Читать книгу Die derde oog - Etienne Leroux - Страница 8

Die middag voor die funksie het Hope haar lot gaan bekla by Madam Ritchie, haar moeder, wat in die Stigting Welgevonden die laaste jare van haar lewe voor ’n transistorradio deurbring. Op so ’n gevorderde leeftyd is dit moeilik om ’n verwantskap tussen moeder en dogter te sien. Die ouvrou sit soos ’n mummie in ’n glaskamer sonder enige uitdrukking op haar verkalkte gesig en luister na die drie-honderd-en-vyftigste episode van haar vervolgverhaal terwyl die kinders oor haar klouter. Hulle skeur haar klere wat alreeds styfgetrek is om haar geswolle lyf, hulle skuif haar pruik en laat blou kolle op die spierwit vel wat met elke aanraking induik en traag herstel.

“Hulle stuur hom kort-kort op ’n sending,” kla Hope. “Hulle maak mis­bruik van hom.” Sy luister ook met ’n halwe oor na die vervolgverhaal. “Hy moet alles verduur ter wille van ander mense.” Dis asof sy die patroon van die verhaal volg. “Sy halwe broer het die familieplaas geërf. Sy stiefmoeder het hom gedurig vervolg. Hy is ’n onegte kind. Die owerhede laat hom al die gevaarlike werk doen.” Sy rammel haar klagtes af terwyl sy roomkoekies eet en halfhartig na die kinders klap. “Hy moes nooit gebore gewees het nie. Hy moes nooit die son gesien het nie.”

Haar werklike griewe hou sy vir haarself; sy kla slegs oor die aanvaarbare ongeregtighede voor hierdie ouvrou, haar kindse moeder, wat met haar ver­mufte verstand ook net één griefpatroon ken: die tirannie van owerhede, die onverstaanbaarheid van die Voorsienigheid, die wreedheid van verpleeg­sters, die beperking van regulasies.

Die ouvrou se mond begin skielik beweeg en sy sukkel om ’n woord uit te kry, dan staak sy die poging. Haar mond bly nog oop, dan gaan dit stadig toe.

Hope kruis haar bene; sy wys ’n dy deur die spleet van ’n sjantoengrok en ruik aan ’n botteltjie Mustacheparfuum langs haar op die tafel. Sy sit dit in haar tassie en trek aan haar onderlyfie wat té styf span. “Hy is baie naïef,” sê sy meteens. “Maar hy het die hart van ’n leeu.”

’n Uur gaan verby terwyl nog twee vervolgverhale afgehandel word. Dan probeer die ouvrou opstaan. Sy kry dit nie reg nie en sak in haar stoel terug. Sy lig haar arm met moeite en wys met ’n reguit hand na die klerekas terwyl ’n krom vinger, verstyf deur jig, onverbiddelik die grond aandui.

Hope staan op, vroetel in die boonste laai van die klerekas, en haal ’n botteltjie te voorskyn.

Dan praat die ouvrou vir die eerste keer. Haar tandelose mond en slap tong vind die woord maklik. Dis in haar mond gelê, dit kom glibberig te voorskyn uit die moeras van haar lippe, tong, tandvleis en verhemelte. Tus­sen die drag flikker haar ogies.

“Yohimbin!”

Hope doen ’n paar ekstatiese passies, gevolg deur haar kinders. En dan omhels sy die ouvrou terwyl haar oë dig gesluit is om die beeld van ouderdom uit te hou.

Demosthenes de Goede stap deur die landgoed van die Stigting na die cottage van die legendariese mev. Dreyer, die waarsegster. Hy gaan by die plek verby waar hy sy stryd met die swaksinnige reus gehad het en hy dink met trots terug aan sy eerste triomf; hy word sentimenteel by die waterstroom waar hy Hope vir die eerste keer gesoen het. Hy sien die cottage waar hy in mev. Dreyer se beeldspraak soveel waarhede gevind het wat telkemale daarna bevestig is. Onder ’n eikeboom staan ’n silwergrys Rolls-Royce. Die chaffeur se oë is op die eiketakke gerig waaraan bronsflesse hang wat op maat van die wind teen mekaar tinkel. Duiwe koer met sagte, soet klankies tussen die blare.

Demosthenes de Goede beskou die geliefde cottage en sien orals die tekens van mev. Dreyer se sukses: verguldsels versier haar vensters; sil­wertakkies omsoom die deur waaraan hy gewyd klop. Hy sien die duiwe in vlug terwyl hy wag: die swartes van Thebe wat die wêreld en die toekoms ingevaar het en in Ammon, Dodona en nou, ná soveel eeue, hier in die eike van Welgevonden geland het. Hy weet, dis waar – dit staan opgeteken in die Boek van die Lewe daar in haar sitkamer. Ál haar dissipels ken dit en is vertroud met die esoteriese gegewens van die Boek. Daar is ’n hele hoofstuk oor die Geskiedenis van die Duiwe.

Die deur gaan oop en hy betree die geliefde kamertjie. Hy sit eers die vyftig sent op die tafeltjie (die fooi het deur die jare onveranderd gebly) en dan voeg hy twintig rand by – die heerlike voorreg van ou kliënte wat geseënd is met die volle waarheid uit haar mond. Hy gewaar ’n dik bondel note langs syne en glimlag trots: elke jaar sien hy hoe haar roem toeneem; elke jaar getuig die groeiende bedrae daarvan. Maar dit oortref alles wat hy nog gesien het …

Later gaan die deur oop en ’n deftige man kom uit. ’n Bekende gesig, dink Demosthenes de Goede voordat hy by hom verbyskuur en vriendelik groet.

Mev. Dreyer ontvang hom presies soos telkens in die verlede, asof sy hom nog nooit gesien het nie. Haar vet lyfie is blink gespan in ’n glinsterende satynrok, haar ooglede is van die suiwerste goud, haar grimering is van die duurste, haar houding is uit die hoogte.

Sy bestudeer die blaartjies in ’n teekoppie van Bosch.

“Is jy familie van die vorige besoeker?” vra sy meteens.

Demosthenes de Goede skud sy kop.

“Merkwaardig,” sê sy en kyk by die venster uit na een van die swart duiwe wat wiegend op ’n eiketakkie sit en meteens begin pik aan een van die bronsflessies voor die betowerde oë van die chauffeur.

“Die einde van al jou ontberings sal spoedig kom,” sê sy. “Was jy vyftien maande in die vreemde?”

Demosthenes de Goede skud weer sy kop.

“Dis vreemd,” sê sy. “Dis uiters verwarrend.”

Sy beskou die teeblare aandagtig.

“Jy sal spoedig van jou swaar verlos wees.”

Maar iets hinder haar; sy is klaarblyklik ongelukkig.

“Het jy vyande?” vra sy meteens.

“Ja,” sê Demosthenes de Goede.

Sy oorweeg die situasie in die koppie versigtig en herhaal: “Daar is ver­lossing. Dit is seker.”

Demosthenes de Goede wag vir verdere openbarings, maar mev. Dreyer het blykbaar belangstelling in hom verloor. Hy het haar nog nooit so dierbaar verstrooid gesien nie, daar waar sy nou ’n ander koppie opgetel het en van een na die ander kyk. Hy verlaat die kamer saggies om haar nie in haar geheime meditasies te verstoor nie.

Hy vind die ryk, vername besoeker nog steeds in die wagkamer. “Sy het vir my gesê dat ek binne ’n kort tyd bestem is om óf te sterf óf die res van my lewe in rus en kalmte deur te bring,” sê die man.

“Mens is nie veronderstel om daaroor te praat nie,” sê Demosthenes de Goede.

“Ek volg nie.”

“Het sy ’n aanduiding gegee?” vra Demosthenes de Goede. “Mens kan gewoonlik in haar stem ’n aanduiding kry.”

“ Waarom mag mens nie daaroor praat nie?” vra die man.

“Dis tog duidelik,” sê Demosthenes de Goede.

Hulle het onwillekeurig saam uit die vertrekkie geloop.

“Ek kan nie presies onthou nie,” sê die man. “Die woord ‘sterf’ klink in elk geval harder as ‘kalmte’. Jou stem daal gewoonlik as jy sê ‘rus’.”

“Dis dieselfde as ’n wensbeentjie wat deur twee mense gebreek word. Jy sê nooit wat jou wens is nie, want dan kom dit nie uit nie.”

“Sy kon blykbaar self nie besluit nie. En dis só maklik om twee uiterstes te voorspel. Jy gaan môre dood, of jy lewe.”

Hulle het tot by die Rolls-Royce geloop en die chauffeur skeur hom los van die duiwe om die deur oop te maak.

“Haar woorde is gewoonlik duister, maar as jy hulle versigtig oorweeg, en daaroor nadink, dan besef jy later hoe waar haar voorspellings is,” sê Demosthenes de Goede.

“Al twee kan tog nie in my geval gebeur nie,” sê die man.

“Sy het vir my rus voorspel,” sê Demosthenes de Goede.

“Sy het vir my ook rus voorspel as ek nie sterf nie,” sê die man.

“Jy hoef jou nie onnodig te bekommer nie,” sê Demosthenes de Goede. “Sy bedoel heel moontlik dat jou probleme, wat dit ook al mag wees, tot ’n einde sal kom.”

“Miskien is die einde van alles die begin van die geluk,” sê die man.

“Die einde van alles kan ook die begin van die dood wees,” sê Demosthenes de Goede.

“Die geluk kan met die dood begin.”

“Rus kan beteken dat die stryd verby is en dat jy die res van jou dae in vrede op aarde kan lewe.”

“Dink jy dat al mens se probleme met verloop van jare eenvoudiger word?” vra die man geïnteresseerd.

“Sy kon die betekenis van die woorde omgekeer het en dood bedoel het as rus en rus as dood.”

“Maar dan bly mens presies waar jy was,” sê die man. “Al draai mens haar woorde óm en óm, bly dit nog steeds ’n enigma.”

“Dis die Taal van die Duiwe van Welgevonden,” sê Demosthenes de Goede.

“Verlossing kan in jóú geval ook dood beteken,” sê die man.

“En rus kan in jóú geval verlossing beteken,” sê Demosthenes de Goede.

Die Rolls-Royce wieg teen tagtig myl per uur verby die grense van Wel­gevonden.

“My vrou en kinders is nog steeds by haar moeder in Welgevonden,” sê Demosthenes de Goede terloops.

Die man beveel die chauffeur om om te draai.

Daar is groot opgewondenheid as die kinders die Rolls-Royce sien; hulle skryf hulle name op die deure; hulle pluk die chauffeur se pet af op pad na die stad en hulle druk die knoppies wat die ruite reguleer. Hope sit tussen die twee mans en hou haar oë beskeie op die pad gerig terwyl sy van die draaie gebruik maak om veral eenkant toe te leun.

Toe hulle by die skakelhuisie stilhou en deur die man tot by die deur vergesel word, skud sy haar hare in die sonlig en lag met pragtige wit tande.

“Watter aangename man,” sê Hope toe die Rolls-Royce noupassend deur die straatjie wegry en die bure hulle tuintjies vol staan. “Wie is hy?”

“Ek het vergeet om sy naam te vra,” sê Demosthenes de Goede.

“Ons kan gerus meer van hom sien,” sê Hope.

“Hy lyk vaagweg bekend,” sê Demosthenes de Goede. “Ek het êrens ’n foto van hom gesien.”

“Hy lyk na jou,” sê Hope.

“Klaarblyklik ’n man van goeie inbors,” sê Demosthenes de Goede.

Hy drink ’n halwe bottel whisky terwyl hy skeer, sy buikspiere oefen en in die bedompige badkamertjie aantrek. Hy verwens al die onaangename take wat hy moet verrig terwyl sy hart eintlik met liefde vir sy medemens vervul is.

Sy dik vingers ondervind in die slaapkamer heelwat moeite om die hakie van Hope se brassière in die derde gaatjie te haak. Die groot vent sug van pure plesier as hy sy vrou se aanloklike liggaam tergend gedeeltelik sien verdwyn in deursigtige nylon. Watter voorreg, dink hy toe die aandrok die vernaamste gedeeltes vir die buitewêreld bedek. En vir die eerste keer voel hy hom in staat om hierdie onbekende taak aan te durf. Hy drink die orige helfte van die whisky klaar en verlustig hom in isometriese oefeninge terwyl hy vir sy aanvallige vrou wag om haar soos ’n slet van Babilon klaar te verf.