Читать книгу Elim - Helena Hugo - Страница 7

Dié nag slaap sy rustiger. Elie het Lutz die dood voor oë gesweer as hy sy voorregte misbruik en die kamer in wanorde laat. “Jou klipversameling bly aangroei, hou dit binne perke.”

“Ek sal probeer. Dis in elk geval makliker om te sorteer sonder kleintjies wat my pla, en aanhóúdend alles ómkráp.”

Caroline het geskrik vir die venyn waarmee hy sy woorde uitgespoeg het. Ja, het sy besluit, dis goed ek het hulle geskei. Wie weet, hy verlang nog na geselskap as hy aand ná aand alleen moet kamer toe. Dalk is dit juis hoe alles weer sal regkom.

“Jy vat ook nie die pad ná donker nie!” het Elie hom gewaarsku.

Daarmee is die saak afgehandel, altans so het Caroline gehoop.

Met dagbreek kraai die werfhaan haar wakker, maar sy staan nie op nie. Die moegheid wat haar ná Cara se geboorte platgetrek het, is soos die stekelrige grys satansbossies wat die droogteveld stadig maar seker inneem. Dit floreer wanneer dit sleg gaan en die laaste tyd voel dit asof sy saam met die veld uitdor en net goed genoeg is om haar laaste bietjie lewensvreugde op te gee. Vir wie of wat? Sy het probeer, sy probeer steeds, maar dit raak al moeiliker om na die kinders te kyk en nie te dink aan Willem se ontrou nie. Hulle kon versoen geraak het, maar hy het Kimberley gekies.

Vergete was die skrik van Daniël se verdwyning, die herontmoeting toe sy en Willem mekaar vir die eerste keer in ’n lang tyd weer soos man en vrou omhels het. Sy onthou hoe sy gewag het, hoe die moontlikheid dat sy haar man en oudste seun kon verloor, haar met soveel angs gevul het dat sy nie eens die Kerstafel wat Elie vir haar gedek het, kon geniet nie. Haar hart het in haar borskas saamgeklont toe Krisjan hul vreugde kom steel het met sy gestorie oor trekbokke. So verlig was sy toe haar oorlede pa se stiefseun haar man en kind vir haar terugbring, sy het voor die Here bely dat sy ook gesondig het, meer as Willem, en besluit om hom terug te wen.

Hulle het die eerste paar treë gegee en vasgesteek. Ná Nuwejaar en die familie se kuier is Willem terug na sy stoepkamer. Baron Ludwig se Lutz het opgedaag en die huis so op horings geneem, hulle kon hom en die droogte as verskoning gebruik het om nie verder te vorder nie. Hulle het doodeenvoudig nie moeite gedoen nie.

Ergste van alles – sy was nie teleurgesteld nie, sy was verlig. Alleen in haar bed aan die lees by kerslig het sy haar seëninge getel en besluit dis goed so. Hulle kan saamwerk solank hulle nie saamslaap nie en hy haar en die kinders tot in lengte van dae bly versorg.

Willem het die dag voor sy vertrek na die Vrystaat Kimberley toe gegaan vir besigheid. ’n Volgelaaide vrag van alles wat Mispa in die skraalte van die droogte kon oplewer, is saam, ook Jakob en Riempies en Daniël as sy helpers. Hulle sou drie dae wegbly en met hout, pype en ander voorraad vir die herstel van Daniël se huis op Elim terugkom. Ten minste sou Willem nie by Georgina kon gaan inkruip met Daniël aan die een kant nie, het Caroline gedink. Maar hy het gesê dat hy haar gaan groet.

Vier dae later het hulle Daniël se aankope op Elim afgelaai en is hy haastig kamer toe om sy klere te pak. Willem was so stug, selfs Maria kon hom nie opbeur nie.

Toe die kinders in die bed is, het Caroline haar na sy stoepkamer gewaag. Die deur was oop. Hy het op die bed gelê en rook, kaal bolyf met net sy onderbroek aan, aantreklik en sterk gebou – die man met wie sy getroud is en aan wie sy nie meer behoort nie, hy ook nie aan haar nie.

Hy was nie bly om haar te sien nie, maar het ten minste sy pyp op die asbak omgekeer. “Wat soek jy hier?”

Sy het in die deur bly staan. “Ons het gegroet en toe niks.”

“Ons het nie kans gekry om te praat nie, dis al.”

“Het jy en Georgina woorde gehad?”

“Wat laat jou dit dink?”

“Jy was nie so omgekrap voor jy hier weg is Kimberley toe nie.”

“Ek het baie om oor te bekommer. Dis droogte. Twee dae en dan trek ons met die vee. Wie weet vir hoe lank?”

“Was dit so moeilik om van haar afskeid te neem?”

“Wat sal jy maak as jy weet? Wat wil jy weet?”

“Hoe dit gaan met julle twee. Is sy moeg vir jou?”

“Verdomp, Caroline, jy het nog nooit belang gestel nie. Hoekom nou?”

“Seker maar omdat ons wou … regmaak wat verkeerd geloop het tussen ons.”

“Ek het in die stoel geslaap, nie in jou bed nie.”

“Jy het my nie kans gegee nie.”

“Vra jy my, soebat jy?”

“Nie terwyl jy by Georgina kuier nie. Nag, Willem.”

Sy het omgedraai en geloop.

“Jy los vir Georgina uit, hoor jy,” het hy agterna geroep.

Toe het sy teruggedraai en hom aan sy troubelofte herinner. “Jy is die pa van my kinders en jy het voor die Here belowe tot die dood toe bly jy getrou.”

Hy het haar net aangekyk. Die kerslig het sulke lastige skaduwees gegooi, sy kon nie sy gesigsuitdrukking uitmaak nie. Iets aan sy houding het haar gewaarsku om nie op ’n antwoord aan te dring nie.

Hy het styf gegroet die oggend voor hy en Danster en Rooivalk weg is, haar ’n piksoen op die wang gegee, die kinders wel opgetel en vasgehou, selfs aan Cara se krulkop geraak. Dit was nog donker, die maan en môrester het helder in die lug gehang. Katryn het Cara uit die bed gehaal en sy was vaak en huilerig. Hulle het nie saam met die res van die gesin bly staan tot die wa en die troppe skaap buite sig was nie. Die stofwolke het in die lug bly hang lank nadat die geblêr al bedaar het. Doelie het die vuur in die stoof aangepak. Dit was broodbakdag en die vroegte het haar goed gepas. Die kinders is terug bed toe, almal behalwe Lutz wat nie saam met die seuns opgestaan het nie. Hoekom sou hy ook? Willem is nie sy pa nie.

En nou is Willem se kinders ook al weke lank vaderloos, wel onder Elie se dissipline wat dit nie die hele dag kan volhou nie en smiddae ná skool sy verantwoordelikheid afskuif op Klaas en Bet wat toesig hou oor die werf se dinge. Plaaskinders werk van kleins af en hulle het hul takies, selfs Lutz moet handgee. Elie het leer melk en staan soggens voordag op om in die melkery te help. Hy wou Lutz naby hom hou, maar die kind kan nie ’n koei verdra nie. Hy is Hansie se regterhand in die stalle en het binne die eerste week by Maria leer perd ry.

Maria sal hom mis as sy pa hom kom haal.

Caroline sug, forseer haar oë oop. Sy kan van haar bed af sien hoe die son opkom, vanoggend weer vlammend rooi. Die haan se kraai is vergete, die gewone werfgeluide afwisselend ver en naby. Verbeel sy haar of hoor sy ’n baba huil?

Kan nie wees nie, Siena se laatlam kom eers Maart-maand. Dina werk intussen in haar plek, maar sy het belowe sy kom gou terug. Caroline mis haar. Siena het haar deurgesien toe sy siek was, geduldig waswater en skinkborde kos aangedra, haar probeer opbeur met stories van goed wat by die strooise aangaan of van die buurplase af oorwaai. Siena was veertien, toe verwag sy haar en Danster se voorkind. Dis Hansie wat perde se gedagtes kan lees en getroud is met Nampti wat skeertyd help wol klas, altyd ’n kleintjie op haar rug. Caroline hou nie telling met die strooise se kinders nie, vra Kersfees vir Doelie hoeveel seuns en hoeveel meisies onder twaalf en oor twaalf jaar sodat sy kan geskenkies opmaak.

Die baba huil harder. Dis haar lot, soms huil die kind in haar kop, soms wel in die regte lewe. Vanoggend wil sy dit nie hoor nie. Sy skraap krag bymekaar, staan op en loop venster toe, betyds om Elie in sy plaasklere te sien aanstap. Die eerste keer toe sy hom hier van bo af gesien het, het sy gedag hy is van papier, so dun, ’n ligte wind waai hom weg. Hy het fris geword vandat hy op Mispa woon en werk. Een en ’n halwe jaar en onmisbaar, dis die Jood Elie Ginzburg – in die winter van ’94 hier aangekom met sy tas vol boeke, vir die kinders se skool begin sorg, vir haar boeke aangegee en weer ’n lus vir die lewe in haar wakker gemaak. Soms dink sy God het hom gestuur.

Ag, dis so jammer hulle bots oor baron Ludwig von Hochfelden se seun. Elie kan ook nie help hy skuld Ludwig geld nie. Hy kon derhalwe nie weier om na die seun om te sien terwyl Hochfelden Goudvelde toe is nie. Daarbenewens is hy afhanklik van Willem en toe Willem instem, was daar geen uitkomkans nie. Hoe krom loop Elie dan vanoggend, so asof hy ’n onsigbare bondel op sy rug dra?

Haar skuld, sy het Lutz se oortredings op hom gepak en nie hard genoeg nagedink oor oorsake en gevolge nie – tot gisteraand toe sy uit moedeloosheid die Here aangeroep het en sonder meer by die uitweg uitgekom het. Sy mis hom, haar geesgenoot, mis hul lang gesprekke oor stories en gedigte, die laaste tyd oorskadu deur geskille oor Lutz en sy selfsugtige vader. Sy moet vrede maak, hom gerusstel, verskoning vra, verseker die kind kan bly voor sy mal word van eensaamheid.

Sy was mos al “mal”, of so het hulle gedink – Hester en Neels en Susanna en Jan Adriaan, die ander skoonfamilie, en Willem. Amper beland sy in die malhuis by Valkenburg, maar toe laat kom hulle vir Georgina. Die tyd saam met haar was nie altyd sleg nie. Hulle het saamgelag en klere gemaak en beskuit en koek gebak. Net mettertyd het sy besef dat Georgina en Willem mekaar opsoek. Sy het probeer, maar kon nie keer nie. Hulle los mekaar nie.

Dis binne haar reg om hulle kwalik te neem.

Willem, Danster, Rooivalk en die honde is veldin agter die trop aan. Laas nag het hulle jakkalse hoor huil en diep in die kloof ’n leeu se brul. Dis nie veilig om die vee alleen te laat nie, die omgewing is vreemd en die voorbokke kan koers kry en verdwaal.

Hulle is besig om die afgedwaaldes aan te keer toe twee Basotho’s op hul ponies aangery kom, bont komberse om die skouers, spitshoede op die kop. Hulle praat heel vriendelik, selfs hier en daar ’n Engelse woord. Nuuskierig oor Danster-hulle se Boerperde, maar veral oor Willem se Vonk wat die vreemde ponies met aggressiewe snorke begroet. Willem het opgelet dat die mans knopkieries onder hul komberse wegsteek. Danster en Rooivalk het net oë vir die mooi komberse. Die mans beduie na Ladybrand se kant. Daar is ’n Jodewinkel wat dit goedkoop aanhou. Dit sal egter beteken dat hulle moet terugdraai en Willem se kop staan Clocolan toe.

“Ons kan koop as ons Ladybrand om huis toe trek,” belowe hy en ry weg met die aardige gevoel dat hulle hom verkwalik.

Dalk moet hy een van die twee aansê om maar die komberse te gaan kry. Vir die skyn kan hy vir Caroline ook een as geskenk saamneem. Eintlik vertrou hy nie die twee op die ponies nie. Hulle sal moet dophou en vir Lombaard uitvra oor dié mense en hul bedoelings.

Willem vat Vonk ’n ent met die heuwel op en kies ’n kliphoop van waar hy die bedrywighede in die vlakte kan dophou. Die Basotho’s vertoef nog, maar lyk darem of hulle aanstaltes maak om te groet.

Willem dra ’n sakboekie in sy binnesak. Daarop maak hy aantekeninge van datums en tye, die toestand van sy veetrop, die herstel en aanwas, die algemene gesondheid van sy vee. Hy haal dit uit en skryf: Rode kombaars met gele strepen, blauw met bruin.

Gevare skuil oral en Moshweshwe se mense is bekend vir hul strooptogte. Maar Lombaard het hom verseker hy woon in vrede met sy bure al respekteer hulle nie die landsgrense nie en al maak hulle paadjies oor sy plaas op pad Vrystaat of Natal toe.

Willem skreef sy oë. Die ruiters het vertrek terwyl hy geskryf het. Hulle word kleiner en kleiner tot hulle net stippels is. In die laagte wei sy skape saam met sy trekosse, veilig onder toesig.

Hy blaai na die volgende bladsy in sy boekie. Februarie staan einde se kant toe en die vee het nie veel opgetel nie. Hulle het nog ses dae op Melrose, dan sal hulle moet skuif. Hy mik die Noord-Vrystaat in, Sandrivier se kant toe. Oor drie dae stuur hy vir Rooivalk vooruit om te verken. Lamtyd moet hulle tot rus kom en sorg dat hulle op een plek bly tot die lammers sterk genoeg is.

Willem merk die dae af. Februarie is die kortste maand. Dit is vandag Woensdag die ses en twintigste. Maartmaand is om die draai. Hy tel op sy vingers. Desember, Januarie, Februarie. Georgina sal nog nie wys nie, veral nie met die eerste kind nie. Dalk loop sy tot sewe maande sonder probleme. Sy is fris gebou, maar weet hoe om rokke te maak wat haar skraler laat lyk. Willem glimlag. Georgina is nie verniet Kimberley se voorste kleremaakster nie. Dis haar talent en sy woeker daarmee. Hy is nie spyt dat hy die ou losieshuis en die naaimasjiene gekoop het vir haar besigheid nie. Sy het vooruitgeboer, het nou al drie naaisters in diens en is besig om ’n jongman op te lei om manspakke te sny en te pas. Die mannetjie is reg handig met die skêr, maar so verwyfd met sy bont onderbaadjies en beringde vingers, hy verdwyn skoon tussen die vroumense. Pierre Francois du Toit is sy naam. Volgens Georgina het hy, nadat sy moeder oorlede is, haar hoedewinkel verkoop, oorsee gaan reis en drie maande later teruggekom – bont soos ’n pou. Georgina kan haar so verkneukel aan sy maniertjies, maar sy en sy moeder, die ou madame, het in die verlede saamgewerk en sy het hom omgepraat om vir haar te kom hoede maak. Oorsee het hy glo baie geleer van die Paryse modes en vir haar boeke en patrone gewys wat haar asem weggeslaan het. Willem skud sy kop. Georgina het daai boeke vir hom ook laat sien, maar dit interesseer hom nie in die minste nie, al kan sy en die mannetjie ure aaneen na die prentjies sit en staar.

Naas hom is Pierre Francois die enigste ander man in Georgina se lewe, tensy sy vir hom lieg.

Willem haal sy pyp uit en stop. Die son is besig om te klim en dit raak warm, maar in die skaduwee van die rots is dit nog koel. Vreemd hoe die pyp hom kan troos as hy begin twyfel. Hoe weet hy wie kuier almal by Georgina? Daar loop gans te veel Kimberleyse spoghane rond wat niks anders het om te doen as koerant lees en nuwe klere bestel nie. Hy wou al vir Susanna uitvra, maar sy sal agterkom hy raak jaloers. Nogtans, sy goed is sy goed en Georgina is syne.

Hy maak sy pyp brand, neem die eerste trek en sit agteroor. Sterk mengsel dié en hy geniet dit. Ellendige droogte wat hom juis nou wegvat, anders was hy elke week by Georgina om die saak uit te pluis. Hy dink steeds die Kaap en aanneming is die beste plan, maar sy het hom aan die twyfel. Nou twyfel hy oor als – soms selfs oor Elie en Caroline. Hoewel Elie darem regtig te verpot is om ’n vrou met soveel ervaring soos Caroline tevrede te stel. Nee, Elie weet watter kant sy brood gebotter is en wie sy lewe gered het. Wat sal hy by sy weldoener se vrou gaan soek? Caroline het buitendien nie meer begeertes nie. Raak aan haar en sy verander in ’n plank. Elie kan probeer.

Die duiwel haal hulle as hy hulle betrap.

Willem sit en rook tot die son die skaduwee opslurp. Toe staan hy op, roep vir Vonk en lei hom bergaf. Danster en Rooivalk loop wyd om die trop. Hy kry Danster beet en vra hom of als nog reg is.

“Ja, almal is getel.”

“Jy en Rooivalk moet besluit. Een van julle kan môre Ladybrand toe gaan vir ons komberse.”

“Ja?!”

Willem glimlag en knik.

Toe dans Danster ’n paar graspolle los.

“Ek sal die geld gee, dan koop jy vir my ook een.”

“Vir wie? Nôi Kerlien?”

“Ek het my karos.”

Willem hou nie van die manier hoe Danster aan sy agterkop krap en afkyk grond toe nie. Sou die stories oor hom en Georgina nou al by die strooise rondhang of is dit sy skuldige gewete wat hom parte speel? Hy sal moet maak of hy niks agterkom nie en wegpraat van kooigoed en komberse.

“Wat sê die Basotho’s? Is daar weiding noorde toe?”

“Hulle sê die veld is geil.”

“Mooi, dan hoef ek nie een van julle vooruit te stuur nie.”

“Hulle sê die beeste en bokke en skape vrek van siekte. Hulle bring dit aan van daai kant.”

Hy wys noord en Willem dink aan sy vriend Paul Potgieter wat van Njassaland af transport ry en met dieselfde storie in Kimberley aangekom het – van die dodelike pes onder die hoefdiere wat uit Masailand deur Njassaland en Rhodesië aftrek Transvaal toe en onstuitbaar is. Paul het ’n hele span osse binne twee weke verloor, moes van die diere skiet om hulle uit hul ellende te verlos en kom nou oor die weg met ’n bont span. Transport is sy lewe, maar hy waag dit nie verder noord as Pretoria nie. Suide toe is skoon, vir hoe lank sal hy nie kan sê nie. Hulle noem die pes op sy Duitse naam, Rinderpest.

Willem se keel trek toe. Juis noudat hy met hulle voor die droogte moet uittrek, wag die volgende ellende sy diere in. Sal hy naderhand vir hulle moet kies tussen ’n hongerdood of hierdie pessiekte? Is dit sy straf, is dit wat die Almagtige vir hom voorberei het die dag toe hy Caroline teen haar sin gevat het, en Georgina begeer het en toegegee het sonder om aan die gevolge te dink. Sy pa was reg. God sien als, Hy weet wat op sy aarde aangaan. God sal Mispa se mense nie oorsien nie.

Maar moet die stomme diere dan ter wille van hulle gestraf word?

“Daai mans sê dis baie vrektes.”

“Ons sal maar sien,” troos Willem.

Danster kyk soontoe asof hy iets agter die heuwels soek – tekens in die wolke, fluisterings van die wind in die grassade. God alleen weet wat Hy vir hulle in gereedheid hou.