Читать книгу Ena Murray Omnibus 40 - Ena Murray - Страница 6

Môre breek aan.

Wanya sukkel om haar uit die newels los te trek, skuifel orent op haar elmboog en gryp met haar ander hand haar kop vas. O, haar kop! Sy dwing haar oë oop, maak hulle weer toe. Sy slaap nog. Sy móét wakker word! Sy sper haar oë weer oop, knip hulle vinnig, sper hulle weer oop, laat haar blik stadig om haar dwaal. Dis nog deel van die nagmerrie. Sy sukkel heeltemal orent, kyk weer om haar. Waar … ?

Sy probeer terugdink. Sy was in Niel se studeerkamer, onthou sy met ’n kloppende brein. Sy het benoud geraak asof sy vasgedruk word … Sy het in haar motor geklim, begin ry … waarheen weet sy nie. En toe … Daar was ’n slag … en ’n gil … en stemme.

Sy kom op haar voete, kyk nou met wydgesperde oë om haar rond … en sonder dat sy nog ooit die binnekant van ’n tronksel gesien het, weet sy instinktief waar sy haar bevind.

Dis nie waar nie! Dit kan nie wees nie! Maar dit is, vertel haar oë haar terwyl sy na ’n toneel kyk soos dié waarna haar man kort gelede gekyk het – die smal bedjie, die wasbak in die hoek, die toilet … “Here, dis nie waar nie!” Dis net ’n fluistering. “Asseblief, liewe Here, dis nie waar nie!” pleit sy. Maar oomblikke later knars die slot en toe die polisieman voor haar staan, weet sy dit is waar. Dit is geen nagmerrie nie. Dit is die werklikheid. En hoe groot die omvang van hierdie werklikheid is, hoor sy uit die adjudant se mond.

Sy was onder die invloed van drank agter haar stuurwiel. Sy het deur ’n rooi lig gejaag en ’n kind doodgery. Sy het die nag in ’n tronksel deurgebring. Mense wat onder die invloed van drank bestuur, word toegesluit.

Wanya krimp ineen. As jy ’n onskuldige mens doodry, word jy toegesluit … Sy en Niel is nou albei in die tronk.

Die ervare polisieman sien die verstarring in haar, besef dat sy nog nie nugter kan dink nie.

“U het die reg om u regsverteenwoordiger te spreek. Wie is hy?”

Wie is hy? Sy het nog nooit so ’n ding gehad nie. Niel het regsverteenwoordigers gehad. ’n Hele paar … Maar sy … sý het nog nooit een nodig gehad nie.

“Ek weet advokaat Pelzer het u man verteenwoordig. Moet ons hom skakel?”

Sy knik net stom. Daar is niks om te sê nie. Daar is niks wat van binne af wil uitkom nie. Alles in haar is vasgevries van vrees en skok.

’n Uur later gaan die deur weer oop. Sy sit steeds roerloos in stomme verdwasing.

“Wanya!”

Hy sak op sy hurke voor haar neer, sy gesig streng. Hy kon sy ore nie glo toe hy die oproep ontvang nie. Hy kan dit nou nog nie glo nie. Om hierdie vrou in ’n tronksel aan te tref … en onder sulke omstandighede!

Sy sit en kyk hom net aan sonder ’n sprankie hoop in haar oë. Sy weet nie wat hy hier kom maak nie. Daar is niks te make nie. Sy het die dood van ’n mens veroorsaak terwyl sy dronk was. Dis al. Sy gaan die res van haar lewe hier sit.

Maar ’n ruk later lei advokaat Pelzer haar na buite, word sy in sy motor ingehelp. Hoe dit kan gebeur, verstaan sy nie. Maar sy laat haar soos ’n stom skaap haar eie huis inlei, voel hoe sy op ’n stoel neergedruk word.

“Wie is jul huisdokter?”

“Dokter Raath.” Sy praat die eerste keer, maar weet ook nie hoekom sy antwoord nie. Sy is nie siek nie.

Toe hy terugkeer van die telefoon, kom sit hy langs haar, neem haar willose hand in syne. “Wanya, luister nou mooi. Die dokter kom so gou hy kan. Intussen wil ek hê jy moet nie paniekerig word nie. Ek sal … kyk wat ek kan doen. Ek het jou op borgtog uitgekry. Intussen wil ek hê jy moet kalm raak. Wie kan ek bel om hier na jou toe te kom? ’n Vriendin?”

Sy kyk met leë oë op, en hy herhaal: “Wie van jou vriendinne kan ek bel?”

Sy skud haar kop heen en weer, laat dit vooroor sak.

“Daar moet tog één mens wees wat ek kan bel wat nie sal omgee om na jou toe te kom nie!”

Onbetrokke staar sy hom aan. Sy het nie meer sulke goed nie. Baie gehad in die dae toe dit goed gegaan het. Die afgelope maande … “Ek sal regkom. Wanneer … wanneer moet ek terug?”

“Terug waarheen?”

“Terug … tronk toe?”

“My liewe mens … ” Hy voel verlig toe hy ’n nuuskierige Alfred skielik in die binnedeur gewaar. “Alfred … wie is almal hier in die huis?”

“Dis ek en Thomas en Rosy, meneer,” antwoord hy, sy oë op sy werkgeefster. Wat gaan deesdae in hierdie huis aan? Toe hy vanoggend inkom om die oggendtee te maak, is daar geen spoor van ’n mens nie en die hele huis staan wawyd oop.

“Gaan roep vir Rosy.”

Ook Rosy het allerhande afleidings te make terwyl sy mevrou help uittrek en in die bed kry. Dis deesdae darem ’n deurmekaarspul in hierdie huis. Sy moet maar uitkyk vir ander werk. Hier is dinge glad nie meer reg nie.

In die weke wat volg, ervaar Wanya alles wat haar man enkele weke voor haar deurgegaan het. Die hofsaal, die landdros op die regbank, die flitsende mediakameras, die nuuskieriges saamgepak agter in die hofsaal … en sy in die beskuldigdebank.

Die klag word gestel. Sy het ’n motor onder die invloed van drank bestuur. Die bloedtoets het ’n ontoelaatbaar hoë persentasie alkohol getoon. Wanneer die bloedtoets gedoen is, kan sy nie eens onthou nie. Dit was seker voordat hulle haar in die sel gestop het. Tweedens het sy roekeloos bestuur en ’n rooi verkeerslig geïgnoreer. Derdens het sy ’n mens, ’n straatkind van net agt jaar, doodgery. Hy is op slag dood. Daar is ’n klomp ooggetuies om alles te staaf. Die staat se saak sluit hiermee.

Advokaat Pelzer se stem klink op ter verdediging en versagting. Almal is bewus van die uiters moeilike tyd wat mevrou Cloete die afgelope jaar beleef het. Almal wat mevrou Cloete ken, sal getuig dat sy nie ’n alkoholis is nie. ’n Sosiale drinker, maar nie ’n alkoholis nie. Haar emosionele toestand het haar daardie ongelukkige aand na drank laat gryp. Haar situasie moet in ag geneem word: Haar man is onlangs tronkstraf opgelê, hulle was mense van aansien en sy het haar skielik so te sê geldloos en dakloos bevind. Al hierdie faktore het daartoe bygedra dat sy daardie aand in menslike swakheid na die bottel gegryp het. Sy is ’n jong vrou van ses-en-twintig wat skielik weerloos teen die aanslae van die lewe staan. Sy het nie doelbewus in die motor geklim met die voorneme om iemand te gaan doodry nie. Dit was bloot ’n instinktiewe ontvlugtingsdrang teen haar haglike omstandighede wat haar laat wegjaag het. Sy het nie eens besef dat sy iemand getref het nie. Daar is dus versagtende omstandighede wat aangevoer kan word en in ag geneem moet word wanneer vonnis gevel word. Hiermee sluit die verdediging sy saak.

Vonnis sal die volgende dag gevel word. Die beskuldigde word op eie verantwoordelikheid vrygelaat tot dan. Landdros Marais verdaag die hof.

Die landdros sit in sy kantoor agter die lessenaar toe iemand saggies aan sy deur klop. Hy glimlag toe hy sy besoeker herken.

“A, Roelof! Jy is net die man wat ek wil sien. Kom binne.”

“Dagsê. Is daar ’n probleem waarmee ek kan help?”

“Ja, ek wil jou mening hoor. Maar sê my eers waaraan het ek hierdie besoek te danke.”

“Ek was vanoggend in die hof. Hierdie Cloete-saak het my geïnteresseer.”

“Dan het jy die hofsitting bygewoon? Goed. Ek wil juis met jou daaroor gesels.”

Uit die aard van hul beroepe en die feit dat ’n landdros en ’n maatskaplike werker soms ten nouste saamwerk, het Daan Marais en Roelof Rossouw deur die jare goeie vriende geword en geleer om respek vir mekaar se standpunte te hê. Veral hierdie Cloete-saak wil hy met sy vriend bespreek.

“Ek het reeds besluit dat haar straf gemeenskapsdiens sal wees. My probleem is net waar. Ek dink nie die hospitaal se ongevalle-afdeling sal gepas wees nie. Volgens getuies is sy nie gewoonlik ’n roekelose motorryer nie. Dis trouens haar eerste oortreding. Sy is ook nie ’n drankverslaafde nie.”

“Mag ek ’n voorstel maak?”

“Dis hoekom ek die saak met jou bespreek.”

“Stuur haar na tant Bes toe.”

“Tant Bes … van Sonneblomstraat?”

“Ja. Laat sy haar gaan help kos kook.”

“Maar kan sy ooit kos kook? Hierdie ryk vroue … ”

“Sy kan leer. En al kan sy nie kook nie, sy kan kos inskep, groente skil, skottelgoed was.”

Daan Marais kyk die ander man onseker aan. ’n Vrou van Sandton wat vir Jan Bom se mense gaan groente skil … “Hoekom dink jy dit gaan die regte terapie vir haar wees?”

Roelof glimlag. “Dit gaan haar besig hou … en dis wat sy nou nodig het. Sy moet só besig wees dat sy nie tyd het om te dink of te tob nie. En miskien sal dit baie goed wees as die dame van Sandton sien hoe arm mense lewe. Ek glo Jan Bom sal haar ’n paar besonderse lewenslesse leer … lesse wat vir haar van groot waarde kan wees.”

Wanya staan regop en stil in die beskuldigdebank toe die vonnis oor haar uitgespreek word: ’n Vonnis van vyftien maande onder korrektiewe toesig word opgelê, wat in gemeenskapsdiens uitgedien moet word. Haar rybewys word ook ’n jaar lank ingetrek. Meneer Rossouw is die maat­skaplike werker onder wie se toesig sy sal wees. Die saak is afgehandel.

Sy staan net daar en huil. Laat die trane van verligting skaamteloos oor haar wange vloei. Sy gaan nie tronk toe nie! Sy gaan nie in ’n sel opgesluit word nie! O, dankie, Here!

“Wanyatjie … ”

“Ma! Hoe kom Ma … Pa!” Hulle hou haar vas, huil saam met haar, en dan is daar ander arms om haar, huil sy teen sy bors: “Thys! O, my boetie, ek is so jammer … oor alles!”

Agter haar rug ontmoet diep bekommerde vaderoë die ander s’n. Twee hande sluit in ’n handdruk saam en ’n vreemde stem sê gerusstellend: “Moenie bekommerd wees nie. Ons sal mooi na haar kyk.”

Wanya draai weg uit haar broer se omhelsing, kyk op na die lang blonde man met die sagte blou oë. ’n Hand word ook na haar uitgehou.

“Bly te kenne, mevrou Cloete. Ek is Roelof Rossouw. Ek sal jou ’n paar minute alleen met jou familie gee.”

Hy stap na waar ’n verligte advokaat Pelzer sy toga oor sy arms gooi en sy aktetas optel. “Welgedaan, advokaat.”

“Ja. Ek is dankbaar dit het so afgeloop. Maar hierdie tant Bes … ”

Roelof glimlag. “ ’n Besonderse vrou … en iemand wat vir Wanya baie sal beteken.”

“Maar in Jan Hofmeyr! Daar is tog ander plekke ook.”

“Hoekom nie Jan Hofmeyr nie?” Daar is ’n stil uitdaging in die vraag.

Advokaat Pelzer trek sy skouers op. “Wel, laat dit dan so wees. Ek het gelukkig vir haar ’n eenmanswoonstel raakgeloop.” Hy glimlag meewarig. “Natuurlik nie naastenby waaraan sy gewoond was nie, maar dis ’n dak oor die kop en al wat sy nou kan bekostig. Dis gelukkig gemeubileer. Die gebou is maar ’n bietjie vervalle, maar sy het ’n bed om op te slaap en ’n tweeplaatstoof om op te kook. Sy sal maar eers so moet regkom.”

Roelof glimlag weer, hierdie keer effens skertsend. “Dit klink asof Jan Bom glad nie so erg gaan afsteek nie!”

Die ouer man moet ook glimlag. “Ja, dit is so. Gelukkig raak ’n mens aan alles gewoond … maar aan die begin sal dit maar sukkel.”

“Ja, daar gaan baie groot aanpassings van Wanya Cloete gevra word.”

Verdwaas kyk Wanya later na haar nuwe blyplek. Moet sy hiér bly? Haar oë val voor die maatskaplike werker se opsommende blik. As sy kon gaan werk het, al is dit ook agter die toonbank van ’n apteek, kon sy iets beters bekostig het. Maar nou het sy ’n vonnis om uit te dien … “Sal jy regkom?”

Sy knik sku, weier om weer in sy oë te kyk en die begrip daarin te lees. Want dit maak seer … en dit wek ’n magtelose woede in haar op. “Heeltemal, dankie.”

Hy moet versigtig trap tussen die tasse en kartondose wat die hele vloer vol staan. By die deur sê hy: “Ek sal jou môreoggend om sewe-uur oplaai. Pak maar intussen jou goedjies uit.” Hy aarsel, vervolg dan: “Dit lyk erger as wat dit werklik is. Moet jou nie daaroor bekommer nie.” Sy woorde dwing haar om hom vraend aan te kyk. “Dis nie regtig van soveel belang as wat jy tot dusver gedink het nie. Ons sien mekaar môre weer. Tot siens.”

Sy sien die deur toegaan, kyk lank daarna, dan om haar. Die ingeboude kas hou haar aandag. Nie ’n kwart van wat hier om haar staan, sal in daardie kassie ingaan nie. Maar dis ook nie nodig nie. Meer as die helfte van haar aardse besittings sal sy seker nie weer nut van hê nie. Duur aandrokke, handgemaakte skoene … Sy het letterlik net met haar klere by haar huis uitgestap.

Haar huis … Môre word dit opgeveil en alles wat daarin is. Alles. Van die oorspronklike skilderye tot by die laaste silwerteelepel. Van die Oosterse tapyte wat sy met soveel sorg gekies het, tot by die sonsambrele langs die swembad. Alles. Sy het nie meer ’n huis nie. Dis net hierdie … Haar blik dwaal weer om haar. En dis nie eens hare nie. Sy huur dit maar net. Sy het niks nie … regtig niks nie.

Sy gaan sit op die kaal matras. Êrens, in een van hierdie tasse, is beddegoed wat sy toegelaat is om saam te bring. Maar sy weet nie in watter een nie en sy het nie die krag of die lus om daarna te begin soek nie. Dié man … dié Rossouw wat die hof as haar oppasser aangestel het … hy het gesê dis nie van soveel belang nie. Hy is seker reg. Wat maak enigiets saak wanneer jy by die oomblik gekom het dat jy moet aanvaar daar het niks van gister oorgebly nie … en dat môre ook niks inhou nie? Dan lê jy maar op die kaal matras en jy huil … jy huil oor wat was, oor wat nooit weer sal wees nie. Jy huil oor jou mooi tuin en jou waardevolle meubels en al die pragtige goed wat jy deur die jare versamel het en wat môre verkoop gaan word. Jy huil oor ’n man wat jy liefgehad het en met jou hart en toekoms vertrou het … ’n man vir wie jy nie eens meer respek oorgehou het nie. En jy huil omdat jy bang is … bang vir môre … want jy ken môre nie. Jy ken nie die wêreld waarin jy jou eensklaps bevind nie. Jy is gewoond aan die beskermende mure wat rykdom en status soveel jare om jou gebou het. Maar nou is jy op die sypaadjie uitgegooi … en jy is bang … vreeslik bang.

Tant Bes kyk op van haar naaldwerkie toe haar ingestelde gehoor die fyn piep van die voorhekkie registreer. Dalk iemand wat hulp nodig het.

’n Bly glimlag breek deur toe die voordeur oopswaai. “Roelof! Kom binne!”

Natuurlik móét hy ’n koppie koffie drink. En sy kan vir hom ’n toebroodjie maak. Regtig nie? Annatjie het pas die ekstra stukkie vis geëet voordat sy huis toe is. Maar dis nie moeite om gou ’n broodjie te sny nie. Van Annatjie gepraat … Die kind eet nie reg nie. Soggens vat sy net toebroodjies werk toe en saans, as tant Bes haar nie dwing om iets te eet nie, peusel sy maar net wanneer sy by die huis kom. Dis verkeerd, want sy werk baie hard. Sy het al weer ’n verhoging gekry. Daardie madame is baie tevrede met haar werk.

Hy luister met deernis. Liewe, dierbare tant Bes. Altyd bekommerd oor ander. Altyd bang iemand sal honger ly. Sy is die onselfsugtigste mens wat hy ken. As daar miskien nog ’n vae twyfel in sy hart was oor die wenslikheid van sy voorstel om die vrou van Sandton hierheen te bring, verdwyn dit heeltemal.

Tant Bes kyk hom ondersoekend aan. Sy en Roelof Rossouw werk al jare saam. Dikwels is hy die een wat die noodlydendes na haar toe bring. Dikwels is dit sy wat ’n nuwe geval onder sy aandag bring. Sy weet intuïtief dit is nie sommer net ’n besoekie hierdie nie.

“Wat is dit, my kind? Kan ek help?”

“Ek is al weer verleë, tant Bes. Maar ek weet nie van ’n beter heenkome as Sonneblomstraat 7 nie.”

Tant Bes vou haar hande rustig voor haar op die tafel en sê hulpvaardig: “Praat maar.”

Tant Bes raak daardie aand nie sommer dadelik aan die slaap nie. Peinsend staar sy die donker in. Arme mens. Beeld­skoon en skatryk, het Annatjie destyds vertel. Maar al die ingevoerde klere en eksotiese meubels kon haar nie van skande en trane en ontnugtering red nie. Wonder of sy nog die rok het … Maar al het sy dit nog, beteken dit niks nie. Van môre af sal sy haar dae in Sonneblomstraat deurbring … en hiér, agter tant Bes se groot kastrolle, beteken ’n aand-rok net mooi niks nie – peperduur ofte nie.

Die rok wat sy die volgende oggend aanhet toe Roelof aan die deur klop, sal net so onvanpas in tant Bes se kombuisie wees as ’n skepping van Dior. Sy weet egter nie presies waar sy gaan beland nie. Die detail van haar vonnis kan sy glad nie onthou nie en sy het geen behoefte daaraan gehad om navraag te doen by Roelof Rossouw nie. Al wat sy kan onthou, is die oorweldigende verligting dat sy nie toegesluit gaan word nie. Die res het op daardie oomblik nie saak gemaak nie.

Toe hy in die deur verskyn en sy sy oë sien, kyk sy onseker op haarself af. “Skort daar iets?”

“Nee. Dis net … Het jy nie iets … e … eenvoudigers om aan te trek nie? Die plek waarheen ek jou neem … ”

“Ek twyfel. Ek sal moet kyk. Dis maar ’n gewone rok hierdie,” sê sy verward.

Hy glimlag. Knik. Nee, Wanya Cloete sal nie klere hê wat by haar nuwe rol pas nie. Sy weet nie van klere koop in kettingwinkels nie.

“Toemaar. Dit sal vir eers goed wees. Het jy al iets geëet?”

Sy knik, jok woordeloos. Die brood en botter en eiers en wors wat hy met sorg aangedra het, staan nog net so onaangeraak. Sy het darem ’n koppie koffie gedrink voordat hy aan die deur geklop het.

“Goed. Dan kan ons maar gaan.” Sy blik dwaal vlugtig rond. Hier is niks gedoen nadat hy gister hier weg is nie. Sy voel verleë toe hy opsigtelik na die kaal bed staar. “Ek was so moeg. Ek het sommer aan die slaap geraak.” Sy voel skuldig oor die leuen – sy het skaars ’n oog toegemaak.

Sy kennersoog vertel hom dat dit ook ’n leuen is, maar hy laat dit daar, staan opsy sodat sy kan verbykom. Stilswyend neem hy die sleutel by haar, sluit die deur en lei haar die trap af na sy motor. Toe hy langs haar inskuif, wil sy vir die derde keer weet: “Waarheen gaan ek? Wat is dit wat ek moet doen?”

“Jy gaan gemeenskapsdiens doen. Dit beteken dat jy die volgende vyftien maande sal help by ’n plek waar daar van jou dienste gebruik gemaak kan word. In hierdie geval is dit by tant Bes in Sonneblomstraat.”

“Wie is tant Bes en waar is Sonneblomstraat?”

“Ek sal jou netnou verder inlig. Ek wil net eers hê jy moet nou jou roete leer ken.”

“My … roete?” Dis Grieks vir haar.

“Ja. Jy ken tog die stad goed, nie waar nie?”

“Natuurlik.”

“Wel, van jou woonstel af tot by die bushalte is dit omtrent vierhonderd meter.”

“Bushalte?”

Sy stem bly ongeërg. “Ja. Hier is die halte, sien? Net ná sewe soggens haal jy die bus. Ek ry nou die roete wat die bus sal volg.” Sy sit verslae. Bus ry … Natuurlik sal sy moet bus ry! Hoe gaan sy by die plek kom waar sy bedags haar vonnis moet uitwerk? Sy het nie ’n motor nie. Sy het nie eens meer ’n rybewys nie!

“Hier klim jy af en neem die volgende bus na Jan Hofmeyr.”

“Watse plek is dit?”

“Dis ’n woonbuurt. Dit is waar Sonneblomstraat is. Die bus sal jou hierlangs neem.” Hy hou sy oë op die verkeer, maar is bewus van die saamgeklemde hande in haar skoot. “Op hierdie hoek klim jy af. Dan stap jy om die volgende hoek tot by Sonneblomstraat nommer 7. Jy sal dit aan jou linkerkant kry.” Hy hou voor die huis stil. “Smiddae sal tant Bes jou om vyfuur laat gaan, sodat jy omtrent sesuur terug sal wees by die woonstel.”

Hy sien hoe haar blik om haar dwaal, bly vassteek op die nommer wat op die stoeppilaar geverf is. “Moet ek hiér werk?” Sy wend haar pleitend tot hom. “Hiér?”

“Ja. Jy moet tant Bes help om vir tot driehonderd mense kos te kook.”

Hy sien hoe haar oë verstar, hoe sy sluk. “Kook? Maar ek kan nie kos kook nie!”

“Sy sal jou leer.”

Daar is nou vrees in haar oë. “Meneer Rossouw … ”

“Ons kan maar voorname gebruik. Ons gaan ’n lang tyd met mekaar te doen hê. My naam is Roelof. Ja, Wanya? Jy wou sê?”

“Kos kook vir … honderde mense?”

Hy glimlag skeef. “Dit klink maar net erg. Dis net driehonderd. Wel, soms is dit meer – maar tant Bes sê altyd as jy vir driehonderd kook, kan jy maar vir vierhonderd ook kook.”

“Wie is tant Bes?” Maar sy wil nie regtig weet nie.

“Sy is die mirakel van Jan Hofmeyr. Die engel … en jy hoef nie vir haar bang te wees nie. Kom ons gaan in.”

Sy gryp vinnig na hom, paniek in haar oë. “Asseblief! Asseblief, Roelof! Ek kan nie!”

“Daar is niks om voor bang te wees nie, Wanya. Tant Bes is daar. En Nellie. En Vitorie. Jy is nie alleen nie.”

“Maar … maar waar kom al die mense vandaan? Dié wat moet kos kry?”

“Hier uit Jan Hofmeyr. Die armblankes wat hier bly. Baie van hulle is werkloos. Baie van hulle leef op ouderdomspensioen of ongeskiktheidspensioen. Vir baie van hulle is die bord kos wat hulle by tant Bes kry, die enigste kos wat hulle daardie dag sien. Sy hou hulle aan die lewe met wat sy smiddae in hul borde kan skep. Dis hongerlydendes vir wie jy bedags gaan help, Wanya. En moenie so bekommerd wees oor die feit dat jy niks weet van kos maak nie. Tant Bes is ’n baaskok en ’n towenaar, glo my. En vir ’n honger mens is enige kos lekker. Ook ’n bord pap. Die spreekwoord sê honger is die beste kok … en hierdie mense is honger. Kom.”

Sy moet hom gedwee volg tot in die deur van die kombuisie, merk terloops op dat dit uitlei op ’n ewe klein agterstoepie wat ook toegemaak is en waar ook stowe staan. Op die stoepie staan groot aluminiumpotte reeds en kook, maar in die kombuisie lyk dit soos ’n miniatuur-inmaakfabriek. Twee vroue is langs die kombuistafel besig om groente te skil, en te oordeel na die vrag wat nog geskil moet word, lyk dit nie vir Wanya of hulle vandag daarmee gaan klaarkry nie.

Sy word voorgestel aan Nellie, die kranige groenteskiller wat voor haar verstomde oë ’n aartappel nerffyn afskil. Dan aan tant Bes … dié tant Bes. Met openlike vrees in haar oë ontmoet sy die opsommende blik, voel dan hoe haar hart ruk toe die oë skielik vol begrip raak en sy baie moederlik en informeel teen die breë boesem vasgedruk word: “Baie welkom by ons, hartjie. Ons is baie dankbaar vir nog ’n paar hande, nè, Nellie? Maar dis darem ’n te mooie rokkie vir kombuiswerk, kindjie. Wag, laat ek sien … O ja, dis Vitorie,” stel sy die swart vrou met die breë glimlag agter een van die kastrolle bekend. “Vitorie, het jy al my overall gestryk?”

“Ja, madam. Dit lê op die bed,” kom dit selfvoldaan.

“Nou gaan haal dit, asseblief, jong.”

Selfs Roelof vind dit moeilik om sy mondhoeke in toom te hou toe tant Bes se oorjas om die maer gestaltetjie ingebind word met ’n stuk tou.

“Dit … dit kan maar so los hang, tante,” waag Wanya dit en knoop die tou selfbewus los.

“Jy lyk nou nes ’n tent wat wil ontplof!” gil Nellie plesierig en lag uitbundig.

Wanya kyk op haarself af, voel hoe haar mondhoeke begin trek. Sy moet verskriklik lyk! Behoedsaam kyk sy na die man wat sedig eenkant staan, maar toe sy sy blik ontmoet en die vonkel in sy oë sien, begin sy giggel. Roelof en tant Bes en Vitorie se hartlike gelag vloei skielik saam met dié van Nellie. Wanya se lag kom eers rukkerig, maar later voel sy hoe die warm trane oor haar wange begin loop.

Die gelag bedaar onmiddellik en hulle staan ’n oomblik lank verslae voor haar snikke. Dan is daar arms om haar, voel sy ’n warm bors teen hare druk, hoor sy ’n moederlike stem by haar oor.

“Toemaar, hartjie, toemaar. Alles sal regkom. Tant Bes sal na jou kyk. Jy hoef vir niks bang te wees nie. Vitorie, maak vir ons ’n pot sterk rooibostee. Kom, kind, ek gaan wys jou waar die badkamer is en dan was jy jou gesig.”

Toe ’n baie skaam Wanya in die badkamer verdwyn en tant Bes na die kombuis terugkeer, maak Roelof aanstaltes om te vertrek.

“Gaan jy nie bly vir ’n bietjie tee nie?”

“Nee, dankie, tant Bes. Ek moet kantoor toe. Ek sal Wanya so teen vieruur weer kom oplaai. Sy moet nog inkopies doen.” Hy glimlag. “En seker ook ’n oorjas in die hande kry.”

“Ja. Die straatmark verkoop nou overalls uit. As jy daar gaan koop, kan sy twee vir die prys van een kry.”

“Ek sal onthou.” Sy oë is dankbaar. “Dankie, tant Bes. Ek laat haar met ’n geruste hart hier agter. Maar asseblief, tannie, moet haar nie spaar nie. Laat haar werk. As julle met alles klaar is en dis nog nie huistoegaantyd nie, laat sy die kombuisvloer was as dit daarop aankom.”

Tant Bes kyk hom fronsend oor die voorhekkie aan. “Jy is baie hard op haar. Ek ken jou nie so nie,” kom die verwyt.

“Tant Bes, werk is die beste terapie vir ’n seer en eensame hart. Maar dit hoef ek nie vir tannie te vertel nie. Dit weet tant Bes uit eie ervaring, nie waar nie? Dit is belangrik dat Wanya besig bly – só besig dat sy saans sonder dink of tob soos ’n klip sal slaap. Goed. Dis seker nie nodig om haar die kombuisvloer te laat was nie. Maar neem haar dan saam op tannie se rondtes by die siekes. Dit sal haar goed doen. Ek wil hê sy moet die mense van Jan Hofmeyr leer ken.”

“Hoekom?”

“Sodat sy kan sien wat swaarkry werklik is. Sodat sy op ’n dag tot die besef sal kom dat sy, ten spyte van alles wat met haar gebeur het, nog baie stof tot dankbaarheid het.”

Wanya sal die res van haar lewe hierdie eerste dag in Sonne­blomstraat 7 nooit vergeet nie. Dat sy eendag met groot deernis aan hierdie dag sou terugdink, sou sy skaars kon glo.

Toe tant Bes weer die kombuis instap, sit Wanya langs Nellie by die kombuistafel, besig om wortels te skraap. Nellie het haar gewys hoe. Dit gaan nogal glad nie so sleg nie, dink sy skoon verbaas by haarself, kyk verskonend op na tant Bes. “Ek is jammer oor … netnou. Ek weet nie wat my makeer het om so uit te bars nie.”

“Ag, my kind, jy hoef nie om verskoning te vra nie. Ons Jan Bommers ken trane. Maar ek moet sê, die meeste trane wat ons in hierdie kombuis ken, is uietrane, nè, ou Nel?”

Hoe, weet sy nie, maar sy slaag daarin om honderde wortels te skraap. En vervolgens kom sy agter wat tant Bes bedoel het met uietrane. Sy het gedink sy sal ná al haar ellendige ervaringe nie meer veel trane oorhê nie, maar dit stroom behoorlik.

“Jy moet by die gatkant begin skoonmaak. Dan brand dit nie so erg nie,” beduie die ervare Nellie.

Wanya kyk stromend en snuiwend na die ui. Watter kant sou dié kant wees?

Weer beduie Nellie: “Jy moenie by die skerp kant begin skoonmaak nie. Sien, só?”

Tussen Vitorie en tant Bes geskied die wonderwerk voor Wanya se oë. Teen twaalfuur is die kos gereed en reg vir opskep. In die agterplaas staan die rye plastiekborde reg vir inskep. Van die groot kastrolle word eenkant op ’n lang tafel gesit.

Wanya bly onseker in die kombuis staan. Sy is seker veronderstel om te gaan help inskep, maar ’n wilde vrees vir die vreemde mense vat haar skielik vas. ’n Nuwe gesig sal dadelik opgemerk word en vrae gaan gevra word. Sy bevind haar meteens in die ongelooflike situasie dat sy skaam is voor hierdie armsalige mense, skaam dat hulle moet weet wie sy is en hoekom sy hier is. Hulle is brandarm, maar hulle kan enige mens in die oë kyk. Dis sy, Wanya Cloete van Sandton, wat skaam is – nie net oor die hede nie, maar ook oor die verlede.

Maar gedagtig aan Roelof se opdrag, laat tant Bes dit nie toe nie.

“Kom, hartjie. Kom help. Dis nou eers die ou mense wat kom. Ná skool kom die kinders en hul ouers.” Wanya wil pleit dat sy verskoon moet word, maar nog voordat sy iets kan sê, trek tant Bes haar aan die arm by die deur uit. “Jy hoef nie skaam te wees vir die overall nie. Niemand sal dit raaksien nie. Hier lag ons nie vir mekaar se klere nie. Hier is ons net dankbaar as ons iets het om aan te trek.”

Die rye ou mense kom voor haar verby en sy sien die ellende op die ou gesigte. En tog … Elkeen het ’n glimlag en die dankbaarheid straal uit hul oë.

En terwyl hulle verbykom, stel tant Bes haar ongeërg voor: “En dis nou Wanyatjie. Sy help van nou af ook hier.”

Die ou vroutjie voor haar, klein en krom, met die bord bewend in die knopperige rumatiekvingers vasgeklem, gee haar ’n liefdevolle glimlag. “God seën jou, dogter.”

Wanya kyk vinnig af na die kastrol voor haar, voel hoe die knop in haar keel knellend groter word. God seën jou … En toe is die ander klomp daar en dis veral die kinders wat aan Wanya se hart ruk. Hulle neem die borde by haar, gaan sit eenkant en die manier waarop daar geëet word, vertel ’n eie verhaal. Hulle is stil totdat die bord leeg is, weet dat daar geen tweede skeppie kan wees nie.

En deurentyd gesels tant Bes met haar honger kuddetjie. “Pieta, jy moet mooi leer, gehoor? Ek wil ’n beter rapport sien hierdie kwartaal! Lettie, het Jan toe daardie werk gekry? Faantjie, jy moet kom dat ek ’n knoop aan daardie hemp werk. Jy moet jou hare wegsteek voor jou oë, Rita. Dis skelms wat met een oog na die wêreld loer. En hoe gaan dit vandag met jou ma, Hansie? Het die medisyne gehelp?”

En toe almal weer weg is, tel tant Bes soos ’n goeie skaapwagter al haar skapies en mis ’n paar. “Vitorie, skep maar ’n bord kos uit vir Jan Swanepoel. Hy het nie vandag kom eet nie. Longe is seker weer te gedaan. En Betta het ook nie opgedaag nie. Ek sal maar vir haar ook ’n bord neem. Seker weer die spatare wat lol. En waar is ons Pikkie dan vandag? A, hier kom hy aan.” Wanya sien hoe ’n seuntjie moeilik aangesukkel kom. Hy is so gebreklik dat haar hart in haar keel spring. Tant Bes verduidelik vinnig: “Dis glo van kroep wat hy so opgetrek het toe hy ’n baba was.” Dan aan die seuntjie van sowat agt wat uitasem teen die tafel tot stilstand kom en sy inmekaargetrekte liggaampie daarteen aanleun. “A, tant Bes se grootseun! Hier is jy! Hier is jou kos. Ek hoe gaan dit vandag met my grootman?”

Die kindergesiggie straal van liefde. “Goed, tant Bes. Ek het vandag ’n prent geteken.”

“Sowaar? Jý? Ek glo dit nie! Kan jy dan teken?”

“Ja, kyk hier. Ek het dit saamgebring vir tant Bes. Hier is dit.”

Wanya trek haar asem in. Dis uitstekend vir ’n seuntjie van sy ouderdom. Die plaastoneel laat haar hartseer wonder of hierdie kind, vasgevang in die strate van Jan Hofmeyr, al ooit op ’n plaas was.

“Maar dis pragtig, Pikkie!” laat sy spontaan hoor en tant Bes knik goedkeurend na haar.

Die seuntjie se breë glimlag wil haar verswelg. “Tannie kan dit maar vir tannie vat. Ek sal weer een teken.”

Tant Bes sien hoe haar helper se oë vol trane skiet en sy sê saggies: “Vat dit, hartjie. Hy gee dit uit sy hart.”

Sy sukkel om normaal te praat. “Dankie, Pikkie. Dis ’n baie groot geskenk. Ek wil dit baie graag hê.”

Hy knik tevrede, begin eet, en toe hy klaar is, kry sy weer daardie hartverowerende glimlag. “Tannie Hartjie, gaan tannie nou altyd hier wees?”

“Ja, Pikkie.”

“Dan sal ek nog prentjies vir tannie teken. Ek hou van prentjies teken.”

“Dankie, Pikkie. Ek sal hulle graag wil sien. Hierdie een is pragtig.”

“Tot siens, tannie Hartjie.”

“Tot siens, Pikkie, tot môre.”

Toe Roelof haar die middag kom haal, is alles in Sonne­blomstraat 7 se kombuisie blinkskoon en op hul plek, en die vadoeke hang soos ’n ry wit vlae op die wasgoeddraad.

Dis stil in die motor op pad terug woonstel toe. Hy het dadelik die pleisters om die twee vingers gesien, maar geen kommentaar gelewer nie. Tant Bes moes twee keer dokter waar die skerp groentemes haar geraps het. Hy merk ook op dat die paniekerige vrees uit haar oë verdwyn het. Dat die hande nie meer inmekaargeklem op haar skoot lê nie.

“Wat het jy daar?”

Sy glimlag, vou die tekening oop en hou dit na hom toe uit. “ ’n Oorspronklike skildery deur ’n groot meester.”

Hy bring die motor voor die woonstelblok tot stilstand, kyk met aandag daarna. “Dis goed. Waar kry jy dit?”

“Pikkie het dit vir my gegee. Ken jy vir Pikkie?”

“Natuurlik ken ek vir Pikkie. In daardie verskrompelde liggaampie van hom skuil die moed en deursettingsvermoë van ’n reus.”

Hy volg haar die woonstel binne. “Ek kan jou gou na die hipermark neem. Ek het self ’n paar goedjies nodig.”

“Dankie.”

Terug in die motor spel hy haar program vir die volgende paar dae uit. En weer voel sy die skokgolwe deur haar gaan. Verleë en verneder protesteer sy met afgewende oë: “Maar ek is nie ’n alkoholis nie! Hoekom moet ek ’n kursus vir drankverslaafdes bywoon?”

“Die hof het so besluit, Wanya. Om jou beswil. Jy was sterk onder die invloed toe jy die ongeluk gemaak het.”

“Ja, maar … ” Skielik lê die trane weer vlak. Sy, Wanya Cloete, word as ’n drankverslaafde gebrandmerk! “Dit was net daardie een aand! Dit is nie my gewoonte om my te buite te gaan nie!”

“Ek weet, maar jy het geen keuse nie. Jy móét dit bywoon. Dis ’n hofbevel.”

Sy draai haar gesig weg, stry teen die woede wat die vernedering in haar opwek. Haar stem is skor. “Miskien sou dit beter gewees het as hulle my liewer tronk toe gestuur het.”

Hy hou stil by die hipermark, skakel die motor af, kyk na haar. “In die gevangenis word daar ook opheffingswerk gedoen. Daar word allerhande behandelingsprogramme toegepas om die gevangenes te help om weer menswaardig te voel en selfrespek te herwin – sodat hulle, wanneer hulle die dag vrygelaat word, mense kan wees wat die wêreld in die oë kan kyk en hul plek in die samelewing kan vol staan. Maar dit is beslis nie ’n aangename plek om in te wees nie. Wees maar dankbaar dat jy ’n vonnis van gemeenskapsdiens gekry het.”

Haar kop sak, haar stem is gedemp. “Ek is jammer. Ek ís dankbaar.”

“Nou goed.” Hy klim uit, maak vir haar die deur oop. “Die een wat eerste klaar is, wag vir die ander by hierdie ingang.” Hy sien die flits van verbasing in haar oë en glimlag skeef. “Ek is nie bang dat jy sal probeer ontsnap nie. Ek vertrou jou.”

Hy wag reeds op haar toe sy later haar verskyning maak. Hy het maar net drie items op sy inkopielys gehad.

“Is dit al wat jy nodig het?” vra hy verbaas toe hy sien dat sy net een winkelsak by haar het.

Sy glimlag. “Ja, dankie.” Dis verbasend met hoe min ’n mens kan klaarkom as jy moet. En sy moet. Haar fondse is baie beperk.

Terug in die woonstel sit hy ’n pakkie op die tafeltjie neer.

Sy kyk vraend op: “Wat is dit?”

“Jy gaan dit nodig kry. Is jy seker jy sal môreoggend regkom met die bus?”

Sy antwoord moedig: “Natuurlik. Tot siens, Roelof … en dankie.”

“Slaap gerus, Wanya.”

Toe die deur agter hom toegaan, stap sy dadelik na die pakkie. Twee geblomde oorrokke en ’n wekkertjie. Sy staan lank daarna en kyk, voel hoe haar oë weer wasig word … maar hierdie keer is dit nie trane van woede en ontnugtering of opstand nie. Dan vou sy Pikkie se prentjie oop en lê dit langsaan neer. ’n Klomp geskenke op haar eerste dag van vonnisuitdiening. Trane van dankbaarheid laat haar oë blink.

Wat Roelof Rossouw gehoop het, gebeur dan ook. Die volgende twee uur is sy baie bedrywig in die beknopte woonstelletjie. Sy maak nie kos nie. Tant Bes se bord kos vanmiddag was heeltemal voldoende. Sy krap in die tasse rond, kry die beddegoed, maak haar bed op. Maak planne. Net ’n paar rokke word in die kas opgehang, die heel deftiges word weer teruggepak. Sy sal later ’n plan met hulle maak. Dan gaan sy bad, klim daarna dadelik in die bed. Dit was ’n dag vol belewenisse, emosioneel uitputtend. Sy huiwer op die rand van slaap. Sy hoop Pikkie sal hou van sy geskenkie … Dié Roelof Rossouw … Hy is streng maar tog gaaf … en tant Bes is dierbaar.

Sy slaap soos ’n klip totdat die nuwe wekkertjie haar die volgende oggend waarsku dat sy nie meer die rykmansvrou van Sandton is nie, maar ’n werker wat betyds die vroeë bus moet haal … Sy spring dadelik op en vind dit nie vreemd dat sy nogal met verwagting na hierdie nuwe dag uitsien nie.