Читать книгу Ter wille van Talita - Helena Christina Hugo - Страница 6

“Ek het vergeet om te sê. My gedagtes was heeltyd by Rentia en vanoggend was ons laat.”

“Jy weet al van Donderdag af.”

“Jammer.”

Johan is gewoonlik nie so teensinnig om by gemeentelede te gaan eet nie, selfs al is dit Sondag wanneer hy gewoonlik ná middagete rus en hom dan daarna voorberei vir die aand se Bybelstudie. Vandag is hy nie lus vir geselskap nie, maar Emma se afgeremde gesiggie is genoeg om sy hart te vermurwe.

“Hoe laat moet ons daar wees?” vra hy gelate.

“Eenuur.”

“Dit gee ons minder as ’n uur om ons reg te ruk.”

“Al wat ek nodig het, is ’n koue stort.”

Sy spring met ’n merkwaardige opwelling van energie van die bed af en stap reguit badkamer toe. Johan kyk haar agterna. Sy is op die rand van ’n ineenstorting, maar kry dit steeds reg om na almal se pype te dans. By die deur draai sy om. “Marta is een van my staat­makers. Ons kan nie wegbly nie.”

“Ek weet.”

Die badkamerdeur klap toe, die stortkrane gaan oop en die glasdeur skuif met ’n harde slag tot teen die storthokkie se staalraam.

Marta, Hetta en Ragel was vanoggend in die kerk. Hulle het aan die Du Toitstraat-kant gesit. Ragel het Hetta in die rystoel ingestoot met Marta op krukke kort agterna. Hulle het aandagtig na die preek geluister, so het dit vir hom gelyk – die drie vroue wat elk hul eie rede gehad het om nie kerk toe te gaan nie en nou gereeld die oggenddienste bywoon. Die Here het sy doel met hulle, met almal, dit weet Johan ten spyte van sy eie twyfel. Ragel Naudé is hierheen gestuur om ander te genees en in die proses self genees te word. Sy is saam met Marta op pad na ’n nuwe lewe. Die tekens is daar. Sy het weggekyk van haarself en haar gewig by die dorp en die gemeente ingegooi. Sy lyk nie meer so verwese en maer nie en het lanklaas in sy studeerkamer kom huil. Dis goed, maar haar pad is nog lank, langer as Marta en Hetta s’n. Wanneer hy by hulle op huisbesoek is, sê sy dit gaan goed, maar sy kan hom nie bluf nie. Hetta en Marta se versorging is ’n tydelike uitkoms, ’n kapstok waaraan Ragel haar eie pyn kan ophang.

Hy en Emma doen dit ook – troos ander terwyl hulle self troos soek.

Johan gaan staan voor sy klerekas en haal jeans en ’n ligte somerhemp uit. Vir vanmiddag se ete sal hy probeer om Rentia op die agtergrond te skuif en op hulle te konsentreer – Ragel, Hetta en Marta.

“As ons betyds is, kan ons drieuur tuis wees.” Dis Emma wat met ’n handdoek om haar kop gedraai by die badkamer uitkom. Sy lyk so op en wakker hy kan nie glo sy het netnou soos ’n klip geslaap nie. Dis haar redding, die vermoë wat sy het om kort slapies ten volle te benut. Power naps, noem die Engelse dit.

“Gaan stort en maak gou!” jaag sy hom aan.

Hy gryp sy klere en maak soos sy sê.

Toe die water hom tref, tintel sy vel en klop sy hart vinniger. Dis verfrissend, maar koud. Hy sit sy hand op die warmwaterkraan en oorweeg dit, dan los hy dit voordat hy te lank staan en traag word van die stoom. Dis die soort gemaksug wat maak dat hy meer vra as wat hy elke dag nodig het. Vandag kry hy ’n gesonde stortbad en ’n goeie middag saam met vriende wat hom nie met strikvrae bestook soos Theuns van den Heever nie. Die vrae kan hy nog hanteer. Die manier hoe Theuns sy dogters dissiplineer, is ’n ander saak. Mense praat en verwag van hom as predikant om in te gryp. Hy het Theuns sover gekry om die tweetjies by die kategeseskool in te skryf, maar hy en George moet kort-kort walgooi oor die leerplan wat Theuns “die slegte invloed van buite” noem. Waar trek jy die streep? wonder Johan. Vandat Rentia hulle beskuldig dat hulle haar nie toelaat om vir haarself te dink nie, voel dit vir hom asof hy nie die reg het om Theuns en Edwina aan te spreek nie.

Here, net U ken die antwoorde. Lei ons en ons kinders na die waarheid.

Johan staan nog ’n rukkie met sy voorkop teen die koel teëlmuur voordat hy die krane toedraai, uitklim en vinnig afdroog. Hy kan die gevoel van onrus nie afskud nie – al sê hy vir homself, Rentia sal haar kalwerliefde ontgroei, Theuns sal sy besitlikheid onder beheer kry en die Here sal hul gemeente help om die jaar op ’n hoë noot af te sluit. Die kategesekinders is opgewonde oor die Kerskonsert. Hulle vat hande met die skool en die sendinggemeente. Die dorp gaan as eenheid die jaar in die Naam van die Here Jesus afsluit. Niks kan verkeerd loop nie.

Waarom kan hy nie moed skep nie?

Die koue stort het hom ten minste verkwik en hy sien kans om ’n glimlag op te plak voordat hy uitstap. Emma sit voor die spieël en grimeer. Sy lyk blosend jonk in haar roospienk somerrok. “Nuwe rok?” vra hy.

Sy kyk om en haar hare wip los op haar skouers. “Drie seisoene oud, maar ons kan maak of dit nuut is.”

“Dis die eerste keer hierdie seisoen dat jy dit dra.”

“Die derde keer!” Sy glip haar sandale aan. “Ons moet loop.”

“Ons ry,” sê hy, “voor die hele dorp weet ons eet vanmiddag by Marta-hulle.”

In die kombuis haal Emma ’n plastiekhouer met koeksisters uit die vrieskas. Hulle ry met die bakkie. “Asof niemand ons voertuig voor Marta se deur sal herken nie,” korswil sy.

“Goed, ek was nie lus om in die hitte om die blok te loop nie.”

Hy ry stadig by die Van den Heevers se huis verby. Die vensters en deure is toe. Dit staan diep in die erf, agter ’n grasperk beplant met palmbome wat Theuns van sy omswerwinge in die binneland af teruggebring het. Die huis se mure is donkergrys, die dak en vensterrame donkergroen, die posbus skelrooi – die enigste opvallende kleur.

Emma kyk ook soontoe. “Theuns wil net altyd anders wees,” sê sy.

“Moedswillig ook.”

Johan keer homself voordat hy haar in besonderhede vertel hoe Theuns met sy dogtertjies aangaan.

Daar staan ’n vreemde motor voor die Kosters se huis.

“Tienie Brodie se Corolla,” sê Emma. “Dis gaaf sy’s ook hier.”

Johan parkeer die bakkie agter Tienie se kar. Hy kyk vlugtig na Emma. Sy klap die sonskerm aan haar kant af en trek skewemond vir haar spieëlbeeld. Is sy regtig so opgewek of werk sy daaraan om haar in ’n goeie bui in te dwing?

“Kan jy sien ek het gehuil?” vra sy skielik.

Hy kyk in haar groot blou oë en sien nie net die vraag nie, maar ook drome en verlange wat dieper weggesteek is. Sy wou, soos Rentia wil, ’n voltydse kunstenaar word, maar haar ouers het haar vir BA(Cur) laat inskryf – ’n kursus wat sy cum laude geslaag het. En verpleging is vandag haar beroep wat sy blymoedig en tot opheffing van baie siekes navolg. Kuns is haar uitlaatklep vir frustrasies en uitputting.

“Johan, wees eerlik.”

“Jy’s perfek, niks verkeerd nie.”

“Dan glo ek jou, dankie.”

Die Kosters se voordeur gaan oop. Dis Gunther Swanepoel wat op die stoep staan en wag asof hy die huisbaas is. Johan spring uit en wil omloop om die bakkie se deur vir Emma oop te maak. Sy is te vinnig vir hom en staan al op die sypaadjie.

“Kyk hoe mooi is Marta se tuin!” roep sy uit. Dit is. Vlammende oranjerooi rankrose klouter tussen geles, en pers flappe verras langs spikkelbont vuurlelies. “Ek was Dinsdag hier, toe het die rose net begin oopgaan. Gunther, is dit jou handewerk?”

“Meer Ragel s’n. Sy is ’n ywerige tuinier.”

“Sy sê weer dis jy.”

“Emma, jy weet ons kan nie sonder Ragel nie.” Gunther hou die voordeur wyd oop. Dis nie nodig om weer te groet nie. Hy speel orrel in tannie Henriëtte se plek en hulle het mekaar vroeër by die kerk gesien. Toe het hy nie na die middagete verwys nie. Seker aangeneem Emma het gesê.

Sy raak liggies aan die mandjies blomme wat aan die stoepbalke hang. “Dis nuut.”

“Ragel se niggie het dit gebring. Sy’t met die ete kom help.”

Johan wonder of Ragel se man ook saamgekom het. Hy vra liewer nie. Die afgelope weke was Stephan Naudé nogal skaars, tensy hy laataand gekom het en vroegoggend gegaan het. Die laaste keer toe Johan met hom gepraat het, het hy gekla omdat Ragel so voltyds besig is met Marta dat hulle nie kans kry om alleen te wees nie. Marta was so hulpeloos soos ’n baba ná haar ongeluk en gefrustreerd omdat sy die drie weke skaars kon beweeg, haar hande in verbande toegedraai en haar bene in spalke. Ragel het aangebied om hier in te trek en Marta en Hetta te versorg. Boonop het sy Marta se plek volgestaan by die sopkombuis en nog kunsklasse ook gegee. Haar lewe was skielik propvol. Miskien was dit nodig, maar die een of ander tyd sal sy haar eie pyn weer moet hanteer, ook Stephan s’n.

“Stap deur,” beduie Gunther.

Die geur van vleis wat stadig in die oond gaar word, begroet hulle saam met ’n gelag en gesels uit die rigting van die televisiekamer. Gunther klop aan die kosyn om aandag te trek. “Hulle is hier.” Hy stoot Emma eerste na binne.

Sy groet elkeen met ’n soen. Johan volg haar met handdrukke, vir Marta ’n kloppie op die skouer.

Dis goed om die Swanepoels en Kosters gesellig saam te sien. Hetta en Ciska sit in hul rystoele langs mekaar ’n verflenterde plakboek en deurblaai. Oom Swanie lees ’n oopgevoude brief, sy bril op die punt van sy neus. Marta sit-lê op die bank asof sy tussen kussings geïnstalleer is. “Ek is so bly julle het gekom.”

Die brandmerke van die ongeluk vertoon plooierig en die vel op haar voorkop en hande is roesrooi gevlek. “Die verbande is af,” sê sy en wys hoe sy haar vingers kan beweeg. “Ek doen oefeninge en borduurwerk maar waag dit nie om skottelgoed te was en potte te skuur nie.”

Emma lig die plastiekhouer. “Koeksisters, ek vat dit gou kombuis toe.”

“Ragel en Tienie is daar,” beduie Hetta. “Hulle sal nie omgee as jy inloer nie.”

“Ek mag nie eens toesig hou nie,” kla Marta.

“Dis omdat dit ’n verrassing moet wees,” keer Ciska.

“Ek sit hier soos ’n koningin en hulle kook.”

“Sy’t nog nie geleer om ander mense toe te laat om oor te neem en dinge vir haar te doen nie.”

Johan verstom hom aan Hetta en Ciska wat so lank in onvrede geleef het en nou soos twee broeishenne oor Marta is.

“Dominee het vandag mooi gepreek oor naasteliefde,” sê Hetta. “Hier kry ons dit nou van alle kante af in oorvloed.”

Die plakboek wat sy en Ciska aan die deurblaai was, wil afgly en Ciska moet vinnig keer. Sy beduie na die stoel langs haar. “Dominee, ons wil jou iets wys.”

Johan gaan sit tussen Ciska en oom Swanie. Gunther maak hom tuis op die bank langs Marta, sy arm om haar skouers.

“Marta se pa het die plakboek gemaak van die ou skool.”

“Van die skool se gloriedae toe ons nog sestig matrieks gehad het.”

“Arend was my beste vriend.” Oom Swanie se hande bewe toe hy die brief vir Johan aangee. “Ek het vir hom geskryf toe hulle my as skoolhoof oor sy kop aangestel het. Kyk wat het hy hier by die aanhef neergepen.”

Johan vat die twee dun velletjies papier. Die brief is duidelik meer as een keer deeglik gelees.

“Lees vir ons voor.”

Oom Arend skryf netjies en duidelik in ink. “Ek gun Gideon die pos van harte,” lees Johan. “Hy is ’n man met ’n visie vir die skool as geheel, ek nie. Hy het nie nodig om my te bedank omdat ek teruggestaan het nie, en toe kry ek die mooi brief. Hy hoef nie sleg te voel nie. Wat ek wil hê, is om kinders wiskunde en wetenskap te leer, nie meer tyd in die kantoor agter daardie groot lessenaar nie. Ek en Gideon sal vriende bly, ten spyte van …”

Johan sluk die woord “Hetta”.

“Dominee kan sê dis ek,” sê sy hard. “Ek was onregverdig en hardkoppig. Vandag kan ek nie wag om Arend in die hiernamaals te sien sodat ek hom om vergifnis kan vra nie.”

“Ag, Hetta, as hy my kon vergewe, het hy jou eerste vergewe,” troos oom Swanie. “Arend was te lief vir jou om lank kwaad te bly. Nee, ek wil vir Dominee wys dat hy kan sien hoe onbelangrik dit vandag is. Hier sit ek, stokoud en Arend lankal oorlede. Destyds het meneer Stofberg van geskiedenis en liggaamsopvoeding ook aansoek gedoen en hy was so teleurgesteld toe hy uitval, hy het summier bedank en Transvaal toe getrek. Ek kry nou lag om te dink ons het eens op ’n tyd gewedywer vir die hoofskap en kyk hoe kwyn die skooltjie. Ek hoor hulle gaan volgende jaar ’n busdiens instel tussen ons en Graafwater sodat die seniors daar kan skoolgaan. Dag ons is klaar ’n laerskooltjie.”

“Ons dorp krimp,” sug Ciska.

“Ek voel lus en trek terug Lambertsbaai toe, maar dan is die ouetehuis ons voorland en daarvoor sien ek nie kans nie.”

“Wie gaan ons van groente voorsien as Oom-hulle trek?”

“Seker Marta en Gunther,” sê die ou man.

“Wag nou, Pa, Pa loop ons vooruit,” keer Gunther.

Toe Marta bloos en sy en Gunther vir mekaar kyk, besef Johan hoekom hulle uitgenooi is. Hy vou die brief op en gee dit vir oom Swanie terug. Om die tweetjies nog verleentheid te spaar, wys hy na die plakboek. “Kan ek sien?”

“Asseblief.”

“Dit vertel die skool se hele geskiedenis.” Ciska maak die plakboek toe asof dit ’n antieke manuskrip is. “Miskien kan hulle dit in ’n glaskas bewaar, terwyl daar nog lewe is by die skool.”

“Of by die kerk,” voeg Hetta by. “Die kerk sal tog nooit vergaan nie.”

Johan belowe niks. Die kerk is nie ’n museum nie. Hy vat die plakboek versigtig en slaan die eerste bladsy oop. Oom Arend het ’n reënboog geteken – in al sewe kleure met wiskundeformules wat in Indiese ink-druppels onder die boog uitval. Aan die bokant staan in netjies gedrukte blokletters: My skool, my lewe.

Die bladsye is genommer. Daar is ’n inhoudsopgawe op die agterkant van die eerste bladsy. Die foto’s op die teenblad is met outydse hoekies vasgeplak en het onderskrifte wat onderwysers en kinders se name met datums en plekke verbind. Johan lees hier en daar en blaai versigtig daardeur, heeltyd daarvan bewus dat die oumense hom dophou. Die koerantknipsels en programme wat by skoolkonserte en atletiekbyeenkomste pas, is vaal en dof. Hy kry ’n knop in die keel. Die dorp se ouer geslag is aan die verbygaan. Dis tyd vir ’n jonger een, maar hulle het hul eie planne. Hulle sal nie hier wil agterbly nie. Het hy dan nie self sy kinders op Malmesbury in die koshuis nie? Dit raak aanvaarbaar en nodig vir diegene wat kan om hul kinders weg te stuur. Niemand verwyt hom daaroor nie, of dalk praat hulle tog agter sy rug. Miskien is hulle verbaas dat hy en Emma al tien jaar hier uithou. Hy bloos liggies. “Uithou” is die verkeerde woord. Nee, hy moet positief wees ter wille van die oumense.

“Ons moet by ’n tafel sit en dit stadig deurgaan, dan kan oom Swanie alles vir my verduidelik,” sê hy.

“Hetta moet liewer.”

“Ek vergeet te veel, doen jy dit.”

Op daardie oomblik verskyn Emma en kondig aan dat die ete gereed is. “In die eetkamer, die tafel is spesiaal gedek.”

Inderdaad. Die lang familietafel is feestelik getooi met fyn linne en blomme, kristalglase en silwer eetgerei uit die boonste rakke. Marta slaan haar hande saam. Haar oë blink.

“Wie se mooi goed is dié?” wil Hetta weet.

“Myne en Tienie s’n, maar vir vandag is dit Tante en Marta s’n.”

Daar is naamplaatjies by die gedekte plekke. Elkeen neem plaas by sy eie. Die voorgereggie lyk na vis. “Kreef,” fluister Emma vir Johan.

“Sal Dominee vir ons die seën vra?” verneem Gunther toe almal tot rus gekom het.

“Met plesier. Mag ek weet wat die geleentheid behels?”

“Ons vier die lewe.” Gunther steek sy hande weerskante toe uit. Almal vat hande.

Johan dink ’n oomblik na. Die Here se genade is groot. Die Here se genade is wonderbaarlik groot.

“Here, ons vier vandag Marta se herstel ná ’n ernstige motorongeluk. Dankie vir haar gespaarde lewe en vir die lewe van elkeen hier om die tafel. Dankie vir vrede en vriendskap, vir vergifnis en versoening. U ken ons swakhede en sterk punte, ons verliese en oorwinnings. Ons voorregte is te veel om op te noem. Dankie vir hierdie fees wat met liefde voorberei is. Dankie vir Ragel, Tienie en Eva wat vir ons regstaan. Ons bid vir almal wat nie vandag in ons oorvloed kan deel nie, vir gesinne wat worstel met armoede en ander probleme. Hier ken ons vandag net vreugde. Ons dank en loof en prys U in Jesus Naam. Amen.”

Almal beaam sy gebed met: “Amen.”

“Dankie, Dominee,” sê tannie Hetta, haar sakdoekie voor haar oë gedruk.

“Nee, Hetta, ons is mos nou gelukkig,” paai Ciska en raak dan self bewoë.

Johan sien dat Ragel afkyk. Haar vingers op die eetgerei bewe liggies en sy druk haar hande onder die tafel in. Gunther is ’n sjampanjebottel aan die oopmaak. Die prop skiet met ’n knal af en die inhoud stroom oor sy hande. Tienie druk vinnig haar glas teen die bottel se bek. Almal lag en almal se glase word gevul. Glimlagte flits om die tafel. Gunther staan en hy lig sy glas.

“Ma, Pa, tannie Hetta, Eva, Ragel, Tienie, Emma en Johan. Ek het Marta Vrydagaand gevra om my vrou te word en sy het ja gesê. Ek dank die Here vir ’n vrou soos Marta. Dankie, Marta, dat jy ja gesê het. Ek skuld jou my liefde vir altyd en … ’n ring.”

Hy sit sy glas neer en haal die kenmerkende dosie te voorskyn. Die ring word versigtig aangesteek en Marta hou haar hand sodat almal kan sien hoe mooi dit is. Glase word geklink onder uitroepe van vreugde. Johan soek en vind Emma se hand onder die tafel. As dit vir Marta en Gunther kan uitwerk, sal dit eendag vir Rentia ook. Sy sal die regte keuse maak.