Читать книгу Mispa - Helena Christina Hugo - Страница 8

Caroline het ingesluimer en droomloos geslaap. Toe sy wakker skrik, is dit laatmiddag. Sy is natgesweet, ongemaklik en dors. Die hoofpyn waarmee sy gaan lê het, het nie opgeklaar nie. Sy buig haar bene. Die kind roer en rek hom uit.

Hoe het die dag begin en waarheen gaan dit?

Stemme ruis op van die voorstoep se kant. Die gekletter van teelepels teen porseleinkoppies word afgewissel met die uitroepe van mense wat gemoedelik verkeer. Wat soek hulle op Mispa se werf? Toe onthou sy. Dit is die dag voor Kersfees en die familie is hier: Willem se broer Jan Adriaan en sy opgemaakte pop van ’n Susanna, die meisiekinders Anna Catharina en Elsje, Hester en Neels en Klein-Neelsie. Caroline span haar in om uit te maak wie praat. ’n Vrou lag senuweeagtig. Dis nie Susanna of Hester nie. Wie dan?

Here, wat dink hulle van my? Ek is die huisvrou en ek kruip weg.

Te oordeel na die skaduwees teen die engelmuur, is dit lank ná middagete. Verbeel sy haar of hoor sy koeie huis toe kom en potdeksels in die kombuis klap? Kosgeure dring deur die skrefies van die toe deur. Iemand is in beheer – ousus Hester. Sy het gesê sy sal sorg.

Caroline kom langsaam orent. Daar is ’n kraffie met water en ’n omgekeerde glas langs die bed. Sy skink en drink. Die water is koel en sy lei af dat dit net ’n rukkie gelede uit die kleipotte geskep is. Hoekom het die persoon wat dit gebring het, haar nie wakker gemaak nie? Sy skaam haar so bloedrooi sy sal haar voet nie uit die vertrek sit nie. Hier bly sy tot almal huis toe gegaan het en sy in vrede kan sterf.

Maar sy moet eers die kommode gebruik.

Sy is nog besig toe iemand aan die deur klop. “Wie’s dit?”

“Jy’s wakker!”

Klink soos Hester. Sy draai aan die deurknop. “Jy’t gesluit?”

“Ek’s amper klaar.”

Caroline loer in die spieël en druk die los haarslierte agter haar ore in voor sy deur toe stap en oopsluit.

Daar staan Hester met ’n gedekte skinkbord. “Tee en skons soos Mother ons geleer het. Lekker geslaap?”

“Soos ’n klip. Ek skaam my dood.”

“Moenie! Ek kon jou wakker maak as ek wou.” Hester sit die skinkbord eers op die bed neer. “Jy’t jou rus nodig sodat jy môre Kersdag kan vier. Toe, gaan sit op daardie stoel, ek sleep die tafeltjie nader.”

Caroline gehoorsaam haar oudste suster se opdragte – sy is immers al jare soos ’n moeder vir haar.

“Nie kaalvoet nie!”

Sy steek haar voete in haar pantoffels en gaan sit in Willem se stoel.

Hester skuif die voetstoeltjie onder haar voete in. Sy gooi die venster oop en ’n koelerige luggie trek deur die kamer. “Ek kry jou tjalie voor jy koue vat.”

“Dis nie nodig nie.”

“Jy sit in ’n trek en jy kan nie bekostig om nou siek te word nie. Waar bêre jy jou tjalies?”

“In die laaikas, tweede laai.”

Hester haal een uit en kom hang dit om. Dis ’n syerige lap, beskilder met bont blomme en helderkleurige voëls wat net in lande soos Indië en Java te sien is.

“Is dit die een wat Willem vir jou van die Kaap af saamgebring het?”

“Pleks hy my saamgevat het.”

“Hulle het gaan perde laai, Caroline, en jy was verwagtend.”

“Ek was nog nooit in die Kaap nie.”

“Ek ook nie.”

“Ek het nog nooit die see gesien nie.”

“Ek ook nie, maar dit pla my nie.”

Hester raak ongeduldig, sy loer in die kamer rond en gaan trek die bed reg.

Caroline staar na die skinkbord met eetgoed. Sy raak aan die teemus, een wat sy self gemaak het toe sy nog opgewonde was oor haar huis.

“Nou sal ek nooit daar uitkom nie,” sê sy spytig.

Hester is besig om kussings op te pof. “Hou dop. Jan Adriaan vat Aprilmaand vir Susanna en die kinders met die trein af Kaap toe en Willem sal nie wil agterbly nie.”

“Die baba sal Aprilmaand nog te klein wees.”

“Dan wag julle.”

“Tot dit weer te laat is.”

Caroline steek haar hand uit na die teepot, maar Hester is klaar by. Sy gryp dit en skink tot die koppie oorloop. “Eet jou skon, dis pas uit die oond. Ek moet môre se hoenders gaan opsit. As jy klaar is, trek aan en kam jou hare, Susanna wil jou geselskap hou. Wees gaaf met haar, voor sy my weer in die kombuis kom pla.”

“Ek is nie in die bui om mense te ontvang nie.”

“Dit sien ek en ek gaan my nie meer daardeur laat versondig nie.”

“Jy het, jy is kwaad!”

Hester frons, sy plak haar hande in haar sye. “Ek moet myself keer om jou die waarheid te vertel.”

“Jy was nog altyd reguit, sê wat jy wil sê.”

“Goed, as ek dan moet – Neelsie is my enigste. Jy het ses, sewe saam met oorlede Daniëltjie – en jy waardeer hulle nie.”

Hester is sterk, sy huil nooit. Die pyn in haar oë en die stywe trek om haar mond verklap gevoelens waarvan Caroline niks verstaan nie, maar wat sy uit liefde vir haar suster wil insien. Die plan wat in haar broei, flits deur haar kop en sy soek nog na woorde om dit oor te dra, toe Hester se stem, nou so anders, tot haar deurdring. “Januarie is ek nege en dertig,” sê sy.

“Dis nie oud nie.”

“Dis vir my.” Sy huiwer, maar dan sê sy dit. “Ek het sedert Neelsie nooit weer gevat nie. My tyd is verby.”

Dis weer uit voor Caroline kan keer. “Wens mý tyd was verby.”

“Jy weet nie wat jy sê nie. Hulle kan van jou af weggeneem word.”

“My straf, ja. Ek treur oor Daniëltjie. Ek vergeet hom nie.”

Hester skud haar kop. Sy sit haar hand op Caroline se skouer, haar oë sag. “Die Here het hom geneem, maar Hy het jou dubbel vergoed. Sorg vir hulle.”

“Ek is lief vir my kinders, maar ek is moeg.”

“Ek verstaan en ek is uit my hart uit jammer as my ywer jou verontrief, anders kon ons nie Kersdag saam deurbring nie en dis nodig vir die familie. Jy moes die nefies en niggies vanmiddag sien speel het – almal in die groentetuin se leidam.”

“Annatjie ook?”

“Ek’t haar voetjies in die water gehou. Sy het dit so geniet – selfs toe Maria haar natspat.”

“Maria is jaloers.”

“Nie meer so erg nie. Sy wil net die voortou neem, dis hoe ek haar vandag ervaar het. Sy en Elsje help in die kombuis. Anna Catharina sit in die kamer en treur oor Daniël vir haar weggehardloop het. Jy moet jou skon eet voor dit koud is en ek moet die hoenders vir die pastei gaan opsit.”

“Jy moet jou nie so uitsit nie.”

“Ek wil. Eet nou, ek loop eers.” Hester is haastig, maar sy vorder net twee tree voor sy in haar spore omdraai. “Ek is nie jaloers op Jan Adriaan-hulle se treinreis nie. Dis gek – so ’n aangelaste spul waens wat op sulke dun spoortjies loop.”

“Maar hulle gaan see toe.”

“Ek en jy kan eendag die poskoets vat. Al is ons horingoud – ons sal die see sien – met of sonder kinders en mans.”

Dis op die punt van Caroline se tong om te sê dit sal nie gebeur nie, hierdie keer sterf sy en Hester moet die kleintjie vat en grootmaak soos haar eie. Maar die kamerdeur klap toe.

Later voor dit te laat is, besluit sy, en gooi suiker in haar tee.

Toe sy die skon oopbreek, ontsnap die geur van botter en sien sy Mother se vingerpunte wat meelbedekte botterkorrels uit die mengbak lig, hoor haar sê: “Die geheim van ’n perfekte skon is botter en geduld. Julle skeep nie af nie!”

Asof sy geduld met haar dogters gehad het! Sy was onverdraagsaam en met niks tevrede nie.

Caroline breek ’n stukkie af en sit dit in haar mond. Dit smelt soos nagmaalbrood en sy eet, al was sy nie eintlik lus vir kos nie.

Is dit by Mother wat sy hierdie ongedurigheid aangeleer het, die hunkering na iets meer as wat ’n man en ’n huis vol kinders kan bied? Mother het hulle leer kook en bak, en om kunsnaaldwerk te doen en Engels te praat en te skryf. Sy was alte trots op die Fullers se boekkennis en beskaafde maniere – ’n trap hoër as haar ongeletterde Hollandse ouers. Ontnugtering het haar wel getref. Dit weet Caroline en haar susters aan die geskimp en geskel en die weke en maande wat Father op jagtogte was. Wanneer sy wa, swaargelaai met karkasse, dierevelle en horings in die plaaspad opkruie, het Mother by die venster uitgekyk en gesê: “Hier kom hy om gou nog ’n kleintjie te maak, dan gaan hy weer vort.”

Mother het hulle opgemaak teen mans wat vroue misbruik en hulle wegsmyt as hulle klaar is.

Net sy en Hester van al agt susters is toe getroud – sy met Willem Basson en Hester met Cornelius Erasmus. Neels is nie so aantreklik soos Willem nie. Sy kop is kaal en sy maag groot, maar hy besit ’n spogplaas op die wal van die Vaalrivier. Hy is sagter van geaardheid as Willem en hy en Hester werk saam, hulle verstaan mekaar en aanbid die grond waarop hul enigste kind loop. Hester se lewe lyk vir Caroline gelukkiger as haar eie.

Maar is sy gelukkig? Caroline weet nie meer nie.

Sy voel darem beter noudat sy geëet het en wil opstaan om haar op te knap toe iemand aan die deur klop.

“Kan ek inkom?”

Susanna klink so vrolik soos ’n vink, maar mislikheid gryp Caroline aan die keel toe die deur oopvlieg en sy na binne trippel. “Hoe gaan dit met jou?”

“Goed.”

“Het jy gerus of pla die geselsery jou?”

“Ek hoor niks.”

“Ons kuier só lekker!”

“Ek is bly.”

“Kan ek sit?”

Sy wag weer nie vir ’n antwoord nie, maar maak haar tuis op die bankie voor die spieëltafel. Toe kan sy die versoeking nie weerstaan om haar eie gesig te bewonder nie, hier en daar ’n haarlok reg te druk, met haar vinger oor haar bolip te vryf en dan dieper in die spieël te staar.

“Ek sien jou sit!” roep sy uit. “Jou arme ding, jy lyk opgeblaas, ek meen ongemaklik.”

Dis vanselfsprekend. Caroline voel ongemaklik, maar opgeblaas!

Susanna lig die haarborsel en bekyk dit. “Ek kan jou help om jou hare netjies op te maak.”

“Dis nie nodig nie, ek kan nog self.”

“Nes jy wil. Ons mis jou teenwoordigheid op die stoep.”

“Ek was so moeg ek dag ek kom lê ’n rukkie, toe …”

“Toe ek op my laaste was met Elsje was ek so moeg ek kon skaars op die bed klim om te rus. Gelukkig het ons vir Mary gehad om die huishouding waar te neem. Deesdae raak sy so stadig, ek wil vuur maak onder haar. Jan Adriaan sê ek moet haar laat loop, maar ek wil nie. Een goeie ding van haar is – sy is eerlik en eerlikes is skaars. Jy kan nie glo hoe my vriendinne besteel word nie. Alles moet toegesluit word en dis so lastig. Mary het nog nooit soveel as ’n speld gevat nie. Sy dra die sleutels, nes jou Doelie. Waar kry jy nog swartes soos hulle?”

“Doelie is geel, sy is Griekwa.”

“Wat ook al. Ek kan hulle in elk geval nie hanteer nie. Jy moet volgende keer Kimberley toe kom vir jou bevalling. Ons het nou opgeleide vroedvroue wat weet wat hulle doen. Suster Stockdale is ’n juweel, maar die tweeling het jou seker al vertel. Jammer een van hulle kan nie hier wees nie, ingeval jy op Kersdag kraam. Hoekom het julle nie met hulle afgespreek nie?”

“Dis nie nodig nie – ouma Sêrah is hier.”

“Sy is horingoud!”

Caroline maak vuis tot haar naels gate in haar palms druk. Sy wil opspring en Susanna se mond vir haar toestop. Sy wil aanval, maar sy is op die verdediging. “Ek is gewoond aan ouma Sêrah.”

“Jy moes maande gelede al Kimberley toe gekom het.”

“Wat word van my huishouding?”

“Jou huishouding sou net mooi niks oorgekom het nie. Genade, die bediendes val omtrent oormekaar soos hulle werk soek om te doen. Jy’t dan tot twee kinderoppassers!”

“Dis net Doortjie.”

“Dan het sy vandag geselskap. Wat ek nie kan verstaan nie, is dat Willem Daniël soos ’n slaaf laat werk, terwyl hy oorgenoeg arbeiders in sy diens het.”

“Daniël wil werk.”

“So hard dat hy nog nie sy gesig kom wys het om sy familie te groet nie? Anna Catharina het so uitgesien na die kuier, ek moes vir haar drie nuwe rokke koop en hy is nêrens.”

“Hy sal wel môre saam met ons aansit.”

“Ek hoop so, anders is my kind se hart gebreek.”

“Hulle is familie, Susanna, hulle is neef en niggie.”

“Maak dit saak? Neefs en niggies kan met mekaar trou.”

“Nie in hierdie familie nie.”

“Jy en Willem is getroud.”

“Ja, en twee van ons kinders is kreupel.”

“Twee uit ses – en dis nie asof hulle nie kan loop nie. By ons in Belgravia is daar mense met ’n dogter wat nie haar kop kan oplig nie. Hulle vat haar oorsee na Engeland, Frankryk, Duitsland, oral. Die hele wêreld se dokters kan niks vir haar doen nie. Dis die loon van die sonde, sê ek vir jou, God straf. Sal nie sê waar ek dit hoor nie, maar dis algemene kennis dat die pa sy geld met smokkeldiamante gemaak het. Dink jy ek moet my hare hoër opkam? Ek hou van die nuwe style, wys jou nek mooi af.”

Caroline wil skree, maar sy doen dit nie. Sy knik met haar kop asof sy saamstem en vra liefies. “Skoonsus, doen my ’n guns. Vat die skinkbord af kombuis toe en vra vir Siena sy moet vir my vars waswater bring, ek wil was en skoon aantrek.”

Susanna stoot haar moue op asof sy haar gereed maak om brood te knie. Sy tel die skinkbord op. “Kom jy af as jy klaar is?”

“Ek sal sien hoe ek voel.”

Caroline kyk haar agterna. As daar ’n hel vir haar wag, is dit om ’n kamer te deel met Susanna Basson en nooit van haar geselskap verlos te word nie.

Here, hoe smag ek daarna om alleen gelaat te word met my gedagtes. Ek wil in vrede luister na die oggendvoëls in die peerbome of reent op die dak, rustig wag vir die besoek van u hemelwesens en u genade. Wis my uit en teken my oor, ek smeek U.

Die kind rek hom uit. Caroline maak haar oë oop en kyk na sy bulte en knoppe. Hierdie een sal leef of nie leef nie en daaroor het sy geen beheer nie.

Willem wag tot almal tot rus gekom het voor hy die trap opklim. Hy het sy stewels geborsel en gepoets, dra dit in die een hand en loop saggies. Die kuiergaste was uitputtend en hy verwens Caroline omdat sy dit reggekry het om weg te kruip. Hester wat alles begin het, was heeldag in die kombuis, Daniël het steeds nie teruggekom nie en Jan Adriaan sit en lieg oor sy moeilike jeug. As daar een mens is wat van swaarkry kan getuig, is dit hy wat Willem is en hy moet sy tong vasbyt en met sy tande om sy pypsteel klou om nie sy mond oop te maak en die waarheid te praat nie.

Hester wou eers nie sê hoekom sy drie hoenderpasteie maak en twee skaapboude inlê nie, tot sy aangekondig het dat Willem se oorlede skoonpa se tweede vrou saam met haar oudste seun uit haar eerste huwelik per ossewa van Philipstown op pad is. Hulle het teen laatmiddag opgedaag en kamp opgeslaan langs die waenhuis – Jacoba en Arnoldus, sy vrou Alida, hul tweetjies en Jacoba se halfdosyn wat deur Pa-George wees gelaat is. Die kinders is so uit hulle vel om soveel maats op een dag te hê dat hy hulle met die plak moes dreig voor Doortjie hulle in die bed kon kry. Sy werf lyk soos nagmaaltyd op die meent voor die kerk in Kimberley – ergste van alles is die aanloop na die kleinhuisie!

Hy het Hester deeglik haar fortuin vertel! Volgende keer hou sy haar familiebyeenkoms op Doringfontein of almal kuier soos gewoonlik nagmaaltyd in Kimberley. Sy het ingestem, maar voet by stuk gehou oor dié een. Dis ter wille van Caroline en die kinders, het sy volgehou en Neels ondersteun haar. Met hom het Willem simpatie. Hester is hardkoppig en sy weet hoe om haar sin te kry – nes Susanna. Hulle het tot laat vannag Kersgeskenke toegedraai, winkelgoed wat Susanna van Kimberley af gebring het en tuisgemaakte koekies en lekkers van Hester. Dis nie asof hulle in die verlede ooit enige geskenke uitgedeel of ontvang het nie – ook ’n onnodigheid wat van oorsee af oorgewaai het Kaapkolonie toe, en nou oral uitslaan.

Willem gaan staan voor die kamerdeur en draai die knop. Toe hy dit oopstoot, val die sleutel op die plankvloer. Caroline roer op die bed. Hy wag dat sy iets moet sê, maar sy slaap seker. Versigtig druk hy die deur agter hom toe, voel na die sleutel op die vloer, steek dit in die slot en sluit – voor iemand inkom en sien hy sit en slaap in die stoel asof Caroline hom uitgeskop het.

Die venster is oop. Maanlig sif na binne en baai die wiegie in ’n dowwe ligkol. Sou die kind reeds aangekom het sonder dat ou Sêrah of een van die ander vroue hom kom sê het? Sy hart klop vinniger. Hy stap soontoe en loer in.

Dis leeg en sy hart kom tot bedaring.

Dankbaar gaan sit hy in sy stoel, strek sy bene, vou sy hande en maak sy oë toe. Net môre sê hy vir sy vrou hy vat haar en die kinders volgende jaar Kaap toe dat hulle die see kan sien. Jan Adriaan moenie dink hy is die enigste een wat ’n treinreis en huurkamers kan bekostig nie.