan Liezl in die kamer langs syne, sy kind wat haar bes doen om haar pa wat sy feitlik nooit geken het nie, te verstaan. Maar die duiwels wat hy gedink het hy besweer het, dans om sy bed in die blou middernagure.

Wanneer sy hand teen sy nek opbeweeg, dwing hy dit met alles waartoe hy in staat is, weer af, weg van die rou geplukte onderste stukkie aan sy skedel.

Wat sal doktor Corinne besluit? Sal sy kans sien? Die feit dat Liezl saamgaan, sal dit vir haar makliker maak om ja te sê, glo hy.

Hy voel die spiere in sy wange in ’n glimlag trek; nooit gedink sy kind sal eendag vir hom ’n chaperone wees nie!

* * *

Corinne tik Siegfried se nommer in. “Sieg! Ek is op die punt om ja te sê vir iets, maar ek is bang dis die verkeerde ding!” val sy met die deur in die huis toe hy antwoord. “Daardie pasiënt van my van destyds – die een wat jy nou nog sien, Deon de Swardt – hy het my iets gevra wat ek nie kan weier nie, maar as ek ja sê, veroorsaak ek vir myself ook ’n groot dilemma.”

“Ek hoor wat jy sê,” antwoord Sieg toe sy ’n paar minute gepraat het en die koppie lou koffie voor haar optel. “Ek hoor ook dat daar goed is wat jy nié sê nie. Maar ek kan nie vir jou besluit nie. Ek het geen etiese beswaar dat jy saam met Deon gaan nie, dis heeltemal aanvaarbaar dat jy hom vergesel ná dié lang tyd wat jy nie gepraktiseer het nie. Maar dan mag jy nooit weer in die toekoms sy berader wees nie – dit weet jy.

“En as jy wel saam met hom gaan, onthou: jy kan my enige tyd bel as jy dalk ’n oor nodig kry. Ek mag jou kollega en ’n berader wees, maar ek bly ook jou vriend.

“Belangrik: speel oop kaarte met Frank – sê waarheen jy gaan en probeer hom oorreed om ook saam te gaan.”

Sy weet sy gaan nie kan weier nie; sy’t geweet vanaf die oomblik toe Deon die naam van die dorp genoem het. Daar is niks wat sy nie sal doen om Frank terug te bring uit die halfdonkerte waarin hy hom die afgelope jare bevind nie. En sonder dat Deon dit weet, het hy vir haar ’n sleutel gegee – en sy sal die regte sleutelgat moet vind om die kamer oop te sluit.

* * *

Frank sit vir ’n verandering in die sitkamer en lees. Sy loer na die titel van die boek. Dis nog iets wat verander het – anders as tevore, toe hy byna net teologiese boeke gelees het, het hy die afgelope jare begin om Colin Forbes, John Grisham, selfs Stephen King te verslind.

Sy gaan maak koffie, neem dit vir hom saam met van die beskuit wat sy in die week gebak het.

“Frank, daar is iets waaroor ek met jou wil praat. Dis belangrik.”

Hy kyk op van sy boek. “Hmm?” Hy vat die beker koffie en een van die beskuite voor hy met ’n glimlag om sy mond vra: “Iets waarmee ek kan help?”

Haar hart wil regop spring. Frank is in ’n besonder goeie bui en nou gaan sy hom met ’n vuurwarm yster in sy hart brand.

Sy doop een van die beskuite in haar eie koffie. “Daar is ’n pasiënt van vroeër wat my ’n baie groot guns gevra het – om saam te gaan op ’n terugreis na sy verlede. Dit sal my so vyf, ses dae neem om uit en tuis te wees.”

Hy kyk haar vraend aan. “Hoekom nou, Corinne? Jy’t dan juis die sabbatical geneem sodat jy kan wegkom van alles wat jou so teister?”

Maar jou optrede is een van die goed wat my teister, sê sy in haar gedagtes. En dis vir jóú wat ek dit wil doen, vir ons huwelik, meer as enigiets anders.

“Is dit regtig jou verantwoordelikheid? Kan die persoon nie iemand anders kry nie? Jy weet oom Petrus het weer ’n ligte hartaanval gehad, en tannie Susan gaan ons dalk nodig kry.” Sy sien hoe die frons langs die letsel bo sy oog inkeep.

“Die ding is, Frank,” antwoord sy op egalige toon, “die persoon se dogter, van wie hy baie jare vervreem was, is nou terug in sy lewe – en dis belangrik dat sy moet verstaan waardeur haar pa is om hulle verhouding heeltemal te herstel. Maar daar is nie iemand met genoeg kennis wat hom sal kan help as hy weer terugval nie.”

“Ek weet darem nie – jy praktiseer nou wel nie op die oomblik nie, maar jy weet ’n mens moet jou professionele lewe en jou privaat lewe uitmekaar hou. Dis iets wat ek ook moet toepas.”

“Ek weet.” Sy staan op, loop tot agter sy stoel en sit haar hand teen sy nek. “Dis net, hierdie persoon het deur diep waters gegaan, verdrink-diep, Frank. Ek kan nie weier nie.”

Sy haal drie keer diep asem. “Daar is twee goed wat ek jou wil vra, en ek bid in my hart dat jy sal ja sê. Die een ding is: Sal jy my jou seën gee op hierdie reis? En die ander ding is: Wil jy nie saamkom nie? Asseblief?”

Hy kyk haar ongelowig aan. “Corinne? Ons het aan die begin besluit om my lidmate en jou pasiënte se lewens apart te hou van ons eie lewe. Wat gaan aan dat jy my nou wil saamneem op so ’n tog?”

Sy kyk af na haar hande: haar vingers is wit soos sy hulle inmekaargestrengel het. Die woorde wat sy dink, wil nie oor haar tong kom nie. As sy net die regte manier gehad het om hulle uit te spreek!

“Dis ’n slegte tyd, my vrou, jy weet dit. Waarnatoe moet jy die persoon vergesel? Dalk kan ons later ’n vakansie op ons eie beplan? Dit sal my ook goed doen, veral noudat ek so vas is met die ouman. Hulle eie kinders verroer g’n vinger om hulle ouers te help nie. Hoe kan ek hom nou ook sommer net los?” Frank hou sy hand uit na haar. “Wat gaan aan, Corinne? Daar’s iets wat jy my nie vertel nie.”

* * *

Agterna sit sy onder die oorgooikombersie op die bed in haar studeerkamer en laat sy woorde oor en oor deur haar kop speel. Hardop herhaal sy die sin wat sy saggies gesê het: “Eintlik wil ek hê jy moet saamgaan, Frank, want die man wat gevra het ek moet hom vergesel, hy kom van jou plek af – Skuilkranz.”

Die res van haar betoog, haar motivering, het in haar mond agtergebly toe hy opspring.

“Oor my dooie liggaam! Jy’t niks daar te soek nie. Ek sal jou self soontoe neem as jy dan soontoe móét gaan, maar nié saam met hierdie man nie! Wat is sy naam? Wanneer was hy daar op skool? Wat sal die mense sê as hulle moet weet hulle predikant se vrou flenter die Oos-Kaap in saam met ’n ander man!”

Sy was nie verbaas oor sy reaksie nie, maar sy heftigheid het haar nog sterker laat vermoed dat die legkaartstukke wat sy inmekaarpas, ’n prentjie begin vorm.

Onthou, my kind, daar is twee nodig om te baklei, hoor sy weer haar ma se woorde wat die grimmigheid in hulle huis moes afkeer.

“Asseblief, Frank, moenie kwaad wees nie? Ek bekommer my oor jou, oor ons. Dit sal my dalk ook help om ’n bietjie afstand te kry. En ek sal mos nie alleen saam met hom wees nie; sy dogter gaan saam. Anders sou ek dit nooit oorweeg het nie.”

Hy’t sy middel- en ringvingers weerskante teen sy slape gedruk. “Jy kon darem eers met my gepraat het!”

* * *

Twee jaar gelede, die dag toe sy haar sabbatical aangekondig het, het Joshua haar vasgepen met sy oë. “Wat is dit met Ma?” Hy en Gerdus het die Sondagmiddag by hulle kom eet en hy het haar sit en bekyk asof sy ’n vreemde spesie was. “Ma kyk so anders? So asof Ma iets sien wat Ma nog nie vantevore raakgesien het nie, of soek na iets wat Ma nie kan kry nie.”

“Jy’s sommer laf,” het sy gesê, “dis maar my pasiënte en hulle probleme wat my soms nie kan los nie.” In die stilligheid het sy gedink: Vader weet, ’n mens se kinders sien alles raak! Een van haar kollegas het op ’n keer gesê: “Jou kinders kyk jou uit vandat hulle die dag hulle oë oopmaak – daar is niemand wat jou so goed ken soos jou kind nie.”

Sy het nie beplan om dit tydens die ete te doen nie, maar Joshua se opmerking het haar die gaping gegee en haar verder laat praat.

Sy’t haar bord weggeskuif. “Frank,” het sy na sy kant toe gesê, bang vir wat kan volg, “ek het met Sieg gepraat; ek voel asof ek dinge glad nie meer kan hanteer op die oomblik nie. Dié ding van my pasiënt se selfdood – ek kan nie teruggaan werk toe voor ek weer myself is nie; dit voel of ek ook terapie nodig het. Wil jy nie saam met my na Siegfried toe gaan nie, asseblief? Dan kan ons ’n bietjie praat, ek weet daar’s goed wat aan jou ook knaag.”

Joshua het eerste gereageer. “Má?” Die ongeloof het breed oor sy voorkop gerimpel. “Ma is dan altyd so in beheer?”

“Corinne, as jy met jou kollega wil praat, doen dit dan, maar los my daaruit. Ek sal my sake self uitsorteer, ek is immers ook ’n pastorale berader! En buitendien, as jy oor sulke goed wil praat, doen dit dan wanneer die kinders nie by is nie.” Frank het sy stoel geïrriteerd agteruit geskuif.

Frank, wou sy antwoord, maar die woorde het op haar tong bly lê, ek lê wakker oor jou. En dis nie soseer oor die drank wat ek bekommerd is nie, dis oor hoekom dit so geraak het.

Sy’t dit nie gesê nie. Net: “Ai, Frank, ek is lief vir jou. Maar ook dit word geskaad deur hoe ek op die oomblik, en al vir ’n hele tyd lank, voel. Gun my net die kans om myself weer in rat te kry.”

“Maar hoekom kan jy nie dit wat jou opeet met my bepraat nie?” Die are in haar dominee-man se nek het gebult.

* * *

Noudat Frank die kwaad uit hom uitgespoeg het, sit en kyk hy na haar asof hy ’n hond is wat ’n onverdiende skop gekry het.

“Corinne, kon jy nie darem maar ’n ander tyd gekies het om hierdie reis saam met ’n vreemdeling aan te pak nie? Die ouman is nog steeds baie swak.”

Sy sit haar hand op sy arm wat op die tafel lê. “Frank, daar’s iets wat my baie lankal pla: hoekom praat jy so van ‘die ouman’? Toe ek hom ontmoet het, het jy hom altyd ‘oom Petrus’ genoem, en dit voel vir my so naar en asof jy wrewelrig is as jy so oneerbiedig van hom praat. Maar in elk geval, dit daar gelaat, oom Petrus is nie die enigste mens wat hulp nodig het nie.”

“Jinne, Corinne, al my tydgenote praat maar so van hulle pa’s – dis nie neerhalend nie! En ek kan jou seker nie keer om te gaan nie,” sê hy gesmoord.

“Ek het jou van die begin af ondersteun in dit wat jy gekies het as studierigting en jou beroep, maar nou laat jy my in die steek terwyl ek jou nodig het.” Hy stoot die halfgedrinkte beker koffie van hom af weg. “Ek gaan studeerkamer toe.”

Sy hoor hoe hy die laai agter die soliede houtdeur met ’n harde ruk ooptrek; sy “private stash”, soos Joshua dit noem, uithaal. Die silwerflessie wat sy destyds, onbewus van wat nog kom, een Kersfees vir hom gegee het.

Hy’t die aand vroeër bed toe gekom as gewoonlik. Sy kon sy asem ruik, maar nie so erg dat sy haar weggedraai het van hom af nie.

“Toe jy vanmiddag gesê het jy’s nog lief vir my – ek het dit nie vir jou teruggesê nie,” het hy teen haar skouer gefluister, “maar ek ís. Regtig.”

Hy’t haar nader getrek, sy kon hom teen haar lyf voel. Hoe lank gelede was dit dat daar iets so sag en mooi vir haar uit sy mond gekom het?

Versigtig, ongemerk, het sy die nattigheid wat uit haar ooghoeke kruip met haar vinger weggevee en nog digter teen hom aangeskuif.

* * *

“Ek sal Liezl vra om dadelik op die internet te kyk vir blyplek,” sê Deon toe sy hom bel om te sê sy sal saamgaan. “En hierdie tyd van die jaar sal dit warm wees daar, jy hoef net ligte dragoed saam te neem.”

Sy aarsel voor sy verder praat, weet dit wat volg kan hom ontstig, maar weet ook sy moet dit sê; hy moenie agterna uitvind dat sy nog ’n motief gehad het nie.

“Deon, voor ons dit vasmaak, is daar iets wat ek jou moet sê. En as jy dan besluit jy wil nie meer hê ek moet saamgaan nie, sal ek dit heeltemal verstaan.”

Hy bly ’n oomblik stil, vra dan: “Wat is dit?”

“Die ding is,” begin sy, “ek sal saam met jou gaan omdat jy voel ek is vir jou ’n soort veiligheidsnet, al is ek ook maar effens broos in hierdie tyd. Ek hoop maar ek kan jou die ondersteuning bied wat jy nodig het. Maar daar’s nog ’n rede.”

Sy stem is huiwerig toe hy vra: “Dok? Is dit iets wat my raak?”

“Nee, nie direk nie,” antwoord sy, die selfoon natgesweet in haar hand.

“Maar, Deon, iewers in die tyd wat ek jou berader was – daar was goed waaroor ons in die sessies gepraat het wat my laat voel het dat ek my eie man ook beter begin verstaan. Ek dink dat ek dalk meer insig sal kry in dié ding wat soos ’n doring in hom sweer as ek saam met jou en Liezl gaan. Hy weier om met my te praat en hy wil ook nie saamgaan nie, maar ek wil probeer.”

Vir ’n paar oomblikke is daar net ’n suisgeluid. Dan sê hy: “Dis reg so, dok. Ek verstaan. Ek wil nogtans graag hê dat jy saamgaan.” Sy stem klink egalig en nie of hy ontsteld is nie.

Toe sy klaar met Deon gepraat het, begin sy rondkyk vir sy lêer. Haar rekenaar, ’n handboek of twee tesame met haar digitale opnemer met die gesprekke wat sy deur jare opgeneem het, is alles bymekaar op die lessenaar.

Die atmosfeer is ekstra stram tussen haar en Frank. Sy weet hy gáán haar nie toelaat in die diepste van sy binneste nie, nou nog minder as tevore. Hy omring hom voortdurend met ’n aura van onsigbare ystervarkpenne wat waarsku: bly weg!

Sy bel vir Sieg: “Ek het besluit,” sê sy terwyl sy die sweet met haar een hand van haar voorkop afvee. “Hierdie is my kans om uit te kom by wat Frank so gespanne maak.”

Voor sy gaan slaap, bel sy vir Hannelie, in die hoop dat haar suster die lewe beter kan ontrafel as syself.

“Sus, jy was nog altyd impulsief. Ek kan jou nie keer nie, jy gaan in elk geval jou eie kop volg. I wish you well! As jy tyd het, kom maak nog ’n draai voor jy gaan?”

Die wete dat sy altyd op Hannelie kan terugval, laat die hartkloppings in haar keel effens bedaar.

* * *

Deon het feitlik binne ’n uur nadat sy die dag gebel het, gewhatsapp om te sê Liezl het die akkommodasie gereël, ook om in P.E. oor te slaap voor hulle verder ry na Skuilkranz.

Teen nege-uur die oggend wat hulle vertrek is sy klaar gestort; sy trek haar donkergroen langbroek en netjiese strepies-langmoubloes aan. Daarby ’n ligte somersbaadjie – professionele drag wat die boodskap moet oordra: ek is seker van myself, ek is in beheer.

Toe sy haar bagasie reeds ingelaai het, gaan sit sy die telefoonnommer van die gastehuis in Skuilkranz op die kombuistafel neer.

Frank kom haastig die trappies afgestrompel, die vorige dag se gekreukelde hemp en bruin broek steeds aan sy ongewaste lyf. “Hemel, Corinne, weet jy wat jy aanvang? En verdomp, die Toyota ook nog! Jy weet die ouman het dit nog destyds vir my gekoop!”

Sy kan die whiskey aan hom ruik. Ná die paar dae waarin hy dit moes verwerk dat sy tóg saam met Deon en sy dogter gaan, al is dit teen sy sin, het hy weer eens laatnag bed toe gekom. Hy’t rondgerol, gekreun en deurmekaar gemompel in sy slaap. Later het sy opgestaan en in haar studeerkamer op die smal bedjie gaan lê.

In die vroegoggendluggie moet sy haar inhou om nie haar eie onsekerheid van baie jare, die toenemende argwaan van so lank in woorde om te sit nie. “Hene, Frank,” probeer sy paai, “ons is mos darem nie só met mekaar nie? As jy nóú vir my sê jy gaan saam, dan bel ek die twee en sê ons stel die reis met ’n dag of twee uit. En wat die Toyota betref – jy weet mos ek het die Subaru vir Gerdus geleen terwyl sy motor nog by die garage is. Ons het dan ooreengekom dat ek intussen die Toyota gebruik. En jy het nog die Fortuner om mee te ry.”

Hy draai om sonder om te groet, struikel teen die trappe op en klap die voordeur so hard agter hom toe dat die gekleurde vensters langs die deur rittel. Terug na sy studeerkamer, na die laai waarin sy vergeet lê.

Sy wil agter hom aanhardloop, haar arms om hom sit, hom smeek om net daar saam met haar op die mat te gaan sit en die jakkalse wat sy hart stuk vir stuk uitvreet, vir haar te wys. Saam-saam sal hulle hulle uitroei, totdat hy op ’n dag nie meer nodig sal hê om hulle in whiskey te verdrink nie.

Hoe meer sy daaroor nadink, hoe meer besef sy dit is nadat hy sy grootmaakouers na die reünie geneem het dat hy so anders geword het. En dit is die afgelope drie jaar, sedert die ouman se eerste hartaanval, dat hy so verbete selfdestruktief begin leef het. Sy hoor in haar gedagtes die bekende geluide wanneer hy homself opsluit in sy heiligdom: venster toe, boekekas toe, deurtjie oop, lessenaar toe, laai toe, glas toe. ’n Nooit voltooide marathon.

By die kothuis omtrent halfpad in Somerset-Wes se rigting hou sy stil. Dis ’n ou arbeidershuisie, onlangs met nuwe riet gedek. Deon en Liezl staan reeds op die voorstoep; hy lyk kraakvars in ligte chino’s en ’n wit hemp. Sy tas is groter as wat ’n mens van ’n man sou verwag, maar vir hom is twee, selfs drie maal skoon aantrek op ’n dag die norm.

Sy tred is heelwat vaster as toe sy hom daardie eerste middag in haar praktyk gesien het, maar haar geoefende oog sien die effense bewing raak. Hy kom aangestap. “Môre, dok,” groet hy. Hy loop voor na die passasierskant en sit sy tas op die agterste sitplek. “Is dit goed, kan hy maar hier lê, sal dit nie vuilmaak nie?”

Sy knik. “Ja, natuurlik, die kar het al baie natgeswete seuns en hulle toksakke rondgery!”

Hy maak die linkervoordeur oop en dan weer toe. “Ek is nou weer hier, ek moet net gou iets gaan doen,” sê hy gehaas deur die oopgedraaide ruit.

“Ek wag vir jou.”

Ai tog, sy moet dink voor sy praat! Die verwysing na die sweetlywe … Deon het die dag in die hotel gesê hy het die handewassery grootliks oorkom; sy moet hom nie nou terugdwing na waar hy was vóór die terapie en die kliniek nie. Sy kyk hom agterna, hoe hy haastig terugloop huis toe.

“Dit gaan eintlik goed met hom, dink ek.” Liezl het by die deur agter haar ingeklim en leun vorentoe. “Ek squat nou darem al ’n hele rukkie by hom en hy’t my ’n klomp goed vertel. Dit moes vir hom heluit erg gewees het. Ek probeer steeds verstaan, maar net van die bietjie wat hy al gesê het – ek dink hy’s regtig op ’n beter plek as wat hy was. Dis ook eers noudat hy weet hy gaan terug, dat sy vrese en die handewassery weer erger geword het.”

Corinne gee ’n suggie. “Ek is bly jy sê my. Selfs nou nog, nadat ek hom so lank nie gesien het nie, bekommer ek my.”

Sy praat nie verder nie. Sy’t instinktief besluit om van die begin af openlik met Liezl te wees. En as die meisie later wel sielkunde as rigting kies, kan sy met hierdie reis ook die professionele kant daarvan ervaar.

Maar sy wonder: sal die kind haar pa kan sien soos wat sy hom gesien het – die klein seuntjie daar onder die buitestort by die see, die man wat na hom staan en kyk. En kýk. Sy sien die rilling deur sy lyf gaan soos sy dit so baie maal tydens hulle sessies gesien het. Selfs noudat hy al soveel beter is, het hy die dag by die Stellenbosch Hotel gesê hy hoor steeds voetstappe in sy slaap. Wág hy. In die donker.

Deon asem diep uit toe hy langs Corinne op die sitplek neersyg. “Hemel, dok, voor die drang kom, voel ek weer die haat teen myself, die selfbejammering en my eie willoosheid alles tegelyk. Dis eers wanneer ek begin was dat dit beter raak, wat ek begin bedaar, maar dit gebeur darem baie minder as tevore, regtig,” sê hy. “Ek weet net nie of ek dit ooit heeltemal gaan oorwin nie.”

Corinne skakel die motor aan. “Obsessiewe kompulsiewe gedrag ís geneesbaar, dit het ek jou al vele kere gesê, en jy het ’n ver pad gekom. Jy kan trots voel op jouself, Deon. En noudat jy voel jy is gereed om die verlede vierkantig in die oë te kyk, gaan jy oor die laaste paar hekkies ook kom. Nie dat dit maklik gaan wees nie, maar dit is baie positief dat jy ook vir Liezl van dié dinge begin vertel het.”

Die pad oor Sir Lowryspas is besig. Ook hier is die koppe en velde kaal en swart. Dis stil in die kar. Deon praat nie; sy kan duidelik op sy gesig lees waarheen sy gedagtes dwaal. Liezl sit met oorfone aan in ’n wêreld van haar eie.

By Riversdal ry Corinne stadiger, vra of hulle nie honger is nie, maar Deon skud net sy kop. Sy hou nogtans stil. “Ek moet ’n draai gaan loop. Rek maar solank julle bene.”

Terwyl sy vir die wegneemkoffie wag, vang ’n opskrif op die voorblad van ’n koerant haar oog: “Onderwyser in die Noord-Kaap geskors oor seksdade met seuns”. Sy draai weg; vandag moet sy nie met so ’n berig by Deon aankom nie.

Sy gee vir hulle die koffie deur die venster aan en klim terug in die kar.

“Dankie,” sê Deon. “Jammer, dok, ek is nie die beste geselskap vir die langpad nie, maar terwyl ons ry, herleef ek weer alles, dag vir dag, week vir week. En ek het nie woorde nie; nie nou nie.”

Sy maak ’n gebaar na sy kant toe: Als reg, moet jou nie bekommer nie. Voeg in haar gedagtes by: Maar ís dit?

Sy weet: hierdie rit saam met Deon kan dalk haar eie lewe ook omvergooi. En nie net hare nie. In die truspieëltjie vang sy Liezl se oog. Sy’t haar verseker haar pa is baie beter, maar Corinne sien ook die vraagtekens in haar oë. Toe Sieg Deon na haar verwys het, het sy gewonder of sy werklik daarin sou slaag om hierdie man wat al soveel jare met depressie en OCD saamleef, so ver te kry om by die wortel van die kwaad uit te kom. Sou die terapie wat hulle in sulke gevalle met pasiënte doen, die gang van sy gedagtes kon herlei? Hy was so diep versonke in sy ellende.

Op pad Albertinia toe staan die aalwyne swart gebrand langs die pad, die bome skelette in die sandgrond. Oral staan werkershuisies turend met uitgerukte oë soos dié van ’n koning Lear, daar waar eers vensters was wat na buite kon kyk.

By Mosselbaai draai sy in. “Nou moet ons regtig iets eet, julle twee, dis nog ’n ent Port Elizabeth toe en ek het vanoggend net ’n stukkie beskuit saam met my koffie gehad.”

Deon het nog die hele pad skaars ’n woord gesê; net nou en dan na die swart landskap gekyk en een keer gemompel: “Hoe gaan die boere oorleef?”

Sy opmerking het Corinne verras. In hul sessies destyds het sy hom nooit iets hoor sê oor iemand anders se swaarkry of iets buite sy eie situasie nie. Hy besef dit dalk nie, maar dis nog ’n sprong vorentoe.

“Ons kan pizza kry, dan eet ons sommer in die ry, of wat sê jy, Deon? Ek het Wet Wipes hier voor in die paneelkissie. Liezl? Is dit reg met jou? Hulle skuif mos darem die pizza direk van die plaat in die boks.”

Toe hulle wegry uit Mosselbaai, begin daar ’n fyn motreëntjie neersif. Regs van hulle skyn ’n reënboog met sewe helder bane en ’n ligter, valer boog daaronder. ’n Gloed slaan teen die berg uit die wolke op. Wederkomswolke. As Hy weer kom, sal dit só lyk, dink Corinne. Ás Hy weer kom?

Sy gló. Sy glo onwrikbaar daar bestaan ’n “God”, maar Hy lyk nie vir haar soos die een wat die kerk dikwels predik nie.

* * *

“Kan ons die Langkloofpad ry?” het Deon gevra toe sy bel om te sê sy sal saamgaan. “Ek sal net een keer weer wil sien hoe dit lyk waar ek vandaan kom, waar ek ’n kind was voor ek weggestuur is.”

“Ja, natuurlik!” Sy was opgewonde oor die teken dat hy wil terugkeer na daardie heel eerste verlies. Dit is iets groots dat hy kans sien om terug te gaan na die tyd van onskuld, dat hy bereid is om die idille van daardie tyd teen die afskuwelikheid van Skuilkranz te meet.

“Hoekom wil jy eintlik nóú juis terug na Skuilkranz toe?” het sy gevra toe hulle die dag by die hotel ontmoet het.

Liezl het na haar pa gedraai. Corinne kon die onderlinge samehorigheid van die twee sien; dat hy uiteindelik ’n verhouding met sy kind kon opbou nadat sy vrou haar so van hom vervreem het, het haar bly gemaak.

“Eers wou ek nie, maar ná die terapiesessies het ek begin dink. En dié Labuschagne van wie Herkie geskryf het en van wie ek vertel het in die kliniek, hy was lank voor ons tyd op Skuilkranz, maar Herkie het gesê hy het ’n groot klomp inligting – dinge wat die destydse kinders in briewe en e-posse vir hom vertel het. Soos wat ’n mens seker makliker op ’n bus of trein teenoor ’n vreemdeling jou hart uitpraat, wetende dat jy die persoon waarskynlik nooit weer sal sien nie. ’n Anonieme oor. Maar jy’t tog vir hom geskryf toe ek jou van hom vertel het, dok? En hy het mos gesê hy sal nog meer inligting gee as jy wil. Het hy daarna weer iets laat weet?”

“Nee,” sê sy. “Toe ons sessies opgehou het, kon ek nie op professionele gronde die korrespondensie voortsit nie. Maar ek het hom gebel nadat ek jou laat weet het ek sal saamgaan. Hy’t gesê ons is welkom, hy sal met ons praat.”

“Dis goed,” sê hy, “want ek soek na die groter konteks van dít waarvan ek skynbaar net ’n onderdeel was.”

Hy draai skuins na agter, praat oor sy skouer: “Liezl, onthou wat ek gesê het – ek is baie dankbaar dat jy saamgaan, dit laat my veilig voel, maar jy hoef beslis nie oral by te wees as jy nie wil nie. Al die vreeslikhede … Die feit dat jy hier is, beteken vir my reeds genoeg.”

Sy leun vorentoe, sit haar hand op haar pa se skouer. “Dis fine, Pappa, ons vat dit soos dit kom.”

Anderkant George neem Corinne die Langkloof-afdraai en volg die Uniondale-bordjie.

“Ken jy die verhaal van die spookmeisie van Uniondale?” vra sy na Deon se kant toe.

“Die ongeluk het in 1968 gebeur,” antwoord hy, “’n paar jaar voor ek Skuilkranz toe is. Die grootmense het suutjies-suutjies daaroor gepraat. Nie met ons nie, net so onder mekaar; ek onthou so vaagweg tannies wat in ons kombuis gesit het en in hulle sakdoeke gesnuit het.”

“Deon,” kaart sy die vraag versigtig aan, “dit het aan jou vertel destyds geklink of jou pa nadat hy met die nuwe vrou getroud is darem weer sy lewe bymekaar kon trek – het ek jou reg verstaan? Het hulle goed saam geleef? Jy’t nie toe uitgebrei daarop nie.”

“Sy was ’n goeie mens. Maar ek kan byvoorbeeld net van een keer onthou dat ek en Kobus ook in die tweedehandse kar wat hy daarna gekoop het, kon ry. Dis maar met die vrou en die dogters wat my pa somtyds – min, maar tog – Baai toe gery het.”

“En jou pa het al hoe minder ’n rol in julle lewens gespeel?” Die vraag bly hang in die lug soos ’n reuk – onsigbaar, maar daar.

Toe hulle tussen die skadu’s van die denne in die Outeniquapas deurry, antwoord hy: “Kyk, dok, ek haat hom nie, maar ek weet ook nie of ek hom ooit weer liefgehad het nadat hy ons weggestuur het nie. Ek het mos toe ’n ander pa gekry.” Die bitterheid slaan deur in sy stem.