Читать книгу Stippellyn - Erika Murray Theron - Страница 8

Op pad huis toe hou Lana by ’n supermark stil. Dis kort voor ses en sterk skemer, die lug gloei rokerig rooi en oranje in die weste. Sy hoor die gekwetter van die streepswaels wat in Pretoria oorwinter. Die motoroppassers op die donker parkeerterrein is al weg, motors trek oral om haar uit: haastige huisvrouens wat ’n noodstoppie kom maak het om aandete vir hul gesinne te kan maak. Binne staan sy by een van die laaste betaalpunte wat nog oop is agter ’n student wat vir sy Coke en vleispastei wil betaal. Sy pak die amper ewe skraal inhoud van haar mandjie uit: een rou kalfschnitzel, ’n sakkie laevetmelk, ’n ryp avokadopeer, twee tamaties, ’n gesnyde bruinbrood.

Daar was ’n tyd toe sy soos die besige huisvrouens wat by haar verbygedraf het ’n huishouding gehad het, ’n groot hond vir wie sy hondekrummels gekoop het, ’n tuinman wat sy van mieliemeel en stowevleis moes voorsien, ’n man en ’n kind vir wie sy maaltye van rys, vleis en groente gekook het. ’n Tyd toe daar swembadchloor en sakkies kunsmis en grootmaat-seeppoeier in haar trollie was.

Dit help nie om aan sulke gedagtes toe te gee nie. Nie aan weemoed óf selfverwyt (of verligting) nie. Voor môre moet sy vir haarself uitmaak wat Konrad se versoek behels en wat sy daarop gaan antwoord. Dis nie sommer net naastediens aan ’n toevallige inwoner van die aftreeoord nie, dit is saam met Kónrad se ma wat sy noodwendig intieme dae sal moet deurbring, by wie sy onwillekeurig meer betrokke gaan raak. Wil sy?

Sy ry terug na haar woonstelblok. In die voorportaal haal sy ’n handjievol pos uit haar bussie. Alles onpersoonlik: ’n munisipale rekening, ’n bedelbrief van ’n kindersorgorganisasie, die kennisgewing van ’n wyksbyeenkoms, ’n nota om te sê inwoners moet die volgende dag hul brandblussers vir inspeksie buite hul voordeur laat. Wat het geword van koeverte met nuus daarin en ’n posseël daarop geplak? Selfs iemand soos haar ma het ’n boks briewe en kiekies nagelaat. Van die mense wat nou jonk is en alles met ’n rekenaar doen, dink sy, sal skaars ’n tasbare rekord of spoor van ’n geleefde lewe oorbly.

Vanaand gebruik sy die hysbak eerder as die trap – sy is moeg na die lang dag. Nie net van die drafpas en blitsdink-besluite van haar werk nie. Sy is gedreineer deur die begrafnisdiens en die ontmoeting met Konrad. Herinneringe het haar aangeval soos ’n swerm bye.

Bo sluit sy haar veiligheidshek en voordeur oop, sluit albei weer agter haar toe. Haar tuiste ontvang en troos haar. Sy sit haar handsak en inkopies op die ronde kiaathout-eettafel neer, skakel die twee leeslampe aan. Sy trek gordyne toe, die naaswit wolgordyne wat sy liefhet, en druk die knoppie van die CD-speler waarin die stem van Maria Callas van gisteraand af steeds vir haar wag. Die gestoffeerde meubels is geometries eenvoudig, klipkleurig, die ryk, dieprooi satynkussings daarop ’n toegewing aan haar geheime self. Daar is ’n geweefde mat op die vloer, en skilderye waarvoor sy telkens lank gespaar het. Teen een van die mure is ’n lang rak met boeke: meestal digbundels, en haar versameling kinderboeke. Daar is die enkele boeke wat nog aan haar as kind behoort het, dié wat haar kind s’n was, dié wat sy later bly koop het. Dit is ’n liefde waarvan sy aan niemand rekenskap hoef te gee nie.

Wees maar eerlik: daar is ook niemand om aan rekenskap te kán gee nie. En wie, wonder sy, ontvang eendag haar klein erfenis van boeke en meubels? Wie gaan, wanneer sy die dag doodgaan, háár goedjies uitsorteer?

Vanmiddag was sy te besig om meer as ’n toebroodjie in die kliniek te eet. Sy maak ’n aartappel in die mikrogolfoond skrik en sit dit in water verder aan die kook. Sy maak slaai in ’n donkerblou porseleinbakkie, sy gebruik blare en tamatie en ’n paar skerfies ui en blokkies avokadopeer, en ’n takkie basilie uit die kruietuintjie in ’n pot op haar balkon. Sy haal die sout- en peperpotjie en die botteltjie Franse slaaisous uit en sit ’n tafelmatjie op die tafel en dek vir haar ’n plek met messegoed en ’n kleinbordjie en ’n servet. Sy skink appelsap in ’n wynglas.

Hoekom sy dit só bly doen, verstaan sy nie presies nie. Aan die begin was dit seker om ’n stelling te maak ten opsigte van waar sy vandaan kom. Maar sy glo dat wanneer jy alleen leef, jy aan ’n beskaafde patroon moet bly vashou. Dit is deel van respek, al is dit net vir jouself. Ja, sy erken dis ook ’n bewys van onbuigsaamheid, van haar selfbewustheid en die onvermoë om van haarself te vergeet. Maar vanaand wonder sy of daar nie nóg iets agter haar ritueeltjies steek nie. Of haar noukeurigheid met haar onbesitte persoon, met haar onbesoekte huis, met haar ongedeelde tafel, beteken dat sy steeds, nog elke dag sedert tóé, besig is om te wag. Dat sy nie soos die dwase maagde van die Bybel onvoorbereid betrap wil word nie.

Sy skakel die liggie van die kap bo die stoof aan en haal ’n pan uit om haar schnitzel te bak, en ten spyte van haar somberheid kry sy lag. Sy het onthou van ’n Philip de Vos-bundeltjie op haar rak, oënskynlike kinderverse wat dit nie regtig is nie:

Magdalena Aggenbag

sit al jare lank en wag

elke dag en elke nag –

arme juffrou Aggenbag.

Waarop wag sý? Nie op ’n minnaar nie. Sekerlik nie op die laaste der dae of op die dood nie. Dalk wag sy op die lewe wat haar destyds onaangekondig verlaat het en enige tyd weer mag opdaag. Het dit dalk eindelik gebeur, nou met Konrad se koms? Natuurlik nie. Tussen hulle lê pyn, te diep om eers te begin oopkrap.

Hulle was vyf jaar lank getroud, sy en Vlok, toe hy die aand saam met Konrad huis toe gekom het. Hul huwelik was toe al op ’n mespunt. Aan die een kant was daar die dringendheid van hul behoefte om kinders te hê en die allesoorheersende wérk daaraan, die plig om swanger te word. Die doktersbesoeke, die toetse, die dissipline, die kil-kliniese prosedures, die blootlê van intieme sake wat die laaste flardetjie romantiek en misterie en erotiek laat verdamp het. Toe sy getroud is, was sy privaat en selfbewus. Ten spyte van haar verpleegopleiding wat alle geheime van die mens se liggaamlike bestaan ontluister het. En wat Vlok betref: Hy het geen woordeskat vir seks gehad nie. Dóén kon hy, praat kon hy nie. Dalk met sy vriende, in die kru taal waarmee sy verstaan mans dit doen. Nie met haar nie.

Ses jaar vóór Konrad gekom het, was daar natuurlik Vlok self. Die hele proses. Ontmoet. Uitgaan. Afspreek. Verloof raak. Trou. Huis opsit. Getroud wéés. Dit is deel van haar storie, van hoe alles gekom het. Want alles steek inmekaar, oorsaak en gevolg. Jy kan teruggaan en teruggaan as jy wil – nog verder terug as die dag en die manier waarop hulle mekaar ontmoet het.

Heel eerste, voor hulle twee, was daar haar ma en haar pa.

Haar pa het ’n kuif en ’n swart snor en helderblou oë gehad. Een ding het hy vir haar gedoen, één ding wat sy later nie uit haar geheue probeer sny het nie. Dit was hy wat haar leer swem het. Een Desember, toe die temperatuur in die middel dertigs moet gewees het, het hy hulle drie vir ’n week na ’n goedkoop vakansieoord naby Pretoria geneem. Haar ma het dikmond onder ’n boom gesit en sweet afvee. Hulle twee het ure in die swembad deurgebring. Hondjieswem, eers. Toe onder die water. “Duik. Duik in en skóp, man!” Toe, sommer gou, kruipslag. “Soos ’n vis in die water!” het hy vir haar ma gesê. “Sy kry dit van my.” Daardie vakansie het sy hom aanbid.

Haar pa het vragmotors vir Trengrove Countrywide Transport bestuur en hy het ’n houvrou en twee kinders op De Aar gehad van wie niemand in Pretoria geweet het nie. Eendag het haar ma ’n telefoonoproep gekry. Haar pa het daardie nag in ’n hotel geslaap en die volgende dag weer op een van sy ritte vertrek, en daarna nie weer teruggekom huis toe nie. Haar ma het vir hul buurvrou gesê hy het werk in die Kaap gekry, maar dat sy nog eers in hul huis sou aanbly, want hulle wou nie vir Lana uit haar skool vat nie, haar onderwysers meen sy kan volgende jaar die laerskool se hoofmeisie word.

Natuurlik het die bure geweet. Hulle was nie doof nie. Of dom nie: Selfs al werk ’n man in die Kaap, hang sy wasgoed tog soms oor langnaweke aan die wasgoedlyn. Dit sou makliker gewees het as alles maar oopgegooi was. Maar toe sy later op hoërskool ook moes antwoord op die vraag hoeveel kinders hulle was, het sy steeds gesê “een”.

Haar ma het toe al probleme met haar voete gehad, maar sy het werk gekry in die meubelafdeling van die OK Bazaar in Pretoria se middestad waar sy baie moes staan, en sy het gewig aangesit omdat wrewel en eensaamheid en frustrasie haar gedryf het na soet olieringe en Chelsea buns en roomkoek en gevulde sjokolade. Later ook na jenewer, wat veronderstel was om nie jou asem te laat ruik nie. Om vir die drank en haar Chesterfields te betaal, het sy ’n loseerder in die buitekamer gehuisves en nog een wat na naskeermiddel geruik het in die spaarkamer. Party nagte het Lana haar ma se bed ritmies hoor kraak. Syself het geleer om haar behendig uit ’n skynbaar goedig omhelsende arm te draai, om nie op skertsend-suggestiewe komplimentjies te reageer nie, om haar kamerdeur te sluit, om te sorg dat sy nie in die gang of ’n hoekie van die kombuis vasgekeer kan word nie.

Daar was ’n tyd toe Lana gevaar geloop het om soos haar ma uit te rys. Dis moeilik om skraal te bly as jy vroeg uitgegroei is en as daar net Strawberry Pops en supermark-rolkoek en witbrood en polonie en pakkies tjips in die huis is. Wanneer jy liefde- of aandaghonger is, stel eet ten minste nooit teleur nie. Dit het verander toe haar klasonderwyseres in standerd sewe vir haar gesê het sy is slim en mooi, en nie wanskape omdat sy toe nog langer as die seuns in haar klas was nie. Ook dat dit belangrik was om te let op wat ’n mens eet en dat klein porsies en rou kos en growwe brood gesond was. Lana het haarself uit ’n verflenterde eksemplaar van Kook en geniet geleer hoe om bobotie en frikkadelle te maak en ’n hoender in die oond te bak en sy het lysies van die kruideniersware begin opstel wat haar ma van die OK moes saambring huis toe.

Sy was nie net ’n enigste kind nie, maar ’n alleenkind. ’n Leser, weetgierig. Maar alles aan haar, haar gedagtes, haar onbepaalde hunkering, haar vrese, die wêreld wat boeke vir haar oopgemaak het, was geheim.

In die grade al is sy geprys vir hoe goed sy haar leesles voorberei het wanneer sy nooit eens nodig gehad het om tuis na die leesboekie te kyk nie. Op laerskool was sy die een wat gevra is om in die klas voor te lees. Sy het van rekenkunde gehou, later van wiskunde, sy kon nie verstaan hoe enigiemand daarmee kon sukkel nie. In matriek was sy nogtans een van die onsigbares, op geen manier merkwaardig nie. Ook nie een van die tien beste presteerders in die standerdgroep nie. ’n Dertiende of veertiende plek hou jou veilig uit die openbare oog. Die mediasentrum het haar toevlug geword. Die media-onderwyseres het in die domein waaroor sy regeer het, onaantasbare mag gehad. Sy het gunstelinge gehad, maar hulle ook in die werk gesteek. Sy was van die min personeellede wat Lana se kamoeflering gesien het vir wat dit was.

Tog was sy nêrens ’n uitgeworpene nie. Daar is nie met haar gespot of oor haar geskinder nie. Sy was nie aantoonbaar asosiaal nie, daar was ’n groepie meisies in wie se kringetjie op die speelgrond sy welkom genoeg was wanneer sy nie met een van haar take in die biblioteek besig was nie. Sy is gereeld saam met hulle per bus na die munisipale swembad. Die ander het in die water gespeel en op die gras op hul handdoeke gelê, gereed vir die moontlikheid van seunsgeselskap. Sy het gegaan om te swem. Sy het altyd eers ’n oomblik lank op die swembadrand gestaan en kyk na hoe die baanlyne onder die roerende, helder water vorm en vervorm voordat sy induik. Kruipslag. Borsslag. Soms rugslag. Maar die heel meeste het sy daarvan gehou om onderwater te swem, afgeslote en veilig in ’n klanklose wêreld. Sy kon haar asem langer ophou as enigiemand wat sy geken het.

In die skool het sy nie negatiewe aandag van die onderwysers getrek nie, sy was nooit arrogant of “parmantig” en veral nie “lui” nie. Sy was geen stokkiesdraaier of roker of uitbreker met ’n behoefte om oë te laat rek nie. Sy het af en toe selfs saam met die groepie meisies gaan fliek, partykeer was daar seuns by, en sy het met hulle nie anders of moeiliker oor die weg gekom as met die meisies nie.

’n Seun wat soms haar wiskundehuiswerk afgeskryf het, het haar na die matriekafskeid genooi. So het sy ook nie onnodige aandag getrek deur weg te bly, soos sy heeltemal gereed was om te doen nie. In daardie stadium kon sy nie iemand wat swakker as sy in wiskunde gevaar het, regtig respekteer nie, maar hulle was gemaklik met mekaar, en hy was ten minste langer as sy. Haar ma se buurvrou het, spelde in die mond, vir haar ’n pienk tafsyrok vir die geleentheid gemaak, ’n kleur wat haar nie gepas het nie. Sy het die aand geduldig geluister na wat hy kwytgeraak het oor Grand Prix-wedrenne en omgeboude motorenjins en oor watter motorfiets hy eendag wou koop. Toe hy haar aan die einde probeer soen, asof hy gedink het dit word van hom verwag, was sy ’n oomblik lank tot bewegingloosheid geskok deur die eienaardige intimiteit daarvan: vreemde lippe, ’n bietjie droog, huiwerig, op hare. Dit was die reuk van Old Spice wat haar laat wakker skrik het. Sy het haar met haar óú bedrewenheid uit die seun se arm losgedraai en by hulle voordeur ingeglip.

Soos byna alles van tóé het haar matriekafskeid net ’n dowwe indruk op haar agtergelaat. Sy het die naam van dié seun vergeet, sy onthou skaars die meisies in die speelgrondkringetjie. Daar lê ’n waas oor haar skooljare. Asof niks belangriks in daardie hele tyd met haar gebeur het nie.

Sy weet nou sy het niks ná aan haar laat kom nie omdat sy haarself beskerm het. Teen die herinnering aan haar pa. Teen haar ma se verbittering en onvermoë om liefde te wys, teen die lelike omgewing en verwaarloosde huis, teen motorwrakke in voortuine en mans in frokkies op stoepe. Wanneer ’n mens doodstil is, wanneer jy skaars die feit dat jy bestaan met ’n oogknip verklap, kan dié dinge jou nie bekruip en ’n hand op jou skouer lê en jou vir hulle toe-eien nie.

Maar wanneer jy aan niks behoort nie, behoort baie min aan jou.

Wat hét wel aan haar behoort? Haar skerp verstand. Haar voorneme om weg te kom.